Εκτεταμένες Σημειώσεις Γενικού Διοικητικού (Βιβλίο Πολλών)

Για οποιαδήποτε απορία, διευκρίνιση, διόρθωση: vasilisplk@gmail.
com
ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ του

Βασίλειου Κατακουζηνού (Πλακούλα )
(προς θεού είναι απλώς σημειώσεις Γενικού Διοικητικού)

Δημόσια διοίκηση: σύνολο διοικητικών οργάνων και ενταγμένων
σε αυτά δημοσίων νομικών προσώπων
Η οργάνωση της δημόσιας διοίκησης διακρίνεται σε
α) λειτουργική και β) εδαφική
Επίπεδα κατανομής ύλης λειτουργικής οργάνωσης
Α)
1. Υπουργεία
2. Δημόσια Νομικά Πρόσωπα Ειδικής Διοίκησης
3. Μεμονωμένα διοικητικά όργανα
4. Ανεξάρτητες διοικητικές αρχές (δεν τελούν σε ιεραρχική
εξάρτηση)
5. Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α)
Β)
1. Γενικές Διευθύνσεις /Διευθύνσεις/ Τμήματα / Γραφεία /

Υπηρεσίες* (που εμφανίζουν σημαντική εξειδίκευση
καθηκόντων)
2. Διοικητικοί τομείς (λίγοι με αρμοδιότητα τον συντονισμό
υπηρεσιών), Γενικές γραμματείες (που ασχολούνται με την
εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής), Ειδικές γραμματείες
3. Μεμονωμένα όργανα με σημαντικά καθήκοντα σε
Υπουργεία και Δημόσια Νομικά Πρόσωπα όπως Υπουργοί,
Υφυπουργοί, Αναπληρωτές Υπουργοί, Γενικοί Γραμματείς
Υπουργείων
4. Συλλογικά (γνωμοδοτικού κυρίως χαρακτήρα) όργανα
5. Μεγάλα Σώματα Δημόσιας Διοίκησης (βοηθούν τον
μηχανισμό της διοίκησης)
*Οι υπηρεσίες αυτές ΔΕΝ πρέπει να συγχέονται με τις λεγόμενες

αποκεντρωμένες/αυτοτελείς υπηρεσίες, οι οποίες υπάγονται μεν
1
Για οποιαδήποτε απορία, διευκρίνιση, διόρθωση: vasilisplk@gmail.com
σε κάποιο υπουργείο, αλλά έχουν δημοσιονομική (εκπληρώνουν

την δραστηριότητα τους με έσοδα που αποτυπώνονται σε
ιδιαίτερο προϋπολογισμό με διάθεση ιδίων περιουσιακών
στοιχείων) και διοικητική (εκπληρώνουν την δραστηριότητα τους
με ιδιαίτερα όργανα) αυτονομία.
ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ

ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
1. Συγκεντρωτικό, όπου όλες οι διοικητικές δραστηριότητες

ασκούνται από τα ίδια όργανα, τα οποία καλούνται
κεντρικά
2. Αποκεντρωτικό, το οποίο κατοχυρώνεται από το Σ στο
άρθρο 101, όπου ιδρύονται διοικητικά όργανα τα οποία
ασκούν δραστηριότητες σε συγκεκριμένο τμήμα της
εδαφικής έκτασης του κράτους αλλά τελούν σε στενή
εξάρτηση από τα κεντρικά όργανα. Το συγκεκριμένο
εδαφικό τμήμα ονομάζεται διοικητική περιφέρεια και τα
όργανα της περιφερειακά. Τα περιφερειακά όργανα πρέπει
να παίρνουν αποφάσεις, καθώς αν είναι απλώς γνωμοδοτικά
προς τα κεντρικά, το σύστημα είναι συγκεντρωτικό.
ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ: Διαχείριση υποθέσεων ορισμένης

περιφέρειας από όργανα που είναι ενταγμένα σε νομικά πρόσωπα
διάφορα από το κράτος, τους αυτοδιοικούμενους οργανισμούς, τα
φυσικά πρόσωπα των οποίων εκλέγονται από το σύνολο των
κατοίκων της περιφέρειας και υπόκεινται σε απλό έλεγχο
νομιμότητας από πλευράς των εν στενή εννοία κρατικών οργάνων
κατά την άσκηση της διοικητικής εποπτείας. (Σπηλιωτοπουλος)
Ουσιαστικά πρόκειται για διοικητικά όργανα που δεν εξαρτώνται

από τα κεντρικά και τα οποία, αν και ασκούν σε ορισμένη εδαφική
περιφέρεια αποφασιστικές αρμοδιότητες, ανήκουν στην τοπική
αυτοδιοίκηση. Έχουν διοικητική αυτοτέλεια. Ο διοικών είναι
νομικό πρόσωπο. Προϋπόθεση για την ύπαρξη αυτοδιοίκησης
είναι τα όργανα της να εκλέγονται από τους ενδιαφερόμενους. Αν
2
δεν υπάρχει εκλογή από το σύνολο των ενδιαφερομένων αλλά

μόνο από μέρος τους ή υπάρχει διορισμός από το κράτος κάνουμε
λόγο για ατελή αυτοδιοίκηση ή για ημι-αυτοδιοίκηση. Το κράτος
ασκεί έλεγχο (διοικητική εποπτεία) στην δραστηριότητα των
διοικούντων, ώστε να μπορούμε να μιλάνε για ενιαίο κράτος. Η
διοικητική εποπτεία μπορεί να γίνεται μόνο αναφορικά με τη
νομιμότητα των πράξεων του αυτοδιοικούντος οργάνου, ώστε να
εξασφαλίζεται η ανεξαρτησία μεταξύ κρατικής και τοπικής
αυτοδιοίκησης.
Στην Ελλάδα το Σ101 παρ.1 κατοχυρώνει κατ’ αρχήν το
αποκεντρωτικό σύστημα, με ύπαρξη ψηγμάτων συγκεντρωτικού
συστήματος, ενώ η παρουσία της αυτοδιοίκησης αναφαίνεται
σπουδαία (Σ102 παρ.1)
ΙΕΡΑΡΧΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ : (γενική αρχή διοικητικού δικαίου)

Ενεργείται μεταξύ οργάνων που συγκροτούν μια ιεραρχία με την
σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ τους να καλείται ιεραρχική και
κύριο χαρακτηριστικό της είναι ότι το ανώτερο μπορεί να
επιβάλλει την θέληση του στο κατώτερο.
ΕΓΚΥΚΛΙΟΙ: οδηγίες ιεραρχικά ανώτερων οργάνων που

καθορίζουν την έννοια ορισμένων διατάξεων του νόμου που η
διοίκηση καλείται να εφαρμόσει.
Μορφές ιεραρχικού ελέγχου:
1. Προληπτικός: το ανώτερο όργανο εκδίδει οδηγίες ή

διαταγές για να υποδείξει στο κατώτερο όργανο πώς να
πράξει. Το τελευταίο δεσμεύεται. Εγκρίνει επίσης τις πράξεις
του για να αποκτήσουν νομική ισχύ.
2. Κατασταλτικός: Τροποποιεί και ακυρώνει πράξεις του
κατώτερου οργάνου
3. Ιεραρχική υποκατάσταση: (πρέπει να προβλέπεται ρητά
στον νόμο) Το ανώτερο όργανο εκδίδει πράξεις στην θέση
του κατώτερου που εκφράζουν την βούληση του, αφού το
τελευταίο αρνείται ή αδρανεί να τις εκδώσει
3
4. Έλεγχος νομιμότητας: Το ανώτερο όργανο ελέγχει τις

πράξεις του κατώτερου για να διαπιστώσει αν
συμμορφώθηκε στους κανόνες που καθορίζουν την δράση
του. Προληπτικά αρνείται να εγκρίνει πράξη ή
κατασταλτικά την ακυρώνει, αν για την έκδοσή της δεν
τηρήθηκαν τα ανωτέρω.
5. Έλεγχος σκοπιμότητας: Το ανώτερο όργανο αποτρέπει την
έκδοση ή εκμηδενίζει μια εκδοθείσα πράξη ενός κατώτερου
οργάνου δρώντος με διακριτική ευχέρεια, με μόνο τον λόγο
ότι δεν συμφωνεί
Ο ιεραρχικός έλεγχος ασκείται:
 Αυτεπάγγελτα: με πρωτοβουλία δηλαδή του ιεραρχικώς

προϊσταμένου οργάνου, χωρίς χρονικό περιορισμό
(καταρχήν)
 Με προσφυγή του διοικουμένου: ως έκφραση του
συνταγματικώς κατοχυρωμένου δικαίωμα του αναφέρεσθαι
(Σ10) μέσα σε καθορισμένο ωστόσο χρονικό διάστημα
Επίσης διακρίνεται σε:
1. Λειτουργικός: Έλεγχος στην δραστηριότητα του κατώτερου

οργάνου
2. Προσωπικός: Έλεγχος στα φυσικά πρόσωπα που ασκούν τις
οργανικές λειτουργίες του κατώτερου οργάνου, τέτοιος
έλεγχος πάντως ασκείται περιορισμένα στην ελληνική
έννομη τάξη και αποτελεί λογικά συμπλήρωμα του
λειτουργικού ελέγχου. Η εξουσία του προσωπικού
ιεραρχικού ελέγχου διακρίνεται σε:
 Απόλυτη: τα ανώτερα όργανα μπορούν να
προσδιορίζουν την υπηρεσιακή κατάσταση των Φ.Π. που
ασκούν τις οργανικές λειτουργίες του κατώτερου
 Περιορισμένη: δεν έχουν ευχέρεια προσδιορισμού για
όλες τις πτυχές της προαναφερθείσας υπηρεσιακής
κατάστασης ή δρουν με δέσμια αρμοδιότητα
4
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑ : Έλεγχος που ασκεί ένα δημόσιο

νομικό πρόσωπο (εποπτεύον) πάνω σε άλλο (εποπτευόμενο), Η
σχέση μεταξύ εποπτεύοντος και εποπτευομένου ονομάζεται
σχέση διοικητικής εποπτείας. Υπάρχουν δύο απόψεις σχετικά
με την δυνατότητα άσκησης της. Η πρώτη τίθεται υπέρ της
νομοθετικής πρόβλεψης ως προϋπόθεσης της και η άλλη κρίνει
απαραίτητη την δυνατότητα άσκησης της σε κάθε περίπτωση.
Μορφές διοικητικής εποπτείας:
 Εποπτεία πάνω σε πράξεις:

 Προληπτική εποπτεία νομιμότητας και σκοπιμότητας:
εξουσία εποπτεύοντος να εγκρίνει σιωπηρά ή ρητά τις
πράξεις του εποπτευομένου πριν αυτές τεθούν σε ισχύ. Η
προληπτική εποπτεία νομιμότητας συμβιβάζεται με την
έννοια της αυτοδιοίκησης. Προληπτική εποπτεία
σκοπιμότητας γίνεται δεκτός ως συμμετοχή του
εποπτεύοντος στην λήψη απόφασης από τον εποπτευόμενο.
Δεν νοείται τέτοιος έλεγχος με την μορφή δεσμευτικών
διαταγών, οδηγιών ή εγκυκλίων. Βεβαίως η προληπτική
επέμβαση υπό τη μορφή μη δεσμευτικών γενικών
κατευθύνσεων για τον τρόπο άσκησης αρμοδιότητας του
εποπτευόμενου οργάνου είναι αποδεκτή.
 Κατασταλτική εποπτεία νομιμότητας και σκοπιμότητας:
εξουσία εποπτεύοντος οργάνου να ακυρώνει πράξεις
εποπτευομένου μετά την έκδοση τους. Η κατασταλτική
εποπτεία νομιμότητας, όπου ελέγχεται αν δεν έχουν τηρηθεί
οι όροι για την εγκυρότητα της πράξης, τείνει στην
επικράτηση της θέλησης του νομοθέτη και είναι συμβατή με
την αυτοδιοίκηση αλλά δεν εκτείνεται σε κάθε ποράξη του
εποπτευομένου. Η ακύρωση μιας πράξης γίνεται
αυτεπάγγελτα ή έπειτα από προσφυγή ενδιαφερομένου με
ίσα αποτελέσματα. Μόνο η ακύρωση επιτρέπεται ως
κατασταλτική εποπτεία, αφού η δυνατότητα τροποποίησης
θα οδηγούσε σε συνδιοίκηση που δεν συμβιβάζεται με την
αυτοδιοίκηση και ως εκ τούτου μόνο εξαιρετικά επιτρέπεται.
5
 Εποπτεία υποκατάστασης: Εξουσία εποπτεύοντος οργάνου

να αποφασίζει στην θέση του εποπτευομένου γίνεται δεκτή
μόνο εξαιρετικά έπειτα από ρητή νομοθετική πρόβλεψη και
αδράνεια εποπτευομένου
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΠΟΠΤΕΊΑ - ΙΕΡΑΡΧΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ :

ΔΙΑΦΟΡΕΣ
ΙΕΡΑΡΧΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΉ ΕΠΟΠΤΕΊΑ

ασκείται στο πλαίσιο του ίδιου χαρακτηρίζει τις σχέσεις
νομικού προσώπου διαφορετικών ΔΝΠ
ελέγχεται σύνολο ελέγχονται μόνο τα ρητώς
δραστηριότητας κατώτερου προβλεπόμενα
στοχεύει στην επιβολή βούλησης στοχεύει στον απλό έλεγχο
του ανώτερου
οι πράξεις τους είναι αποκλείεται η προσβολή πράξης
προσβλητές από τα ανωτέρου από κατώτερο όργανο
εποπτευόμενα όργανα
2. Εποπτεία πάνω σε πρόσωπα: επέμβαση του εποπτεύοντος σε

θέματα υπηρεσιακής κατάστασης των φυσικών προσώπων που
ασκούν οργανικές λειτουργίες στο εποπτευόμενο (λογικό
συμπλήρωμα της εποπτείας πάνω σε πράξεις). Μπορεί να πάρει
διάφορες μορφές, όπως επιλογή, παύση, άσκηση πειθαρχικής
εξουσίας στα προαναφερθέντα Φ.Π.
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ
Στην έννοια του διοικητικού οργάνου εμπεριέχεται ένα στοιχείο

λειτουργικό (ασκούμενη δραστηριότητα) και ένα στοιχείο
προσωπικό (φορείς λειτουργίας).
Ορισμός 1ος : Διοικητικό όργανο είναι όποιο δημόσιο όργανο δεν
ασκεί νομοθετική ή δικαστική εξουσία (λανθασμένος, αφού
6
υπάρχουν όργανα της εκτελεστικής εξουσίας που δεν είναι

διοικητικά, όπως η Κυβέρνηση)
Ορισμός 2ος: Διοικητικά όργανα είναι όσα συνδέονται με το

όργανο «Κυβέρνηση» και «Πρόεδρος της Δημοκρατίας» με σχέση
ιεραρχίας ή ελέγχου. ( λανθασμένος αφού δεν ισχύει π.χ. στην
περίπτωση των ανεξάρτητων διοικητικών αρχών)
Ορισμός 3ος: Διοικητικό όργανο είναι όποιο εντάσσεται στη

διοικητική οργάνωση του κράτους (λανθασμένος λόγω λήψεως του
ζητουμένου)
Ορισμός 4ος: Διοικητικά όργανα είναι όσα συνδέονται με ένα ΔΝΠ

(δημόσιο νομικό πρόσωπο) , ειδικά δε στην περίπτωση του ΔΝΠ
του κράτους – στο οποίο εντάσσονται ακόμη όργανα της
νομοθετικής και δικαστικής εξουσίας-, όσα όργανα συνδέονται με
το όργανο που λέγεται «Κυβέρνηση» με σχέση ιεραρχίας ή ελέγχου
(προκριτέος από Λύτρα)
Τα διοικητικά όργανα διακρίνονται
 Με κριτήριο την ασκούμενη από αυτά δραστηριότητα σε:
a) Αποφασιστικά: εκδίδουν πράξεις με τις οποίες τίθεται

κανόνας δικαίου και μεταβάλλεται η υπάρχουσα νομική
πραγματικότητα. Οι πράξεις αυτές έχουν εκτελεστό
χαρακτήρα και κατά συνέπεια υπόκεινται σε αίτηση
ακυρώσεως.
b) Γνωμοδοτικά: δεν αποφασίζουν παρά συμβουλεύουν τα
αποφασιστικά
Α) Γενικής αρμοδιότητας: η δραστηριότητα τους

καταλαμβάνει εκτεταμένο τμήμα, αν όχι το σύνολο της
διοικητικής δράσης (π.χ. ΠτΔ)
Β) Ειδικής αρμοδιότητας: η δραστηριότητα τους περιορίζεται

σε ορισμένο μόνο πεδίο της διοικητικής δράσης
 Με κριτήριο τον αριθμό των Φ.Π. που ασκούν τις οργανικές

λειτουργίες του σε:,
7
Α) Μονοπρόσωπα ή Ατομικά (π.χ. Υπουργός)
Β) Πολυπρόσωπα ή Συλλογικά (π.χ. Δημοτικά Συμβούλια): η

έννοια του συλλογικού οργάνου πρέπει να γίνει διακριτή από
εκείνη του συνθέτου οργάνου, που αφορά ένα όργανο
αποτελούμενο από δύο ή περισσότερα όργανα (ατομικά ή
συλλογικά) τα οποία συμπράττουν για την εκδήλωση ορισμένης
δραστηριότητας.
 Με κριτήριο τα δημόσια νομικά όργανα με τα οποία

συνδέονται ή των οποίων ασκούν τις δραστηριότητες σε:
Α) Κρατικά: όσα συνδέονται με ή ανήκουν στο κράτος
Β) Δημοτικά: όσα ανήκουν σε συγκεκριμένο δήμο
 Με κριτήριο την πηγή θέσπισης τους σε:
Α) Άμεσα: όσα θεσπίζονται κατευθείαν από το Σύνταγμα
Β) Έμμεσα: όσα ιδρύονται με πράξη του απλού νομοθέτη ή της

Διοίκησης κανονιστικά δρώσης (π.χ. προϊστάμενοι ΔΟΥ)
 Με κριτήριο το νομικό καθεστώς που ρυθμίζει την

δραστηριότητα τους σε:
Α) Όργανα υπαγόμενα στο δημόσιο δίκαιο: ασκούν δημόσια

εξουσία
Β) Όργανα υπαγόμενα στο ιδιωτικό δίκαιο: ασκούν

παραγωγική/επιχειρηματική δραστηριότητα
ΙΔΡΥΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ: Απόσπαση ενός τομέα

της κρατικής δράσης και απόφαση ότι οι δραστηριότητες που
εμπίπτουν στον τομέα αυτό, θα ασκούνται από ένα ή
περισσότερα Φ.Π.
Η ίδρυση συνεπάγεται καθορισμό:
 Της δραστηριότητας του οργάνου, που γίνεται με

προσδιορισμό συγκεκριμένων αντικειμένων που εμπίπτουν
στην δραστηριότητα αυτή ή με γενική ρήτρα
8
 Των φορέων της αρμοδιότητας που γίνεται με αναφορά των

κριτηρίων για την πρόσληψη τους(π.χ. ψηλός γαλανομάτης)
ή με αναφορά σε ορισμένη θέση ή ιδιότητα (π.χ. πρόεδρος
του Δικηγορικού συλλόγου)
Τα ανωτέρω δεν είναι υποχρεωτικό να καθορίζονται

ταυτόχρονα (με την ίδια διοικητική πράξη)
ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΟΡΓΑΝΟΥ (ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ) : Καθορισμός

των συγκεκριμένων φυσικών προσώπων που θα ασκήσουν τις
οργανικές λειτουργίες του.
Αν η πράξη επιλογής των Φ.Π. δεν είναι νόμιμη δεν έχει κατά
τον νόμο ολοκληρωθεί. Επίσης δεν είναι κατά το νόμο
ολοκληρωμένο, όταν δεν υπάρχει πράξη επιλογής ή υπάρχει,
αλλά το όργανο που την εξέδωσε, ενήργησε i) καθ’ υπέρβαση
καθηκόντων ii) καθ’ υπέρβαση της κατά κλάδο αρμοδιότητας
iii) κατά νόσφιση εξουσίας (εξαιρέσεις: de facto όργανα,
συλλογικά όργανα). Το όργανο πάει να είναι νόμιμα
ολοκληρωμένο, αν το φυσικό πρόσωπο που ασκεί τις οργανικές
λειτουργίες του αποβιώσει ή χάσει αυτήν του την ιδιότητα.
(εξαίρεση: συλλογικά όργανα)
ΝΟΜΙΜΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΟΡΓΑΝΟΥ: Την απολαμβάνει το

όργανο μόνο εφόσον έχει νομίμως ολοκληρωθεί και εφόσον την
έχει, μπορεί να εκδίδει νομικά έγκυρες πράξεις. (εξαίρεση: de
facto όργανα)
DE FACTO ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ: Είναι εκείνα που ασκούν

κάτω από ειδικές περιστάσεις οργανικές λειτουργίες στην θέση
των νομίμων οργάνων, χωρίς να έχουν περιβληθεί οργανική
ιδιότητα. Αυτό συμβαίνει, επειδή:
1. Τα νόμιμα όργανα έχουν εξαφανιστεί

2. Τα νόμιμα όργανα χουν παραμεριστεί εξαιτίας
επαναστατικής μεταβολής
3. Υπάρχει αντικειμενική επίφαση νομιμότητας τους,
δηλαδή υπάρχουν πράξεις ολοκλήρωσης που πάσχουν
9
ακυρότητας, όμως ο καλόπιστος διοικούμενος θεωρεί ότι

το διοικητικό όργανο λειτουργεί νόμιμα.
ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ: Αποσύνδεση

δραστηριότητας οργάνου από τα Φ.Π. που ασκούν τις
οργανικές λειτουργίες του. Περιπτώσεις κατάργησης είναι οι
παρακάτω:
1. Τα όργανα χάνουν την λειτουργία τους που πλέον την

αποκτούν άλλα όργανα
2. Τα όργανα χάνουν την λειτουργίας τους που δεν
αναλαμβάνει όμως άλλο όργανο
3. Η δραστηριότητα του οργάνου από δημόσια γίνεται
ιδιωτική
4. Τα όργανα δεν μπορούν να ασκούν τις ως τώρα
δραστηριότητες τους
ΩΣΤΟΣΟ, το όργανο δεν καταργείται, όταν:
1. Αυξάνονται ή μειώνονται οι αρμοδιότητες του

2. Μεταβάλλεται ο αριθμός των φυσικών προσώπων που
ασκούν τις οργανικές λειτουργίες του
3. Συμβαίνουν ταυτόχρονα τα υπό 1. και 2.
Η κατάργηση του διοικητικού οργάνου μπορεί να είναι :
 Άμεση: ορίζεται ρητά από το νόμο ότι καταργείται ή ότι

καταργείται έπειτα από την πλήρωση κάποιας αίρεσης ή την
πάροδο κάποιας προθεσμίας.
 Έμμεση: συνάγεται έμμεσα από το κείμενο του νόμου (π.χ.
καταργείται μια υπηρεσία στην οποία το όργανο ανήκει)
Και γίνεται με πράξη του νομοθέτη ή με κανονιστική διοικητική

πράξη έπειτα από νομοθετική εξουσιοδότηση
10
ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ: Η δραστηριότητα

που σύμφωνα με το δίκαιο μπορεί να ασκήσει το όργανο αυτό.
Αυτή διακρίνεται σε:
1. Νομική: έκδοση διοικητικών πράξεων (αδιακρίτως

εκτελεστότητας), σύναψη συμβάσεων δημοσίου ή ιδιωτικού
χαρακτήρα, διαχείριση περιουσίας κράτους ή ΔΝΠ.
2. Υλική: παροχή υλικών υπηρεσιών είτε ως εκπλήρωση
περιεχομένου ορισμένης νομικής πράξης είτε ασύνδετα με
τέτοια
Και ορίζεται εναλλακτικά από:
1. Το Σύνταγμα
2. Το νόμο
3. Κανονιστική πράξη της διοίκησης έπειτα από νομοθετική
εξουσιοδότηση
4. Γενική αρχή του διοικητικού δικαίου (εξαιρετική περίπτωση)
Η αρμοδιότητα επίσης διακρίνεται σε:
 Με κριτήριο το είδος της ασκούμενης δραστηριότητας, σε

τόσες κατηγορίες όσα και τα είδη της
 Με κριτήριο το νομικό χαρακτήρα της πράξης που εκδίδεται

κατά την άσκηση της,
Α) Αποφασιστική: Όργανα με τέτοια αρμοδιότητα παράγουν

άμεσα έννομα αποτελέσματα, μεταβάλλοντας την υπάρχουσα
νομική πραγματικότητα
Β) Γνωμοδοτική (συμβουλευτική): Όργανα με τέτοια

αρμοδιότητα διαφωτίζουν τα αποφασιστικά όργανα δίνοντας
την γνώμη τους για τη νομιμότητα ή σκοπιμότητα κάποιας
ενέργειας
11
Γ) Κατευθυντήρια: Καθορίζουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο

μπορούν να ασκηθούν οι δραστηριότητες άλλων οργάνων
(αναγνωρίζεται ως τρίτη κατηγορία μόνο από ορισμένους
συγγραφείς)
 Με κριτήριο τον αποκλειστικό ή όχι χαρακτήρα της

άσκησης της συγκεκριμένης δραστηριότητας,
Α) Αποκλειστική: η δραστηριότητα μπορεί να ασκηθεί μόνον από

ένα όργανο (αυτό είναι και το καταρχήν ισχύον)
Β) Συντρέχουσα: παράλληλα με το όργανο που ασκεί την

δραστηριότητα αυτή, μπορεί να την ασκήσει και κάποιο άλλο
(επιτρέπεται εξαιρετικά)
 Με συναφές του ανωτέρω κριτήριο
Α) Ατομική: η δραστηριότητα ασκείται από τα Φ.Π. που

συγκροτούν ένα και μόνο όργανο
Β) Συλλογική: για την έγκυρη άσκηση της αρμοδιότητας

απαιτείται σύμπραξη δύο οργάνων
 Με κριτήριο τις προϋποθέσεις άσκησής της,
Α) Δέσμια: το όργανο που κατά το νόμο μπορεί να ασκήσει

ορισμένη δραστηριότητα είναι υποχρεωμένο να την ασκεί και να
την ασκήσει επίσης ανάλογα με τα εκ του νόμου οριζόμενα
Β) Διακριτική ευχέρεια: το όργανο (εφόσον νομιμοποιείται) δεν

είναι υποχρεωμένο να δράσει ή να δράσει με συγκεκριμένο τρόπο,
αλλά ενεργεί κατά την εκτίμησή του αναφορικά με το αν, πότε και
πώς θα δράσει. Αν δεν μπορεί να διαπιστωθεί αν συγκεκριμένη
αρμοδιότητα είναι δέσμια ή όχι, υπάρχει τεκμήριο υπέρ της
διακριτικής ευχέρειας του οργάνου (ΣτΕ 46/30)
ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑΣ
1. Ουσιαστικός: καθ’ ύλην αρμοδιότητα, δηλαδή ο νόμος

προσδιόρισε την έκταση της δραστηριότητας του οργάνου
12
και πέρα από τα όρια αυτά η δράση του οργάνου παύει να

είναι νόμιμη
2. Τοπικός: κατά τόπον αρμοδιότητα, δηλαδή η νομικά
επιτρεπόμενη ανάπτυξη δραστηριότητας έχει εδαφικά όρια
(εκτός αν το όργανο είναι κεντρικό) μέσα στα οποία και
μόνο ασκεί έγκυρη δράση
3. Χρονικός: Η άσκηση αρμοδιότητας είναι καταρχήν χρονικά
απεριόριστη εκτός αν υπάρχει από το νόμο δεσμευτική (και
όχι ενδεικτική) προθεσμία ή εκτός αν το όργανο γεννήθηκε
για να εκπληρώσει ένα καθήκον, μετά την εκπλήρωση του
οποίου χάνει την αρμοδιότητα του (είναι πλέον δηλαδή και
κατά χρόνο και καθ’ ύλην αναρμόδιο, αν φυσικά
εξακολουθεί να υπάρχει)
ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑΣ (ΚΔΔ 9): Εκχώρηση από

ένα διοικητικό όργανο σε άλλο της δυνατότητας να ασκήσει το
τελευταίο τις οργανικές λειτουργίες του πρώτου. Καταρχήν
απαγορεύεται, όμως επιτρέπεται εξαιρετικά με ρητή διάταξη
νόμου κι όταν επιτρέπεται ακόμη, υπόκειται σε περιορισμούς με
κυριότερη την αδυναμία μεταβίβασης της αρμοδιότητας του
οργάνου στο σύνολο της.
Αν δεν υπάρχει διάταξη νόμου που να επιτρέπει την
μεταβίβαση, οι πράξεις του οργάνου στο οποίο μεταβιβάστηκαν
αρμοδιότητες πάσχουν από ακυρότητα. (ΣτΕ 933/36)
Αν υπάρχει διάταξη νόμου που να επιτρέπει την μεταβίβαση,
αυτή είναι κατά κανόνα πλήρης, δηλαδή το μεταβιβάζον
όργανο για όσο μεταβίβασε την αρμοδιότητα του, δεν μπορεί
να την ασκεί νομίμως. Εξαίρεση αποτελεί η επιφυλακτική
μεταβίβαση, στην οποία τόσο το μεταβιβάζον όσο και το
όργανο-δέκτης μπορούν παράλληλα να ασκούν ίδια
αρμοδιότητα, ενώ το πρώτο μπορεί να τις αναλάβει
οποτεδήποτε με ρητή πράξη του, ενώ το όργανο που τις είχε
αναλάβει προσωρινά απολύει οριστικώς την δυνατότητα να τις
επαναλάβει. Το μεταβιβάζον βέβαια μπορεί να τις
ξαναμεταβιβάσει απλώς σε άλλο αυτήν την φορά όργανο.
Ενίοτε η επανάληψη αρμοδιοτήτων από το μεταβιβάσαν
13
όργανο γίνεται αυτόματα με την επέλευση ορισμένων

γεγονότων.
Η μεταβίβαση αρμοδιότητας γίνεται εναλλακτικά με:
 Ρητή πράξη του αρμοδίου οργάνου

 Κοινή απόφαση του αρμοδίου και ενός άλλου οργάνου
 Μόνη απόφαση του οργάνου χωρίς αρμοδιότητα (κυρίως
στην περίπτωση του Πρωθυπουργού)
Η απόφαση μεταβίβασης ή επανάληψης αρμοδιότητας είναι

κανονιστική και ως εκ τούτου δημοσιευτέα.
Η μεταβίβαση αρμοδιότητας είναι έννοια διακριτή της μεταφοράς
αρμοδιότητας, που σημαίνει ότι η αρμοδιότητα ενός οργάνου
παύει οριστικά να αποτελεί αρμοδιότητα του και πλεόν την
αναλαμβάνει άλλο όργανο. Η μεταφορά είναι οριστική και
ανατρέπεται μόνο με τέτοια πράξη. Εξαιρετικά η μεταφορά μπορεί
να έχει περιστασιακό χαρακτήρα.
Η μεταβίβαση αρμοδιότητας είναι επίσης διακριτή από την
μεταβίβαση αρμοδιότητας με πράξη νομοθέτη.
Η μεταβίβαση αρμοδιότητας είναι επίσης διακριτή από την
εξουσιοδότηση υπογραφής, αφού αυτή σημαίνει πως ένα
(συνήθως ιεραρχικά ανώτερο) όργανο που είναι αρμόδιο για τη
δείνα δραστηριότητα επιτρέπει σε άλλο όργανο (εξουσιοδοτεί) να
υπογράφει για λογαριασμό του αποφάσεις ή άλλα έγγραφα με τα
οποία ασκείται η δραστηριότητα αυτή. Είναι νομικά δυνατή
μόνον όταν προβλέπεται και έχει η απόφαση αυτή πάντοτε
κανονιστικό χαρακτήρα.
Η μεταβίβαση αρμοδιότητας είναι επίσης διακριτική από την
αναπλήρωση οργάνου, η οποία σημαίνει ότι η άσκηση της
αρμοδιότητας ενός οργάνου γίνεται από Φ.Π. διαφορετικά από τα
υπό κανονικές συνθήκες ασκούντα. Επιτρέπεται μόνο όταν ρητά
προβλέπεται από το νόμο.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ

Ένα μονομελές όργανο νομίμως ολοκληρωμένο, μπορεί να ασκεί
έγκυρα την αρμοδιότητα του. Αντίθετα για τα συλλογικά όργανα
η εγκυρότητα άσκησης των οργανικών λειτουργιών εξαρτάται όχι
14
μόνο από την ολοκλήρωση τους, αλλά και από τους «κανόνες
λειτουργίας διοικητικών οργάνων» που διακρίνονται σε:
1) Κανόνες για τη νόμιμη σύνθεση του οργάνου: το όργανο

μπορεί να αποφασίζει έγκυρα μόνο έπειτα από την εκπλήρωση
προϋποθέσεων τεθειμένων από το δίκαιο που αναφέρονται στα
Φ.Π. του οργάνου και σχετίζονται με:
Α) Τον αριθμό (ή την ιδιότητα) των Φ.Π. που απαιτούνται για

να λειτουργήσει νόμιμα το όργανο. Καταρχήν πρέπει ,για να
λαμβάνει ένα συλλογικό όργανο έγκυρες αποφάσεις, να είναι όλα
τα μέλη παρόντα. Η νομολογία ,που συμμερίζεται την αντίληψη
αυτή, θεωρεί μη έγκυρες αποφάσεις ληφθείσες έπειτα από μη
νόμιμο αποκλεισμό μέλους από την συνεδρίαση. Ωστόσο για
λόγους πρακτικούς στην ιδρυτική διάταξη, τα όργανα δεν έχουν
τέτοια πρόβλεψη. Έτσι αποφασίζουν έγκυρα και όταν
παρίστανται ορισμένα.
Απαρτία οργάνου: ελάχιστος αριθμός μελών που απαιτείται από
το νόμο για να είναι έγκυρες οι αποφάσεις των συλλογικών
οργάνων. Διακρίνεται σε:
 Αυξημένη: εφόσον ο ελάχιστος αριθμός παρόντων είναι

αρκετά μεγάλος
 Συνήθης: εφόσον κινείται ο αριθμός αυτός σε λογικά
πλαίσια
Αν η απαρτία δεν καθορίζεται από τις ιδρυτικές διατάξεις του

οργάνου, αυτό αποφασίζει νόμιμα, αν τα παρόντα μέλη ήταν είναι
περισσότερα από το ½ των τακτικών μελών. Αν η πρώτη
συνεδρίαση ήταν μη νόμιμη λόγω έλλειψης απαρτίας, πρέπει η 2 η
συνεδρίαση να γίνει το νωρίτερο μέσα σε 24 ώρες στον ίδιο τόπο
με το 1/3 τουλάχιστον των τακτικών μελών. Η απαρτία πρέπει να
υπάρχει σε όλη την διάρκεια της συνεδρίασης. Αν όχι, η απόφαση
είναι άκυρη. Εξαίρεση αποτελούν τα κοινοτικά δημοτικά
συμβούλια με πλασματική απαρτία.
Β) Τη σύμφωνα με το νόμο κλήση τους να πάρουν μέρος στην

λειτουργία του οργάνου, δηλαδή πρέπει να έχουν προσκληθεί όλα
15
τα μέλη στη συνεδρίαση. Αν π.χ. απουσιάζει τακτικό μέλος που

δεν προσκλήθηκε, η συνεδρίαση είναι παράνομη. Στη συνεδρίαση
καλείται κάθε μέλος είτε τακτικό είτε αναπληρωματικό. Αν
παραστούν όλα τα τακτικά μέλη, ενώ τα αναπληρωματικά δεν
προσκλήθηκαν, η συνεδρίαση είναι νόμιμη. Δεν απαιτείται
κλήτευση, εφόσον η μέρα και η ώρα της συνεδρίασης είναι
σταθερή όπως και αν το μέλος είχε δηλώσει από πριν κώλυμα
έλευσης ή αυτό στον πρόεδρο ήταν γνωστό. Αν μέλος χωρίς
κλήτευση ή με πλημμελή κλήτευση παραστεί στην συνεδρίαση
χωρίς να φέρει αντίρρηση στην πραγματοποίηση, η συνεδρίαση
είναι και πάλι νόμιμη.
Γ) Τη σύνδεση τους με ορισμένη υπόθεση για την οποία πρέπει

να αποφασίσουν. Αν δεν υπάρχουν εχέγγυα αμερόληπτης κρίσης
εκ μέρους των συνεδριαζόντων μελών, η απόφαση είναι άκυρη
(τεκμήριο επηρεασμού του οργάνου, ΚΔΔ 7). Π.χ. τα μέλη
συνδέονται με δεσμό φιλίας, έχθρας με κάποιον από τους
ενδιαφερομένους, ώστε να μεροληπτούν. Λόγοι που οδηγούν στην
προκατειλημμένη κρίση είναι:
1. Συμφέρον προσωπικό συνδεόμενο με την έκβαση της

υπόθεσης
2. Συζυγική ή συγγενική σχέση με ενδιαφερόμενο
3. Ιδιαίτερα συναισθήματα προς ενδιαφερόμενο
Το μέλος που έχει το συγκεκριμένο κώλυμα πρέπει να απόσχει από

την συνεδρίαση, ώστε να είναι νόμιμη. Η αποχή αποτελεί
υποχρέωση και η παράσταση αποτελεί πειθαρχικό παράπτωμα.
Βέβαια αν αποκλειστούν τόσα μέλη, ώστε να μην μπορεί να
υπάρξει απαρτία, επιτρέπεται η παράσταση τους.
Οι αποφάσεις οργάνου που δεν έχει νόμιμη σύνθεση είναι άκυρες,

ενώ η ακυρότητα θεραπεύεται μόνο αν η απόφαση ενσωματωθεί σε
νεότερη απόφαση του ίδιου οργάνου με νόμιμη σύνθεση ή
απόφαση δευτεροβάθμιου οργάνου χωρίς συμμετοχή μέλους του
πρώτου.
16
2) Ειδικότεροι κανόνες λειτουργίας των συλλογικών

διοικητικών οργάνων: Κανόνες που ρυθμίζουν την λειτουργία
τους μετά τη νόμιμη σύγκληση τους και αναφέρονται:
-Στον τρόπο με τον οποίο διεξάγονται οι συζητήσεις και γίνονται

οι ψηφοφορίες:
Α)Τα μέλη του συλλογικού οργάνου πρέπει να παρίστανται στις

συνεδριάσεις του από την έναρξη τους ως και την λήψη της
απόφασης. Πρέπει να είναι τα ίδια πρόσωπα που παρίστανται
πάντα, αν ένα θέμα χρειαστεί πολλές συνεδριάσεις. Πάντως
γίνεται δεκτό ότι στις μεταγενέστερες συζητήσεις δεν βλάπτει να
παραστούν μέλη που δεν ήταν από την αρχή, αρκεί η κατά την
απουσία τους συζήτηση να επαναληφθεί από την αρχή. Αν
πρόσωπο μη μέλος κλήθηκε στην συνεδρίαση(π.χ. για να δώσει
γνώμη) πρέπει να απουσιάζει κατά τη συλλογική συζήτηση και την
ψηφοφορία (εκτός αν υπάρχει ειδική διάταξη νόμου), αφού οι
συνεδριάσεις συλλογικών οργάνων δεν είναι δημόσιες. (ΚΔΔ 14)
Β) Καταρχήν απαιτείται απόλυτη πλειοψηφία. Αν μέλος απόσχει

της ψηφοφορίας ή ρίξει λευκό, θεωρείται απόν. Αν υπάρξει
ισοψηφία με ανοιχτή ψηφοφορία, αποφασίζει ο πρόεδρος. Αν
ισοψηφία με μυστική ψηφοφορία, η ψηφοφορία
επαναλαμβάνεται και αν το αποτέλεσμα είναι πάλι το ίδιο, η
πρόταση απορρίπτεται. Σε κάποιες περιπτώσεις απαιτείται
αυξημένη πλειοψηφία (2/3)
Γ)Απαιτείται φανερή ψηφοφορία εκτός αν ορίζεται διαφορετικά

από ρητή διάταξη νόμου (ΚΔΔ15 παρ.3)
-στις προϋποθέσεις για να θεωρηθεί ότι έχει πράγματι αποφασίσει

ένα όργανο
Α) Πρέπει όλα τα παρόντα στην συνεδρίαση μέλη να υπογράψουν

την απόφαση, αν και δεν βλάπτει να μην υπογράψουν οι
μειοψηφούντες ή (για λόγους αποτελεσματικότερης λειτουργίας)
να υπογράψει μόνο ο Πρόεδρος
17
Β) Πρέπει όλοι να υπογράψουν τα πρακτικά, ωστόσο θα είναι

έγκυρα και αν υπογραφούν μόνο από τον Πρόεδρο ή τον
γραμματέα. Στο πρακτικό πρέπει να μνημονεύονται συνοπτικά τα
συζητηθέντα θέματα, οι ληφθείσες αποφάσεις, η μορφή και τα
αποτελέσματα ψηφοφορίας, τα ονόματα και η γνώμη των
μειοψηφούντων. Πάντως η πράξη που λήφθηκε με παράβαση της
διάταξης για τις υπογραφές είναι υποστατή.
Γ)Αν γνωμοδοτικό όργανο εκφέρει απλή γνώμη, δεν είναι

υποχρεωτική η διατύπωση γνώμης με ενιαίο χαρακτήρα και τύπο
απόφασης. Αρκεί να εκφράζονται όλες οι γνώμες και ο αριθμός
των ψήφων που καθεμιά έλαβε.
ΔΗΜΟΣΙΑ ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ (ΔΝΠ): Νομικά πρόσωπα που

διαθέτουν:
1. Περιουσία δημοσίου χαρακτήρα: προέρχεται από δημόσια

έσοδα ή από ιδιωτικό νομικό πρόσωπο που αργότερα
μετατράπηκε σε δημόσιο. Δημόσια έσοδα είναι οι
χρηματικές αξιώσεις του Δημοσίου που αποτυπώνονται στον
προϋπολογισμό του κράτους και αποτελούν, μετά την
είσπραξη τους, την περιουσία του, ενώ προέρχονται από
μονομερή ενέργεια διοικητικών οργάνων ή ανάπτυξη
συμβατικής δραστηριότητας.
2. Προνομίες δημόσιας εξουσίας (δημόσιες προνομίες):
Ιδιαίτερες δυνατότητες των ΔΝΠ που τους αποδίδονται για
να φέρουν εις πέρας το έργο τους και λείπουν κατά κανόνα
από ιδιώτες. Τέτοιες είναι i) άσκηση καταναγκασμού ii)
αναγκαστικές απαλλοτριώσεις iii) επιβολή/απαλλαγή
διοικουμένων από δημόσια βάρη iv) νομικό μονοπώλιο v)
θέσπιση μονομερών κανόνων δικαίου vi) αρνητικές
προνομίες (δεσμεύσεις κατά την άσκηση δραστηριότητας)
Πρέπει να αποκλείσουμε την αποδοχή ως βάσης ορισμού του

στοιχείου της ικανοποίησης γενικού συμφέροντος (αφού
ικανοποιείται και από ιδιωτικούς φορείς) και του στοιχείου
εφαρμογής κανόνων δημοσίου δικαίου (αφού εφαρμόζονται
και ιδιωτικού)
18
Η σημασία των ΔΝΠ είναι σπουδαία αφού έχουν επιτρέψει

τόσο την καλή κατανομή του διοικητικού έργου όσο και την
πραγματοποίηση της αρχής της αυτοδιοίκησης.
ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ
 Με κριτήριο το νομικό καθεστώς που διέπει την δράση

τους,
Α) Νομικά πρόσωπα που υπάγονται κατά κανόνα στο δημόσιο

δίκαιο (π.χ. κράτος)
Β) Νομικά πρόσωπα που υπάγονται κατά κανόνα στο ιδιωτικό

δίκαιο (π.χ. ΝΠΙΔ)
 Με κριτήριο την ευρύτητα του περιεχομένου της

δραστηριότητας τους,
Α) Νομικά πρόσωπα γενικής διοίκησης (π.χ. κράτος)
Β) Νομικά πρόσωπα ειδικής/ εξειδικευμένης διοίκησης (π.χ.

ΝΠΔΔ): δεν μπορούν σύμφωνα με την αρχή της ειδικότητας να
αναπτύξουν δραστηριότητες που δεν εμπίπτουν στο πλαίσιο των
δραστηριοτήτων που τους έχει ανατεθεί.
 Με κριτήριο την εξάρτηση τους από άλλα νομικά

πρόσωπα,
Α) Κρατικά δημόσια νομικά πρόσωπα (π.χ. ΟΛΠ)
Β) Δημοτικά δημόσια νομικά πρόσωπα (π.χ. δημοτική

βιβλιοθήκη)
Όταν μιλούμε για εξάρτηση ενός ΔΝΠ, νοούμε την:

i) Δημιουργία ή ενίσχυση της περιουσίας του με περιουσιακά
στοιχεία άλλου
ii) Άσκηση εποπτείας από το άλλο
iii) Ένταξη εξαρτούντος και εξαρτουμένου δημοσίου νομικού
προσώπου σε ενιαίο άτυπο σύστημα διοικητικής δράσης που
19
ικανοποιεί έναν τομέα ευρύτερης κρατικής δραστηριότητας.

(σημαντικότερο κριτήριο)
 Με κριτήριο τον πληθυσμιακό ή όχι χαρακτήρα τους,
Α) Δημόσιες πληθυσμιακές «κοινότητες» (π.χ. Κράτος)
Β) Δημόσια νομικά πρόσωπα χωρίς πληθυσμιακή βάση (π.χ.

δημόσιες εταιρίες)
Γ) Δημόσιοι σύλλογοι (π.χ. δικηγορικοί)
 Με κριτήριο το ιδιαίτερο περιεχόμενο της

δραστηριότητας τους;
Α) Δημόσια νομικά πρόσωπα ρυθμιστικής δραστηριότητας:

ρυθμίζουν δικαιώματα και υποχρεώσεις διοικουμένων με
κανονιστικές και διοικητικές πράξεις (π.χ. ΟΤΑ)
Β) Δημόσια νομικά πρόσωπα παραγωγικής δραστηριότητας:

παράγουν αγαθά και υπηρεσίες χωρίς επιχειρηματικό κέρδος (π.χ.
ΙΚΑ)
Γ) Δημόσια νομικά πρόσωπα επιχειρηματικής δραστηριότητας:

ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα όχι όμως με σκοπό το
κέρδος αλλά το δημόσιο συμφέρον. (π.χ. ΟΣΕ)
 Με κριτήριο τη νομική μορφή, την οποία περιβάλλονται,
Α) Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ)
Β) Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ):

i) Δημόσιες επιχειρήσεις: δρουν χάριν του δημόσιου
συμφέροντος και κατά τους κανόνες καταρχήν της ιδιωτικής
οικονομίας (π.χ. ΕΡΤ Α.Ε πριν την κατάργηση της το 2013)
ii) Δημόσιες Εταιρίες και Εταιρίες Μεικτής Οικονομίας: έχουν
εταιρική μορφή και επιδιώκουν δημόσιο συμφέρον (π.χ. ΕΛΤΑ και
Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος αντίστοιχα)
iii) Δημόσια νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου: δημόσια
νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου που δεν μπορούν να
ενταχτούν στις προαναφερθείσες κατηγορίες (π.χ. ΕΣΥΠ)
20
Γ) Διφυή νομικά πρόσωπα: υπάγονται κυρίως σε ένα κλάδος

δικαίου (κυρίως ιδιωτικό) αλλά ως προς πολλές λειτουργίες τους
από άλλον κλάδο δικαίου. (π.χ. ΑΣΟ)
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ: πρόκειται για

ιδιαίτερη κατηγορία διφυιών νομικών προσώπων, με την έννοια
ότι άλλοτε δρουν στο δημόσιο και άλλοτε στο θρησκευτικό πεδίο.
Θεωρούνται δημόσια νομικά πρόσωπα επειδή πρώτον
χαρακτηρίζονται έτσι στο νόμο και δεύτερον διοικητικά
δικαστήρια ακυρώνουν πράξεις εκκλησιαστικών αρχών (φυσικά
όχι εκείνες με καθαρά πνευματικό χαρακτήρα). Πάντως δεν
ιδρύονται κατ’ εφαρμογή της λειτουργικής οργάνωσης της
δημόσιας διοίκησης ούτε ασκείται σε αυτά διοικητική εποπτεία.
(π.χ. Εκκλησία της Ελλάδας)
ΙΔΡΥΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ: αποχωρισμός

από το σύνολο της ευρύτερης κρατικής δραστηριότητας που
εμπίπτει στην αρμοδιότητα της Δημόσιας Διοίκησης ορισμένου
τμήματος και απόφαση ότι εφεξής η δραστηριότητα αυτή θα
ασκείται από ιδιαίτερα όργανα και θα αντανακλά σε ιδιαίτερη
περιουσία.
Τα ΔΝΠ ιδρύονται είτε με πράξη του νομοθέτη είτε με κανονιστική
διοικητική πράξη έπειτα από νομοθετική εξουσιοδότηση (εξαίρεση:
το κράτος ιδρυόμενο με σύνταγμα)
Ένα ΔΝΠ μπορεί να ιδρυθεί i) εξ υπαρχής ii) με μετατροπή
ιδιωτικού νομικού προσώπου σε δημόσιο (εξαίρεση: οι δημόσιες
εταιρίες, οι οποίες μπορούν επίσης να συσταθούν με τους
προβλεπόμενους στο εμπορικό δίκαιο τρόπους)
ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

Τα ΔΝΠ καταργούνται με τον ίδιο τρόπο που συστάθηκαν ή
αυτοδίκαια, εφόσον παρέλθει ο χρόνος για τον οποίον
συστάθηκαν. Η κατάργηση μπορεί να σημαίνει:
i) Συγχώνευση με άλλο
ii) Ανάληψη του συνόλου της δραστηριότητας του από άλλο ΔΝΠ
iii) Απώλεια δημόσιου χαρακτήρα και ανάληψη δραστηριότητας
από ιδιωτικό φορέα
21
Η περιουσία του καταργηθέντος ΔΝΠ ρυθμίζεται από την

καταργητική διάταξη. Αν ωστόσο έχουμε συγχώνευση, η
περιουσία μεταβιβάζεται συγχωνεύον ΔΝΠ.
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ
Εξουσία οργάνωσης: Δυνατότητα ίδρυσης, διάρθρωσης οργάνων

και κατανομής αρμοδιοτήτων σε υπηρεσίες και σύνολα οργάνων ή
ένταξης οργάνου σε υπηρεσία. Η εξουσία αυτή ανήκει στον
νομοθέτη και στη διοίκηση κανονιστικά δρώσα έπειτα από
νομοθετική εξουσιοδότηση.
Αλλά και χωρίς νομοθετική εξουσιοδότηση μπορεί η Διοίκηση να
προχωρήσει στην εσωτερική διάρθρωση δημοσίου νομικού
προσώπου, εφόσον:
1. Δεν καταργεί θέσεις υποχρεωτικά ιδρυθείσες από το νόμο

2. Δεν πλήττει την δημοσιοϋπαλληλική μονιμότητα
3. Το ιεραρχικό κορυφαίο όργανο αναδιαρθρώνει
4. Η παρέμβαση λαμβάνει χώρα σε σιγή του νόμου
ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ: Σύνδεση

με το ΔΝΠ όλων των φυσικών προσώπων που θα ασκήσουν τις
οργανικές του λειτουργίες. Η σύνδεση γίνεται συνήθως με:
1. Εκλογή :(κυρίως για ΟΤΑ και ΠΠΔΔ σωματειακού

χαρακτήρα)
2. Διορισμός
3. Σύμβαση :(κυρίως για ΝΠΙΔ) ανάλογα με τον
προσδιοριζόμενο χρόνο ονομάζεται α) πρόσκαιρη
β)ορισμένης διάρκειας γ)αφηρημένης διάρκειας
4. Μεικτοί τρόποι
Και σπανιότερα με:
5. Επίταξη προσωπικών υπηρεσιών: προβλέπεται από το Σ18

παρ. 3
6. De facto: στα de facto όργανα και στους περιστασιακούς

συνεργάτες της διοίκησης, δηλαδή πρόσωπα που υπό συνθήκες
22
γενικών καταστροφών προσφέρουν εθελοντικά τις υπηρεσίες τους

στο Κράτος ή άλλο ΔΝΠ, με τα οποία πριν δεν τα συνέδεε καμία
σχέση.
Η σχέση μεταξύ Φ.Π και ΔΝΠ μπορεί να είναι:
1. Ελάχιστη (de facto σύνδεση): μόνη συνέπεια ο

καταλογισμός πράξεων στο όργανο
2. Μέση: σύνδεση ορισμένης διάρκειας με συνέπειες τον
καταλογισμό και ανάμεσα σε Φ.Π. και ΝΔΠ
3. Μέγιστη: μόνιμη σύνδεση
Η λειτουργική σύνδεση Φ.Π. με ΔΝΠ αφορά τον καταλογισμό

πράξεων του Φ.Π. στο ΔΝΠ.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ: Άσκηση

από αυτό των δραστηριοτήτων ή αρμοδιοτήτων του
Λειτουργικές διαδικασίες: διαδικασίες που οδηγούν στην
περάτωση του σκοπού του οργάνου
Οι δραστηριότητες ενός ΔΝΠ διακρίνονται σε:
1. Κύριες: τείνουν άμεσα στην εκπλήρωση του σκοπού του

ΔΝΠ και μπορεί να αφορούν:
α) την λήψη αποφάσεων για την θέσπιση ρυθμίσεων
β) την παραγωγή αγαθών ή προσφορά υπηρεσιών
γ) την ανάπτυξη επιχειρηματικής δραστηριότητας
2. Δευτερεύουσες: οδηγούν στην εκπλήρωση του σκοπού με
τρόπο έμμεσο, όπως:
α) η επιλογή των Φ.Π.
β) η επιλογή και η εξασφάλιση των υλικών μέσων
ΑΡΧΕΣ ΠΟΥ ΙΣΧΥΟΥΝ ΣΕ ΚΑΘΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΝΟΜΙΚΟ

ΠΡΟΣΩΠΟ
1. Αρχή συνέχειας: Η λειτουργία των ΔΝΠ δεν μπορεί για

οποιονδήποτε λόγο να διακοπεί
23
2. Αρχή προσαρμογής: Το ΔΝΠ πρέπει να ανταποκρίνεται στις

συνεχώς μεταβαλλόμενες απαιτήσεις του δημοσίου
συμφέροντος
3. Αρχή ισότητας: Το ΔΝΠ δεν πρέπει να κάνει διακρίσεις σε
βάρος των διοικουμένων
4. Αρχή ουδετερότητας: Το ΔΝΠ οφείλει να εξυπηρετεί
αποκλειστικά και μόνον το δημόσιο συμφέρον
5. Αρχή ειδικότητας: Η λειτουργία των ΔΝΠ περιορίζεται
αποκλειστικά στην εκ του νόμου ανατεθειμένη άσκηση
δραστηριότητας
ΟΡΓΑΝΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
1. Πρόεδρος της Δημοκρατίας, οι διοικητικές αρμοδιότητες

του οποίου περιλαμβάνουν:
α) Να εκδίδει διοικητικές πράξεις εκδοτέες ως προεδρικά
διατάγματα
β) Να διορίζει ή να παύει τον Πρωθυπουργό και με πρόταση
του δεύτερου τα μέλη της κυβέρνησης
γ) Να διορίζει ή να παύει το προσωπικό των υπηρεσιών της
Προεδρίας της Δημοκρατίας
δ) Να διορίζει και να παύει δημόσιους υπαλλήλους
ε) Να απονέμει βαθμούς στις ένοπλες δυνάμεις
στ) Να απονέμει παράσημα
ζ) Να κηρύσσει πολέμους και να συνομολογεί συνθήκες
η) Να εκδίδει νόμους και να τους δημοσιεύει
2. Κυβέρνηση (Υπουργικό Συμβούλιο)
3. Πρωθυπουργός
4. Αντιπρόεδροι Κυβέρνησης
5. Υπουργοί
6. Γενικοί Γραμματείς Υπουργείων
(Το κεφάλαιο «Η Τοπική Αυτοδιοίκηση» δεν περιλαμβάνεται

στο παρόν αρχείο. Στο βιβλίο βρίσκεται μεταξύ των σελίδων
157-168. Αλλά μεταξύ μας, σιγά μην πέσει.)
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ
24
Οι νομικές πράξεις της διοίκησης μπορεί να είναι είτε μονομερείς

είτε συμβάσεις.
Οι πράξεις της διοίκησης διακρίνονται δε σε:
1. Διοικητικές πράξεις: μονομερείς πράξεις της Διοίκησης που

θεσπίζουν έναν κανόνα δικαίου, που εισάγουν στην έννομη
τάξη μια νέα νομική ρύθμιση, στο πλαίσιο έννομων σχέσεων
που διέπονται από το διοικητικό δίκαιο με επιδίωξη σκοπού
δημοσίου συμφέροντος.
2. Μη διοικητικές πράξεις:
α) πράξεις κατά την άσκηση μη δημόσιας εξουσίας
β) συμβάσεις
γ) μη εκτελεστές μονομερείς πράξεις
δ) πράξεις νομοθετικού περιεχομένου
Χαρακτηριστικά μίας διοικητικής πράξης είναι:
1. Άμεση νομική ισχύ: παράγει άμεσα τα έννομα

αποτελέσματά της
2. Άμεσα δεσμευτική: θεσπίζει υποχρεωτική ρύθμιση χωρίς να
χρειάζεται προηγούμενη διαδικασία (εκτελεστότητα)
Ο χαρακτηρισμός μιας Δ.Π. ως εκτελεστής είναι πλεονασμός.
ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ
 Με κριτήριο τον θεσπιζόμενο κανόνα
Α) Κανονιστικές: ρυθμίζουν κατά απρόσωπο τρόπο μια

κατηγορία σχέσεων, ενώ προσδιορίζεται η κατηγορία των
εμπλεκομένων προσώπων ( έχουν δηλαδή χαρακτήρα αφηρημένης
γενικότητας)
Β) Ατομικές: περιέχουν ρύθμιση εξατομικευμένη και

συγκεκριμένη με αναφορά των στοιχείων της ταυτότητας του
ενδιαφερομένου προσώπου
Βi) Πραγματοπαγείς Ατομικές: αναφέρονται σε ακίνητο, ή
καλύτερα στο πρόσωπο που ασκεί επ’ αυτού εμπράγματο
δικαίωμα (π.χ. χαρακτηρισμός κτιρίου ως κατεδαφιστέου)
25
Βii) Σωρευτικές Ατομικές: σωρεύουν περισσότερες ατομικές

πράξεις σε ενιαίο κείμενο (π.χ. διάταγμα διορισμού πολλών
δημόσιων υπαλλήλων)
Βiii) Γενικές Ατομικές/ Γενικού Περιεχομένου: Εφαρμόζονται σε
συγκεκριμένη περίπτωση που όμως αφορά περισσότερα του ενός
άτομα (π.χ. έγκριση πολεοδομικού σχεδίου)
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗΣ
ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ
νόμιμο έρεισμα κανονιστική πράξη τυπικός νόμος
έννομες συνέπειες άμεσες έμμεσες
δικαιώματα συνήθως δεν συνδέονται
δημιουργούν άμεσα
τρόπος ελέγχου ευθεία προσβολή σε παρεμπίπτων στο
συγκεκριμένο διηνεκές
χρόνο
συστατικός τύπος υπογραφή και δημοσίευση
χρονολόγηση
προθεσμία από κοινοποίηση ή από δημοσίευση
προσβολής πλήρη γνώση
δικαίωμα έχει ο διοικούμενος δεν έχει ο
προηγούμενης διοικούμενος
ακρόασης
αιτιολογία ειδική και σαφής δεν απαιτείται
κατάργηση με ανάκληση ελεύθερα
ευθύς έλεγχος από ΣτΕ + διοικητικά μόνο από ΣτΕ
δικαστήρια
μορφή ελέγχου ουσίας και μόνο νομιμότητας
νομιμότητας
πίστωση δεν αναγράφεται αναγράφεται
 Με κριτήριο την επίδραση στο διοικούμενο,
Α) Ευμενείς / Επωφελείς:
- Δημιουργούν δικαιώματα στον διοικούμενο
- Καταργούν ή μειώνουν τις υποχρεώσεις του
- Επιβάλλουν υποχρεώσεις στη Διοίκηση υπέρ του
- Δημιουργούν πραγματικές καταστάσεις από όπου αντλεί
26
συμφέροντα ή/ και δικαιώματα

- Κάνουν δεκτό κάποιο αίτημα του
Β) Δυσμενείς / Επαχθείς:
- Επιβάλλουν ή αυξάνουν υποχρεώσεις των διοικούμενων
- Καταργούν ή μειώνουν τα δικαιώματα τους
- Μειώνουν ή καταργούν τις υποχρεώσεις της Διοίκησης απέναντι
τους
- Δημιουργούν πραγματικές καταστάσεις από τις οποίες
προκύπτουν επιβαρυντικές συνέπειες για τους διοικουμένους
- Απορρίπτουν τα αιτήματά τους
Είναι προφανές ότι η ίδια διοικητική πράξη μπορεί να είναι

ευμενής για έναν διοικούμενο και δυσμενής για κάποιον άλλον.
 Με κριτήριο την απόφαση επί αιτήματος,
Α) Θετικές: ατομικές διοικητικές πράξεις που κάνουν δεκτή μια

αίτηση του διοικουμένου ή εγκρίνουν απόφαση άλλου ΔΝΠ
Β) Αρνητικές: ατομικές διοικητικές πράξεις που απορρίπτουν

αίτηση διοικουμένου ή δεν εγκρίνουν απόφαση άλλου ΔΝΠ
 Με κριτήριο την σχέση τους με την δημιουργία κανόνα

δικαίου
Α) Διαπλαστικές / Δημιουργικές / Συστατικές: ατομικές

διοικητικές πράξεις που θεσπίζουν κανόνα δικαίου
εξατομικεύοντας μιας κανονιστική διοικητική πράξη
Β) Διαπιστωτικές: ατομικές διοικητικές πράξεις που αποτελούν

προϋπόθεση για την εφαρμογή ενός απρόσωπου κανόνα δικαίου ή
για την έκδοση συστατικής διοικητικής πράξης (π.χ. διοικητική
πράξη που διαπιστώνει συμπλήρωση 35 ετών εργασίας για
συνταξιοδότηση). Με αυτές δεν πρέπει να συγχέονται οι
βεβαιωτικές πράξεις της Διοίκησης που δεν είναι διοικητικές
πράξεις, αφού απλώς επιβεβαιώνουν μια προηγούμενη ρύθμιση
χωρίς να μεταβάλλουν την νομική πραγματικότητα
 Με κριτήριο την διατύπωση της πράξης;
27
Α) Ρητές:
i) έγγραφες (ΚΔΔ 16)
ii) προφορικές (π.χ. αστυνομικές διαταγές, δεν σηκώνω εγώ που
λες)
iii) δια κινήσεων (π.χ. εντολές τροχονόμου)
Β) Σιωπηρές: κατά κανόνα δηλώνουν απόρριψη αιτήματος και

μπορούν να προκύψουν και από απλή πάροδο της προθεσμίας για
απάντηση.
Ιδιαίτερο παράδειγμα σιωπηρής αρνητικής διοικητικής πράξης
είναι η παρεμβαλλόμενη, στην οποία η αρνητική πράξη
περιέχεται σε μια αντίθετου περιεχομένου θετική. (π.χ. η απόφαση
προαγωγής δημοσίων υπαλλήλων για τους μια αναφερθέντες)
Δεύτερη και ίσως σπουδαιότερη περίπτωση σιωπηρής αρνητικής
πράξης είναι η παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας, η
οποία στοιχειοθετείται εφόσον σωρευτικά συντρέχουν οι εξής
προϋποθέσεις:
i) Η διοίκηση είναι υποχρεωμένη (έχει δηλαδή δέσμια
αρμοδιότητα) να εκδώσει διοικητική πράξη, να χορηγήσει
πιστοποιητικά και βεβαιώσεις να επιτρέψει πρόσβαση σε
διοικητικά έγγραφα. Αν έχει διακριτική ευχέρεια, η προϋπόθεση
αυτή γεννιέται μόνο αν γίνεται κακή χρήση αυτής.
ii) Ο διοικούμενος που νομιμοποιείται υποβάλλει αίτηση στο
αρμόδιο όργανο. Αν υποβάλλει σε αναρμόδιο, μέσα σε 5 μέρες
αυτό πρέπει να μεταβιβάσει την αίτηση. Αν υποβάλλει σε
συναρμόδιο και μόνο, δεν βλάπτει.
iii) Παρέρχεται άπρακτη η οριζόμενη προθεσμία ή αν δεν ορίζεται,
αυτή λογίζεται ως τρίμηνη. Η προθεσμία ξεκινάει μετά την
υποβολή της αίτησης με τα απαραίτητα δικαιολογητικά
Πάντως και αν έχει υποβληθεί αίτηση για λήψη ειδικών μέτρων
λόγω περιβαλλοντικών βλαβών και έχει παρέλθει τρίμηνο από την
υποβολή της χωρίς την αντίστοιχη υποχρέωση της διοίκησης για
πράξη, στοιχειοθετείται παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης
ενέργειας κατά διασταλτική ερμηνεία του ΠΔ 18/89 άρθρ. 45.
ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ: δεν μπορεί να βρεθεί ορισμός που

να περιλαμβάνει τα χαρακτηριστικά του συνόλου των πράξεων
28
που θεωρούνται κυβερνητικές από το ΣτΕ, οπότε για να

διαπιστώσουμε ποιες είναι τέτοιες ανατρέχουμε στον κατάλογο
του ΣτΕ. Ενδεικτικά αναφέρουμε την διενέργεια βουλευτικών
εκογών, την κήρυξη γενικής ή μερικής επιστράτευσης, χάρι,
παραίτηση Υπουργού, δημοψήφισμα, αναστολή εργασιών Βουλής.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως οι κυβερνητικές πράξεις αφορούν
δύο κατευθύνσεις : α) τις σχέσεις της εκτελεστικής με άλλες εξουσίες
β) τη ρύθμιση διεθνών σχέσεων. Χαίρουν δικαστικής ασυλίας,
δηλαδή ξεφεύγουν του ακυρωτικού ελέγχου του ΣτΕ κατά το ΠΔ
18/89 αρθρ.45. Λόγω του Σ20 παρ.1 πάντως που κατοχυρώνει το
δικαίωμα δικαστικής προστασίας όλων των διοικουμένων,
εγείρεται ζήτημα αντισυνταγματικότητας του συγκεκριμένου
άρθρου. (Ως αντεπιχείρημα πάντως αυτής της κατηγορίας
αναφέρεται ότι οι μισές πράξεις του καταλόγου είναι μη εκτελεστές
και άρα εξ ορισμού μη προσβλητές, ενώ οι υπόλοιπες ανήκουν στις
πράξεις εκείνες που η διοίκηση έχει ευρύτατη διακριτική ευχέρεια
και άρα η προσβολή τους θα ήταν ατελέσφορη ως η εξέταση
τήρησης των άκρων εκ μέρους της Διοίκησης.) Η δικαστική ασυλία
πάντως δεν πρέπει να φτάνει στην αποφυγή της υποχρέωσης του
κράτους να αποδίδει αποζημίωση αστικής ευθύνης στους
διοικουμένους για τα δικαιώματα που προσέβαλε. (ειλικρινά θα
πρότεινα και διάβασμα των σελιδών 187-191 για καλύτερη
εμπέδωση)
ΣΥΝΘΕΤΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Αλληλουχία πλειόνων

διαδοχικών διοικητικών πράξεων, με τις οποίες σκοπείται
επέλευση ενός τελικού έννομου αποτελέσματος .
Κάθε επιμέρους πράξη αποτελεί νόμιμο έρεισμα της επόμενης από
την οποία και ενσωματώνεται. Κάθε πράξη είναι αυτοτελής
(δηλαδή προσβλητή και εκτελεστή), εωσότου ενσωματωθεί. Η
τελική πράξη θεωρείται ως η μόνη εκτελεστή και προσβλητή. Κατά
τον έλεγχο νομιμότητας μπορούν να ελεγχθούν και
προηγούμενες/ συμπροσβάλλονται, ώστε, αν βρεθεί πλημμέλεια
σε προηγούμενη, η σύνθετη διοικητική ενέργεια να
επαναλαμβάνεται από την παρανομία και μετά.
29
ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ: Δύο ή περισσότερες αυτοτελείς διοικητικές

πράξεις, οι οποίες έχουν εκδοθεί η μία κατ’ εφαρμογή της
προηγούμενης, η οποία κατά αυτόν τον τρόπο αποτελεί νόμιμο
έρεισμα της και προϋπόθεση έκδοσης της. Αλλά δεν εντάσσονται
σε ίδια ενιαία διοικητική διαδικασία. Είναι αυτοτελείς, μη
ενσωματώσιμες. Αν ακυρωθεί η πράξη που αποτελεί το νόμιμο
έρεισμα άλλης, τότε θα ακυρωθεί και η δεύτερη, αφού απολύει το
νόμιμο έρεισμα της, conditio sine qua non ότι προσβλήθηκε
εμπροθέσμως.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ
1. Τεκμήριο Νομιμότητας: Η διοικητική πράξη από την

έναρξη της ισχύος της μέχρις ότου ακυρωθεί δικαστικά ή
ανακληθεί ή καταργηθεί, παράγει όλα τα έννομα
αποτελέσματά της, ανεξάρτητα από το αν έχει νομικές
πλημμέλειες. Τα έννομα αυτά αποτελέσματα αναπτύσσονται
έναντι όλων. Προϋποθέσεις του τεκμηρίου είναι:
i) Ατομικός χαρακτήρας: μόνο οι ατομικές Δ.Π έχουν πλήρες
τεκμήριο νομιμότητας.
ii) Υποστατή Δ.Π.: η ανυποστασία είναι πολύ σοβαρό νομικό
ελάττωμα ώστε να μην μπορεί να παραγάγει έγκυρο
αποτέλεσμα.
2. Παρεμπίπτων έλεγχος Δ.Π.
Α) Κανονιστική πράξη: Ο παρεμπίπτων έλεγχος είναι διηνεκής

(Σ20 παρ.1) υπό τις εξής προϋποθέσεις (σωρευτικά
συντρέχουσες):
i) αποτελεί η κανονιστική διοικητική πράξη νόμιμο έρεισμα
ατομικής ευθέως προσβαλλομένης
ii) η ατομική προσβάλλεται παραδεκτά
iii) η προσφυγή περιλαμβάνει τους λόγους για τους οποίους
πρέπει να ακυρωθεί και η κανονιστική διοικητική πράξη
Συνέπεια άσκησης τέτοιου ελέγχου είναι ότι η κανονιστική δεν
εφαρμόζεται και ως εκ τούτου χάνει το νόμιμό της έρεισμα η
ατομική. Παρεμπίπτων έλεγχος εξαιρετικά δεν επιτρέπεται σε
δημόσιο διαγωνισμό για ανάθεση δημοσίου έργου.
30
Β) Ατομική πράξη: Ισχύει αρχή απαγόρευσης παρεμπίπτοντος

ελέγχου μετά την εκπνοή της προθεσμίας για ευθεία προσβολή.
Εξαιρέσεις:
i) Σύνθετη διοικητική ενέργεια (τελική πράξη)
ii) Με ύπαρξη ρητής, ειδικής και ανενδοίαστης νομοθετικής
πρόβλεψης
iii) Αγωγή αποζημίωσης
iv) Από Ελεγκτικό Συνέδριο
v) Από πολιτικά δικαστήρια (αν συνδέεται με την υπόθεση,
εξετάζεται ως προδικαστικό ερώτημα)
vi) Από ποινικά δικαστήρια (για ποινή σε κατηγορούμενο αν
έχει παραβεί το περιεχόμενο της ατομικής)
vii) Ενδεχομένως μέσω παρεμπίπτοντος ελέγχου κανονιστικής
viii) Από οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης (αν οι ατομικές
πράξεις αποτελούν νόμιμες προϋποθέσεις για απόδοση
ασφαλιστικών παροχών)
3. ΕΚΤΕΛΕΣΤΟΤΗΤΑ: Η διοικητική πράξη είναι δεσμευτική

χωρίς την ανάγκη να εκδοθεί προηγουμένως δικαστική
απόφαση
Συνέπεια της δεσμευτικότητας είναι (όταν οι διοικούμενοι
δεν συμμορφώνονται οικειοθελώς) ο διοικητικός
καταναγκασμός, ο οποίος διακρίνεται σε:
α) Κυρώσεις : επιβάλλονται με ατομικές διοικητικές πράξεις
και μπορεί να είναι i) ποινικές ii) αστικές iii) διοικητικές (ή
πειθαρχικές ως υποσύνολο τους). Η κανονιστική ρύθμιση
των κυρώσεων πρέπει να γίνεται με προεδρικό διάταγμα.
Ιδιαίτερο παράδειγμα είναι η διοικητική εκτέλεση, δηλαδή
η αναγκαστική ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων εκ
μέρους διοικητικών οργάνων εις βάρος των υπόχρεων
διοικουμένων
β) Υλικές ενέργειες: ενέργειες χωρίς την συγκατάθεση
διοικουμένων με σκοπό την εφαρμογή προβλεπόμενων σε
Δ.Π. ρυθμίσεων
γ) Άσκηση άμεσης βίας: π.χ. διάλυση συγκέντρωσης με ρίψη
δακρυγόνων)
31
Οι υλικές ενέργειες και η άσκηση άμεσης βίας συνιστούν τον

εν στενή εννοία διοικητικό καταναγκασμό, που τελεί υπό
τις εξής σωρευτικά συντρέχουσες προϋποθέσεις:
I) Προβλέπεται από νομοθετικές ή κανονιστικές ρυθμίσεις
ΙΙ) Η άρνηση συμμόρφωσης εκ μέρους των διοικουμένων
είναι πρόδηλη και εξωτερικευμένη
ΙΙΙ) Υπάρχει επείγουσα ανάγκη εκτέλεσης
ΙV) Τα μέσα για τον εξαναγκασμό των διοικουμένων να
τελούν υπό την αρχή της αναλογικότητας(να είναι
αναγκαία, πρόσφορα και αναλογικά)
ΔΕΝ επιτρέπεται η ανάθεση σε ιδιώτες να επιβάλλουν μέτρα
καταναγκασμού. (εξαίρεση: συνδιατήρηση αρμοδιοτήτων
αστυνόμων και ιδιωτών φυλάκων/security π.χ. στα
αεροδρόμια)
ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ
ΤΡΙΠΛΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ
1. Ανυπόστατη:
i) δεν προέρχεται από διοικητικό όργανο
ii) δεν έχει συμπληρωθεί η διαδικασία παραγωγής της
iii) εκδόθηκε από ιδιώτη κατά νόσφιση εξουσίας
iv) η πράξη προέρχεται μεν από ιδιωτικό όργανο, αλλά είναι
προϊόν απόλυτης βίας (φυσικής βίας ή απειλής)
2. Άκυρη:
i) εκδόθηκε καθ’ υπέρβαση καθηκόντων
ii) εκδόθηκε από όργανο κατά κλάδο αναρμόδιο
3. Ακυρώσιμη: έχει οποιαδήποτε άλλη νομική πλημμέλεια (π.χ.
κατά τόπο/χρόνο αναρμοδιότητα, παράβαση διαδικαστικού
τύπου, παράβαση ουσιαστικής διάταξης νόμου, κατάχρηση
εξουσίας)
ΔΙΠΛΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ (κρατούσα)
1. Ανυπόστατη (ανυπόστατη + άκυρη της τριπλής

διάκρισης)
32
2. Άκυρη (ακυρώσιμη της τριπλής διάκρισης)
Κατά την διπλή διάκριση, οι ανυπόστατες:
a) Δεν έχουν τεκμήριο νομιμότητας

b) Δεν παράγουν έννομα αποτελέσματα
c) Δεν δημιουργούν ευθύνη για την διοίκηση, ωστόσο
ενδεχομένως να συνεπάγονται ευθύνη του οργάνου που την
εφήρμοσε.
Κατά την διπλή διάκριση, οι άκυρες:
a) Έχουν πλήρες τεκμήριο νομιμότητας

b) Παράγουν όλα τα έννομα αποτελέσματά τους
c) Δημιουργούν αστική ευθύνη για την διοίκηση
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ: σύνθετο σύστημα

αλληλοδιαδεχόμενων ενεργειών της παραγωγής της διοικητικής
πράξης με ποικίλλουσα βαρύτητα. Τα βασικά χαρακτηριστικά της
είναι ο αριθμός απαιτούμενων ενεργειών, η χρονική σειρά τους,
καθώς και ο τρόπος που διαδέχονται η μία την άλλη. Οι κανόνες
της διοικητικής διαδικασίας αφορούν από την μία την οργάνωση
και λειτουργία των διοικητικών οργάνων και από την άλλη την
παραγωγή μιας διοικητικής πράξης.
ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: διοικητική διαδικασία που

συνίσταται στη νομική έκφραση μιας γνώμης που προέρχεται είτε
από μονομελές είτε από συλλογικό όργανο και απευθύνεται σε ένα
διοικητικό όργανο με αποφασιστική αρμοδιότητα, στο οποίο έχει
ανατεθεί από τις διατάξεις η λήψη της απόφασης.
ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ
1. Προβλεπόμενη από διατάξεις

i) συνταγματικές: ρητή συνταγματική πρόβλεψη
ii) νομοθετικές: συγκεκριμένη και ορισμένη ρύθμιση (σπάνια
γενική)
iii) κανονιστικές: ύστερα από νομοθετική εξουσιοδότηση
33
Α) Υποχρεωτική γνωμοδοτική διαδικασία : η διάταξη που την

προβλέπει θεωρεί απαραίτητη την προσφυγή σε αυτήν πριν την
έκδοση εκτελεστής πράξης. Η διατύπωση της προβλέπουσας
διάταξης μπορεί να ποικίλλει, η επιτακτικότητα πάντως είναι
σαφής. Αν δεν ζητήσει το αποφασίζον όργανο γνώμη, η εκτελεστή
πράξη είναι ακυρώσιμη.
Β) Προαιρετική γνωμοδοτική διαδικασία: η αναζήτηση της

γνωμοδότησης επαφίεται στην διακριτική ευχέρεια του
αποφασίζοντος οργάνου (οι προβλέπουσες διατάξεις προβλέπουν
δυνατότητα, όχι υποχρέωση). Σε περίπτωση ασαφούς διατύπωσης
για το αν η προβλεπόμενη γνωμοδοτική διαδικασία είναι
υποχρεωτική ή προαιρετική, υπάρχει τεκμήριο υπέρ της
προαιρετικής, καθώς μια τέτοια δέσμευση πρέπει να είναι ρητή.
2. Οικειοθελής γνωμοδοτική διαδικασία: το αποφασίζον

όργανο κρίνει σκόπιμο να ζητήσει γνώμη, χωρίς αυτό να
προβλέπεται και άρα να μην απαιτείται για την σύννομη
άσκηση της αποφασιστικής του αρμοδιότητας (πρέπει
φυσικά να μην απαγορεύεται από οικεία διάταξη). Η
αποστροφή για συμβουλή γίνεται είτε σε υπάρχον όργανο
είτε σε ειδικά για αυτόν τον σκοπό συσταθέν. ΩΣΤΟΣΟ είναι
αυτοδέσμευση, δηλαδή όποιος καταφεύγει σε αυτή, πρέπει
να την τηρήσει επί ποινή ακυρότητας. Αν η γνωμοδότηση
πάσχει ακυρότητας, επίσης θα πάσχει και η διοικητική
πράξη.
Περιορισμοί της οικειοθελούς γνωμοδοτικής διαδικασίας:
i) Το αποφασίζον όργανο δεν μπορεί να
αγνοήσει/περιορίσει/επεκτείνει την δραστηριότητα του
ii) Δεν μπορεί να ιδρύσει οικειοθελώς γνωμοδοτική
διαδικασία που θα οδηγήσει σε διατύπωση σύμφωνης
γνώμης και αν το κάνει, η εκδοθείσα πράξη πάσχει
ακυρότητας.
iii) Η διαδικασία δεν πρέπει να αποκλείεται από τις
διατάξεις
iv) Δεν μπορεί η οικειοθελής να υποκαταστήσει την
προβλεπόμενη από τις διατάξεις
34
v) Αν καταφύγει σε οικειοθελή το αποφασίζον όργανο, ενώ

έχει ήδη δοθεί προβλεπόμενη, η δεύτερη θα υπερισχύσει,
χωρίς να είναι άχρηστη η συμβολή της οικειοθελούς στην
διαμόρφωση της τελικής κρίσης.
Η γνωμοδοτική διαδικασία καταλήγει σε μια γνώμη (ΚΔΔ 20),

η οποία διακρίνεται σε:
1. Απλή γνώμη: Μη δεσμευτική για το αποφασίζον όργανο

γνώμη (δεν πρέπει να την συγχέουμε με την επεξεργασία
κανονιστικών διαταγμάτων από το ΣτΕ που επίσης καλείται
έτσι). Δεν αποτελεί εκτελεστή πράξη αλλά ενσωματώνεται
στην εκτελεστή αποφασιστική πράξη. Δεν δημιουργεί
καθεαυτή νέα νομική κατάσταση και αν το διοικητικό
όργανο θεωρήσει τον εαυτό του δεσμευμένο από την απλή
γνώμη, η διοικητική πράξη που εκδίδει θα είναι άκυρη.
Όπου προβλέπεται απλή γνώμη, το διοικητικό όργανο
δεσμεύεται διττώς:
i) Υποχρεούται να διατυπώσει ερώτημα προς το
γνωμοδοτικό όργανο
ii) Υποχρεούται να αιτιολογήσει ειδικώς την απόκλιση του
από την γνώμη και αν δεν το κάνει η πράξη είναι
ακυρώσιμη. Η αιτιολογία μπορεί να περιέχεται στην ίδια την
εκτελεστή πράξη ή να συνάγεται από τα στοιχεία του
φακέλου.
Η απλή γνώμη ως μη εκτελεστή πράξη δεν προσβάλλεται
αυτοτελώς και αν πάντως υπάρξει προσφυγή ακυρώσεως
κατά απλής γνώμης, αυτή στρέφεται στην οικεία εκτελεστή
πράξη που ερείδεται στην γνώμη.
2. Σύμφωνη γνώμη: γνώμη που δεσμεύει το αποφασίζον
όργανο να μην ενεργήσει διαφορετικά από τον με την
γνωμοδότηση επιδεικνυόμενο (μπορεί όμως να απόσχει από
την έκδοση της)
Για να είναι μια γνώμη σύμφωνη πρέπει να προβλέπεται
ρητά και όχι να συνάγεται ερμηνευτικά.
Η σύμφωνη γνώμη ως μορφή άσκησης συναρμοδιότητας
είναι πράξη μη αυτοτελής και μη εκτελεστή που
35
ενσωματώνεται στην διοικητική πράξη και διακρίνεται σε:

i) Θετική σύμφωνη γνώμη: εφόσον δοθεί, το αποφασίζον
όργανο οφείλει να ακολουθήσει την γνώμη και να εκδώσει
πράξη ομοίου θετικού περιεχομένου ή να μην την εκδώσει
καθόλου. Αν δεν την εκδώσει (μόνο εφόσον έχει διακριτική
ευχέρεια) πρέπει να αιτιολογήσει ειδικώς γιατί δεν δέχτηκε
την γνώμη. (ΚΔΔ 20 παρ.2)
ii) Αρνητική σύμφωνη γνώμη: Έκφραση γνώμης, η οποία
εμποδίζει την έκδοση θετικής εκτελεστής πράξης και
διακρίνεται σε:
- ολοσχερώς αρνητική: Υποχρεώνει σε έκδοση αρνητικής
εκτελεστής πράξης
- μερικώς αρνητική: Αποκρούει μερικώς το αίτημα του
διοικουμένου ή επιβάλλει αντίθετους όρους και
προϋποθέσεις από τον σκοπό του διοικουμένου
Αν η αρνητική σύμφωνη γνώμη δεν ενσωματώνεται σε
αρνητική εκτελεστή πράξη, είναι η ίδια εκτελεστή και
αυτοτελώς προσβλητή, Δυνατή η κατά αυτής άσκηση
διοικητικής προσφυγής.
3. Πρόταση: Γνώμη που υποβάλλεται με πρωτοβουλία του
γνωμοδοτικού οργάνου. Αν προβλέπεται, το γνωμοδοτικό
όργανο εκκινεί την διαδικασία έκδοσης εκτελεστής πράξης.
Είναι ουσιώδης τύπος της διαδικασίας, ο οποίος τάσσεται επί
ποινή ακυρότητας.
Το αποφασίζον όργανο υποχρεούται να συμμορφωθεί στο
περιεχόμενο της ή να απόσχει από την έκδοση της ( εφόσον
έχει διακριτική ευχέρεια).
Διακρίνεται σε:
i) Θετική: δεσμεύει, αλλά το αποφασίζον όργανο μπορεί να
απόσχει από την έκδοση της διοικητικής πράξης
ii) Αρνητική: απαγορεύει στο αποφασίζον όργανο την
έκδοση εκτελεστής πράξης
Η πρόταση καθεαυτή ενσωματώνεται και είναι μη αυτοτελής
και μη εκτελεστή. Η μη ενσωματωμένη αρνητική είναι η ίδια
εκτελεστή.
36
4. Επεξεργασία κανονιστικών διαταγμάτων από ΣτΕ: (αν σας

πέσει αυτό, ειλικρινά να σας κάτσω) (Σ95 παρ. 1)
Διοικητική αρμοδιότητα του Ε’ Τμήματος/Ολομέλειας του
ΣτΕ, που αναλαμβάνουν εμπειρογνώμονες επί καθαρώς
νομικών ζητημάτων και αφορά την συνταγματικότητα ή
νομιμότητα ή γενικώς νομοτεχνικές παρατηρήσεις. Πάντως
συχνά με το πρόσχημα της νομιμότητας, ελέγχεται και η
ουσία. Το διάταγμα αποστέλλεται εν σχεδίω, υποχρεωτικώς
υπογεγραμμένο από τον αρμόδιο υπουργό (μέσα σε
οριζόμενη ή όχι προθεσμία).
Ειδικότερα:
-Αν δεν έτυχε επεξεργασίας από ΣτΕ (εκτός από την
περίπτωση που η προθεσμία παρέρχεται άπρακτη, οπότε και
το διάταγμα νομίμως εκδίδεται), θεωρείται ότι εκδίδεται
κατά παράβαση ουσιώδους τύπου διαδικασίας και άρα είναι
άκυρο το σύνολο του διατάγματος ή τουλάχιστον όσες
διατάξεις δεν έτυχαν επεξεργασίας. Μπορεί να προσβληθεί
ευθέως/παρεμπιπτόντως.
- Η έλλειψη παραπομπής δεν καλύπτεται με νομοθετική
κύρωση
- Δεν καλύπτεται η ακυρότητα με μνεία στο διάταγμα
αριθμού γνωμοδότησης από ΣτΕ, αν το τελικό κείμενο
διαφέρει ουσιωδώς από το αρχικό, αν η επεξεργασία αφορά
προγενέστερο κείμενο ή αν δεν περιλαμβανόταν κάποια
διάταξη στο αποσταλέν κείμενο.
- Η γνωμοδότηση του ΣτΕ στο πλαίσιο επεξεργασίας δεν
είναι υποχρεωτική προς συμμόρφωση, σπανίως όμως το
αποφασιστικό όργανο δεν συμμορφώνεται.
- Η γνωμοδότηση δεν δεσμεύει ούτε το ΣτΕ, όταν ως
δικαστήριο κρίνει τη νομιμότητα του διατάγματος.
5. Υποχρεωτική γνώμη: πρόκειται για
παραπλανητική/καταχρηστική χρήση του όρου, αφού οι
πράξεις αυτές είναι αυτοτελείς διοικητικές, συχνά
ενσωματούμενες μάλιστα σε σύνθετη διοικητική ενέργεια.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΓΝΩΜΗΣ
37
a) Έγγραφη
b) Αιτιολογημένη: Η αιτιολόγηση πρέπει να είναι πλήρης,
συγκεκριμένη και επαρκής. Αν είναι σχετικά γενική ή δεν
απαντά συγκεκριμένα σε ισχυρισμό διοικουμένου ή
απορρίπτει το αίτημα του χωρίς έρευνα, η αιτιολογία
κρίνεται ανεπαρκής και συνεπάγεται ακυρώσιμη εκτελεστή
πράξη εφόσον την υιοθετεί.
c) Επίκαιρη: Πρέπει να τηρείται η αρχή της επικαιρότητας,
εννοημένης στις τρεις πτυχές της:
i) η γνώμη πρέπει να λαμβάνεται πριν την έκδοση της
πράξης, η εκ των υστέρων γνωμοδότηση δεν θεραπεύει την
παρανομία, αφού έχει εκμηδενιστεί η νομική της αξία ως
επηρεαζόμενης από την εκδοθείσα πράξη.
ii) Το αποφασίζον όργανο πρέπει να περιμένει την
γνωμοδότηση για το χρόνο που από τις διατάξεις ορίζεται ή
το ίδιο τάσσει. Αν το χρονικό διάστημα παρέλθει άπρακτο,
τότε μπορεί να εκδώσει την εκτελεστή πράξη νόμιμα χωρίς
γνώμη.
iii) Η γνώμη και η έκδοση πράξης δεν πρέπει να απέχουν
χρόνο περισσότερο του ευλόγου, εφόσον τότε δεν θα
ανταποκρίνονται στα πραγματικά και νομικά περιστατικά.
ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ: Οι διοικητικές

αρχές πριν από κάθε ενέργεια ή μέτρο σε βάρος δικαιωμάτων ή
συμφερόντων συγκεκριμένου προσώπου, οφείλουν να το καλούν
να εκφράσει τις απόψεις του προφορικά ή γραπτά ως προς τα
σχετικά ζητήματα. Δεν απαιτείται εξαιρετικά όταν η άμεση λήψη
του δυσμενούς μέτρου είναι αναγκαία για την αποτροπή
επικείμενου κινδύνου ή επιτακτικού δημόσιο συμφέροντος.
Το δικαίωμα κατοχυρώνεται από το Σ20 παρ.2, το ΚΔΔ 6, ΕΣΔΑ
παρ.3 και ως συνταγματικώς κατοχυρωμένο δεν είναι ανάγκη να
προβλέπεται ρητά, αλλά υπάρχει πάντα.
Σκοπός του δικαιώματος:
-Έκθεση απόψεων διοικουμένου, ώστε υπερασπιζόμενος τα
συμφέροντα του να προτείνει εναλλακτικές λύσεις προληπτικά
38
-Ευκαιρία για καλύτερη πληροφόρηση της διοίκησης και άρα

αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του υπό κρίση ζητήματος.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Η κλήση πρέπει να:
α) είναι έγγραφη
β) αναφέρει μέρα και τόπο ακρόασης καθώς και αντικείμενο του
μέτρου
γ) κοινοποιείται 5 πλήρεις μέρες πριν από την ημερομηνία
ακροάσεως
Το μέτρο πρέπει να λαμβάνεται μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα
από την ακρόαση του ενδιαφερομένου
Αν από τα στοιχεία του φακέλου, δεν αναδεικνύεται ότι υπήρξε
κλήση της διοίκησης, τότε η πράξη είναι ακυρώσιμη.
Αν το έγγραφο κλήσης δεν αναφέρει τα υπό β) απαραίτητα
στοιχεία, τότε η πράξη είναι ακυρώσιμη.
Αν ο ενδιαφερόμενος εκφράσει απόψεις προφορικά, πρέπει να
συνταχθεί υπηρεσιακώς σχετικό έγγραφο, το οποίο και θα
συνυπογράψει.
Η δυνατότητα άσκησης διοικητικής προσφυγής δεν αναιρεί την
υποχρέωση της διοίκησης για κλήση σε ακρόαση.
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ (ΣΥΣΤΑΛΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ)
1. Εφαρμογή μόνο σε ατομικές δυσμενείς πράξεις: εξαίρεση οι

κανονιστικές διοικητικές πράξεις που αφορούν το κυνήγι
και το αντίστοιχο δικαίωμα έχουν οι οικολογικές
οργανώσεις για την προστασία της άγριας πανίδας.
2. Διακριτική ευχέρεια της διοίκησης: δεν μπορεί να ασκηθεί το
δικαίωμα, αν η διοίκηση ενεργούσε υπό δέσμια
αρμοδιότητα, κι αν ασκούταν θα απέβαινε αλυσιτελές.
3. Συνδρομή υποκειμενικής συμπεριφοράς διοικουμένου: αν η
κρίση της διοίκησης διαμορφώνεται επί τη βάσει
αντικειμενικών κριτηρίων δεν χωρεί τέτοιο δικαίωμα
4. Απαίτηση θετικής βλάβης και αυτεπάγγελτης ενέργειας: η
βλάβη πρέπει να είναι θετική και να μην συνίσταται απλώς
στην άρνηση χορήγησης δικαιώματος ή δημιουργίας
39
επωφελούς κατάστασης. Η δυσμενής πράξη πρέπει να μην

είναι αποτέλεσμα αίτησης διοικουμένου.
5. Απαίτηση γνωστής διεύθυνσης διοικουμένου: ειδάλλως η
κλήση είναι ανέφικτη
Σε σύνθετη διοικητική ενέργεια, αρκεί κλήση του διοικουμένου

πριν από την τελική πράξη και όχι πριν από κάθε πράξη.
Αν πάντως το δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης δεν τηρηθεί,
παρέχεται δυνατότητα προσβολής της πράξης δικαστικώς, που για
να είναι λυσιτελής:
a. Πρέπει να αναφέρονται στο δικόγραφο οι ισχυρισμοί του

διοικουμένου για ακύρωση πράξης που θα είχε προβάλλει,
αν είχε κληθεί
b. Εξετάζεται αν υπάρχουν ένα ή πλείονα στάδια
ενδικοφανούς διαδικασίας ενώπιον ανωτέρων διοικητικών
οργάνων που καλύπτουν την μη τήρηση του τόπου κλήσης
ΤΥΠΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ
Κατά το ΚΔΔ 16 η διοικητική πράξη πρέπει να:

α) είναι έγγραφη
β) αναφέρει την εκδώσασα αρχή
γ) αναφέρει χρονολογία
δ) φέρει την υπογραφή του αρμόδιου οργάνου
ε) αναφέρει τις εφαρμοζόμενες διατάξεις
στ) φέρει σφραγίδα δημόσιας αρχής
ζ) πρωτοκόλληση
Αν εκλείπουν τα στοιχεία υπό β) γ) δ) η πράξη είναι ανυπόστατη.
Αν εκλείπει κάποιο από τα υπόλοιπα στοιχεία και έχουμε
παρανομία, εκτός αν έχει οριστεί διαφορετικά.
Με τον έγγραφο τύπο το περιεχόμενο καθίσταται σαφές και είναι
ευχερέστερος ο δικαστικώς έλεγχος της διοικητικής πράξης.
Εφόσον προβλέπεται από τις διατάξεις και η σιωπή της διοίκησης
μπορεί να προκαλέσει την έκδοση διοικητικής πράξης (είτε θετικής
είτε αρνητικής). Πάντως εξαιρετικά επιτρέπεται ο προφορικός
λόγος (εφόσον αποδεικνύεται) και ο δια συμβόλων τύπος (εφόσον
μπορεί να γίνεται αντιληπτή από τους αποδέκτες της).
40
Η διακίνηση εγγράφων μεταξύ των διοικητικών οργάνων, καθώς

και αυτών με τους διοικουμένους επιτρέπεται και μπορεί να γίνει
ακόμη και με e-mail ή FAX. Πάντως το μηχανικό μέσο
μεταβίβασης εγγράφου πρέπει να αφήνει ευκρινές αποτύπωμα,
δηλαδή τον αριθμό κλήσης του αποστολέα και του παραλήπτη,
ημερομηνία και ώρα αποστολής και αριθμό σελίδων. Αν
στέλλονται σε διοικούμενο, πρέπει να τηρείται δελτίο αποστολής.
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ
-Κανονιστικές : Στο Σ42 παρ.1, Σ35 παρ.1 και ΚΔΔ 18

κατοχυρώνεται η υποχρεωτική δημοσίευση του πλήρους
περιεχομένου κανονιστικών πράξεων ως συστατικό στοιχείο του
κύρους τους. Ο κοινός νομοθέτης δεν μπορεί να
αποκλείσει/εξαιρέσει κανονιστική διοικητική πράξη από
δημοσίευση, μπορεί ωστόσο αντί για το ΦΕΚ να ζητήσει τη
δημοσίευση με άλλον προσιδιάζονται τρόπο (π.χ. εγκύκλιος,
τοιχοκόλληση). Ωστόσο κανονιστικές διοικητικές πράξεις που
αφορούν την εθνική άμυνα της χώρας είναι απόρρητες και ως εκ
τούτου κοινοποιούνται μόνο στις αρμόδιες υπηρεσίες.
Αν δεν υπάρχει λόγος εξαίρεσης και δεν δημοσιευτεί, είναι
ανυπόστατη, ενώ διάταξη νόμου που προσπαθεί να εγκυροποιήσει
αναδρομικά τέτοια πράξη είναι αντισυνταγματική και δρα μόνο
για το μέλλον.
Πάντως ορθή επανάληψη δημοσίευσης επιτρέπεται λόγω
τυπογραφικών/λογικών σφαλμάτων
Υπάρχει αμάχητο τεκμήριο κυκλοφορίας ΦΕΚ για την ημερομηνία
που φέρει, το οποίο δεν ισχύει όμως για τον υπολογισμό έναρξης
της προθεσμίας άσκησης της αίτησης ακυρώσεως, για την οποία
ισχύει η πραγματική(δίδεται μάλιστα σχετική βεβαίωση από
αρμόδιες αρχές).
-Γενικές Ατομικές: Υποχρεωτικά δημοσιεύονται. Αν δεν, είναι

ανυπόστατες.
41
-Ατομικές: Τελειούνται με υπογραφή και χρονολόγηση.

Τελειούνται με δημοσίευση (δημοσιευτέες) μόνο εφόσον αυτό
προβλέπεται.
ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Οι κατά το νόμο δημοσιευτέες στο ΦΕΚ ισχύουν από δημοσίευση,
ενώ οι κατά το νόμο αναρτητέες στο διαδίκτυο, δεν εκτελούνται αν
δεν προηγηθεί η ανάρτηση τους.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: έκθεση πραγματικών

και νομικών λόγων που οδήγησαν την διοίκηση να εκδώσει την
τάδε πράξη και αφορά τη νομιμότητα ή τη σκοπιμότητα αυτής.
Σύμφωνα με το ΚΔΔ 17 οι ατομικές αιτιολογούνται υποχρεωτικά,

ενώ στις κανονιστικές μόνο όπου προβλέπεται.
Η αιτιολογία δεν είναι αναγκαίο να περιέχεται μέσα στο σώμα της
πράξης, αλλά αρκεί να προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου
που τον συνοδεύουν (εκτός αν ορίζεται διαφορετικά).
Εάν η Διοίκηση αιτιολογήσει οικειοθελώς, πρέπει η αιτιολογία να
είναι νόμιμη, δηλαδή να είναι:
i) σαφής: να μην είναι αόριστη
ii) ειδική: να αναφέρεται συγκεκριμένα στις διατάξεις που μια
πράξη ερείδεται
γ) επαρκής: υπάρχει ποιοτική και ποσοτική επάρκεια θεμελίωσης
του περιεχομένου της πράξης
Αν η πράξη εκδίδεται αυτεπαγγέλτως, η συγκέντρωση
αποδεικτικών στοιχείων ανήκει στη Διοίκηση.
Αν η πράξη εκδίδεται έπειτα από αίτηση διοικουμένου, αυτός
οφείλει να παράσχει τα σχετικά δικαιολογητικά (εκτός αν
βρίσκονται ήδη στην διάθεση της διοίκησης)
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΟΙΚΟΥΜΕΝΟΥ ΣΤΗΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
1. Πριν την έκδοση της Δ.Π. με αίτηση: Κατά κανόνα οι Δ.Π.

εκδίδονται αυτεπαγγέλτως και αν ο διοικούμενος αιτηθεί,
δεν νοείται ως σύμπραξη. Αν όμως οι διατάξεις επιβάλλουν
υποβολή αίτησης από τον ενδιαφερόμενο ως conditio sine
42
qua non της εκκίνησης της διοικητικής διαδικασίας, αυτή

είναι άμεση συμμετοχή. Ο διοικούμενος κατά κανόνα
οφείλει να συνυποβάλει δικαιολογητικά και στοιχεία για να
ξεκινήσει η διαδικασία. Είναι δυνατή η παραίτηση από την
υποβληθείσα αίτηση (εφόσον αυτό δεν απαγορεύεται από τις
διατάξεις).
Αν η έκδοση είναι αναγκαίος όρος για την έκδοση, η έλλειψη
ή η ελαττωματική υποβολή της συνεπάγεται την ακυρότητα
της εκδοθείσας πράξης. Η αίτηση πρέπει να είναι :
α)έγγραφη (πάντως είναι δυνατή η υποβολή αιτήσεων και
τηλεφωνικά μέσω του ΟΤΕ για συγκεκριμένες πράξεις)
β) σαφής
γ) υπογεγραμμένη,
ενώ από τον χρόνο υποβολής της εξαρτάται το κρίσιμο
νομικό καθεστώς.
Σύμφωνα με το ΚΔΔ 4 οι αιτήσεις πρέπει να ικανοποιούνται
εντός πενήντα ημερών από την υποβολή τους στην αρμόδια
υπηρεσία. Αν αυτό είναι αδύνατο, ο διοικούμενος πρέπει να
ενημερωθεί για τον λόγο καθυστέρησης. Αν αυτός αφορά
την έλλειψη απαραίτητων δικαιολογητικών, η διοίκηση
πρέπει να καλέσει τον διοικούμενη να αποστείλει τα
πρόσθετα στοιχεία εντός 10ημερης προθεσμίας.
Πάντως αίτηση προδήλως παράνομη ή καταχρηστική δεν
υποχρεώνει με οποιονδήποτε τρόπο την διοίκηση.
2. Μετά την έκδοση της πράξης με διοικητικές προσφυγές:
προσφυγές υποβληθείσες από τους διοικουμένους ενώπιον
διοικητικών οργάνων και όχι δικαστηρίων με αίτημα την
άσκηση ελέγχου νομιμότητας ή/ και σκοπιμότητας πράξεων
που έχουν εκδοθεί και τους αφορούν. Πρόκειται για μια
μορφή αυτοελέγχου της διοίκησης για θεραπεία τυχόν
παρανομιών των Δ.Π. για οικονομικότερη/ ταχύτερη/
αποτελεσματικότερη προστασία των δικαιωμάτων και
συμφερόντων των διοικουμένων.
Διακρίνονται σε:
a) Απλές: Κατοχυρώνονται από το Σ10 παρ.1 και δεν
προβλέπονται από ειδική διάταξη. Κατά το ΚΔΔ 24, αν
43
δεν προβλέπεται άλλη διοικητική προσφυγή, το

έννομο συμφέρον επιδιώκεται με απλή, που
χαρακτηρίζεται και ως επικουρικό διοικητικό
βοήθημα.
Με την σειρά τους διακρίνονται σε:
i) Αίτηση θεραπείας: ο διοικούμενος απευθύνεται στο
διοικητικό όργανο που εξέδωσε την θίγουσα πράξη,
ώστε αυτό να επανεξετάσει την υπόθεση και να
θεραπεύσει τις αναφερόμενες πλημμέλειες. Σκοπός της
είναι η ανάκληση ή έστω τροποποίηση της Δ.Π.
ii)Ιεραρχική προσφυγή: απευθύνεται στο ιεραρχικά
προϊστάμενο του εκδώσαντος όργανο για ακύρωση
πράξης του λόγω αναφερομένων πλημμελειών ή
αναπομπή στο αρμόδιο για τροποποίηση/ανάκληση.
Δεν μπορούν να ασκηθούν κατά κανονιστικών διοικητικών

πράξεων, παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας, υλικής
ενέργειας. Δεν υπάρχει προθεσμία άσκησης των απλών
προσφυγών. Πάντως αν ασκηθεί εντός προθεσμίας άσκησης
άλλης προσφυγής (δηλαδή μέσα σε 60 μέρες) διακόπτει την
προθεσμία άσκησης της δεύτερης για 30 μέρες. Από την
υποβολή απλής προσφυγής υπάρχει κατά κανόνα προθεσμία
απάντησης από το διοικητικό όργανο 30 ημερών. Αν η
προσφυγή υποβλήθηκε σε λάθος όργανο, αυτό οφείλει να
την μεταβιβάσει στο αρμόδιο όργανο μέσα σε 5 μέρες. Ο
έλεγχος μετά από απλή προσφυγή είναι πλήρης
(νομιμότητας και σκοπιμότητας). Οι περιπτώσεις μετά την
άσκηση απλής προσφυγής είναι οι εξής τρεις:
- Αν η Διοίκηση εμμείνει στην θέση της, πρόκειται για μη
εκτελεστή βεβαιωτική πράξη.
- Αν εμμείνει έπειτα όμως και από την εξέταση νέων
στοιχείων, τα οποία έφερε προς εξέταση ο διοικούμενος, η
απόφαση είναι εκτελεστή βεβαιωτική.
- Αν αποδεχτεί την προσφυγή, εκδίδει εκτελεστή απόφαση,
Πάντως συνέπεια άσκησης δεν μπορεί να είναι η
44
χειροτέρευση της θέσης του προσφεύγοντος σε καμία

περίπτωση.
b) Ειδικές: (ΚΔΔ 25) προβλέπονται από ειδικές διατάξεις

για κατηγορία διοικητικών πράξεων που προβλέπουν
επίσης το όργανο (εκδώσαν, προϊστάμενο, διοικητικός
επόπτης) ενώπιον του οποίου ασκούνται και την
προθεσμία άσκησης τους. Ο έλεγχος είναι μόνο
νομιμότητας και άρα αποτέλεσμα άσκησης τους μπορεί
να είναι είτε η απόρριψη της προσφυγής ή η ακύρωση
της πράξης. Ασκείται μόνο κατά ρητών διοικητικών
πράξεων (ατομικών και κανονιστικών). Εφόσον δεν
ορίζεται διαφορετικά, η προθεσμία άσκησής της είναι
30 μέρες. Συνέπεια άσκησής της είναι η διακοπή
προθεσμίας άλλων προσφυγών για όσο χρόνο
χρειαστεί το διοικητικό όργανο για να αποφανθεί. Αν
η διοίκηση αποδεχτεί την προσφυγή, η απόφαση είναι
εκτελεστή. Αν απορρίψει, η νομολογία δεν έχει
αποφανθεί ακόμη.
c) Ενδικοφανείς: προβλέπονται από ειδικές διατάξεις
που προβλέπουν το όργανο (εκδώσαν, διοικητικός
επόπτης, ιεραρχικά προϊστάμενο) ενώπιον του οποίου
ασκείται και την προθεσμία άσκησής τους. Εφόσον η
προθεσμία προσδιορίζεται, αυτή δεν μπορεί να
υπερβαίνει τους 3 μήνες.
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΝΔΙΚΟΦΑΝΟΥΣ

ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ
ΕΙΔΙΚΗ ΕΝΔΙΚΟΦΑΝΗΣ
έλεγχος νομιμότητας πλήρης
αποφάσεις εκτελεστές και μη πάντα εκτελεστές
προθεσμία 30 μέρες (ή 20 μέρες (ή
άσκησης οριζόμενη) οριζόμενη)
άπρακτη δεν στοιχειοθετείται
πάροδος στοιχειοθετείται παράλειψη
προθεσμίας παράλειψη οφειλόμενης
οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας
45
νόμιμης
ενέργειας
προϋπόθεση δεν είναι είναι
παραδεκτής
άσκησης
ένδικου
βοηθήματος
Κατά το ΚΔΔ 16 υπάρχει υποχρέωσης της Διοίκησης να
ενημερώνει τον διοικούμενο για την δυνατότητα άσκησης
ειδικής ή ενδικοφανούς προσφυγής, η οποία πρέπει να
μνημονεύεται στην ατομική πράξη που του κοινοποιείται.
Αν παραλείψει, δεν θίγεται το κύρος της πράξης, πάντως
το ένδικο βοήθημα που θα ασκηθεί δεν θα κριθεί
απαράδεκτο (παρά την έλλειψη άσκησης της
ενδικοφανούς προσφυγής για την οποία ο διοικούμενος
δεν ενημερώθηκε). Η έλλειψη ενημέρωσης αίρει το
απαράδεκτο. Πάντως δεν θεσπίζεται υποχρέωση της
διοίκησης για ενημέρωση των δικονομικών
προϋποθέσεων άσκησης ένδικου βοηθήματος.
Πάντως αξίζει να σημειωθεί ότι νομικό καθεστώς μιας
πράξης μετά από διοικητική προσφυγή είναι αυτό της
έκδοσης της. Η αρμόδια αρχή μπορεί να αναστείλει την
εκτέλεση μιας διοικητικής πράξης μέχρι να εκδοθεί
απόφαση, πάντως όχι και πέραν της προθεσμίας έκδοσης.
Κατά το ΚΔΔ 27 αν δεν είναι δυνατή η άσκηση κάποιας
διοικητικής προσφυγής ο διοικούμενος μπορεί να
υποβάλλει αναφορά για υλική/ηθική βλάβη και
επανόρθωση (προθεσμία άσκησης 50 μέρες).
ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ (ΚΔΔ 5)

Απόρροια της αρχής της διαφάνειας.
Τα έγγραφα που έχει στην διοίκηση της η Διοίκηση διακρίνονται
σε:
i) Διοικητικά: δικαίωμα πρόσβασης σε αυτά έχει κάθε
ενδιαφερόμενος ύστερα από γραπτή αίτηση του και ως τέτοια
νοούνται όσα έγγραφα έχουν συνταχθεί από δημόσιες υπηρεσίες.
ii) Ιδιωτικά: δικαίωμα πρόσβασης σε αυτά έχει όποιος έχει ειδικό
46
έννομο συμφέρον ύστερα από γραπτή αίτηση του. Το συμφέρον

πρέπει να συνδέεται κατά τρόπο προσωπικό και άμεσο με τις
πληροφορίες των ιδιωτικών εγγράφων.
ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΑ

ΕΓΓΡΑΦΑ
 Απόλυτοι: προστασία ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής

τρίτων
 Σχετικοί: έγγραφα που αφορούν συζητήσεις κυβέρνησης
ή που δημιουργούν κίνδυνο δυσχέρανσης ουσιαστικής
έρευνας για ποινική/διοικητική παράβαση, καθώς και
εκείνα που αφορούν δικαιώματα πνευματικής ή
βιομηχανικής ιδιοκτησίας.
Η χρονική προθεσμία για την χορήγηση αντίγραφων ή την

έγγραφη αιτιολογημένη απόρριψη της σχετικής αίτησης είναι 20
ημέρες.
Πάντως το ειδικότερο δικαίωμα πρόσβασης σε έγγραφα με
περιβαλλοντικές πληροφορίες είναι διευρυμένο.
ΤΡΟΠΟΙ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ
Α) Μελέτη εγγράφου στο χώρο της δημόσιας υπηρεσίας
Β) Χορήγηση εγγράφου, του οποίου η αναπαραγωγή δημιουργεί

ευθύνη εις βάρος του αιτούντος. Η χορήγηση αποκλείεται, αν η
αναπαραγωγή αντιτύπων λόγω φθοράς ή παλαιότητας μπορεί να
βλάψει το πρωτότυπο.
ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ
- Κανονιστικές: με την δημοσίευση τους (εκτός αν ορίζεται

διαφορετικά, εφόσον επιτρέπεται)
- Ατομικές δημοσιευτέες: με την δημοσίευση τους
- Ατομικές μη δημοσιευτέες: με την κοινοποίηση τους στον
ενδιαφερόμενο
47
Η ισχύς μιας διοικητικής πράξης μπορεί να εξαρτηθεί από τους

λεγόμενους πρόσθετους ή παρεπόμενους ορισμούς, δηλαδή
συγκεκριμένες διατάξεις, οι οποίες εξαρτώνται από τη διοικητική
πράξη, η οποία αποτελεί και την βασική ρύθμιση. Δεν είναι
νόμιμοι, αν:
α) απαγορεύονται από τις διατάξεις
β) απάδουν προς τον σκοπό του νόμου
γ) περιορίζουν δικαιώματα χωρίς να υπάρχει το αντίστοιχο
νόμιμο έρεισμα προς τούτο,
και διακρίνονται σε:
α) Αιρέσεις: εξαρτάται η συνέχιση ή η ανατροπή των
αποτελεσμάτων μιας ρύθμισης από ένα γεγονός μελλοντικό και
αβέβαιο (επιτρέπονται μόνον οι διαλυτικές αιρέσεις)
β) Όροι: Προσθήκη σε ευμενή Δ.Π. (κατά την άσκηση της
διακριτικής ευχέρειας) μιας υποχρέωσης για πράξη, παράλειψη ή
ανοχή εκ μέρους του διοικουμένου. Τυχόν ακυρότητα του όρου
δεν συμπαρασύρει κατ’ ανάγκη και αυτομάτως την κύρια πράξη.
γ) Προθεσμίες:
- χρονικό διάστημα για το οποίο διαρκεί η ισχύς μιας Δ.Π.
- χρονικό διάστημα μετά το οποίο αρχίζει η ισχύς μιας Δ.Π.
- χρονικό διάστημα μετά το οποίο λήγει η ισχύς μιας Δ.Π.
Ξεχωριστές από τις παραπάνω προθεσμίες είναι οι διοικητικές, οι
οποίες κατοχυρώνονται στο ΚΔΔ 10 και διακρίνονται σε:
i) Ανατρεπτικές / Αποκλειστικές: στις δυσμενείς ατομικές
διοικητικές πράξεις είναι πάντα τέτοιες, και μόνο αν ρητά
αναφέρεται είναι τέτοιες και στις ευμενείς.
ii) Ενδεικτικές: όταν δεν ορίζεται κάποια ως αποκλειστική
ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ

Οι διοικητικές πράξεις (κανονιστικές και συστατικές ατομικές) ΄δεν
έχουν αναδρομική ισχύ.
a) Αν ρητά επιτρέπεται από τις διατάξεις

b) Αν η Διοίκηση απλώς συμμορφώνεται σε ακυρωτική
απόφαση δικαστηρίου
48
c) Αν μετά από τυπική ακύρωση πράξης, εκδίδεται άλλη ίδιου

περιεχομένου
d) Όταν ανακαλείται παράνομη ατομική διοικητική πράξη
ΛΗΞΗ ΙΣΧΥΟΣ ΜΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ
a) Παρέλευση χρονικής διάρκειας

b) Έκλειψη αποδέκτη της πράξης
c) Έκλειψη αντικείμενου ρύθμισης
d) Με σιωπηρή ή ρητή αντίθετη ρύθμιση νομοθετικής άλλης
διοικητικής πράξης
Οι κανονιστικές διοικητικές πράξεις καταργούνται κατά κανόνα

για το μέλλον. Οι ατομικές διοικητικές πράξεις ανακαλούνται είτε
για το μέλλον είτε αναδρομικώς.
ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ
a) Ανάκληση νομίμων: Νόμιμες επωφελείς διοικητικές πράξεις

δεν ανακαλούνται, αφού από αυτές έχουν απορρεύσει
δικαιώματα ή έννομα συμφέροντα.
i) για λόγους δημοσίου συμφέροντος
ii) με συναίνεση διοικουμένου
iii) δεν συμμορφώνεται ο διοικούμενος σε προθεσμία ή όρο
iv) αν εκδόθηκε με την επιφύλαξη ανακλήσεως
v) αν (ακόμη) δεν έχουν απορρεύσει δικαιώματα ή έννομα
συμφέροντα
b) Ανάκληση παρανόμων: Παράνομες (δηλαδή όσες αν είχαν
κάποιο πλημμέλημα, προσβαλλόμενες θα ακυρώνονταν)
ατομικές διοικητικές πράξεις ανακαλούνται –είτε επωφελείς
είτε δυσμενείς- εντός ευλόγου χρόνου (ελλείψει αυτού, πέντε
χρόνια). Αν δεν προκάλεσε ο διοικούμενος την παράνομη
επωφελή διοικητική πράξη έχει αξίωση αποζημίωσης κατά
τον ΕισΝακ105.
i) έκδοση τους οφείλεται σε απατηλή ενέργεια του
διοικουμένου
49
ii) λόγω δημοσίου συμφέροντος (με ειδική και πλήρη

αιτιολογία)
γ) συμμορφούμενη σε ακυρωτική απόφαση διοικητικού
δικαστηρίου
Πάντως σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις δεν πρέπει να θίγονται

από την ανάκληση δικαιώματα καλόπιστων τρίτων.
Η διοίκηση έχει πάντα διακριτική ευχέρεια να ανακαλέσει τις
πράξεις της, ακόμα και τις παράνομες. Η διακριτική ευχέρεια αυτή
ασκείται είτε αυτεπαγγέλτως είτε ύστερα από αίτηση του
ενδιαφερομένου, χωρίς χρονικούς περιορισμούς, εφόσον δεν
βλάπτεται ο τελευταίος.
Εξαιρέσεις: (δηλαδή έχει δέσμια αρμοδιότητα ανάκλησης)
i) Αν προβλέπεται από τις διατάξεις ή προκύπτει σαφώς από αυτές
ii) Αν η διοίκηση συμμορφώνεται σε ακυρωτική δικαστική
απόφαση
iii) Αν κάποια πράξη εκδόθηκε βάσει διάταξης νόμου κριθείσης ως
αντισυνταγματικής από το ΑΕΔ.
iv) Σε περίπτωση μεταβολής της νομοθεσίας προς το ευμενέστερο
v) Στην περίπτωση των όμοιων πράξεων
ΟΜΟΙΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ: η διοίκηση πρέπει να ανακαλέσει τις

ατομικές διοικητικές πράξεις που έχουν ίδιο περιεχόμενο και ίδιο
νόμιμο έρεισμα. Προϋποθέσεις:
α) Ουσιαστικές:
i) έχει εκδοθεί απόφαση από το ΣτΕ ή αμετάκλητη απόφαση άλλου
διοικητικού δικαστηρίου
ii) με αυτή ακυρώνεται ατομική διοικητική πράξη με νόμιμο
έρεισμα νόμο κριθέντα ως αντισυνταγματικό ή κανονιστική
διοικητική πράξη κριθείσα ως στερούμενη νομίμου ερείσματος.
β) Τυπικές:
i) ο διοικούμενος πρέπει να υποβάλλει σχετική αίτηση
ii) εντός ευλόγου χρόνου
iii)να έχει έννομο συμφέρον
Πάντως η ανάκληση δεν επιτρέπεται να θίγει δικαιώματα τρίτων,
εκτός αν υπάρχουν λόγοι υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος.
50
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΝΑΚΛΗΣΗΣ (ΚΔΔ 21): Η αρμοδιότητα για την

ανάκληση της διοικητικής πράξης ανήκει στο διοικητικό όργανο
που είναι κατά τον χρόνο της ανάκλησης αρμόδιο για την έκδοση
της (αν εκδόθηκε αναρμοδίως, ανακαλείται από το εκδώσαν). Δεν
είναι ανάγκη να τηρείται η ίδια διαδικασία με την έκδοση. Η
ανάκληση πρέπει να έχει πλήρη και ειδική αιτιολογία. Η πράξη
ανάκλησης έχει τεκμήριο νομιμότητας. Δεν απαιτείται τήρηση
δικαιώματος προηγούμενης ακρόασης, αν γίνεται για
αντικειμενικούς λόγους (εκτός αν πέρασε πολύς καιρός). H
ανάκληση των νόμιμων ισχύει για το μέλλον, ενώ των παρανόμων
αναδρομικά (εκτός αν οι συνεπαγόμενες επιβαρύνσεις είναι
δυσβάσταχτες για τους διοικουμένους που επηρεάζονται). Στην
σύνθετη διοικητική ενέργεια, όταν ανακαλείται μια πράξη
αναβιώνει η προηγούμενη. Τέλος επιτρέπεται η ανάκληση της
ανάκλησης.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΙ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ μιας και
ο κώδικας δεν επιτρέπεται στην εξέταση για το κλιμάκιο β’)
ΚΔΔ 3 Αιτήσεις διοικουμένων

ΚΔΔ 5 Δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα
ΚΔΔ 6 Δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης
ΚΔΔ 7 Αρχή αμεροληψίας διοικητικών οργάνων
ΚΔΔ 9 Μεταβίβαση αρμοδιότητας/ Εξουσιοδότηση
υπογραφής
ΚΔΔ 10 Προθεσμίες
ΚΔΔ 13 Συγκρότηση συλλογικών διοικητικών οργάνων
ΚΔΔ 14 Σύνθεση/ Λειτουργία συλλογικών διοικητικών
οργάνων
ΚΔΔ 15 Αποφάσεις συλλογικού διοικητικού οργάνου
ΚΔΔ 16 Έγγραφος τύπος Δ.Π.
ΚΔΔ 17 Αιτιολογία Δ.Π.
ΚΔΔ 18 Δημοσίευση Δ.Π.
ΚΔΔ 19 Κοινοποίηση ατομικών Δ.Π.
ΚΔΔ 20 Γνωμοδοτική Διαδικασία
ΚΔΔ 21 Ανάκληση Δ.Π.
ΚΔΔ 22 Τύπος διοικητικών συμβάσεων
51
ΚΔΔ 23 Κατάρτιση διοικητικών συμβάσεων

ΚΔΔ 24 Αίτηση θεραπείας/ Ιεραρχική προσφυγή
ΚΔΔ 25 Ειδική/ Ενδικοφανής διοικητική προσφυγή
ΚΔΔ 26 Αναστολή εκτέλεσης Δ.Π. λόγω διοικητικής
προσφυγής
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
ΛΟΓΟΙ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΔΗΜΟΣΙΑ

ΔΙΟΙΚΗΣΗ
1. Εξάπλωση του κρατικού παρεμβατισμού στο κοινωνικό

γίγνεσθαι
2. Εκδημοκρατισμός της κρατικής δραστηριότητας
3. Ανάγκη για εξυπηρέτηση της αποτελεσματικότητας της
κρατικής δραστηριότητας
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣτΕ
Οι συμβάσεις που συνάπτει η Διοίκηση με αντισυμβαλλόμενο

Ν.Π.Δ.Δ. ή ιδιώτες (φυσικά ή νομικά πρόσωπα) διακρίνονται σε:
 Ιδιωτικού Δικαίου: οι συμβάσεις αυτές συνάπτονται μεταξύ

ίσων αντισυμβαλλομένων και οι προκύπτουσες από αυτές
διαφορές δικάζονται σε πολιτικά δικαστήρια.
 Δημοσίου Δικαίου: διοικητικές συμβάσεις που δικάζονται
στα διοικητικά δικαστήρια.
Πάντως το Σ94 παρ.3 επιτρέπει εξαιρέσεις στις δικαιοδοσίες των

δικαστηρίων.
Οι μονομερείς εκτελεστές πράξεις που προηγούνται της σύναψης
διοικητικής σύμβασης και αφορούν την προετοιμασία αυτής,
θεωρούνται ότι αποσπώνται από την διοικητική σύμβαση,
εξακολουθούν να υπόκεινται στον ακυρωτικό έλεγχο του ΣτΕ στην
περίπτωση που προσβάλλονται από τρίτους, εκδίδονται κατ’
ενάσκηση δημοσίας εξουσίας και αποβλέπουν σε δημόσιο σκοπό.
Έτσι αποσυνδέεται η νομική φύση αυτής της πράξης, η οποία
καλείται αποσπαστή, από την νομική φύση της υπό σύναψη
52
σύμβασης, ανεξαρτήτως του αν είναι διοικητική ή ιδιωτική.

Πρόκειται για την θεωρία των αποσπαστών πράξεων
(νομολογιακό κατασκεύασμα του ΣτΕ), στις οποίες εμπεριέχονται
ακόμη και η κατακύρωση διαγωνισμού, δηλαδή η τελική πράξη
με την οποία ολοκληρώνεται η σύνθετη διοικητική ενέργεια του
διαγωνισμού, όσο και οι μονομερείς εκτελεστές που εκδίδονται
κατά την κατάρτιση της σύμβασης με σκοπό την εφαρμογή ή την
τροποποίηση όρου της σύμβασης με κανονιστικό χαρακτήρα.
Πάντως σύμβαση ή συμβατικός όρος δεν μπορεί να θεωρηθεί
αποσπαστή μονομερής Δ.Π. (αφού εξ ορισμού η σύμβαση είναι
διμερής). Δεν μπορούν να προσβληθούν παραδεκτώς με αίτηση
ακυρώσεως ενώπιον του ΣτΕ. ΩΣΤΟΣΟ η ρήτρα διοικητικής
σύμβασης με την οποία παρέχεται άδεια σκοπιμότητας για ίδρυση
βιομηχανίας, ως έχουσα τον χαρακτήρα αποσπαστής μονομερούς
εξουσιαστικής ενέργειας της διοικησης, προσβάλλεται παραδεκτά
με αίτηση ακυρώσεως. (νομολογιακή εξαίρεση από ΣτΕ).
Αν αμφισβητείται από μη συμβαλλόμενο η νομιμότητα
διοικητικής πράξης μεταγενέστερης της σύμβασης, πρόκειται για
μονομερή τροποποίηση όρου διοικητικής σύμβασης με
κανονιστικό χαρακτήρα, η οποία προσβάλλεται με αίτηση
ακυρώσεως.
Οι διαφορές από διοικητικές συμβάσεις (που δεν αφορούν την
νομιμότητα των συμβατικών όρων) και οι αποσπαστές και όσες
Δ.Δ. απευθύνονται στον αντισυμβαλλόμενο υπάγονται στην
δικαιοδοσία των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων σύμφωνα με
το Σ94 παρ.1.
Οι διαφορές που δημιουργούνται από αντισυμβατική
συμπεριφορά αντισυμβαλλομένου στις διοικητικές συμβάσεις
υπάγονται στα πολιτικά δικαστήρια. Και ενώ αρχικά (ν. 106/83)
ενάγων μπορούσε να είναι μόνο ο βλαπτόμενος διοικούμενος,
πλέον το πρόσωπο του ενάγοντος (ΣτΕ 1622/2003) είναι αδιάφορο.
Οι διάδικοι δεν μπορούν πάντως να καταστήσουν αρμόδιο
δικαστήριο, που είναι εν γένει αναρμόδιο.
Οιονεί διοικητική σύμβαση: νομολογιακό κατασκεύασμα ώστε να
μπορεί να θεμελιωθεί αξίωση αδικαιολογήτου πλουτισμού, κυρίως
στις περιπτώσεις απαιτήσεων που πηγάζουν από ελαττωματικές
53
διοικητικές συμβάσεις. Τέτοιες αξιώσεις εκδικάζονται από το

Διοικητικό Εφετείο.
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΕΙ ΜΙΑ ΣΥΜΒΑΣΗ

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ
Σύμφωνα με νομολογία του ΣτΕ και την άποψη που επικρατεί

στην θεωρία, πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά τα εξής:
a) Το ένα τουλάχιστον από τα συμβαλλόμενα μέρη πρέπει να

είναι το κράτος/ άλλο Ν.Π.Δ.Δ ή νομικό πρόσωπο διφυούς
χαρακτήρα (όταν λειτουργεί ως φορέας άσκησης δημόσιας
εξουσίας) (οργανικό κριτήριο)
b) Επιδιώκεται σαφής και ορισμένος δημόσιος σκοπός.
c) Η σύμβαση πρέπει να τελεί υπό νομικό καθεστώς, το οποίο
εξασφαλίζει στο κράτος, στο Ν.Π.Δ.Δ. ή το νομικό πρόσωπο
διφυούς χαρακτήρα υπερέχουσα θέση έναντι του
αντισυμβαλλόμενου μέρους, δηλαδή να είναι σε θέση να
επεμβαίνει μονομερώς στο συμβατικό δεσμό χωρίς την
συναίνεση του αντισυμβαλλομένου.
Τα υπό b) και c) κριτήρια συνιστούν το λειτουργικό κριτήριο.

Πάντως αν μια σύμβαση καταρτιστεί προφορικά, είναι ιδιωτικού
δικαίου.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΥΝΑΨΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
Αναφορικά με την λήψη απόφασης για την σύναψη διοικητικής

σύμβασης, οι οικείες διατάξεις προβλέπουν προπαρασκευαστκές
ενέργειες για εσωτερικό της διοίκησης, οι οποίες αναφέρονται στο
περιεχόμενο της σύμβασης και τα συναφή.
Η επιλογή του αντισυμβαλλομένου γίνεται με:
a) Διαγωνισμός (Δημοπρασία): με αυτόν επιδιώκεται πρώτον

η αναζήτηση καταλλήλων αναδόχων και δεύτερον η
προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος. Η διακήρυξη
διαγωνισμού είναι κανονιστική διοικητική πράξη που
δεσμεύει την δημόσια αρχή καθώς και τους
διαγωνιζομένους. Η παράβαση ουσιωδών διατάξεων
54
ουσιωδών διατάξεων της διακήρυξης οδηγεί σε ακυρότητα

των εγκριτικών πράξεων του αποτελέσματος του
διαγωνισμού. Η παράβαση δε από τους διαγωνιζομένους
καθιστά τις προσφορές τους απαράδεκτες.
b) Απευθείας ανάθεση
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ

(ν.4281/2014 αρθρ.148)
Οι αναθέτουσες αρχές μετά την έγκριση του προϋπολογισμού τους

συντάσσουν πίνακα προγραμματισμού για το επόμενο οικονομικό
έτος (μέχρι 30/7) που περιλαμβάνει (εξαιρετέων των πληροφοριών
των οποίων η κοινολόγηση μπορεί να επιφέρει βλάβη στην
λειτουργία της αρχής):
a) Αριθμό, είδος, αντικείμενο συμβάσεων, ενδεικτικές

ποσότητες, δικαιώματα προαίρεσης
b) Συνολική εκτιμώμενη αξία των συμβάσεων
c) Διαδικασία ανάθεσης των συμβάσεων
d) Προγραμματισμένη έναρξη της διαδικασίας ανάθεσης των
συμβάσεων
e) Προβλεπόμενη διάρκεια τους
f) Κάθε άλλη πληροφορία που θα καθοριστεί με κοινή
υπουργική απόφαση
Προϋπόθεση για την έναρξη διαδικασίας ανάθεσης δημοσίας

σύμβασης είναι η ωρίμανση και τεκμηρίωση της, για την οποία
συντάσσεται και τηρείται ειδικός φάκελος ( σε έγγραφη ή
ηλεκτρονική μορφή). Αυτός συμπληρώνεται και ενημερώνεται σε
όλα τα επιμέρους στάδια ανάθεσης και εκτέλεσης
περιλαμβάνοντας ιδίως:
a) Τεκμήριο σκοπιμότητας της σύμβασης

b) Περιγραφή αντικειμένου της σύμβασης
c) Έγγραφα σύμβασης
d) Προϋπολογισμό σύμβασης και τεκμηρίωση του
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΝΑΘΕΣΗΣ
55
Πρέπει να τηρούνται οι αρχές της διαφάνειας και της μη

διάκρισης. Το προσωπικό πεδίο εφαρμογής των κοινοτικών
οδηγιών για τις διαδικασίες ανάθεσης προσδιορίζεται από την
έννοια της αναθέτουσας αρχής (στην οποία περιλαμβάνονται τόσο
κλασικοί δημόσιοι φορείς όσο οργανισμοί δημοσίου δικαίου και
οικείως ενώσεις μη συνισταμένες αποκλειστικά με την επιδίωξη
βιομηχανικών ή εμπορικών προόδων. Το καθ’ ύλη πεδίο
εφαρμογής των κοινοτικών οδηγιών έχει διευρυνθεί τόσο για τις
συμβάσεις δημοσίων έργων και προμηθειών . Εξαιρούνται από το
παραπάνω πεδίο συμβάσεις που συνδέονται με αρμοδιότητες που
επιφυλάσσονται μόνον για πολίτες κρατών-μελών π.χ. απόρρητες
συμβάσεις, προστασία ουσιωδών συμφερόντων της χώρας (π.χ.
άμυνα) είτε συνάπτονται δυνάμει διεθνούς συμφωνίας είτε όχι.
Το δικαστήριο της ΕΕ έκρινε ότι οι αναθέτουσες αρχές οφείλουν να
τηρούν τους κανόνες της συγκεκριμένης διαδικασίας ανάθεσης
μέχρι την κατακύρωση της. Αυτές είναι:
a) Ανοιχτή διαδικασία (open procedure): λαμβάνουν μέρος

και υποβάλλουν προσφορές όσοι έχουν τα προβλεπόμενα
από την προκήρυξη νόμιμα προσόντα. Προωθεί την
μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή και αύξηση του
ανταγωνισμού. Η προθεσμία λήξης παραλαβής προσφορών
δεν μπορεί να είναι μικρότερη των 52 ημερών από την
δημοσίευση της. Ανήκει βέβαια στην διακριτική ευχέρεια της
διοίκησης ο καθορισμός της. Η προθεσμία παραλαβής
προσφορών μπορεί να αντικατασταθεί από προθεσμία
επαρκούς διάρκειας, που επιτρέπει στους ενδιαφερομένους
να αποστείλουν έγκυρες συμφωνίες, μα σίγουρα δεν είναι
κατώτερη των 36 ημερών ούτε ακόμα και εξαιρετικά των 22
ημερών από την ημερομηνία αποστολής της προκήρυξης. Σε
περίπτωση επαναληπτικού διαγωνισμού απαιτείται τήρηση
των διαδικασιών από την αρχή.
b) Δημοπρασία με προεπιλογή (restricted procedure):
εξελίσσεται σε δύο στάδια. Στο πρώτο υποβάλλουν αίτηση
όσοι θεωρούν ότι διαθέτουν τα προδιαγραφόμενα στην
διακήρυξη προσόντα. Στο δεύτερο στάδιο, μετά την πάροδο
56
προθεσμίας για υποβολή αιτήσεων, η αναθέτουσα αρχή

αποφασίζει ποιοι των αιτούντων θα κληθούν για να
υποβάλλουν γραπτές προσφορές. Σκοπός των αναθετουσών
αρχών εδώ είναι να επιτρέψουν την συμμετοχή στην
διαδικασία όσων διαθέτουν ένα ποιοτικό minimum. Η
προθεσμία παραλαβής αιτήσεων δεν πρέπει να είναι
μικρότερη των 37 ημερών από την ημερομηνία αποστολής
της προκήρυξης, ενώ η προθεσμία παραλαβής προσφορών
αποστολή έγγραφης πρόσκλησης. Μπορεί αυτή η προθεσμία
να μειωθεί σε 36 μέρες, αν έχει αποσταλεί ενδεικτική
ανακοίνωση στην Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε. (σε καμία
περίπτωση κάτω από 22 μέρες). Η προθεσμία μπορεί επίσης
να μειωθεί κατά 5 μέρες, αν η αναθέτουσα αρχή έχει
παράσχει με ηλεκτρονικό μέσο και από την ημερομηνία
δημοσίευσης της προκήρυξης, ελεύθερη –‘άμεση- πλήρη
πρόσβαση στην συγγραφή των υποχρεώσεων και τα λοιπά
τεύχη του διαγωνισμού, προσδιορίζοντας στο κείμενο της
προκήρυξης και την ηλεκτρονική διεύθυνση αυτή. Αν η
τήρηση αυτών των προθεσμιών λόγω επειγόντων λόγων
είναι αδύνατη, τότε η προθεσμία παραλαβής αιτήσεων
μπορεί να οριστεί σε 15 μέρες από την ημερομηνία
αποστολής ή σε 10 μέρες (αν η αποστολή έγινε με
ηλεκτρονικά μέσα). Η προθεσμία παραλαβής προσφορών
ημερομηνία αποστολής πρόσκλησης. Ώστε να διατηρηθούν
συνθήκης αληθινού ανταγωνισμού, πρέπει να προσκληθούν
5 με 20 επιχειρήσεις. Δεν μπορούν να υπάρξουν συζητήσεις
της αναθέτουσας αρχής και των προσφερόντων παρά μόνο
(εφόσον δεν συντρέχει διάκριση στην μεταχείριση τους) για
την διευκρίνιση των απαιτήσεων της αναθέτουσας αρχής,
της προσφοράς του υποψηφίου και τυχόν συμπληρώσεις της.
ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΝΑΘΕΣΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ

ΟΔΗΓΙΩΝ
a) Δυναμικά συστήματα αγορών

57
b) Σύστημα ηλεκτρονικών πλειστηριασμών

c) Συμφωνία – πλαίσιο
d) Ανταγωνιστικός διάλογος
e) Σύμπραξη καινοτομίας
f) Διαδικασία με διαπραγμάτευση με δημοσίευση
προκήρυξης διαγωνισμού
g) Διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς της δημοσίευση
προκήρυξης διαγωνισμού
h) Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων
ΠΡΟΧΕΙΡΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ
Επιτρέπεται αν πρόκειται για έργο με προϋπολογισμό μεγαλύτερο
των 20.000€ και μέχρι του καθοριζόμενου κάθε φορά ποσού (που
δεν μπορεί να ξεπερνάει τις 60.000€) μπορεί να διενεργηθεί
προφορικός διαγωνισμός (συνοπτική διαδικασία) ή προφορική
δημοπρασία. Για την διενέργεια τέτοιου διαγωνισμού η
αναθέτουσα αρχή δημοσιεύει απλοποιημένη προκήρυξη και
μπορεί να προσκαλέσει τουλάχιστον τρεις συγκεκριμένους φορείς.
Η υποβολή μόνο μιας προσφοράς δεν αποτελεί κώλυμα. Η
ελάχιστη προθεσμία παραλαβής προσφορών ανέρχεται σε 12
ημέρες από την ημερομηνία δημοσίευσης της προκήρυξης. Ο
πρόχειρος διαγωνισμός διεξάγεται από ειδική τριμελή επιτροπή
και διενεργείται με την λήψη ανοιχτών έγγραφων προσφορών που
συντάσσονται ύστερα από σύγκριση σε πίνακα αξιολόγησης. Η
προφορική δημοπρασία διενεργείται με προφορικές προσφορές
ποσοστού έκπτωσης ενώπιον της επιτροπής διεξαγωγής.
Καταγράφει αυτή στο πρακτικό τα στοιχεία του συναγωνιζόμενου
και την δηλωθείσα έκπτωση. Μετά την εκφώνηση από άλλο
συμμετέχοντα ευνοϊκότερης προσφοράς επιτρέπεται να
προσφέρει άλλος ακόμα καλύτερη, Όταν περατωθεί η διαδικασία,
το πρακτικό κλείνει και το προσυπογράφει ο νικητής.
ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΑΝΑΛΟΓΩΣ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
a) Μειοδοτικός: έχει ως αντικείμενο:

i) προμήθεια κινητών πραγμάτων
ii) αγορά ακινήτων
58
iii) μίσθωση πραγμάτων

iv) εκτέλεση έργων/εργασιών
b) Πλειοδοτικός: έχει ως αντικείμενο:
i) εκποίηση πραγμάτων
ii) εκμίσθωση πραγμάτων
c) Μικτός: περιέχει στοιχεία και μειοδοτικού και πλειοδοτικού
διαγωνισμού (π.χ. συμβάσεις παραχώρησης)
ΜΙΚΤΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ
Εξετάζουμε το κύριο αντικείμενο της σύμβασης για να την

εξετάζουμε στο κατάλληλο νομικό καθεστώς (θεωρία
απορρόφησης). Η κοινοτική οδηγία 2004/18/ΕΚ υιοθετεί τόσο το
ποιοτικό (αναλόγως την αξία των αντικειμένων) όσο και το
ποιοτικό κριτήριο (ποιο κύριο αντικείμενο, ποιο παρεμπίπτον).
Κριτήριο διάκρισης μεταξύ των συμβάσεων υπηρεσιών και
παραχώρησης υπηρεσιών είναι ότι στις πρώτες η αναθέτουσα αρχή
οφείλει το αντάλλαγμα ως αμοιβή, ενώ στις δεύτερες η αναθέτουσα
αρχή οφείλει το αντάλλαγμα ως δικαίωμα εκμετάλλευσης
(εμπεριέχεται σύμφυτος οικονομικός κίνδυνος).
ΣΥΜΒΑΣΗ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ : Σύμβαση, η

οποία παρουσιάζει τα ίδια χαρακτηριστικά με μια δημόσια
σύμβαση, εκτός από το γεγονός ότι το εργολαβικό αντάλλαγμα
συνίσταται είτε αποκλειστικά στο δικαίωμα εκμετάλλευσης του
έργου είτε στο δικαίωμα αυτό σε συνδυασμό με καταβολή αμοιβής.
Όσες αρχές επιθυμούν να προσφύγουν σε τέτοια σύμβαση,
οφείλουν να γνωστοποιούν με σχετική προκήρυξη την πρόθεση
τους. Η προθεσμία για υποβολή υποψηφιοτήτων πρέπει να είναι
μεγαλύτερη των 52 ημερών, εκτός αν η προκήρυξη γίνει με
ηλεκτρονικά μέσα.
ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΜΥΝΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ
Με προεδρικό διάταγμα εκδιδόμενο με Κοινή Υπουργική

Απόφαση του Υπουργού Άμυνας και Προστασίας του Πολίτη
καθορίζεται ποια όργανα είναι αρμόδια για την διαδικασία
σύναψης αυτών των συμβάσεων που έχουν ως αντικείμενο:
59
i) προμήθεια στρατιωτικού εξοπλισμού

ii) προμήθεια ευαίσθητου εξοπλισμού
iii) έργα, προμήθειες και υπηρεσίες που αφορούν τα υπό i) και ii)
iv) έργα και υπηρεσίες που αφορούν ειδικούς στρατιωτικούς
σκοπούς
ΑΡΧΗ ΤΥΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ

Η διαδικασία των διαγωνισμών (ακόμα και εκείνων που
προκηρύσσονται από ΝΠΙΔ) πρέπει να είναι αυστηρώς τυπική,
δηλαδή οι προσφορές των διαγωνιζομένων πρέπει να τηρούν
απολύτως τους όρους της διακήρυξης υπό το πλήρες περιεχόμενό
τους.
Σκοπός της αρμόδιας αρχής είναι να υπάρχει διαφάνεια και να
μην αλλοιώνονται οι προσφορές. Για αυτό αυτεπάγγελτα πρέπει
να εξετάζει για παρανομίες στις προσφορές και αποκλίσεις. Η
αποδοχή αυτών με την αιτιολογία ότι είναι δεκτικές
μεταγενέστερης διορθώσεως δεν είναι νόμιμη. Όλοι οι τύποι που
προβλέπονται από τις διατάξεις για την διαδικασία του
διαγωνισμού είναι ουσιώδεις (και άρα η παράβασή τους
συνεπάγονται ακυρότητα της κατακυρωτικής πράξης). Η αρμόδια
επιτροπή πρέπει να ερευνά τον φάκελο καθενός και αν
διαπιστώσει έλλειψη προβλεπόμενου δικαιολογητικού, αποκλείει
τον υποψήφιο. Η άσκηση της ανωτέρω αρμοδιότητας
πιστοποιείται με σύνταξη πρακτικού. Αν από τον σχετικό έλεγχο
διαπιστωθεί ότι κάποια χρειάζονται συμπλήρωση ή διευκρίνιση,
μπορεί η επιτροπή να τις ζητήσει για όσα δικαιολογητικά
υποβλήθηκαν νόμιμα. Αν κάποιος υποψήφιος υποβάλλει τέτοια,
ενώ δεν του ζητήθηκε αυτή δεν λαμβάνεται υπόψη, καθώς δεν
θεωρείται νόμιμη.
Η διευκρίνιση αι συμπλήρωση αφορά μόνον ασάφειες και
επουσιώδη τυπικά σφάλματα που επιδέχονται διόρθωση χωρίς να
μεταβάλλονται οι έννομες συνέπειες. Δεν μπορεί να λειτουργήσει
στην οικονομική προσφορά, παρά για όσα κρίνονται ως
επουσιώδη και θεραπεύσιμα. Η αναθέτουσα αρχή είναι
υποχρεωμένη μετά το λιγότερο από 7 μέρες να ζητήσει
διευκρίνιση, αν η μη παροχή της θα συνεπαγόταν αποκλεισμό.
60
Δεν υπάρχει δυνατότητα επιστροφής σε προηγούμενο

ολοκληρωμένο στάδιο της διαδικασίας του διαγωνισμού.
Η δημοπρασία (σύνθετη διοικητική ενέργεια0 ολοκληρώνεται με
κατακυρωτική απόφαση που εκδίδεται κατά κανόνα με διακριτική
ευχέρεια (με διάφορα κριτήρια) του συνάπτοντα οργάνου.
Αν καμία προσφορά δεν είναι συμφέρουσα ή παραδεκτή, ο
διαγωνισμός μπορεί να θεωρηθεί άγονος/ασύμφορος.
Η σύμβαση μετά τον διαγωνισμό καταρτίζεται με την επίδοση της
πράξης.
Η κατακυρωτική απόφαση κοινοποιείται σε όλους τους
προσφέροντες και με την παρέλευση της προθεσμίας προσφυγής
αναπτύσσει τα έννομα αποτελέσματά της. Με την επέλευση αυτών,
προσκαλείται ο ανάδοχος να υπογράψει την σύμβαση μέσα σε 20
μέρες από την αποστολή της ειδικής πρόσκλησης (σε αυτό το
στάδιο επιτρέπεται η μείωση του τιμήματος). Αν δεν προσέλθει ο
νικητής ανάδοχος, θεωρείται έκπτωτος και προσκαλείται ο
επόμενος. Αν δεν προσέλθει κανείς, ματαιώνεται ο διαγωνισμός.
Η διαδικασία πάντως και το αποτέλεσμα της ματαιώνεται πάντως
για παρατυπία, αγονιμότητα, αδιαφορία πλέον της διοίκησης για
εκπλήρωση, αδυναμία εκτέλεσης και μη συμφέρουσα προσφορά.
ΚΑΤΑΚΥΡΩΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ
Μπορεί να προσβληθεί με αίτηση ακύρωσης μέσα σε 60 μέρες από
την επόμενη της κοινοποίησης ή από την λήψη γνώσης. Ασκείται
παραδεκτά μόνο κατά αυτής της τελικής πράξης (πάντως κατά την
έρευνα του κύρους της εξετάζονται και ενδιάμεσες πράξεις). Αν η
αναθέτουσα αρχή κρίνει ότι ο διαγωνισμός πρέπει να ματαιωθεί
και να επαναληφθεί, ανακαλεί την κατακυρωτική απόφαση. Η
ανάκληση αυτή είναι προσβλητή.
ΤΥΠΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ

Υποβάλλονται οι διοικητικές συμβάσεις στον έγγραφο τύπο, εκτός
αν από τις διατάξεις ορίζεται διαφορετικά. Η πρόταση και η
αποδοχή είναι δυνατόν να γίνονται σε ξεχωριστά έγγραφα. Η
σύμβαση που καταρτίζεται ύστερα από δημοπρασία χρειάζεται
έγγραφο αποδεικτικού χαρακτήρα.
61
ΡΗΤΡΑ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ
Οι οικονομικοί φορείς που συμμετέχουν σε συμβάσεις στον τομέα
της άμυνας δεσμεύονται ότι σε όλα τα στάδια που προηγήθηκαν
της κατακύρωσης της σύμβασης δεν ενήργησαν αθέμιτα,
παράνομα ή καταχρηστικά (α. δεν είχαν εσωτερική πληροφόρηση,
β. δεν έχουν νοθεύσει τον ανταγωνισμό) και ότι κατά την εκτέλεση
της σύμβασης και μετά αυτής θα εξακολουθούν να μην ενεργούν
έτσι (γ. παράνομες πληρωμές από πελατειακές σχέσεις δ. εύνοια σε
άλλους ε. δώρα σε πολιτικούς).
Αν παραβιάσουν κάτι από τα ανωτέρω οι υπάλληλοι της
αναθέτουσας αρχής, θα υποστούν πειθαρχικές ή ποινικές
κυρώσεις. Οι οικονομικοί φορείς από την άλλη θα υποστούν
έκπτωση, κατάπτωση εγγύησης, αποκλεισμό από μελλοντικούς
διαγωνισμούς και ποινική ρήτρα ίση με την εγγύηση καλής
εκτέλεσης.
Οι οικονομικοί φορείς υποβάλλουν στον φάκελο δικαιολογητικών
κατακύρωσης υπεύθυνη δήλωση που προσαρτάται στην σύμβαση
και δηλώνουν ότι δεν έχουν παραβεί τις παραπάνω υποχρεώσεις.
ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΚΥΡΩΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
Σε ορισμένες περιπτώσεις η σύμβαση μετά την υπόγραφή της

κυρώνεται με νομοθετική πράξη, όπως στην περίπτωση της
σύμβασης παραχώρησης δημόσιας υπηρεσίας.
ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να επιβάλλουν ειδικούς όρους

(κυρίως κοινωνικούς και περιβαλλοντολογικούς) που πρέπει να
είναι συμβατοί με το κοινοτικό δίκαιο.
Για τυχόν τροποποιήσεις απαιτείται νέα διαδικασία ανάθεσης,
όταν:
α) η τροποποίηση εισάγει όρους οι οποίοι θα είχαν οδηγήσει στη
συμμετοχή διαφορετικών υποψήφιων
β) μεταβάλλεται απρόβλεπτα η οικονομική ισορροπία της
σύμβασης υπέρ του αναδόχου
γ) επεκτείνεται σημαντικά το αντικείμενο της σύμβασης
Η διοίκηση διαθέτει τη δυνατότητα επιβολής κυρώσεων:
62
i) οικονομικών
ii) υποκατάσταση αναδόχου
iii) έκπτωση
Κάθε συμβατική ρήτρα που περιορίζει το δικαίωμα επιβολής
κυρώσεων είναι άκυρη.
ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΟ

ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
Σε αυτόν τον έλεγχο (νομιμότητας), ο οποίος διαρκεί 30 μέρες μετά
την μεταβίβαση του σχετικού φακέλου με όλα τα απαραίτητα για
τον έλεγχο στοιχεία, υπάγονται οι δημόσιες συμβάσεις με δαπάνη
ανώτερη των 2.900.000€ μετά από πρόταση του αρμόδιου
Υπουργού και πριν την υπογραφή της οικείας σύμβασης, όπως
επίσης και οι συμπληρωματικές συμβάσεις αν και η αρχική είχε
υποβληθεί σε έλεγχο.
Για τις προγραμματικές συμβάσεις πρέπει το περιεχόμενο τους να
εξειδικεύεται κάθε φορά για την διενέργεια του ελέγχου.
Αν δεν διενεργηθεί ο έλεγχος, η σύμβαση που συνάπτεται πάσχει
από μη θεραπεύσιμη ακυρότητα. Αν πάλι ο έλεγχος αποβεί
αρνητικός, η σύμβαση δεν συνάπτεται.
ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΧΡΗΣΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ

ΧΡΗΜΑΤΟΣ
Ο προσυμβατικός έλεγχος είναι πλήρης, καθολικός, αυτεπάγγελτος

και έχει τα χαρακτηριστικά ελέγχου νομιμότητας με στοιχεία
ουσίας εξαιρουμένων των ζητημάτων τεχνικής φύσης. Το κλιμάκιο
του Ε.Σ. διατυπώνει αρνητική κρίση, αν διαπιστώσει ουσιώδεις
νομικές πλημμέλειες που νοθεύουν την διαφάνεια, τον
ανταγωνισμό και διακινδυνεύουν το δημόσιο συμφέρον και το
περιβάλλον.
ΑΙΤΗΣΗ ΑΝΑΚΛΗΣΗΣ ΠΡΑΞΕΩΝ ΤΟΥ Ε.Σ.
Υπόκεινται σε ανάκληση μόνο σε περιπτώσεις πραγματικής

(εσφαλμένη κρίση των πραγματικών περιστατικών όπως
προκύπτουν από τα στοιχεία του φακέλου) ή νομικής πλάνης
(εσφαλμένη ερμηνεία και ως εκ τούτου εφαρμογής διάταξης
63
νόμου).
Πρόκειται για δεύτερο βαθμό ελέγχου της σύμβασης που ασκείται
πριν την υπογραφή του σχεδίου της σύμβασης και υποβάλλεται
μέσα σε 15 μέρες από την κοινοποίηση της πράξης στην
Γραμματεία του αρμόδιου Τμήματος του Ε.Σ. από διοικούμενο με
σπουδαίο έννομο συμφέρον, η ύπαρξη του οποίου ελέγχεται
αυτεπαγγέλτως. Η αίτηση ανάκλησης είναι εκπρόθεσμη μετά τις 15
μέρες, εκτός αν προβληθεί αυτεπαγγέλτως ελεγχόμενος λόγος
ανωτέρας βίας. Το αρμόδιο τμήμα του Ε.Σ. αποφαίνεται μέσα σε
30 μέρες.
ΑΙΤΗΣΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ (ν.3932/2011)
Υπάρχει δυνατότητα άσκησης αίτησης αναθεώρησης κατά των

αποφάσεων του Τμήματος που μπορεί να ασκηθεί είτε από το
Δημόσιο είτε από τον αναθέτοντα φορέα είτε από τον
παρεμβαίνοντα κατά την συζήτηση αιτήσεως ανάκλησης είτε από
Γενικό Επίτροπο Επικράτειας για:
i) παράβαση διαδικασίας
ii) εσφαλμένη εφαρμογή ερμηνείας νόμου
iii) πλάνη πραγματική
iv) προσαγωγή νέων κρίσιμων στοιχείων
Η αίτηση δικάζεται από μείζονα σύνθεση του Τμήματος σε
δημόσια συνεδρίαση. Επιτρέπεται μόνο μια αναβολή συζήτησης.
Όποιος έχει σπουδαίο έννομο συμφέρον, μπορεί να παρέμβει στην
συζήτηση ή να υποβάλλει υπόμνημα μέσα σε 3 ημέρες από την
συζήτηση στο ακροατήριο.
Η αίτηση αναθεώρησης ασκείται μόνο μια φορά από αυτόν που
έχει έννομο συμφέρον μέσα σε 15 μέρες, ενώ η απόφαση εκδίδεται
μέσα σε 30 ημέρες και οπωσδήποτε η παράταση για την έκδοση
απόφαση δεν μπορεί να ξεπερνά τις 15 ημέρες.
Η πράξη άρσεως της αμφισβήτησης εκδίδεται μέσα σε 30 μέρες από
την κατάθεση του πρακτικού.
Στον ν.4013/2011 προβλέπεται η συγκρότηση και λειτουργία της

ΕΑΑΔΗΣΥ (Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων)
την άσκηση εποπτείας και εξασφάλιση νομιμότητας κατά την
64
τήρηση και εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου των δημοσίων

συμβάσεων.
Η αποστολή της συνίσταται στην:
a) Διασφάλιση διαφανούς, αποτελεσματικού, συνεκτικού

συστήματος δημοσίων συμβάσεων
b) Εμπέδωση διαφάνειας και συμβολή στην ορθότερη
λειτουργία του ανταγωνισμού που έχει άμεση σχέση με την
χρηστή διαχείριση του προϋπολογισμού για δαπάνες σε
δημόσιες συμβάσεις
c) Προώθηση εθνικής στρατηγικής για δημόσιες συμβάσεις
Οι βασικές αρμοδιότητές της είναι:
a) Να εποπτεύει και να συντονίζει τη δράση των φορέων της

κεντρικής διοίκησης στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων
b) Να εισάγει ρυθμίσεις για ενιαία εθνική στρατηγική για
δημόσιες συμβάσεις
c) Να γνωμοδοτεί για νόμους σχετικούς με τις δημόσιες
συμβάσεις
d) Να εκδίδει στην ιστοσελίδα της λεπτομερειακά και τεχνικά
θέματα στον τομέα των συμβάσεων
e) Να εκδίδει πρότυπα τεύχη δημοπράτησης και σχέδια
συμβάσεων
f) Να παρακολουθεί/αξιολογεί την αποτελεσματικότητα των
δράσεων των δημοσίων αρχών στον τομέα των συμβάσεων
g) Να ασκεί δειγματοληπτικούς ελέγχους (αν εντοπισθεί
παραβίαση δικαίου επί δημοσίων συμβάσεων, αυτή
διακόπτεται)
h) Να εποπτεύει ελεγκτικά όργανα
i) Να υποβάλλει παρατηρήσεις στις δημόσιες αρχές
j) Τηρεί Εθνική Βάση Δεδομένων
(ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ) ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ
Πρόκειται για υποχρέωση του δημοσίου ή των ΝΠΔΔ να

αποκαθιστούν τις ζημιογόνες συνέπειες των παράνομων πράξεων,
παραλείψεων ή υλικών ενεργειών των οργάνων τους κατά τους
65
όρους κυρίως των άρθρων 105-106ΕισΝΑΚ (η τροποποίηση των

οποίων θα ήταν αντισυνταγματική).
Βρίσκει νομολογιακό θεμέλιο στην απόφαση ΑΠ 11/1858, ενώ το
συνταγματικό της θεμέλιο βρίσκεται τόσο στην αρχή του κράτους
δικαίου όσο και στην αρχή της ισότητας. Στο Σ94 παρ.4 εδ’γ
προβλέπεται άλλωστε η αναγκαστική εκτέλεση εις βάρος του
Δημοσίου.
ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ
a) I) Πράξη: Διοικητικές πράξεις, μη εκτελεστές πράξεις

διοίκησης, μέτρα εσωτερικής τάξης, πράξεις εκτέλεσης,
πράξεις παροχής πληροφοριών, κυβερνητικές πράξεις
II) Παράλειψη: νόμιμης οφειλόμενης ενέργειας, ενημέρωσης,
ψήφισης τυπικού νόμου (αν δέσμια αρμοδιότητα) κλπ
ΙΙΙ) Υλική ενέργεια: σύνολο παράνομων υλικών ενεργειών ή
παράλειψη αυτών
Απαραίτητη προϋπόθεση έστω ένα εκ των τριών
b) Πρέπει να έκανε (ή μη) τα ανωτέρω όργανο του δημοσίου
τομέα ή ΝΠΔΔ (οποιοδήποτε όργανο της εκτελεστικής
εξουσίας, ανεξάρτητες διοικητικές αρχές, διφυή νομικά
πρόσωπα όταν ασκούν δημόσια εξουσία, διοικητικά όργανα,
νομοθετικά όργανα και δικαστικά όργανα όταν ασκούν
διοικητική εξουσία ή μόνον όταν κακοδικούν ή σφάλλουν
υπερπροδήλως.
c) Οι ζημιογόνες πράξεις, παραλείψεις, υλικές ενέργειες των
οργάνων που αναφέρονται στο b) πρέπει να εντάσσονται
στο πλαίσιο άσκησης δημόσιας εξουσίας (η συνάφεια μεταξύ
παρανομίας και άσκησης δημόσιας εξουσίας πρέπει να είναι
άμεση)
d) Τα υπό a) αναφερόμενα πρέπει να έχουν παράνομο
χαρακτήρα
e) Η πράξη δεν έγινε κατά παράβαση διάταξης τεθειμένης
χάριν του δημοσίου συμφέροντος
66
f) Προκαλείται ζημιά (θετική ή αποθετική, υλική ή ηθική) και

ψυχική οδύνη
g) Υπάρχει αιτιώδεις σύνδεσμος μεταξύ της παρανομίας και της
πρόκλησης ζημιαάς
ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΗ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ
Η οφειλόμενη αποζημίωση πρέπει να είναι πλήρης (να
αποκαθιστά την ζημιά στο σύνολό της). Πρέπει να είναι χρηματική
και να ανορθώνει την θετική ή την αποθετική (διαφυγόντα κέρδη)
περιουσιακή ζημιά. Πρέπει επίσης να παρέχεται εύλογη χρηματική
ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης και ψυχικής οδύνης (κατά τα
κριτήρια της ΑΚ932)
ΛΟΓΟΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ/ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗΣ
a) Παραγραφή: είναι πενταετής και ξεκινά από το τέλος του

οικονομικού έτους, όπου γεννήθηκε η αξίωση και κατέστη
δυνατή η πενταετής παραγραφή. Εξαίρεση αποτελούν οι
καθυστερούμενες ευθέως εκ του νόμου προβλεπόμενες
απολαβές με διετή παραγραφή. Εξαίρεση της εξαίρεσης
αποτελούν οι καθυστερούμενες ευθέως εκ του νόμου
προβλεπόμενες απολαβές για τις οποίες απαιτείται πρότερη
έκδοση διοικητικής πράξης παρανόμως καθυστερούσης με
5ετή παραγραφή.
b) Συντρέχον πταίσμα ζημιωθέντος: λόγος μείωσης
αποζημίωσης
c) Συμψηφισμός: όταν ο καταρχήν ζημιωθείς ιδιώτης κατ’
αποτέλεσμα ωφελήθηκε από την παράνομη δραστηριότητα
των οργάνων του δημοσίου (και υπάρχει αιτιώδης
σύνδεσμος μεταξύ παράνομης δραστηριότητας και ωφέλειας)
ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΥΠΑΙΤΙΟΥ ΟΡΓΑΝΟΥ
Μαζί με το Δημόσιο ευθύνεται εις ολόκληρον και το υπαίτιο

όργανο (αλλά η ευθύνη αυτού προϋποθέτει δόλο ή αμέλεια, εξ ου
και ο χαρακτηρισμός υπαίτιο). Η ενοχή εις ολόκληρον του β’
εδαφίου του 105 ΕισΝΑΚ περιορίζεται σημαντικά, αφού ο
Δημοσιοϋπαλληλικός Κώδικας και ο Κώδικας Προσωπικού
67
Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (με το υπέροχο αρκτικόλεξο

ΚΠΟΤΑ, στρατόπεδο λοχαγού) προβλέπουν ρητώς ότι δεν
ευθύνεται ο υπάλληλος έναντι τρίτων. Επομένως ο ζημιωθείς
μπορεί να στραφεί μόνο κατά του Δημοσίου και το Δημόσιο θα
στραφεί αναγωγικά κατά του ενεργήσαντος.
ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΔΕΝ ΔΙΔΑΣΚΕΤΑΙ ΚΑΙ ΑΡΑ ΔΕΝ
ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΣΤΙΣ ΠΑΡΟΥΣΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ,
68

Εκτεταμένες Σημειώσεις Γενικού Διοικητικού (Βιβλίο Πολλών)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Εκτεταμένες Σημειώσεις Γενικού Διοικητικού (Βιβλίο Πολλών)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Για οποιαδήποτε απορία, διευκρίνιση, διόρθωση: vasilisplk@gmail.

ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ του

(προς θεού είναι απλώς σημειώσεις Γενικού Διοικητικού)

Επίπεδα κατανομής ύλης λειτουργικής οργάνωσης

1. Γενικές Διευθύνσεις /Διευθύνσεις/ Τμήματα / Γραφεία /

*Οι υπηρεσίες αυτές ΔΕΝ πρέπει να συγχέονται με τις λεγόμενες

σε κάποιο υπουργείο, αλλά έχουν δημοσιονομική (εκπληρώνουν

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΔΑΦΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ

1. Συγκεντρωτικό, όπου όλες οι διοικητικές δραστηριότητες

ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ: Διαχείριση υποθέσεων ορισμένης

Ουσιαστικά πρόκειται για διοικητικά όργανα που δεν εξαρτώνται

δεν υπάρχει εκλογή από το σύνολο των ενδιαφερομένων αλλά

ΙΕΡΑΡΧΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ : (γενική αρχή διοικητικού δικαίου)

ΕΓΚΥΚΛΙΟΙ: οδηγίες ιεραρχικά ανώτερων οργάνων που

Μορφές ιεραρχικού ελέγχου:

1. Προληπτικός: το ανώτερο όργανο εκδίδει οδηγίες ή

4. Έλεγχος νομιμότητας: Το ανώτερο όργανο ελέγχει τις

Ο ιεραρχικός έλεγχος ασκείται:

 Αυτεπάγγελτα: με πρωτοβουλία δηλαδή του ιεραρχικώς

Επίσης διακρίνεται σε:

1. Λειτουργικός: Έλεγχος στην δραστηριότητα του κατώτερου

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑ : Έλεγχος που ασκεί ένα δημόσιο

Μορφές διοικητικής εποπτείας:

 Εποπτεία πάνω σε πράξεις:

 Εποπτεία υποκατάστασης: Εξουσία εποπτεύοντος οργάνου

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΠΟΠΤΕΊΑ - ΙΕΡΑΡΧΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ :

ΙΕΡΑΡΧΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΉ ΕΠΟΠΤΕΊΑ

2. Εποπτεία πάνω σε πρόσωπα: επέμβαση του εποπτεύοντος σε

Στην έννοια του διοικητικού οργάνου εμπεριέχεται ένα στοιχείο

υπάρχουν όργανα της εκτελεστικής εξουσίας που δεν είναι

Ορισμός 2ος: Διοικητικά όργανα είναι όσα συνδέονται με το

Ορισμός 3ος: Διοικητικό όργανο είναι όποιο εντάσσεται στη

Ορισμός 4ος: Διοικητικά όργανα είναι όσα συνδέονται με ένα ΔΝΠ

Τα διοικητικά όργανα διακρίνονται

 Με κριτήριο την ασκούμενη από αυτά δραστηριότητα σε:

a) Αποφασιστικά: εκδίδουν πράξεις με τις οποίες τίθεται

Α) Γενικής αρμοδιότητας: η δραστηριότητα τους

Β) Ειδικής αρμοδιότητας: η δραστηριότητα τους περιορίζεται

 Με κριτήριο τον αριθμό των Φ.Π. που ασκούν τις οργανικές

Α) Μονοπρόσωπα ή Ατομικά (π.χ. Υπουργός)

Β) Πολυπρόσωπα ή Συλλογικά (π.χ. Δημοτικά Συμβούλια): η

 Με κριτήριο τα δημόσια νομικά όργανα με τα οποία

Α) Κρατικά: όσα συνδέονται με ή ανήκουν στο κράτος

Β) Δημοτικά: όσα ανήκουν σε συγκεκριμένο δήμο

 Με κριτήριο την πηγή θέσπισης τους σε:

Α) Άμεσα: όσα θεσπίζονται κατευθείαν από το Σύνταγμα

Β) Έμμεσα: όσα ιδρύονται με πράξη του απλού νομοθέτη ή της

 Με κριτήριο το νομικό καθεστώς που ρυθμίζει την

Α) Όργανα υπαγόμενα στο δημόσιο δίκαιο: ασκούν δημόσια

Β) Όργανα υπαγόμενα στο ιδιωτικό δίκαιο: ασκούν

ΙΔΡΥΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ: Απόσπαση ενός τομέα

 Της δραστηριότητας του οργάνου, που γίνεται με

 Των φορέων της αρμοδιότητας που γίνεται με αναφορά των

Τα ανωτέρω δεν είναι υποχρεωτικό να καθορίζονται

ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΟΡΓΑΝΟΥ (ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ) : Καθορισμός

ΝΟΜΙΜΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΟΡΓΑΝΟΥ: Την απολαμβάνει το

DE FACTO ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ: Είναι εκείνα που ασκούν

1. Τα νόμιμα όργανα έχουν εξαφανιστεί

ακυρότητας, όμως ο καλόπιστος διοικούμενος θεωρεί ότι

ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ: Αποσύνδεση

1. Τα όργανα χάνουν την λειτουργία τους που πλέον την

ΩΣΤΟΣΟ, το όργανο δεν καταργείται, όταν:

1. Αυξάνονται ή μειώνονται οι αρμοδιότητες του

Η κατάργηση του διοικητικού οργάνου μπορεί να είναι :