Felsefe Kitab■ 1st Edition Will

Buckingham John Marenbon Douglas

Burnham Marcus Weeks Clive Hill Peter
J King
Visit to download the full and correct content document:
https://ebookstep.com/product/felsefe-kitabi-1st-edition-will-buckingham-john-marenb
on-douglas-burnham-marcus-weeks-clive-hill-peter-j-king/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Will Grayson Will Grayson David Levithan John Green

https://ebookstep.com/product/will-grayson-will-grayson-david-
levithan-john-green/

Harry Potter ve Felsefe Ta■■ 1st Edition J K Rowling

https://ebookstep.com/product/harry-potter-ve-felsefe-tasi-1st-
edition-j-k-rowling/

Sosyoloji Kitab■ 2nd Edition Christopher Thorpe Chris

Yuill Mitchell Hobbs Megan Todd Sarah Tomley Marcus
Weeks

https://ebookstep.com/product/sosyoloji-kitabi-2nd-edition-
christopher-thorpe-chris-yuill-mitchell-hobbs-megan-todd-sarah-
tomley-marcus-weeks/

■■■■■■■■01 King Weeks Vaughns Kindzierski Strachan

https://ebookstep.com/download/ebook-55574096/
Descoper■ ■i Punctele Forte Cu Testul Clifton
strengthsfinder 1st Edition Marcus Buckingham Donald O
Clifton Radu Nicolae Trif Lingvist Paul Moro■anu

https://ebookstep.com/product/descopera-ti-punctele-forte-cu-
testul-clifton-strengthsfinder-1st-edition-marcus-buckingham-
donald-o-clifton-radu-nicolae-trif-lingvist-paul-morosanu/

Mindhunter Dans la tête d un profileur 1st Edition John

Douglas Mark Olshaker

https://ebookstep.com/product/mindhunter-dans-la-tete-d-un-
profileur-1st-edition-john-douglas-mark-olshaker/

Robótica John J Craig

https://ebookstep.com/product/robotica-john-j-craig/

Will 1st Edition Will Smith Mark Manson

https://ebookstep.com/product/will-1st-edition-will-smith-mark-
manson/

Enquête royale à Buckingham 1st Edition Anna Cazine

https://ebookstep.com/product/enquete-royale-a-buckingham-1st-
edition-anna-cazine/
 Bu bir Dorling Kindcrsley kitabıdır.
www.dk.com

Alfa Yayınlan: 2184

Popüler Kültür: 1

FELSEFE KİTABI
Orijinal Adı The Philosophy Book
lngilizce Aslından Çeviren Emel Lakşe

1. Basım: 2011

Yaymcı ve Genel Yayın Yönetmeni M. Faruk Bayrak

Yayın Yönetmeni Rana Alpöz
Pazarlama ve Satış Miidiirü Vedat Bayrak

Proje Sanal Edi1örü Anna Hali

Proje Edi1örü Sam Atkinson
Sanal Yönetmeni Philip Ormcrod
Çizimler James Graham

© 201 l, ALFA Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti.

© Dorling Klı1dersley Limited, 2011

Alfa Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti.

Ticarethane Sokak No: 53 34410
Cağaloğlu, İstanbul/Türkiye
Tel: (212)5115303-5138751 - 512 30 46
Faks: (212) 51933 00
www.alfakitap.com info@aUakitap.com

Singapur'da Star Standard tarafından Orctilmişıt r.

KATKIDA BULUNANLAR
WILL BUCKINGHAM
Düşünür, romancı ve öğretim üyesi Will Buckingham,
özellikle felsefe ve hikayenin etkileşimi ile ilgileniyor.
Halen İngiltere, Leicester'daki De Montfort
Üniversitesi 'nde ders veriyor ve aralarında Finding Our
Sea-Legs: Ethics, Experience and the Ocean of
Stories'in de bulunduğu pek çok kitabın yazarı.
DOUGLAS BURNHAM
İngiltere, Staffordshire Üniversitesi'nde felsefe
profesörü olan Douglas Burnham, modern felsefe ve
Avrupa felsefesi üzerine pek çok makalenin ve kitabın
yazarı.
CLIVE HILL
Politik teori ve İngiliz tarihi konusunda ders veren
Clive Hill, özellikle entelektüellerin modern dünyadaki
rolü ile ilgileniyor.
PETER J. KING
İngiltere, Oxford Üniversitesi'ndeki Pembroke
Koleji'nde felsefe doktoru olan Peter J. King, son olarak
One Hundred Philosophers: A Guide to the World's
Greatest Thinkers kitabını yazdı.
JOHN MARENBON
İngiltere, Cambridge Üniversitesi'ndeki, Trinity
Koleji'nde öğretim üyesi olan John Marenbon, Ortaçağ
felsefesi konusunda çalışıyor ve yazıyor. Yazdığı
kitaplar arasında Early Medieval Philosophy 480-1150:
An Introduction da bulunuyor.
MARCUS WEEKS
Yazar ve müzisyen, Marcus Weeks, felsefe
araştırmaları yapıyor. Yazarlık kariyerine başlamadan
evvel öğretmen olarak çalışıyordu. Sanat ve popüler
bilim konusunda pek çok kitaba katkıda bulundu.
VE DIGERLERI...
Yayıncılar ayrıca bu kitabın planlanması
aşamasındaki gayretleri ve desteği için İngiltere,
Camberwell Sanat Koleji 'nde felsefe ve eleştirel kuram
üzerine dersler veren Richard Osborne'a ve Rehber
Dizin'in bir araya getirilmesindeki yardımları için
Stephanie Chilman'a teşekkür eder.
İÇİNDEKİLER
RÖNESANS VE DEVRİM
AKIL ÇAGI ----
ÇAGI
1500-1 1750-1900

108 Şöhret ve huzur asla 148 Alışkanlık, insan yaşamı­

arkadaş olamazlar nın en büyük rehberidir
------
tırtgne

154 İnsan özgür doğar oysa 186 Her insan dünyanın sınır­
her yerde zincire larını kendi vizyonunun
vurulmuş olarak yaşar sınırlarına göre çizer
112 İnsan bir makinedir e es ousseııu 1\rffi r Sc o en a
Tfi a s
160 İnsan pazar 189 Teoloji antropolojidir
116 Düşünüyorum öyleyse hayvandır =- budwig Andreas Feuerbach
t"';' �;,o.; ��
190 Birey kendi bedeni ve
zihni üzerinde mutlak
olarak egemendir
.
JOhn Stuart M

126 Var olan her şey Tanrı'nın

içinde vardır ve her şeyin
sebebi Tanrı'dır
-senedictus Spinoza
196 Şimdiye kadar var olan tüm
130 İnsanın bilgisi toplumların tarihleri sınıf
deneyiminin ötesine mücadelesinin tarihidir
geçemez JôlUfLOcKe

134 İki tür gerçek vardır: 204 Bir yurttaş bir an için bile
akılcı gerçekler ve olgusal olsa vicdanını yasa koyucu­
gerçekler nun eline bırakmalı mıdır?
acı
· Leibniz

177 Dünyada felsefeden daha 205 Şeylerin ne gibi etkileri

az felsefe yapılan başka olduğunu düşünün
bir konu yoktur. Ch s Sanders_Feirce
Chleg
206 Yaptıklarınız bir fark yara­
178 Gerçeklik tarihi bir tıyormuş gibi davranın
süreçtir Oeorg He�! Williaın James
MODERN DÜNYA
1900-1950
214 İnsan aşılması gereken
bir varlıktır
r'rıeancnNietzsGhe
222 Kendine güvenli insanlar
gelir, görür ve yenerler
Pi. adHa'am
223 Her mesaj işaretlerden
oluşur
Fer<:lfflaiiô e Saussu
224 Deneyim tek başına bilim
değildir Edirillfül' usser
228 Sadece sorunlarla karşılaş­
tığımızda düşünürüz
Jotın:J)6wey
232 Geçmişi hatırlayamayanlar
onu tekrar etmeye
mahkumdurlar
George
233 Bizi birey yapan
çektiğimiz acılardır
Mig:uel d&Unamuno
234 Yaşama inanın
Williamdu."Bois
236 Mutluluğa giden yol
çalışmanın düzenli olarak
azaltılmasından geçer
Bertrana Russell
240 Aşk bilgi yetersizliğinden
bilgi zenginliğine uzanan
bir köprüdür Max Scheler
241 İnsan sadece birey
olduğunda filozof olabilir
K-a
242 Yaşam gelecekle
çatışmalar dizisidir
Jcrse-e>ı:tega_ y Gasset
244 Felsefeyle uğraşmak için
önce itiraf etmek gerekir
�::raını.oe
246 Dilimin sınırları dünyamın
sınırlandır
tuı:iwiı:wiıtgenstein
252 Çözümlenmesi gereken 268 Varoluş özden önce gelir
varlıklar bizleriz an:Ea sıntre
Martini:igjg_eg:ger
272 Kötülüğün sıradanlığı
256 Bireyin tek gerçek ahlaki Hannıın-Arend
seçimi toplum için
kendini feda etmesidir 273 Akıl dilde yaşar
Tetınıro atsU)! E tLffi&:ıas
257 Mantık, felsefenin son 274 Dünyayı görebilmek için
bilimsel unsurudur alışılageldik kabullerimizi
Rudol ;eaJrulp kırmalıyız
Ma�-;Pon
258 Bir insanı tanımanın tek
yolu onu umut olmadan 276 Erkek insan olarak
sevmektir tanımlanır, kadınsa dişi
Waiter;:B Simon•ni..-to
-ımırnr
259 Her gerçek doğru olmaya­ 278 Dil bir sosyal sanattır
bilir Herbert!Ml!fCUse W' Van OımarrQuine
260 Tarih bize ait değildir, biz 280 En temel özgürlük
ona aitiz zincirlerden kurtulmaktır
arutSeorg::Gadamer Isıııtıı:lcllerlm
262 Bilimsel bir teorinin gerçe­ 282 Bir dağ gibi düşün
ği yansıtması ancak yanlış­ e;N!R!iıs
lanabilirliğe açık olmasıyla
mümkündür 284 Yaşam afl;lamı olmasaydı
K-arl PQ!;>pEl{ çok daha iyi yaşanırdı
AJlıeL+Gafill:IS
266 Zeka ahlaki bir
kategoridir Ti:ıeOOoLAdoı:ntı
ÇAGDAŞ
322 Düşünce aykırılıklardan
beslenir
Helene Ciıroırs

FELSEFE 323 Günümüz feminizminde

1950'DEN GÜNÜMÜZE Tanrı rolünü kim oynuyor?
Jı:rl�
290 Dil bir deridir
Roland Barthes 324 Felsefe sadece yazılı bir iş
değildir
292 Kültür olmasaydı ne Henry oaera Oraka
yapardık? ary "Clgley
325 Acı çekme konusunda
293 Normal bilim gerçekteki hayvanlarla eşitiz
ya da teorideki yenilikleri Petei' Singer
hedeflemez Thomas uhn
302 İnsan yakın geçmişin bir 326 En iyi Marksist analizler
294 Adaletin ilkeleri seçilirken keşfidir hep başarısızlığın
sosyal statü görmezden Mtcfie Foucault analizleridir
gelinmelidir JOl'in awls o Zi�k
304 Eğer istersek rahatlatıcı
296 Sanat bir yaşam biçimidir bir illüzyon içinde
lCliarOWôllheim yaşayabiliriz
Noam Chomsky
330 REHBER
297 Her ey mümkündür
Pau Feyera end 306 Toplum kendi gelenekleri­ 340 TERiMLER
298 Bilgi satılmak için üretilir
nin eleştirisine dayalıdır
Jitrgen a ermas
SÖZLÜ GÜ
Jeıın:Françoıs yotard
308 Metnin dışında hiçbir şey 344 DiZiN
300 Siyah adam için tek bir yoktur
kader vardır ve o da Jacques Oerriaa 351 TEŞEKKÜR
beyazdır Ftantz anon
314 İçimizin derinliklerinde
bizim oraya koydukları­ \//
mızdan başka bir şey
yoktur
Richard Rorty

320 Her arzunun delilikle bir

ilişkisi vardır I:;uce Irigaray

321 Her imparatorluk

kendisine ve dünyaya,
diğer imparatorluklara
benzemediğini söyler
Eawar Said
 12 GİRİŞ
elsefe sadece dahileri değil
F aynı zamanda herkes tara­
fından dahi olabileceği dü­
şünülen eksantrik düşünürleri de
muhafaza eder. Bu aslında, günde­
lik işleriyle çok meşgul olmadıkla­
rında ya da sadece yaşamın ve ev­
renin ne olduğunu merak etme fır­
satına sahip olduklarında herkesin
yaptığı bir şeydir. Biz insanlar do­
ğuştan soruşturmacı yaratıklarız ve
çevremizdeki dünyayla onun içinde­
ki yerimizi merak etmeden durama­
yız. Ayrıca güçlü bir entelektüel ye­
tenekle donatıldığımızdan sadece
merak etmez aynı zamanda akıl da
yürütürüz. Biz her zaman farkına
varmasak da akıl yürüttüğümüzde
felsefi düşünüyoruz demektir.
Felsefe temel sorulara cevaplar
bulmakla çok da ilgili değildir; da­
ha çok bu cevapları bulmaya çalış­
ma sürecidir ve beylik görüşleri ya
da geleneksel hükümleri sorgula­
madan kabullenmek yerine akıl yü­
rütmeyi kullanır. Yunanlı ve Çinli
en eski filozoflar din ve göreneklerin
söylediği köklü açıklamalarla yetin­
meyen, mantıklı gerekçeleri olan
' cevapların peşındeki d�ünürlerdi.
Ve aynen bizim görüşlerimizi arka­
daşlarımız ve meslektaşlarımızla
paylaştığımız gibi onlar da kendi fi­
kirlerini birbirleriyle tartışmış ve
hatta sadece vardıkları sonuçları
değil o sonuçlara ulaşma yöntemle-
rini öğretmek için "okullar" kur­
muşlardı. Öğrencilerini fikirlere kar­
şı çıkmaları ve eleştirmeleri için
teşvik ederler; bu yolla o fikirlerin
gelişmesini ya da yeni ve farklı fi­
kirlerin ortaya çıkmasını sağlarlar­
dı. Filozofların tüm sonuçlara ıssız
bir yerde tek başına vardığına dair
yaygın bir yorum yanlışı vardır; oy­
sa bu pek az durumda böyledir. Ye­
ni fikirler, diğer insanların fikirleri­
nin tartışılmasından, irdelenmesin­
den, analiz edilmesinden ve eleşti­
rilmesinden ortaya çıkar.
Tartışma ve diyalog
Bu anlamda en prototipik örnek
Sokrates'tir. Geride hiçbir yazılı
belge ve hatta düşüncesinin ürünü
''
Merak bir filozofun en düşkün
olduğu şeydir çünkü felsefenin
bundan başka bir başlangıcı
yoktur.
Platon
''
olan hiçbir büyük fikir bırakmamış­
tır. Aslında kendisinin hiçbir şey
bilmediğini bildiği için en akıllı in­
san olduğunu söylemekten gurur
duymuştur. Tüm mirası, daha derin
bir kavrayış kazanmak ve temel
gerçekleri ortaya çıkarmak için di­
ğer insanların varsayımlarının sor­
gulanabileceği bir tartışma ve mü­
nazara geleneği oluşturmasıdır.
Sokrates'in öğrencisi Platon'un ya­
zıları, Sokrates'in neredeyse değiş­
meksizin başkahraman olduğu di­
yaloglar şeklindedir. Daha sonraki
filozofların çoğu da fikirlerini sun­
mak için diyalog yöntemini benim­
semişler; düşüncelerini ve sonuçla­
rını basit ifadelerle anlatmak yerine
argüman ve karşı argümanlarla or­
taya koymuşlardır.
Fikirlerini dünyaya sunan bir
filozofun tümden bir kabullenme
yerine, "Evet, ama . . . " ya da "Farz
edelim ki . . . " diye başlayan
yorumlarla karşılaşması
muhtemeldir. Aslında filozoflar
felsefenin hemen her cephesinde
birbirleriyle şiddetli biçimlerde ters
düşmüşlerdir. Örneğin Platon ve
öğrencisi Aristoteles temel felsefi
sorular hakkında tamamen zıt
yönlerde görüşler geliştirmişler ve
bu farklı yaklaşımları ile filozofların
her zamankinden daha fazla görüş
ayrılıkları yaşamalarına neden
olmuşlardır. Bu da daha fazla

tartışmayı ateşlemiş, yeni ve taze
fikirleri teşvik etmiştir.
Ancak bu felsefi soruların hala
münazara edilmekte ve tartışıl­
makta olması garip değil midir?
Düşünürler neden kesin cevaplar
verememektedirler? Filozofların a­
sırlardır üzerlerinde kafa patlattığı
bu "temel sorular" nelerdir?
Varoluş ve bilgi
İlk gerçek filozoflar bundan 2500 yıl
kadar önce antik Yunan' da ortaya
çıktıklarında merak duyularını u­
yandıran çevrelerindeki dünya ol­
muştu. Yeryüzünü ve onu dolduran
çeşitli yaşam türlerini; güneşi, ayı,
gezegenleri ve yıldızları; iklimler,
depremler ve ay-güneş tutulmaları­
nı gördüler. Bütün bunları açıkla­
manın -tanrılar hakkındaki gele­
neksel mitler ve efsaneler değil me­
raklarını ve zekalarını tatmin ede­
cek bir şeylerin- peşine düştüler. İlk
filozofları meşgul eden ilk soru: "Ev­
ren neden yapılmıştır?" idi ve bu
soru çok geçmeden genişleyerek:
"Var olan her şeyin doğası ne?" ha­
lini almıştır.
Bu günümüzde felsefenin meta­
fizik adını verdiğimiz dalıdır. Her
ne kadar orijinal sorunun büyük
kısmı modern bilim tarafından ce­
vaplandıysa da, "Hiçbir şey olmaya­
cağına nasıl oluyor da bir şeyler olu­
yor?" gibi metafizikle ilgili sorular o
kadar basitçe cevaplanacak türden
değildir.
Bizler de evrenin bir parçası
şeklinde var olduğumuz için metafi­
zik aynı zamanda insan varoluşu­
nun doğasını ve bilinçli bir varlık
olmanın ne anlama geldiğini de de­
ğerlendirir. Etrafımızdaki dünyayı
nasıl algılıyoruz ve her şey bizim al­
gımızdan bağımsız var olabilir mi?
Zihnimiz ve bedenimiz arasındaki
ilişki nedir ve ölümsüz ruh diye bir
şey var mıdır? Metafizik alanı varo­
luşla ilgili sorularla uğraşır, ontoloji
(varlıkbilim) Batı felsefesinin çoğu­
nun temellerini oluşturur.
Bir zamanlar filozoflar genelge­
çer bilgileri mantık testinden geçir­
meye kalkıştılar ve başka bir temel
soru ortaya çıktı: "Nasıl biliyoruz?"
Doğa incelemeleri ve bilginin sınır­
ları felsefenin ikinci önemli dalını,
epistemolojiyi oluşturdu.
Epistemolojinin merkezinde bil­
giyi nasıl kazandığımız, bildikleri­
mizi nasıl bildiğimiz; bazı (ya da
tüm) bilginin doğuştan mı geldiği
ya da yaşayarak mı öğrendiğimiz
bulunur. Yalnızca mantık yürüterek
bir çcylei bilebilir miyiz? Doğru akıl
yürütmek için bilgimize güvenme­
ye ihtiyaç duyduğumuzdan bunlar
felsefi düşünce için can alıcı soru­
lardır. Aynı zamanda bilgimizin a­
lanını ve sınırlarını belirlemeye de
ihtiyaç duyarız. Aksi halde bildiği-
GiRİŞ 13
mizi düşündüklerimizi gerçekten
bilip bilmediğimizden ve ona duyu­
larımızla inanmakla bir şekilde
"kandırılmadığımızdan" emin ola­
mayız.
Mantılı: ve dil
Düşünce, daha sonradan bizi sonu­
ca götürecek bir düşünceler dizisini
inşa etmekte kullanılabilecek ifade­
lerin gerçeğinin saptanmasına da­
yanır. Bugün bu bize apaçık görü­
nebilir ama akılcı bir tartışma inşa
etme fikri felsefeyi ilk filozoflardan
önce mevcut olan batıl ve dini açık­
lamalardan ayırmaktaydı. Bu düşü­
nürlerin, fikirlerinin geçerliliğinden
emin olmak için bir araç geliştirme­
leri gerekiyordu. Onların düşüncele­
rinden, zaman içinde yavaş yavaş
gelişen bir akıl yürütme tekniği ola-
''
Hurafeler yeryüzünü ateşe
verir, felsefe ise alevleri
söndürür.
Voltaire
''
14 GiRİŞ
rak, mantık doğdu. Önceleri sadece
bir tartışmanın tutarlılığının olup
olmadığını analiz etmek için yararlı
bir gereç olan mantık kurallar ve
düzenler geliştirdi ve çok geçme­
den giderek genişleyen felsefe ko­
nularının başka bir dalı olarak ken­
di başına bir alan haline geldi.
Felsefenin büyük kısmı gibi
mantığın da bilimle ve özellikle ma­
tematikle yakın bağları vardır. Bir
mantık argümanının temel yapısı,
bir önermeden yola çıkıp bir dizi
basamaktan geçerek sonuca ulaşan
matematik kanıtınınkiyle aynıdır.
Bu nedenle filozofların apaçık, inkar
edilemez örnekler için matematiğe
başvurmaları ya da Pisagor' dan
Rene Descartes'a ve Gottfried
Leibniz'a kadar büyük düşünürlerin
çoğunun aynı zamanda başarılı
matematikçiler olmalarında da şa­
şırtıcı bir yan yoktur.
Her ne kadar mantık, felsefenin
en kesin ve "bilimsel" dalı, her şe­
yin doğru ya da yanlış olduğu bir a­
lan olarak görünse de konuya ya­
kından bir bakış bu kadar basit ol­
madığını gösterir. 19. yüzyılda ma­
tematik alanındaki ilerlemeler man­
tığın Aristoteles tarafından belirle­
nen kurallarının doğruluklarını sor­
guladı ama antik çağlarda bile Ele­
alı Zenon'un ünlü paradoksları ha­
tasız gibi görünen argümanlardan
saçma sonuçlara ulaşmışlardı.
Sorunun büyük bir kısmı felsefi
mantığın, matematiğin aksine, sayı­
lar ve sembollerin yerine kelimelerle
ifade edilmesi ve dildeki doğuştan
gelen anlaşılmazlıklara ve anlatım
bozukluklarına açık olmasından olu­
şur. Mantıklı bir argüman inşa et­
mek dili dikkatli ve doğru kullanma­
yı, düşündüğümüz anlama geldikle­
rinden emin olmak için ifade ve ar­
gümanlarımızı test etmeyi ve baş­
kalarının argümanları üzerinde çalı­
şıyorsak sadece geçtikleri mantık
zincirini değil aynı zamanda kullan­
dıkları dili ve vardıkları sonuçların
tutarlılığını da analiz etmeyi gerek­
tirir. Bu süreçten felsefenin 20. yüz­
yılda yeşeren yeni bir dalı, terimleri
ve anlamlarını araştıran dil felsefesi
ortaya çıkmıştır.
Ahlak, sanat ve politika
Dil muğlak olduğu için filozoflar fel­
sefi sorulara cevaplar ararlarken an­
lamları netleştirmeye de girişmiş­
lerdir. Sokrates'in Atinalı yurttaşla­
ra sorduğu türden sorular onların
belli kavramlar hakkında esas ola­
rak neye inandıklarını ortaya çıkar­
maya da çalışır. Sokrates hem�eıi­
lerine, "Adalet nedir?" veya "Güzel­
lik nedir?" gibi basit gibi görünen
sorular sorarken bunu sadece an­
lamları aydınlatmayı değil aynı za­
manda kavramların kendilerini de
araştırmayı hedeflemiştir. Bu tür-
den münazara !arda Sokrates hayatı
yaşama yöntemlerimiz ve önemli
kabul ettiğimiz şeylerle ilgili varsa­
yımlara meydan okumuştur.
"İyi" bir hayat sürmenin, adalet ve
mutluluk gibi kavramların gerçekte
ne anlama geldiğini ve bunlara na­
sıl ulaşabileceğimizi; nasıl davran­
mamız gerektiğinin araştırılması
felsefenin etik (ya da ahlaki felsefe)
dalının temellerini oluşturur ve söz
konusu dal estetik olarak bilinen
güzellik ve sanatın neden oluştuğu
sorusundan doğmuştur.
Bireysel yaşamlarımız hakkın­
daki etik sorular üzerinde kafa yor­
mak, içinde yaşamak isteyebilece­
ğimiz tür bir toplum -bu toplumun
''
Ah felsefe, yaşamın rehberi!
Ah erdemleri arayan,
kötülükleri kovan!
Biz ve insanlık tarihi sensiz ne
yapardık?
Çiçero
''

nasıl yönetileceği, yurttaşların hak
ve sorumlulukları gibi konular- hak­
kında düşünmeye başlamak için
doğal bir adımdır. Felsefenin önem­
li dallarından sonuncusu olan poli­
tik felsefe bu düşüncelerle ilgilenir
ve filozoflar Platon'un Cumhuri­
)•et'inden Kari Marx'ın Komünist
Manijes/o'suna kadar toplumun
kendi inandıkları doğrultusunda
nasıl organj.ı:e edilmesi gerektiği ile
ilgili modelleri ortaya çıkarırlar.
Din: Doğu ve Batı
Felsefenin çeşitli dalları sadece bir­
birleriyle bağlantılı olmakla kalmaz­
lar aynı zamanda ciddi şekilde ör­
tüşürler ve bazen hangi fikrin hangi
alana ait olduğunu söylemek zordur.
Felsefe ayrıca aralarında bilim, ta­
rih ve sanatın da bulunduğu birbi­
rinden farklı pek çok konuya da el
uzatır. Başlangıcında din dogmala­
rını ve batıl inançları sorgulayan
felsefe ayrıca "Tanrı var mıdır?" ve­
ya "Ruhlarımız ölümsüz mü?" gibi
sorularla dinin kendisini de inceler.
Bu soruların kökleri metafiziktedir
ancak etik üzerinde etkileri de bu­
lunmaktadır. Örneğin bazı filozoflar
ahlak duygumuzun Tanrı' dan mı
geldiği yoksa tamamen insani bir
kurgu mu olduğunu araştırmışlar­
dır ve bu da insanoğlunun özgün i­
radesinin nereye kadar gittiği ile il­
gili tartışmayı ateşlemiştir.
Çin ve Hindistan' da ortaya çı­
kan Doğu felsefelerinde (özellikle
Taoizm ve Budizm' de) felsefe ve din
arasındaki çizgiler, en azından Batı
düşünce yöntemine göre, daha be­
lirsizdir. Bu da Batı ve Doğu felsefe­
leri arasındaki en önemli farklardan
biridir. Doğu felsefeleri her ne kadar
genellikle ilahi bir esin ya da dini
bir dogmanın sonucu değillerse de
sıklıkla, bizim inanç meseleleri ola­
rak adlandudığımız konularla içli
dışlıdır. Felsefi akıl yürütme Yahu­
di-Hıristiyan ve İslam dünyasında
inancı doğrulamak için kullanılma­
sına rağmen inanç ve iman Doğu
felsefesinin, Batı' da örneği bulun­
mayacak şekilde, önemli bir parça­
sını oluşturur. Doğu ve Batı felsefe­
leri başlangıç noktaları bakımından
da farklıdırlar. Antik Yunanlar me-
''
İyi ya da kötü yoktur, onları
düşüncelerimiz yaratır.
William Shakespeare
''
GiRiŞ 15
tafizik sorular sorarlarken ilk Çirili
filozoflar dinin bunlarla yeteri kadar
uğraştığını düşünmüşler ve onun
yerine ahlaki ve politik felsefeyle il­
gilenmeyi seçmişlerdir.
Sağduyuyu takip etmek
Felsefe bize tarihteki en önemli ve
etkili fikirlerden bazılarını kazan­
dırmıştır. Bu kitap en ünlü filozofla­
rın fikirlerini, iyi bilinen sözleriyle
veya görüşlerinin kısa özetleriyle o­
kurlarına sunmaktadır. Felsefedeki
en çok tanınan söz hiç kuşkusuz
Descartes'ın "cogito, ergo sum"
(genellikle Latince'den "Düşünüyo­
rum, öyleyse varım" şeklinde tercü­
me edilen) cümlesidir. Bu söz aynı
zamanda felsefe tarihindeki en ö­
nemli fikirlerden biridir ve düşünce
tarihinde bizi modern çağa taşıyan
bir dönüm noktası olarak kabul edi­
lir. Bu söz kendi başına pek fazla
anlam ifade etmez. Kesinliğin do­
ğası hakkındaki bir dizi argümanın
sonucudur ve ancak ona giden
mantığı incelediğimizde bir anlam
ifade etmeye başlar. Ve ancak
Descartes'ın bu fikri -ve bu sonu­
cun etkilerini- nereden çıkardığını
anladığımızda önemini anlarız.
Bu kitaptaki fikülerin çoğu ilk
bakışta anlaşılmaz gelebilir. Bazı­
ları çok aşikarken diğerleri para­
doksal ve sağduyuyu hiçe sayar.
Hatta Bertrand Russell'ın biraz da
16 GİRiŞ
uçuk olan " felsefenin sırrı konuşul­
maya değmez görünecek basitlikte
bir şeyle başlayıp kimsenin inana­
mayacağı kadar karmaşık bir so­
nuçla bitirmektir" tanımlamasını
doğrular nitelikte bile olabilirler.
Peki o zaman bu fikirler neden ö­
nemlidirler?
Düşünce sistemleri
Bu kitapta sunulan teorilerden
bazıları düşünce tarihinde kendi
türlerinin ilk örneklerini
oluşturmaktadırlar. Bunların
sonuçları bize şimdi gayet açık
gözükse de geriye bakıldığında
kendi dönemlerinde şaşırtıcı
biçimde yenidirler ve görünürdeki
basitliklerine rağmen doğal
karşıladığımız şeyleri yeniden
incelememizi sağlarlar. Burada
sunulan ve paradokslar ya da
sezgiye karşı önermeler gibi
görünen teoriler bizim kendimiz ve
dünya hakkında varsayımlarımızın
doğruluğunu gerçekten
sorgulamamızı sağlayan fikirlerdir
ve aynı zamanda her şeyi nasıl
gördüğümüzle ilgili yeni yöntemler
düşünmemize neden olurlar.
Buradaki fikirlerden filozofların
üzerinde hala kafa yordukları pek
çok mesele doğmuştur. Bazı fikirler
aynı filozofun farklı alanlardaki
düşünce ve teorileriyle bağlantılıdır
ya da başka bir filozofun
çalışmalarının analizi ya da
eleştirisinden doğmuştur. Bu
sonuncular nesiller ya da yüzyıllar
boyu sürebilecek bir mantık
zincirinin bir bölümünü oluşturur
veya belirli bir felsefe "Okul"unun
ana fikri olabilirler.
Büyük filozofların çoğu fikirleri
birbirine bağlayan entegre felsefe
"sistemleri" oluşturmuşlardır.
Örneğin evrenin ve insan ruhunun
belirli bir metafizik görüntüsüne
filozofların nasıl öğrendiğimizle
ilgili görüşleri üzerinden
ulaşılmıştır. Bunun, filozofun bizim
ne tür bir yaşam sürdüreceğimize
ve ne tip bir toplumun ideal
sayılacağı konusuna etkileri vardır.
Ve sonuçta tüm bu fikirler sistemi,
daha sonra gelen filozoflar için bir
başlama noktası oluşturmuştur.
Bu fikirlerin hiçbir zaman
"modası geçmiş" sayılmayacağını
da anımsamalıyız. Vardıkları
sonuçların kendilerinden sonra
gelen filozoflar tarafından
yanlışlıkları kanıtlanmış olsa da
hala bize anlatacakları çok şey
vardır. Aslında yüzyıllar boyunca
göz ardı edilen pek çok fikrin
şaşırtıcı derecede ileri görüşlü
oldukları sonradan kanıtlanmıştır.
Örneğin antik Yunan atomcuları.
Daha da önemlisi bu düşünürler
felsefi süreçleri, düşünce
yöntemlerini kurmuş ve
düşüncelerimizi organize etmeyi
öğretmişlerdir. Unutmamalıyız ki
bu fikirler bir filozofun
düşüncelerinin sadece küçük bir
kısmı; genellikle uzun bir mantık
zincirinin sonucudur.
Bilim ve toplum
Bu fikirlerin etkileri felsefenin
alanını da aşmıştır. Bazıları ana
akım bilim, politika veya sanat
hareketlerinin doğmasına öncülük
etmiştir. Bilimle felsefe arasındaki
ilişki bir ileri bir geri gider; fikirlerin
birinden diğeri oluşur. Aslında
felsefenin, bilimsel metot ve
uygulamaların arkasındaki
düşünceler üzerinde çalışan bir dalı
vardır. Sağduyulu düşüncenin
gelişmesi matematiğin evrilerek
dünyayı sistematik gözlemlere
dayanarak açıklayan bilimsel
''
Kuşku gerçeğe götüren
ilk adımdır.
Denis Diderot
''
 GİRiŞ 17

yöntemlerin temelini oluşturmasını ve ulaştıkları sonuçlara giden açıklayamadığı soruları incelerken

sağlamıştır. İnsanın benliği ve
bilinci hakkındaki fikirlerse
psikoloji biliminin gelişmesine
neden olmuştur.
Aynı şey felsefenin toplumla
ilişkisi için de doğrudur. Ahlak
kurallarının tümü tarih boyunca,
bugün içinde yaşadığımız
toplumları şekillendiren ve hatta
devrimleri ateşleyen siyasetçiler
içinde yandaş bulmuştur. Tüm
mesleklerde alınan etik kararlarda
felsefenin büyük düşünürlerinin
fikirlerinden etkilenen ahlaki
boyutlar bulunur.
Fikirlerin arkasında
Bu kitaptaki fikirler bu fikirleri
şekillendiren kültür ve toplumlarda
yaşayan insanlardan gelmektedir.
Fikirleri incelediğimizde belirli
ulusal ve yerel özelliklerin yanı sıra
mantık zincirini izlemekle kalmaz
aynı zamanda bunların arkasında
nasıl bir insan olduğuyla ilgili
hislere de sahip olursunuz. Örneğin
esprili ve çekici Hume'a,
söylediklerine tam olarak
katılmamakla birlikte ısınabilir ve
olağanüstü bir netlikte yazılmış
fikirlerine hayran kalabilirsiniz; ya
da Schopenhauer'u hem ikna edici
hem de okunması zevkli bulabilir
ancak özellikle sevimli ve hoş biri
olmadığına dair bir fikre
kapılabilirsiniz.
Bu düşünürler her şeyden önce
(ve hala) ilginç ve aydınlatıcıdırlar.
En iyileri aynı zamanda çok başarılı
yazarlardır da ve onların orijinal
yazılarını okumak edebi metinler
okumak kadar değerli olabilir;
onların sadece edebi stillerini değil
tezlerini ortaya koyarken
radikal biçimde farklı sonuçlara
ulaşabilirler.
Felsefeden keyif almak
Merak bir insan davranışı olmanın
yanında icatların ve keşiflerin
tetikleyicisidir. Fiziksel aktiviteyle
kazandığırnıı hareketliliği
felsefeden de kazanabilir, sanattan
aldığımız zevki felsefeden de
alabiliriz. Her şeyden önce
toplumun, öğretmenlerin, dinin ve
hatta filozofların dayattıkları ya da
onlardan kalan fikir ve inançlara
değil kendi bireysel mantık
zincirimizin oluşturduklarına
erişmenin tatminini yaşarız. •

içinde yaşadıkları dönemin ruhunu
yansıtan unsurlar da görürüz.
Burada adı geçen filozoflar farklı
kişilikler olarak ortaya çıkmışlardır;
bazıları karamsarken diğerleri
iyimserdir; kimileri titiz ve özenli
kimileri kapsayıcıdır; bazıları
kendilerini kısa ve öz olarak ifade
ederken bazıları anlaşılması zaman
alan ağır, soyut, şiirsel bir dil
kullanırlar. Bu fikirleri orijinal
metinlerden okursanız sadece
söylediklerine katılıp katılmamakla
''
kullandıkları felsefi stillerini de
hayranlık uyandırıcı bulabiliriz. Bu
yazılar düşündürücü oldukları
kadar büyük sanat eserleri gibi Düşünce sadece başkalarıyla
canlandırıcı, matematik kanıtları değil kendimizle de düştüğü­
kadar zekice ve bir yemek sonrası
müz fikir ayrılıklarıyla başlar.
konuşmacısı kadar nüktedan
Eric Hoffer
olabilirler.
Felsefe sadece fikirlerden ibaret
değildir, aynı zamanda bir düşünce
yöntemidir. Genellikle doğru ya da
yanlış cevaplar yoktur ve farklı
''
filozoflar bilimin -ve dinin de-
 20 GİRİŞ
Mlletli Thales,
bilinen ilk Yunan
filozofudur, içinde Fikirlerini şiir halinde
yaşadığımız dünya yazan son Yunan
hakkındaki sorulara filozofu Empedokles'in
sağduyulu cevaplar dört Klasik elem ent
arar. Teorisini açıklaması.

i
MÖ 624-546
i
MÖ 551 MÖ 480
i
MÖ Y. 460
MÖ 569 MÖ 508 MÖ 469 MÖ 404

�� Felsefe ve matematiği
nbuyukYunan
�
t/
unan şehir
devleti Atina,
ı
Sorgulama yöntemleri
kendisinden sonraki Batı
dü . . n demokratik bir felsefesinin büyük
� anayasayı benimser. kısmının temellerini
oluşturan Sokrates'in
dajumu.

1•
nsanlık tarihinin başlangıcın-
dan beri insanlar dünya ve ken­
dilerinin dünyadaki yeri hak­
kında sorular sormuşlardır. İlk top­
lumlar için en temel sorulara cevap­
lar dindeydi, tanrıların eylemleri ev­
renin işleyişini açıklamış ve insan
medeniyeti için bir çerçeve oluştur­
muştu.
Ancak bazı insanlar geleneksel
dini açıklamaları yetersiz bularak
geleneklere ya da dine değil akla .
dayanan cevaplar aramaya koyul­
dular. Bu kayma felsefenin doğma­
sına ve bilinen ilk büyük düşünür
olan -günümüzde Türkiye' de bulu­
nan bir Yunan yerleşim birimi olan­
Miletli Thales'in ortaya çıkmasına
neden oldu . Thales evrenin doğasını
araştırmak içın aklıkullandı ve aynı
<Şeyi yapmaları için başkalarını da
teşvik etti. Kendisini izleyenlere sa­
dece bulduğu cevapları değil aynı
zamanda sağduyulu düşünce süre­
cinin tümünü ve tatmin edici açık­
lamaların nelerden oluşması gerekti­
ği ile ilgili görüşünü bıraktı. Thales
bu nedenle genellikle ilk filozof ola­
rak kabul edilir.
İlk filozofların üzerinde durdukla­
rı en önemli başlık Thales'in temel
sorusuydu: "Dünya neden yapıllllJli.:.
7" Cevapları bilimseld üşüncenin
temellerini ve bilimle felsefe arasın­
da bugün de geçerli olan ilişkiyi o­
luşturdu. Pisagor'un, dünyayı ilk
madde olarak tanımlanabilecek bir
kavramın terimleri yerine matema­
tiksel terimlerle araştıran çalışmala­
rı ümmıli bir dönüm noktası yarattı.
O ve öğrencileri kozmosun yapısını
sayılar, oranlar ve geometriyle tarif
ettiler. Bu matematiksel ilişkilerin
bazıları Pisagor ve öğrencilerine
mistik anlamlar yüklediyse de evre­
nin sayısal olarak açıklanması bi-
!imsel düşüncenin doğmasında ö­
nemli bir etki yaratmıştır.
Klasik Yunan felsefesi
Yunan şehir devletlerinin önemle­
rinin artmasıyla birlikte felsefe de
İyonya'dan tüm Yunan dünyasına
ve özellikle Atina'ya yayıldı; şehir
hızla Yunanistan'ın kültürel mer­
kezi haline geldi. Filozofların ·�
- ·
·ıd izi ıl biliyoruz?" ya da
J:iayatlarımızı nası ya amalıyız?"
gibi yenı sorular ekleye rekfelsefe­
nin kapsamını genişlettikleri yer
de yine burası oldu'. Kısa süreli a­
ma etkileri bakımından büyük Kla­
si k Yunan felsefesi dön emi ni baş­
latan da yine bir Atina'Jı olan
Sokrates'ti. Ardında hiç yazılı me­
tin bırakmadığı halde fikirleri o ka­
dar önemliydi ki felsefenin yolunu
çizmekte kullanıldı ve ondan önce­
ki filozoflar "Sokrat öncesi" olarak
 ANTiK DÜNYA 21

Mısır asıllı � Bergama'lı Galen,

P�k Elealı Zenon'un Roma vatandaşı olatolei_!!Y, Vcsalius'un 1543'teki

_ın!lili- İmparatorluğu'nda da ''Dünya evrenTn eserine kadar emsalsiz

� beğeni toplayacak _!!!>aıa
. merkezıdl�t kalan olağanüstü tıp
Atina>da kurwası felsefesini fornıü le etmesi. etmez" tezini ortaya atar. araştırmasını yapar.

i
MÖ Y. 385
r
MÖ Y. 332-Mö 265
i
MS Y. 100-MS 178
i
MÖ Y . 150
MÖ 335 MÖ 323 MS 122 MS 220

�l
Platon'un öğrencisi
Aristoteles'in
B:ii.yiikİskender'lnöhiı:fili.
Atina'nrn antik dünyadaki
BriLanya'da,_Bgıııa._
İ mparatorluğu'nun en
l
Han Hanedanı'nın
çöküşü birleşmiş
Atina'da kendi okulu kültürel ve politik ....kuzey
..._ ucunu Çin'in sonunu getirir.
Lyceuin'u açması. nüfuzunun çöküşünün bclij@en IW!rian. Uyuşmazlık
işaretidir. � nın inşaatına Dönemi başlar.
�

adlandırıldılar. Ö ğrencisi Platon,
Atina'da hocasının fikirlerini geliş­
tirip öğrettiği, onları orada 20 yıl
boyunca öğrencilik ve öğretmenlik
yapan Aristoteles gibi öğrencileri­
ne naklettiği ve Akademi adını
verdiği ("akademık"keli mesi de o­
radan gelmektedir) bir felsefe oku­
lu kurdu. Bu büyük düşünürlerin
-Sokrates, Platon ve Aristoteles­
birbirine zıt görüş ve yöntemleri
bugün Batı felsefesi adını verdiği­
miz sistemin temellerini oluştur­
dular ve aralarındaki fikir ayrılıkla­
rı tarih boyunca filozofları ikiye
bölmeye devam etti.
c Antik Yunan'ın Klasik dönemi
\BüYüJ{ Iskend er'in MQ323'tekiö­
lümüyle sona erdi. fu!.b'iın'iklider.
unanistan ı ır eştir i ve bir
zaman ar çalışan Yunan
şehir devletleri onun ölümüyle ye­
niden rakip haline geldiler.
Aristoteles'in MÖ 322'deki ölümü­
nün ardından felsefe de inikle ,
e tik e , ikürcül
olara çok far
na ayrıldı.
Sonraki birkaç yüzyıl boyunca
Roma İmparatorluğu'nun büyüme­
siyle Yunan kültürü zayıfladı. Ro­
malıların stoacılık dışındaki Yu­
nan felsefesi ile ilgilenmek için pek
az zamanları vardı ama Yunan fi­
kirleri, esas olarak Arap dünyası­
nın el yazmaları ve çevirileri ile ko­
runarak sürüp gitti ve daha sonra
Orta Çağ' da, Hıristiyanlık ve
İslamiyet'in yükselişiyle tekrar su
yüzüne çıktı lHr
Doğu felsefeleri
Tüm Asya'dak.i düşünürler de gele­
neksel bilgeliği sorgulamaktaydılar.
Çin' de MÖ 771'den 481'e kadar sü­
ren politik çalkantılar evrenin
yapısından çok adil bir toplumun
nasıl düzenleneceği ve içindeki bi­
reylere nasıl ahlaki yol göstericiler
sağlanacağı kısaca "iyi" bir hayatı
nelerin oluşturduğunu inceleyen
felsefe derlemelerinin doğmasına
yol açmıştı. "Yüz Düşünce Okulu"
adı verilen oluşum da bu dönemde
ortaya çıkmıştı. Bu okulların en ö ­
(';_
nemlileri onfüçyani� ve
�i; her ikisi de Çin felsefe­
sine 20. yüzyıla kadar damga
vurmaya devam ettiler.
Çin'in güneyinde de eşit derece­
de etkili bir başka filozof ortaya çık­
mıştı: daha sonraları Buda olarak a­
nıhoıcak olancS iddhartlıa-Oaııtama .
Mü y. 500'le �
Hindistan' dan tüm kıtaya ve güney
Asya'nın büyük kısmına yayılan öğ­
relileri günümüzde de yaygın biçim­
de uygulanmaktadır. •
22

HER ŞEYİN
KAYNAGISUDUR
MİLETLI THALES (Mö Y. 624 - MÖ 546)

KISACA
DAL
Metafizik
YAKLAŞIM
Monizm (Tekçilik)
ÖNCE Thales gözlem yoluyla şu sonuca varmıştı: Belirli hava
MÖ 2500-y. 900 Girit'teki koşulları, tanrılara başvurmadan da iyi bir hasat mevsimi
Minos medeniyeti ve daha yaşatabilirdi. Bir yıl zeytinlerin çok iyi ürün vereceğini öngörerek
sonra Yunanistan'daki Miken civardaki tüm zeytin preslerini satın aldığı ve sonra bunları artan
talebi karşılamak için kiraya vererek büyük kar sağladığı söylenir.
medeniyeti fiziksel fenomeni a­
çıklamak için dine dayanır.
rkaik dönem boyunca (MÖ Thales MÖ 585'teki tam güneş

MÖ y. 1100 Babil yarad ılı ş ef­
sanesi Enüma Elis dünyanın
ilk halinin bir su kütlesinden
oluştuğunu söyler.
MÖ y. 700 Yunan şair
Hesiod'un Theogony's i tanrıla­
rın evreni nasıl yarattıkları
hakkında yazılmıştır..
SONRA
MÖ 5. yüzyıl başı Empedok­
les evre nin dört elementi oldu­
ğunu öne s ürer: toprak, su, ha­
va ve ateş.
MÖ y. 400'ler Leukippos ve
Demokritos evrenin sadece a­
tomlar ve boşluktan oluştuğu
sonucuna varırlar.
A
8. yy ortalarından 6. yy'a
kadnr) Yunan
yarımadasının halkları yavaş yavaş
bir grup şehir-devlet kurmuşlardır.
Alfabetik bir yazı sistemi
geliştirmişler ve şimdi Batı felsefesi
olarak bilinen sistemin temellerini
oluşturmuşlardır. Daha önceki
uygarlıklar çevrelerindeki
dünyadaki fenomeni açıklamak için
dine başvurmuşlar ama bu yeni
filozoflar daha doğal, akılcı
açıklamalar bulmaya ı,:alı�1n1şlardır.
Bu yeni bilimsel düşünürlerin
bildiğimiz kadarıyla ilki Miletli
Thales'tir. Yazılarından hiçbiri
kalmamıştır ama kendisinin çok
iyi bir geometri ve astronomi
kavrayışı olduğunu biliyoruz .
tutulmasını önceden bilmesi ile
ünlüdür. Bu pratik düşünce tarzı
onu dünyadaki olayların doğaüstü
müdahalelerle değil aklın ve
gözlemin ortaya çıkaracağı doğal
nedenlerle meydana geldiğine
inandırmıştır.
Temel madde
Thales'in çalışmaya başlamak için
bir ilk ilkeye ihtiyacı vardı, bunun
üzerine "Kozmosun temel maddesi
ned ir?" sorusunu ortaya attı. Ev
rendeki her şeyin tek bir maddeye
indirgenebileceği fikri monizmin
(tekçilik) teorisidir ve Thales'le öğ­
rencileri bunu Batı felsefesinde ilk
öne sürenlerdir. Thales evrenin te­
mel maddesinin diğer her şeyi o-
 ANTİK DÜNYA 23
Aynca bkz.: Anaximander 330 • Miletli Anaxımenes 330 • Pisagor 26-29 •
Empedokles 330 • Demokritos ve Leukippos 45 • Aristoteles 56 63

Kozmosun temel maddesi

nedir?

Mutlaka . .

Miletli Thales
Thales'in, günümüz �
ye'sinin kıyılarındak� 'te
doğduğunu ve yaşadığını bili­
. . . kendisinden değişim yoruz ancak yaşamı hakkında
her şeyin . . hayat için kabiliyeti çok az bilgiye sahibiz. Kendi­
oluştuğu gereklidir. vardır. sinden geriye hiçbir yazılı bel­
bir şeydir. ge kalmamıştır ama ilk Yunan
düşünürlerinin en önemlilerin­
den biri olduğuna dair ününün
haksız olmadığı anlaşılmakta­
dır. Adı bazı ayrıntılarla birlik­
:::: .,.,,,
�� �
h '
""�'""" ., �
te hem Aristoteles hem de an­
�,:,,'',, ,, ' ..�$�<:�,,' '-'' '•' tik Yunan filozoflarının 3 .
�,, ,,,_ ,,, ' ·
::,'""::: ,. yy'da yaşamış biyografi yazarı

f_:;�;p(w;;;xA�\�,;,A
, }t��;:it:--:
luşturabilecek, yaşam için gerekli,
hareket ve değişme kabiliyetine
sahıp bı r madde olduğundan yola
çıkmıştır. Ve bu arada suyun tüm
yaşam formları için vazgeçilmez
bir madde olduğunu. ha reket etti­
ğini ve -sıvıdan kaskatı buza ve
buhara kadar- değiştiğini gözlem­
lemiştir. Bunun üzerine tüm mad­
delerin görünürdeki özelliklerine
bakılmaksızın transformasyonları­
nın bir basamağında su oldukları
sonucuna varmıştır.
Thales ayrıca her büyük kara
parçasının bir su kıyısında biter
gibi göründüğünün de farkına
varmıştır. Buradan da tüm
yeryüzünün içinden çıktığı bir su
yatağı üzerinde yüzdüğü
varsayımına ulaşmıştır. Thales,
depremlerin sudaki bazı
dalgalanma ve çalkantılardan
oluştuÇjunu da ifade etmiştir.
Ancak Thales'in teorilerinin
detayları kadar ilginç bir başka
konu da bunların Thales'in felsefe
tarihindeki en önemli figürlerden
biri sayılmasındaki esas neden
olmamalarıdır. Ünlü filozofun
gerçek önemi, nesneleri ve olayları
kaprisli tanrıların isteklerine
bağlamak yerine temel sorulara
doğaya uygun, akılcı cevaplar
arayan bilinen ilk düşı'lnı'ir
olmasındadır. O ve Milet okulunun
-ıü1lerletmiş ve sonradan genç
kendisinden sonraki filozofları
böylelikle Batı dünyasının
gelecekteki bilimsel ve felsefi
düşüncelerinin temellerini
atmışlardır. •
Diogenes Laertius'a ait kay­
naRlart!a geçmektedir.
Anekdotlardan oluşan ka­
nıtlara göre Thales bir filozof
olmanın dışında politika ile de
yakından ilgiliydi ve aynı za­
manda çok başarılı bir iş ada·
mıydı. Doğu Akdeniz'de sık
sık seyahatlere çıktığı ve
Mısır'ı ziyaret ettiği sırada çı·
karımsa! akıl yürütme sistemi­
nin temelini oluşturan pratik
geometriyi öğrendiği sanıl­
maktadır.
Ancak Thales bütün bunlar·
dan önce bir öğretmendir; Mi·
Jet felsefe okulunun ilk hocala­
rındandır. ÖğrencisiAnaxi·
m� ��-ı;ınun bilimsel teortleri­
matematikçi Pisagor'a hocalık
yaptığı sanılan Anaximenes'in
öğretmeni olınuştur.
24

ANLATILABILEN·
TAO EBEDİ TAO
DEGİLDİR
LAO TZU (Mö v. 6 . YÜZYIL)

KISACA
Ç in Zhou Hanedanı egemenli­
ğinin bozulmasıyla MÖ 6.
len geniş fikirler yelpazesi de Yüz
Düşünce Okulu olarak tanınmıştı.
yüzyılda bir iç savaşın eşiği­ Tüm bunlar Yunanistan' da fel­
GELENEK
ne doğru sürüklenmişti. Bu deği­ sefenin ortaya çıkışıyla aynı zama­
Çin felsefesi
şim yöneticilerden ve hakimlerden na denk gelmiş ve onların sürekli
YAKLAŞIM oluşan yeni bir sosyal sınıf doğur­ değişen bir dünyada istikrar sağla­
Taoizm muş ve bu sınıf egemenliklerinin mak vedalıa önce din tarafından
etkisini arttırmak için yeni düzen­ tayin edilen konular için alternatif­
ÖNCE lemeler yapmanın peşine düşmüş­ ler üretmek gibi bazı fikirlerini pay­
MÖ 1600-1046 Shang
lerdi. Bu memurlar tarafından üreti- laşmıştı. Ancak Çin felsefesi politik
Hanedanı sırasında insanlar
kaderin tanrılar tarafından
tayin edildiğine inanırlar ve
atalarına taparlardı.
MÖ 1045-256 Zhou
Hanedanı döneminde politik
kararları Gökyüzü'nün Vekili
(tanrı tarahndan
yetkilendirilmiş) verirdi.
SONRA
MÖ 5. yüzyıl Konfüçyüs
(Kong Fuzi) kişisel gelişim ve
etik yönetim tarzı için kendi
kurallarını düzenledi.
MÖ 4. yüzyıl Filozof
Zhuangzi, Taoist öğretinin
merkezini devletin eylemlerin­
den bireyin eylemlerine
kaydırdı.
MÖ 3. yüzyıl Bilim adamları
Wang Bi ve Guo Xiang bir Neo­
Taoist ekol kurdular.

Ayrıca bkz.: Siddhartha Gautama 30-33
uygulamalardan gelişmiş olduğun­
dan dolayı kozmosun yapısından
çok ahlak ve etik üzerine yoğun !aş­
mıştı.
Bu dönemde ortaya çıkan fikir­
lerden en önemlisi Laö Tıu'ya atfe­
dilen Tao Te Ching'di ol ve Onun
iliicü.L.Bu , tao'yu (Yol) takip e ere
bulunabilecek de (erdem) üzerine
inşa edilen, sadece kurallardan olu­
şan bir teoriyi öngören ilk girişim-
Doğayla yum içinde yaşamak Tao
Chin!bn.deRseli lıiılı
Te a yatiçi öner­
diği yollardan birid ir. Bu ilke bu adam
için gölün ekolojik dengesine saygı
göstermek ve gereğinden fazla balık
tutmamak anlamına geliyor olabil ir .
Lao Tzu
• Konfüçyüs 34-39 • Mozi 44 • Wang B i 331
!erden biriydi ve Taoizm olarak bili­
nen felsefenin temellerini oluşturu­
yordu.
Değişim döngüleri
Tao kavramını anlamak için eski
Çinlilerin sürekli değişen dünyayı
nasıl gördüklerini bilmek gerekir.
Onlara göre değişimler döngüsel­
dir, gece ve gündüz, yaz ve kış gi­
bi sürekli bir durumdan diğerine
geçerler ve bu değişimler birbirine
karşıt olarak değil, biri diğerinden
çıkan bağlantılar olarak görülürler.
Bu durumlar aynı zamanda bir bü­
tünü oluşturan tamamlayıcı özel­
liklere sahiptirler. Değişim süreci
tao'nun bir ifadesi olarak görülür
ve dünyayı oluşturan 10.000 görün­
tüye neden olur. Lao Tzu Tao Te
Ching'de insanların bu 10.000 gö­
rüntüden sadece biri olduklarını ve
özel bir statüleri olmadığını söyler.
Ancak isteklerimiz ve özgür irade­
miz nedeniyle ıao'dan sapabilir ve
dünyanın uyumlu dengesini boza­
biliriz. Erdemli bir hayat sürmek
tao ile uyum içinde hareket etmek
anlamına gelmektedir. Ancak Tao
Te Ch ing 'de verilen bilgiye göre
Tao Te Ching'in yazarının kim ol­
duğuna dair kesin çok az bilgi bu­
lunmaktadır ama geleneksel ola­
rak Lao Tzu'ya atfedilir. Lao Tzu
neredeyse mitolojik bir figür hali­
ne gelmiştir; kitabın Lao Tzu tara­
fından yazılmadığı, gerçekte bir­
çok bilim adamının deyişlerinden
bir derleme olduğu da iddia edilir.
Bilinen, Zhou Hanedanı dönemin­
de, Chu şehrinde Li Er veya Lao
Tan adıyla doğmuş ve sonradan
Lao Tzu (Yaşlı Usta) adını alan bir
bilim adamının varlığıdır. Onun
Zhou sarayında bir arşivci olduğu­
nu, Konfüçyüs'ün tören ve ritüel­
lerde ona danıştığını gösteren pek
ANTiK DÜNYA 25
• Hajime Tanab e 244-45
''
Başkalarını bilmek zeka;
kendinizi bilmek gerçek
bilgeliktir.
Lao Tzu
''
tao'yu izlemek de çok basit bir me­
sele değildir. Tao hakkında felsefe
yapmak da anlamsızdır çünkü bu,
insanların kavrama yeteneklerinin
ötesindedir. Wu (var olmama) ile
karakterize edilir, bu yüzden de
tao'ya göre yaşamanın tek yolu
"eylemsizlik" anlamına gelen wu
wei'dir. Lao Tıu bununla "yapma­
mayı" değil doğayla uyum içinde
-kendiliğinden ve sezgisel olarak­
hareket etmeyi kasteder. Bu da is­
teksiz, hırssız ve sosyal gelenekle­
re geri dönmeyi gerektirir. •
çok metin vardır. Söylentiye gö­
re Lao Tzu, Zhou Hanedanı'nın
düşüşüyle sarayı terk ederek
kendi başına kalmak için batıya
gider. Tam sınırı geçmek üzerey­
ken muhafızlardan biri onu tanır
ve kendisinden bilgece yazılmış
bir yazı ister. Lao Tzu muhafız i­
çin Tao Te Ching'i yazar ve yolu­
na devam eder. Bir daha da onu
kimse görmez.
Önemli eserleri
MÖ y. 6. yüzyıl
Tao Te Ching (Lao Tzu olarak da
bilinir)
26
KISACA

SAYILAR, DAL
Metafizik

=�
BİÇİMLERİN VE Ö NCE
MÖ 6. yüzyıl Thales kozmo­
sun dini olmayan bir açıkla­
masını yapar.

FİKİRLERİN
•• ••
SONRA
MÖ y. 535-MÖ y. 475 Herak-
5 Pisagoranizmi reddeder ve
kozmosıın �rafınctaıı.

HUKUMDARIDIR
yönetildiğini one sürer.
MÖ y. 428 Platon duyuları de­
ğil zekayı ortaya çıkaran mü­
kemmel Formlar kavra mını a­

PİSAGOR (MÖ Y. 570 - MÖ 495) çıklar.

MÖ y. 300 Yunan matematik­
çi Euclid geometrinin prensip ­
lerini saptar.

1619 Alman matematikçi Jo­

hannes Kepler geometriyle fi­
ziksel fenomen arasındaki iliş­
kiyi tanımlar.

isagor doğduğunda Batı

P fels efesi henüz emekleme

çağındaydı. Yunanistan,
Milet'te toplu olarak Milet Okulu
olarak tanınan ve Batı felsefesi
gelene ğ inin başlangıcını oluşturan
bir grup filozof, doğal fe nomen için
akılcı açıklamalar aramaya henüz
bir nesil önce başlamıştı.
Pisagor'un çocukluğu Milet'ten
fazla uzakta geçmel:ıi, dolayısıyla
bu filozofları biliyordu ve hatta
belki rlıe AkArlP.mi lP.rinde
çalışmıştı. Milet Okulu'nun
kurucularından olan Thales gibi
Pisagor'un da ge ometrini n
ilkelerini Mısır'a yaptığı bir
seyahatte öğrendiği söylenir. Bu
altyapıyla felsefi düşünceye

Ayrıca bkz.: Miletlı Thales 22 23
Evrendeki her şey
matematik kuralları
"ıu>ranlapli
uyuliili:idur
Baydar blçlmlerln
bGldlmdandlr.
bilimsel ve matematiksel bir
yöntemle yaklaşması hiç de
şaşırtıcı değildi.
Pisagor akademisi
Ancak Pisagor avnı zamanda
dindaryehatıljpşpçlç uıglag
biriydi. Reenkarnas na ve ruhların
geçişine inanı talya ın
uneyın e, Croton' a, kendisini
Mesih ilan ettiği dini bir tarikat
oile kurmuştu. Oğrencileri, onun
dini ve felsefi teorileri üzerinde
Pisagor
• S iddhartha Gautama 30-33 • Heraklıt 40 • Platon 50-55 • Rene De scar tes 116-23
Bu nedenle
eğer sayıları-ve . . . evrenin
n;ıatematiksel yapısını da
ilişkileri anlayabiliriz.
anlayabilirsek . . .
çalışırken davranışsa! ve diyetsel
bakımdan sıkı kuralları olan bir
komünde toplu halde yaşarlardı.
Pisagorcular olarak tanınan bu
öğrenciler onun fikirlerini mistik
vahiyler olarak görürlerdi, o kadar ki
Pisagor'un "vahiyleri" olarak
kendisine atfedilen bazı keşifler
topluluktaki başka kimselere bile
ait olabilirdi. Fikirleri, aralarında
karısı Crotonalı Theano ve
kızlarının da bulunduğu öğrencileri
tarafından yazıya dökülmüştür.
Pisagor'un hayatı hakkında çok az
şey bilinmektedir. Zaten o da ken­
disine ait hiçbir yazılı metin
bırakmamıştır. Yunanlı filozof
Porphyry'nin Vita Pythagorae'sin­
de belirttiği gibi: "Pisagor'un
arkadaşlarına neler anlattığını
kimse bilmiyor çünkü hepsi ola­
ğandışı bir sessizlik içinde." Ancak
çağımız akademisyenleri onun bü­
yük ihtimalle, bugün Türkiye
kıyılarının açıklarında ki Sisam ada­
sında doğduğuna inanmaktadırlar.
Gençken çok seyahat etmiş, büyük
olasılıkla Milel Okulu'nda çalışmış
ve ilmin merkezi olan Mısır'ı ziya­
ret etmiştir. 40'1ı yaşlardayken,
ANTiK DÜNYA 27
Matematik felsefi
düşünce için en
önemli modeldir.
Pisagor'un inançlarının iki yüzü
-mistik ve bilimsel- uzlaşmaz gibi
görünse de Pisagor bunları
birbirine zıt görmüyordu. Ona göre
yaşamın amacı reen ka rnasyon
döngüsünden çıkabilmekti. Bu da
ancak bir dizi sıkı davranış
kuralına bağlanmakla ve tefekkürle
ya da bizim deyişimizle objektif
bilimsel düşünceyle olabilirdi.
Geornotri ve matematikte
kendisine göre tanrı vergisi gibi
gayet bariz olan gerçekler ve
İtalya'nın güneyinde, Croton'da
300 kişilik bir topluluk kurmuş­
tur. Bu topluluk bir mistik ve
akademik çalışmalar karışımı ü­
zerinde çalışmışlardır.
Topluluğun kolektif yapısına rağ­
men liderin Pisagor olduğu çok
açıktır. ��ayken genç b4:_
kızla, Crotonalı Theano ile evlen­
mıştır. Pfsagoryantarikatına -
1rn'Tşigiderek büyüyen düşmanlık
onu sonunda Croton'u teık tılıne­
ye zorlamış, yine İtalya'nın
güneyinde bulunan Metapon­
tum'a kaçmış ve kısa süre sonra
orada ölmüştür. Topluluğu da MÖ
4. yüzyılın sonunda vak olmustur"
28 PiSAGOR
Pisagor'un teoremi şekiller ve oranların
keşfedilebilir ilkeler tarafından
yönlendirildiğini göstermiştir. Bu da zaman
içinde tüm kozmosun çözülebilmesinin
mümkün olabileceğini akla getirmiştir.
b2
a
z + b2
tanrısal esinlerin etkisini taşıyan
matematik kanıtları bulmuştur.
Bu matematiksel keşifler saf akıl
yürütmenin ürünü olduklarından
Pisagor bunların sadece gözleme
dayalı olanlardan daha değerli
olduklarına inanır. Örneğin
Mısırlılar kenarları 3:4:5 oranlarına
sahip bir üçgenin her zaman bir dik
açıya sahip olacağını keşfetmişlerdir
ve bu bilgi pratikte, mesela mimari
gibi alanlarda çok yararlıdır. Ancak
Pisagor tüm dik açılı üçgenlerin
arkasındaki prensibi (hipotenüsün
karesinin diğer iki kenarın
karelerinin toplamına eşit olduğunu)
ve bunun evrensel bir gerçek
olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bu o
kadnr mra dışı bir buluştur ki
Pisagorcular tarafından tanrısal bir
b
c
a
a2
c2
matematiksel aksiyomlar) kozmosun
yapısını açıklamakta kullanılabilirler.
Evrenin tek bir temel maddeden
yapılmış olduğuna dair Milet Okulu
görüşünü tamamen reddetmemekle
birlikte sorgulamasını maddeden
biçime kaydırmıştır.
Bu, dünyaya bakış açısında o
kadar büyük bir değişim meydana
getirmiştir ki Pisagor ve
arkadaşlarının kendiler.inden
geçmelerini ve sayılara mistik bir
önem atfetmelerini muhtemelen hoş
görebiliriz. Sayılar ve geometri
arasındaki ilişkiyi araştırırlarken
bugün kullandığımız kare ve küp
köklerini bulmuşlar ve aynı şekilde
onlara da belli özellikler
''
Tellerin hareketlerinde
geometri, kürelerin
aralıklarında müzik vardır.
Pisagor
''
bir önemi vardır. Daha az tartışmalı
bir şekilde bir sayısını, kendisinden
başka şeylerin türeyebileceği bir
bütünlük olan tek bir nokta şeklinde
görmüşlerdir. Bu düşünce tarzına
göre iki sayısı bir çizgi; üç, bir yüzey
ya da düzlem; dört, kübiktir ve
günümüz boyut kavramıyla taşıdığı
benzerlikler açıktır.
Evrenin yaradılışı hakkındaki
Pisagoryan açıklama matematiksel
bir modeli izler: tanrı Sınırsız'a
(evrenden önce varolan sonsuzluk)
bir Sınır getirmi�. böylece varolan
her şey gerçek boyutlarını almıştır.
Bu yolla Tanrı diğer her şeyin ondan
türeyebileceği ölçülebilir bir
bütünlük yaratmıştır.
Sayısal uyumlar
Pisagor'un en önemli keşiflerinden
biri sayılar arasındaki ilişkiler,
oranlar ve orantılardır. Bu, müzikteki
araştırmalarının, özellikle de notalar
arasında hoş sesler ı;:ıkaran ilişkinin
pekiştirdiği bir buluştur. Söylenceye
göre bu fikir Pisagor'un aklına ilk
kez iki rlAmirr.iyi çalışırken
dinlediğinde aklına gelmiş. Birinin
örsünün diğerininkinin yarısı kadar
ve çekiçle örse vurduklarında
çıkardıkları seslerin tam tamına bir
oktav (sekiz nota) aralığında
olduğunu fark etmiş. Bu da doğru

olabilir ancak Pisagor uyumlu
aralıkların oranlarını (birbirlerine
çarptıklarında ahenkli bir ses
çıkartıp çıkartmayacaklarını
belirleyen iki nota arasındaki
notaların sayısıdır) büyük olasılıkla
kopuk tellerle deney yaparak
belirlemiştir. Keşfettiği şeyse bu
aralıkların uyumlu olduğu çünkü
aralarındaki ilişkinin basit ve kesin
bir matematiksel oranı olduğudur.
Bizim şimdi armonik dizi olarak
bildiğimiz bu dizi, Pisagor için onun
soyut matematikte bulduğu
matematiksel zarafetin doğada da
bulunduğuna dair bir teyit
oluşturmuştur.
-..../ Yıldızlar ve elementlet\j
Pisagor artık sadece evrenin
yapısının matematiksel terimlerle
açıklanabileceğini değil -"sayılar
biçimlerin hükümdarıdır"- aynı
zamanda akustiğin de kesin bir
bilim olduğunu ve sayıların uyumlu
orantıları yönettiğini de
kanıtlamıştır. Ardından yıldızların,
gezegenlerin ve elementlerin
uyumlu ilişkilerini göstererek
teorilerini tüm kozmosa
uygulamaya başlar. Yıldızlar
arasındaki uyumlu ilişki fikri,
kürelerin müziği fikri etrafında
bütünsel teoriler üreten Ortaçağ ve
Rönesans astronomları tarafından
hevesle devralınmış, elementlerin
uyumlu şekilde düzenlenmiş
olduğu varsayımına ölümünden
2000 y11 sonra bile başvurulmuştur.
1865'te İngiliz kimyager John
Newlands kimyasal elementlerin
atomik ağıffiklaHRa1:fÖre
)
düz enıenı:ıikleri zaman benz
özellikleri taşıyanların aynen
üzikte olduğu gibi her se�
ANTiK DÜNYA 29
elementte bir ortaya ıktıklannı
keşfetmiştir. Bu keşi Oktav Yasası
olarak bilinir ve kimyasa
elementlerin bugün M.lil kullanılan
Periyod ik Cetvel'inin ''
geliştirilmesine yardımcı olmuştur.
Pisagor aynca bariz Mantık ölümsüz, diğer her şey
aksiyomlardan (2+2=4 gibi) yola ölümlüdür.
çıkıp adım adım ilerleyerek yeni bir Pisagor
sonuç ya da gerçeğe ulaşmak olan
tümdengelim akıl yürütme ilkesini
de bulmuştur. Tümdengelim daha
sonra Euclid tarafından
''
geliştirilmiş ve Ortaçağ' da ve
sonrasında matematiksel
düşüncenin temellerini
oluşturmuştur. Pisagor'un Pisagor hakkında tüm
felsefenin gelişimine yaptığı en bildiklerimiz bize başkaları
önemli katkılardan biri de soyut aracılığıyla aktarılmıştır;
düşüncenin duyuların yaşamının çıplak gerçekleri bile
kanıtlarından üstün olduğuna dair büyük ölçüde tahmine dayalıdır.
fikridir. Bu, Biçimler Teorisi için Buna rağmen kendisine atfedilen
Platon tarafından da kullanılmış ve fikirlerle kendisinin de açıkça
17. yüzyılda rasyonalistlerin felsefi teşvik elliği yarı efsane bir statüye
yöntemi olarak tekrar su yüzüne ulaşmıştır. Bu fikirlerin gerçek
çıkmıştır. Pisagoryanlann mantığı sahibi olması ya da olmaması çok
dinle birleştirme girişimi de önemli değildir; esas önemli olan
ezelden beri felsefeyle dini karşı felsefi düşünce üzerindeki büyük
karşıya getiren bir sorunla ilk kez etkisidir. •
yüzleşme girişimidir.

Klasik mimari Pisagoryan matematik

oranlarını izler. Baştanbaşa kullanılan
uyumlu biçimler ile oranlar daha küçük
kısımlar için azaltılarak kullanılır ve
yapının tümünü oluştururlar.
30

MUTLU ADAM
KISACA
GELENEK
Doğu felsefesi

EGOSUNUN
YAKLAŞIM
Budizm
ÖNCE
MÖ y. 1500 Vedizm Hint

ÜSTESİNDEN
yarımadasına ulaşır.
MÖ y. 10. yüzyıl - 5.
yüzyıl Brahmanizm, Vedizm
in a nçl ar ı n ı n yerini alır.

GELEBİLEN KİŞİDİR
SONRA
MÖ 3. yüzyıl Budizm, Ganj
vadisinden batıya doğru tüm
Hindistan'a yayılır.
SIDDHARTHA GAUTAMA (MÖ Y. 563 - MÖ 483) MÖ 1. yüzyıl Siddhartha
Gautama'nın öğretileri ilk kez
yazıya geçirilir.
MS 1. yüzyıl Budizm Çin'e
ve Güneydoğu Asya'ya
yayılır. Değişik alanlarda
farklı Budizm ekolleri ortaya
çıkar.

D
aha sonraları Buda olarak
tanınacak olan Siddhart­
ha Gautama,
"aydınlanmış olan", dünyan ı n dini
ve mitolojik değerlerinin sorgulan­
maya başladığı bir dönemde
Hindistan'da yaşadı.
Yunanistan'da Pisagor gibi filozof­
lar mantığı kullanarak kozmosu
inceliyor ve Çin' de pe Lao Tzu ile
Konfüçyüs etiği dini dogmalardan
ayırıyorlardı. Vedizm' den -kutsal
veda metinlerini temel alan antik
bir inanç- doğan bir din olan Brah­
manizm MÖ 6. yüzyılda Hindistan
yarımadasındaki egemen inançtı
ve Siddhartha Gautama da bu öğ­
retilere felsefi akıl yürütmeyle
meydan okuyan ilk kişiydi.

Ayrıca bkz.: Lao Tzu 24-25 • Pisagor 26-29
David Humc 148-53 • Arthur Schopenhauer 186-188 • Hajime Tanabo 244-45
Acının nedeni isteklerdir:
duyusal zevkleri arzulamak ve
dünya nimetlerine ve güce
bağlanma.
Acı insa�rından
kendi.ı;ini'.kuı:tarmasıyla sona
erdl!!lebilir.
ekiz aşamalı kutsal yol arzuları
bertaraf etmenin ve egonun
üstesinden gelmenin çaresidir.
Gautama'ya, bilgeliği nedeniyle
Budistler tarafından saygı gösteril­
se de o ne bir Mesih ne de bir
peygamberdir ve Tanrı ile İnsan a­
rasında bir aracı gibi hareket
etmez. Fikirlerine tanrısal vahiyler­
le değil akıl yürütme yoluyla
ulaşmıştır ve bu da Budizmin bir
din kadar (hatta belki ondan da faz­
la) bir felsefe de olmasının esas
nedenlerinden biridir. Arayışı felse­
fidir; doğruları keşfetmeye çalışır.
Öne sürdüğü tüm doğruların akıl
gücü aracılığıyla hepimiz için erişi­
lebilir olduğunu söyler. Doğulu
filozofların çoğu gibi Yunan mes­
lektaşlarını meşgul eden
cevaplanamayacak metafizik soru­
larıyla ilgilenmez. Deneyimimizin
• Konfüçyüs 34-39 •
Acı çekme gerçeği
(Dukkha)
Acının kaynağı gerçeği
(Samudaya)
Acının sona erdiri.lmesi
gerçeği
(Nirodha)
Acının sonuna giden yol
gerçeği
(Magga)
ötesindeki mevcudiyetlerle uğraşan
bu tür araştırmalar anlamsız spe­
külasyonlardır. Bunun yerine
düşüncelerini yaşamın amacı üze­
rine yoğunlaştırır. Bu da onu
mutluluk, erdem ve "iyi" yaşamı in­
celemeye götürür.
Orta yol
Gautama'nın hayatının başlarında
lüksten ve tüm duyusal zevklerden
hoşlandığı söylenir. Ancak bunların
tek başına mutluluk qetirmeyeceğini
fark eder. Dünyadaki acıların derin­
den farkındadır ve bu acıların
çoğunun hastalık, yaşWık, ölüm ve
insanların gereksinimlerini karşıla­
ya mamalarından kaynaklandığını
görür. Aynı zamanda acıları geçir-
ANTiK DÜNYA 31
Siddhartha Gautama
Siddhartha Gautama hakkın­
da neredeyse tüm bildiğimiz
ölümünden yüzyıllar sonra ta­
kipçileri tarafından yazılan ve
ayrıntılar bakımından pek çok
farklılıklar gösteren biyografi­
lerinden öğrendiklerimizdir.
Kesin olan MÖ y. 560'da gü­
nümüz Nepal'inde Lumbini'de
doğduğudur. Babası bir me­
mur, büyük ihtimalle bir klan
lideridir ve Siddhartha lüks i­
çinde üst düzey ve ayrıcalıklı
bir hayat sürer.
Ancak bundan tatmin ol­
mayarak manevi bir yol
bulmak amacıyla karısıyla oğ­
lunu terk eder ve duyusal
zevklerle çilecilik arasında bir
"orta yol" keşfeder. Bir bodhi
ağacının gölgesinde tefekküre
dalmışken aydınlanmaya ula­
şır ve hayatının geri kalanını
Hindistan'da seyahat ederek
vaaz vermeye adar. Ölümün­
den sonra öğretileri 400 yıl
kadar ağızdan ağza nakledil­
dikten sonra Tipitaka (Üç
Sepet) adıyla yazıya dökülür.
önemU eurlerl
MS 1. yüz yıl
Tipitaka (takipçileri tarafından
nakledilmiştir), şunları içerir:
Vinaya-pitaka, Sutta-pitaka,
Abhidhamma-pitaka
32 SIDDHARTHA GAUTAMA
Buda dünya nimetlerinden elini
çekmenin bir parçası olarak saçlarını
kazılır. Budist öğretiye göre dünyadaki
baştan çıkarıcı şeyler tüm acıların
kaynağıdır ve onlara direnilmelidir.
mek için duyusal zevklere boyun
eğmenin nadiren tatmin edici oldu­
ğunun ve olsalar bile etkilerinin
geçiciliğinin farkına varır. Dünya ni­
metlerinden elini aşırı derecede
çekmenin (azla yetinme ve perhiz)
de aynı ölçüde yetersiz olduğunu ve
kendisini mutluluğa ulaşmanın yakı­
nına bile getirmediğini yaşayarak
görür.
Gautama böylece kendini dün­
yevi zevklere bırakmakla çile
çekme arasında bir "orta yol" olma­
sı gerektiği sonucuna varır. Ona
göre bu orta yol gerçek mutluluğa
veya "aydınlanma"ya götürecek yol­
dur ve bunu keşfetmek için kendi
deneyimlerinden akıl yürütür.
Acı çekmenin evrensel olduğu­
nu fark etmiştir. Bu varoluşun
ayrılmaz bir parçasıdır ve acı çek­
menin esas nedeni istek ve
beklentilerimizi karşılayamama­
mızdır. Gautama'nın "bağlılık"
adını verdiği bu istekler sadece du­
yusal isteklerimizi ve dünyevi
hırslarımızı değil temel bir içgüdü
olan kendini korumayı da içerir. Bu
bağımlılıkları doyurmak sadece kı-
sa vadeli bir doyum sağlar ama
zihnin huzuru ve gönül ferahlığı
anlamında mutluluk getirmez.
"Nefs olmayan"
''
Gautama'nın mantık zincirindeki bir
Nerede okursanız
sonraki adım, hayal kırıklıklarını en­
okuyun, kim söylerse söylesin
gellemek ve dolayısıyla acıyı sona
kendi mantığınıza uymayan
erdirmek için bağımlılıkların orta­
dan kaldırılmasıdır. Bunu başarmak hiçbir şeye irıanmayın.
için bağımlılıklarımızın temeldeki Siddhartha Gautama
nedenlerine -bencilJiğimize- inme­
''
miz gerekir. Gautama'nın bencillikle
kast ettiği doyum arama eğilimi­
mizden fazlasıdır. Ona göre bu
bencillik bizim bugün "ego" olarak
adlandırdığımız benmerkezcilik ve
kendine bağımlılık halidir. Acı çek­ Sekiz Aşamalı Kutsal Yol
memize neden olan bağımlılıklardan Gautama'nın acının nedenlerinden
kendimizi kurtarmamız için sadece mutluluğa ulaşma yoluna giden
arzularımızdan feragat etmemiz yet­ mantık zinciri Dört Soylu Ger-
mez; onları arzulayana -nefse- olan çek 'teki Budist öğretilerde
bağımlılığımızın da üstesinden gel­ düzenlenmiştir. Bu aşamalar acının
memiz gerekir. evrenselliği; arzunun ac..anın nedeni
Peki bu nasıl başarılabilir? Arzu, olduğu; arzuyu ortadan kaldırma­
hırs ve beklentiler doğamızın bir nın acıyı engelleyeceği; Sekiz
parçası, çoğumuz için yaşama ne­ Aşamalı Kutsal Yolu izlemenin ar­
denidir. Gautama'nın buna cevabı, zuları yok edeceğidir. Bu son
yine akıl yürütme yoluyla gösterdiği gerçek Gautama'nın takipçilerine
egonun dünyasının hayali olduğu­ aydınlanmaya ulaşmak için önerdi­
dur. Ona göre evrendeki hiçbir şey ği "orta yol"a giden pratik bir yol
kendiliğinden olmaz, her şey daha
önceki bir eylemin sonucudur ve her
birimiz bu ebedi sürecin geçici par­
gösterici niteliğindedir.
Sekiz Aşamalı Kutsal Yol (doğru
davranış, doğru amaç, doğru yaşam
)
çalarıyız, nihayetinde kalıcı ve biçimi, doğru çaba, tam konsantras­
gerçek değiliz. Bu nedenle gerçekte yon, doğru sözlülük, tam anlayış,
büyük bir bütünün -ya da "nefs
olmayan"ın- parçası olmayan herhan­
gi bir "nefs" yoktur ve acı bizim bunu
anlamaktaki başarısızlığımızdan
kaynaklanır. Bu, bizim varlığımızı ve­
ya kimliğimizi irıkar etmemiz
, ,' /
anlamına gelmez bunun yerine onla­
rın gerçekte ne olduklarını -geçici ve
Huzur içten gelir. J
Onu dışarıda aramayın.
qerçek dışı- anlamalıyız. Eşsiz bir Siddhartha Gautama
"nefs" olma nosyonuna sımsıkı tu­
tunmak yerine ebedi bir "nefs
olmayan"ın parçalarından biri olma
kavramını idrak etmek bu bağımlılı­ ''
ğı yok etmenin ve acıdan
kurtulmanın anahtarıdır.

tam farkındalık) etkileri bakımından
etiğin şifreleri, iyi bir yaşamın ve
Gautama'nın aramak için yola çıktı­
ğı mutluluğun reçetesidir.
Nirvana
Gautama, Yeryüzü'ndeki hayatın
nihai amacının içine doğduğumuz
acı döngüsünü (doğum, ölüm ve ye­
niden doğuş) sona erdirmek
olduğunu düşünür. İnsan, Sekiz A­
şamalı Yol'u izleyerek egosunun
üstesinden gelebilir, acıdan uzak
bir hayat yaşayabilir ve yeniden acı
çekeceği başka bir hayata yeniden
doğmayı engelleyebilir. Gautama
"nefs olmayan"ın içindeki yerini
kavramış ve ebedi olanla bir olmuş­
tur. Nirvana durumuna ulaşmıştır:
Nirvana, "bağımlılığı olmayan",
"varlık olmayan" veya kelimenin
düz anlamıyla (mum misali) "sönüp
giden" gibi çeşitli şekillerde tercü­
me edilmektedir.
Gautama'nın yaşadığı dönemde
Brahmanizm ve ardından gelen H ip­
du dini Nirvana'yı tanrıyla bir olmak
şeklinde tanımlarlar ancak Gautama
bir tanrı adı ya da yaşamın nihai
maksadını zikretmekten dikkatle
kaçınmıştır. Nirvana'yı "doğmamış,
doğurulmamış, yaradılmamış ve şe­
killendirilmemiş" herhangi bir
duyusal deneyimden çok daha üs­
tün olarak tanımlar. "Nefs olmama"
halinin ebedi ve değişmez bir duru-
Zihin her şeydir. Ne
düşünürseniz o olursunuz.
Siddhartha Gautama
mudur ve bu yüzden de varoluşun
acısından nihai bir kurtuluştur.
Gautama aydınlanmasından son­
ra yıllarını Hindistan' da dolaşarak,
vaazlar vererek ve öğreterek geçir­
miştir. Yaşadığı dönemde ciddi bir
takipçi kitlesi oluşmuş ve Budizm bir
felsefe olmanın yanı sıra büyük bir
din olarak da yerleşmiştir. Öğretileri
takipçileri tarafından nesilden nesle
anlatılarak geçıniş en sonunda MS 1 .
yüzyılda ilk kez yazıya dökülmüştür.
Budizm Hindistan'ın her yerine yayıl­
dıkça çeşitli okullar ortaya çıkmaya
başlamış ve daha sonra doğuya doğ­
ru uzanmış, popülerlik bakımından
Konfüçyanizm ve Taoizm'le yarıştığı
Çin ve Güneydoğu Asya'ya kadar ya­
yılınıştır.
Gautama'nın öğretileri MÖ 3.
yüzyılda Yunanistan'a kadar gelmiş
ancak Batı felsefesi üzerinde çok az
Dharma tekerleği, en eski Budist
sembollerden biridir ve Nirvana'ya
giden yoldaki Sekiz Aşama'yı simgeler.
"Dharma" kelimesi Budizm' de Buda'nın
öğretileri anlamına gelir.
Tam
Farkındalık
Tam
Anlayış
Doğru
Sözlülük
Tam
Doğru
Çaba
ANTiK DÜNYA 33
etki yaratabilmiştir. Ancak
Gautama'nın felsefeye yaklaşımı ile
Yunan düşünürlerin yaklaşımı ara­
sında, özellikle Gautama'nın
mutluluğa ulaşma yolu olarak akıl
yürütmenin önemini vurgulaması
ve öğrencilerinin onun öğretilerini
açıklamak için felsefi diyaloglar
kullanmaları bakımından benzer­
likler vardır. Onun düşünceleri
ayrıca kendinden sonraki Batılı filo­
zofların fikirlerinde de yankı
bulmuştur. Bu na örnek olarak
Hume'un "nefs" kavramı ve
Schopenhauer'un insanlık hali gö­
rüşü gösterilebilir. Ancak
Budizm'in 20. yüzyıla kadar Batı
felsefeleri üzerinde doğrudan bir et­
kisi olmamıştır. O zamandan beri
giderek daha çok Batılı yaşama bi­
çimleri konusunda Budizm' in
rehberliğine dönmektedir. •
Doğru
Amaç
Another random document with
no related content on Scribd:
Theobald hoped, the Church, having saved the state, would find her
most fitting instruments for the work of reform and revival which still
remained to be done within her own borders. One by one, as the
occasion presented itself, he began to send them forth to take
independent positions in the Church or in the world. Of the chosen
three whom he specially trusted, the first who thus left his side was
John of Canterbury, who in 1153 succeeded Hugh of Puiset as
treasurer of York. Next year Theobald was able to place another of
his disciples in the northern metropolis in a far more important
capacity: he succeeded in obtaining the royal assent to the
appointment of Roger of Pont-l’Evêque as archbishop of York, in
succession to S. William, who had been restored by Pope
Anastasius after Henry Murdac’s death, but died six weeks after his
restoration.[1553]

[1552] John of Salisbury frequently writes of him as “Sanctus

Eugenius.”

[1553] R. Diceto (Stubbs), vol. i. pp. 298, 299. Gerv. Cant.

(Stubbs), vol. i. p. 158. Will. Newb., l. ii. c. 26 (Howlett, vol. i. pp.
80, 82). Anon. I. (Robertson, Becket, vol. iv.), pp. 10, 11.

Roger’s history before his entrance into the primate’s household is

so completely lost that even the rendering of his surname is a matter
of some doubt; it may have been derived from the English town of
Bishopsbridge, and if so Roger was now going back as primate to
his own native shire; it seems however more probable that he came
from Pont-l’Evêque in Normandy.[1554] He was evidently some years
older than Theobald’s other favourites, John of Canterbury and
Thomas of London; for we find him and Gilbert Foliot quarrelling,
apologizing, lecturing and forgiving each other with an outspoken
freedom and familiarity possible only between two men of equal
standing who have been friends from their youth.[1555] With Thomas
Becket, on the other hand, Roger was never upon really friendly
terms; jealous, no doubt, of the younger man who seemed likely to
supersede him in the primate’s confidence, Roger lost no opportunity
of teasing the “hatchet-clerk” (as he called Thomas, from the
nickname of the man who had first introduced him to Theobald), and
made his life so wretched that he was twice driven to quit the
archbishop’s house and take refuge with Theobald’s brother, Walter,
archdeacon of Canterbury, till the latter smoothed the way for his
return.[1556] On Walter’s elevation to the see of Rochester in 1148
his archdeaconry was given to Roger;[1557] he also held some other
preferments, all of which he was at one time in great danger of losing
—most likely on account of his share in the famous “swimming-
voyage” to Reims; but his friend Gilbert Foliot secured him the
protection of the Pope;[1558] and the restoration of the archbishop
would naturally involve that of the archdeacon. After six years’ tenure
of his office at Canterbury Roger was called to go up higher.
Theobald had more than one reason for desiring his archdeacon’s
elevation. He wished it for Roger’s own sake; he wished it still more
for the sake of his younger favourite, whom he longed to establish in
a position of dignity and importance, yet close to his own side; above
all, he wished it for the sake of the Church;[1559] for he naturally
hoped that in leaving one of his own foremost disciples seated on
the metropolitan chair of York, he would be leaving at least one
prelate of the highest rank firmly pledged to those schemes of
ecclesiastical policy and organization which he himself had most at
heart. His confidence in Roger was over-great. After all the disputes
about the canonical relations between Canterbury and York which
had wasted the energies of Lanfranc and embittered the last days of
S. Anselm, Theobald missed his opportunity of securing at last a full
acknowledgement of Canterbury’s superior rights, and was rash
enough to consecrate Roger without requiring from him a profession
of obedience.[1560] The large-hearted primate evidently never
dreamed that any question of obedience could arise between himself
and one of his spiritual sons, or that Roger’s loyalty to him could fail
to be extended to his successor. He never discovered his mistake; it
was Roger’s old rival, and with him the English Church, who
ultimately had to bear its unhappy consequences.
 [1554] There is a bit of evidence on this side in Thomas Saga
(Magnusson), vol. i. p. 40, where the writer calls him “Rogerum
Nevstriensem.”

[1555] Gilb. Foliot, Epp. cix.–cxi. (Giles, vol. i. pp. 135–145).

This was after Roger became archbishop; the quarrel went so far
that Roger appealed to Rome about it, and carried his appeal in
person. (What can be the date of this?) Gilbert owns that he had
let his sharp tongue run away with him; Roger lectures him
soundly, but ends with “ecce jam in occursum vestrum vetus
festinat amicus,” and a proposal to kill the fatted calf in
celebration of his repentance (Ep. cx. p. 141).

[1556] Will. Fitz-Steph. (Robertson, Becket, vol. iii.), p. 16. Cf.

Anon I. (ib. vol. iv.), pp. 9, 10; E. Grim (ib. vol. ii.), p. 362; and
Gamier (Hippeau), p. 10.

[1557] Gerv. Cant. (Stubbs), vol. i. p. 133.

[1558] “Clericus . . . dilecti filii vestri domini Cantuariensis

archiepiscopi Magister R. de Ponte Episcopi vestrum adit
urgente necessitate præsidium ut ad tuenda ea quæ canonice
possidet a vestrâ imploret serenitate patrocinium.” Gilb. Foliot,
Ep. xvii (Giles, vol. i. p. 30). The salutation of the letter runs
“Summo Dei gratiâ Pontifici E., frater G. Glocestriæ dictus
abbas”; it looks very much as if written in the interval between the
council of Reims and Gilbert’s consecration.

[1559] Anon. I. (Robertson, Becket, vol. iv.), p. 10.

[1560] “Sed professionem non fecit” [Roger], significantly

remarks R. Diceto (Stubbs), vol. i. p. 298. Roger was
consecrated at Westminster on October 10, 1154; ibid. Gerv.
Cant. (Stubbs), vol. i. p. 158.

Immediately after Roger’s consecration Thomas was raised by his

primate to deacon’s orders and made archdeacon of Canterbury.
[1561] A few months later the accession of Henry II. opened the way
for his advancement in another direction. His appointment to the
chancellorship involved a great self-sacrifice on the part of Theobald;
for the chancellor’s duties—at least as conceived by Thomas, and as
Theobald had intended him to conceive them—took him not only
quite away from those of his archdeaconry and from his primate’s
side, but very often out of the country altogether; so that Theobald in
giving him up to the king had condemned himself to pass his
declining years apart from the object of his warmest earthly
affections. But the Curia Theobaldi was by no means deserted;
though it had lost its most brilliant star, there was no lack of lesser
lights to brighten the primate’s home-circle; there was one whose
soft mild radiance, less dazzling than the glory of Thomas, was a far
truer and steadier reflex of Theobald’s own calm and gentle spirit.
Yet John of Salisbury had entered the archbishop’s household within
a comparatively recent period. His father’s name seems to have
been Reinfred;[1562] his family connexions were all in or around the
city whence his surname was derived;[1563] but there is some
indication that John himself may have been born in London.[1564] In
the year after the death of Henry I. he went to study in Paris, and
there received his first lessons in dialectics from the greatest scholar
of the day—sitting at the feet of Peter Abelard, and eagerly drinking
in, to the utmost capacity of his young mind, every word that fell from
the master’s lips. Abelard departed all too soon, and John pursued
his studies for about two years under his successors Alberic and
Robert, of whom the latter, although commonly called “Robert of
Melun” from having taught with distinction in that place, was an
Englishman by birth, and will come before us again in later days as
Gilbert Foliot’s successor in the bishopric of Hereford. It must have
been precisely during those two years that Thomas of London also
was in Paris for the first time, striving for his mother’s sake to
overcome his dislike of books; and it was possibly there that the two
young Englishmen, who must have been of nearly the same age,
began to form an acquaintance which afterwards ripened into a
lifelong friendship. And it can only have been about the same time,
and in that same wonderful meeting-place where so many of the
happiest and most fruitful associations of the time had their
beginnings, that John of Salisbury first met with Nicolas of Langley.
 [1561] Will. Fitz-Steph. (Robertson, Becket, vol. iii.), p. 17.
Herb. Bosh. (ibid.), p. 168. Will. Cant. (ib. vol. i.), p. 4. Anon. I.
(ib. vol. iv.), p. 11. Garnier (Hippeau), p. 10. Gerv. Cant. (Stubbs),
vol. i. p. 159. Rog. Howden (Stubbs), vol. i. p. 213, where he is
called “Thomas Beket”—apparently for the first time.

[1562] “Magister B. filius Reinfred peccator, fraterculus meus,”

is named by Joh. Salisb. Ep. xc. (Giles, vol. i. p. 135).

[1563] See his correspondence passim.

[1564] There is among John’s letters a most enigmatical one—

Ep. cxxx. (Giles, vol. i. p. 109) —without date, address, or writer’s
name, but very much in the tone and style of John’s familiar
letters—in which a Londoner, or rather a man who tried to make
himself out to be such, is described as “concivis noster.” It looks
very much as if written by John to Thomas.

Thomas went home to the plodding life of a city merchant’s clerk;

Nicolas set out on the long course of wandering which was to bring
him at last to the Papal chair; John, having as he says “steeped
himself to the finger-tips in dialectics, and moreover learned to think
his knowledge greater than it really was,” applied himself for the next
three years to the schools of the grammarians William of Conches
and Richard l’Evêque, with whom he went over again the whole
course of his previous studies, penetrated somewhat deeper into
those of the quadrivium which he had begun under the direction of a
German named Hardwin, and improved some slight notions of
rhetoric which he had acquired at the lectures of a certain Master
Theodoric. His relatives were quite unable to maintain him all this
while; like all poor students of the day, he earned his living and his
college-fees by teaching others, and as he pleasantly says “What I
learned was the better fixed in my mind, because I constantly had to
bring it out for my pupils.” One of these pupils was William of
Soissons, to whom he taught the elements of logic, “and who
afterwards contrived, as his followers say, a method of breaking
down the old strongholds of logic, producing unexpected
consequences, and overthrowing the opinions of the ancients.” John
however declined to believe in a “system of impossibilities,” for which
he at any rate was clearly not responsible; for he had soon
transferred his pupil to the care of one Master Adam, an English
teacher deeply versed in Aristotelian lore. It seems just possible that
this Master Adam, who was at this time helping John in his studies
not as a teacher but as a friend,[1565] was the same who many years
before had stood in a somewhat similar relation to Gilbert Foliot.
[1566] He may, however, perhaps be more probably identified with
Adam “du Petit-Pont”—so called from the place where he lectured in
Paris—who in 1176 became bishop of S. Asaph’s.[1567] After a while
John found that with all his efforts he could hardly earn enough to
live upon in Paris; so by the advice of his friends he determined to
set up a school elsewhere.[1568] While sitting at the feet of the
“Peripatetic” doctors on the Mont-Ste.-Geneviève he had become
acquainted with a young native of Champagne, Peter by name, who
was studying in the school of S. Martin-des-Champs.[1569] The two
friends, it seems, settled together at Provins in Peter’s native land,
and there, under the protection of the good Count Theobald,[1570]
laboured and prospered for three years.[1571] Long afterwards, from
his anxious post at the side of the dying Archbishop Theobald,
John’s thoughts strayed tenderly back to the days which he and his
young comrade, with hearts as light as their purses, had spent
among the roses of Champagne: “I am the same that ever I was,” he
wrote to Peter, now abbot of Celle, “only I possess more than you
and I had between us at Provins.”[1572] He returned to Paris,
revisited his old haunts on the Mont-Ste.-Geneviève, and was
amused to find his old school-companions just where and as he had
left them. “They did not seem to have advanced an inch towards
disposing of the old questions, nor to have added one new
proposition.” He, in his three years of healthy meditation in the
country, had discovered that their dialectics, however useful as a
help to other studies, were in themselves but a fruitless and lifeless
system; he therefore now gave himself up to the study of theology
under a certain Master Gilbert, Robert “Pullus”—in whom one is
tempted to recognize the Robert Pulein who had planted the seed of
the first English University by his divinity-lectures at Oxford in 1133—
and lastly, Simon of Poissy.

[1565] Joh. Salisb. Metalog., l. ii. c. 10 (Giles, vol. v. pp. 78–

80). Adam’s nationality appears in l. iii. c. 3 (p. 129), where he is
described as “noster ille Anglus Peripateticus Adam.”

[1566] See below, p. 492, 493.

[1567] Wright, Biogr. Britt. Lit., vol. ii. pp. 245, 246.

[1568] Joh. Salisb. Metalog., l. ii. c. 10 (Giles, vol. v. pp. 80,

81).

[1569] On Peter of Celle see Migne, Patrologia, vol. ccii. cols.

399, 400, and Gall. Christ., vol. xii. col. 543.

[1570] Cf. Joh. Salisb. Epp. lxxxii. and cxliii. (Giles, vol. i. pp.
114, 206); and see also Demimuid, Jean de Salisbury, pp. 26,
27.

[1571] “Reversus itaque in fine triennii.” Joh. Salisb. Metalog.

as above (p. 81).

[1572] Joh. Salisb. Ep. lxxxii. (Giles, vol. i. p. 114).

John’s whole career in the schools, after occupying about twelve

years,[1573] apparently came to an end shortly before the council of
Reims. His old friend Peter had already retired into the peace of the
cloister, and about this time became abbot of Celle, near Troyes.
There John, who was utterly without means of living, found a shelter
and a home, nominally, it seems, in the capacity of Peter’s “clerk” or
secretary, but in reality as the recipient of a generous hospitality
which sought for no return save the enjoyment of his presence and
his friendship.[1574] Such a light as John’s, however, could not long
remain thus hidden under a bushel. So felt Peter himself;[1575] and
at that moment a better place for it was easily found. At the council
of Reims, or during his exile after it, the archbishop of Canterbury
probably met the abbot of Celle and his English “clerk”;[1576] he
certainly must have met the abbot of Clairvaux; and S. Bernard, with
his unerring instinct, had already discovered John’s merits. He
named him to Theobald in terms of commendation; and it was he
who furnished the letter of introduction,[1577] as it was Peter who
furnished the means,[1578] wherewith John at last made his way to
the archbishop’s court,[1579] of which he soon became one of the
busiest and most valued members. So busy was he—so “distracted
with diverse and adverse occupations,” as he himself said—that he
complained of being scarce able to steal an hour for the literary and
philosophical pursuits which he so dearly loved. Ten times in the next
thirteen years[1580] did he cross the Alps, twice did he visit Apulia, on
business with the Roman court for his superiors or his friends;
besides travelling all over England and Gaul on a variety of errands,
and fulfilling a crowd of home-duties which left him scarcely time to
look after his own private affairs, much less to indulge in study.[1581]
The greater part of the communications between Theobald and
Eugene III. must have passed through his hands, either as
messenger or as amanuensis; but his name never figures in their
diplomatic history; his place therein was a subordinate one. It was
not in his nature to take the foremost rank. Not that he was unfit for
it:—with his gracious, genial temper; his calm clear judgement,
generally sound because always disinterested; his delicate wit, his
easy, elegant scholarship, and his wide practical experience of the
world—John of Salisbury might have adorned far higher positions in
either Church or state than any which he ever actually occupied. But
his own position was a thing of which he seems never to have
thought, save as a means of serving others. His apology for his
unwilling neglect of literature—“I am a man under authority”[1582]—
might have been the motto of his life. He left it to others to lead; if
they led in the way of righteousness, they might be sure of one
faithful adherent who would serve and follow them through good
report and evil report, who would try to clear the path before them at
any risk to himself; who would criticize their conduct and tell them of
their errors with fearless simplicity, while striving to avert the
consequence of those errors and to cover their retreat; who in
poverty and exile, incurred for another’s sake, would make light of
his own sufferings and be constantly endeavouring to relieve those
of his fellow-sufferers, and who would always find or make a silver
lining to the darkest cloud. This was what John did for the possible
acquaintance of his early student-days whom he had now rejoined in
the household of Archbishop Theobald. To the end of his life he was
more than satisfied to count the friendship of Thomas Becket as his
chief title of honour, and to let whatever share of lustre might have
been his own go to brighten the aureole of his friend. It brightened it
far more than he knew. When detractors and panegyrists have both
done their worst, there remains this simple proof of the real worth of
Thomas—that he inspired such devotion as this in a man such as
John of Salisbury, and that he knew how to appreciate it as it
deserved.

[1573] Joh. Salisb. Metalog., l. ii. c. 10 (Giles, vol. v. p. 81).

[1574] Joh. Salisb. Ep. lxxxv. (Giles, vol. i. p. 117). Pet. Cell.
Epp. lxvii.–lxxv. (Migne, Patrol., vol. ccii. cols. 513–522).

[1575] Pet. Cell. Ep. lxx. (as above, col. 516).

[1576] The Historia Pontificalis, certainly the work of one who

was present at this council, is attributed to John.

[1577] S. Bern. Ep. ccclxi. (Mabillon, vol. i. col. 325).

[1578] Joh. Salisb. Ep. lxxxv. (Giles, vol. i. p. 117).

[1579] From the Prologue to the Polycraticus, l. i. (Joh. Salisb.

Opp., Giles, vol. iii. p. 13), it appears that at the time of writing it
John had been twelve years at the court. As the Polycraticus was
written during the war of Toulouse, this takes us back to 1148. He
must in fact have joined Theobald very soon after the council of
Reims.

[1580] He himself makes it twenty years (Joh. Salisb. Metalog.,

prolog. l. iii., Giles, vol. v. p. 113); but he cannot possibly have left
Paris before 1147, and the Metalogicus was finished before
Theobald’s death in 1161. Either there is something wrong in
John’s reckoning, or in his copyist’s reading of it, or this passage
was added some years after the completion of the book.
 [1581] Joh. Salisb. Metalog. as above.

[1582] Joh. Salisb. Polycrat., prolog. l. vii. (Giles, vol. iv. p. 80).

It was however John’s friendship with Nicolas of Langley which in

these years of his residence in the primate’s household made him so
valuable to Theobald as a medium of communication with Rome. We
can hardly doubt that this acquaintance, too, had begun in Paris;
now, as the English cardinal-secretary and the envoy of the English
primate discussed in the Roman court the prospects of their common
mother-country and mother-Church, their acquaintance ripened into
a friendship which no change of outward circumstances could alter
or disturb. Nicolas cared more for John than for his own nearest
relatives; he declared in public and in private that he loved him
above all men living; he delighted in unburthening his soul to him.
When he became Pope there was no change; a visit from John was
still Adrian’s greatest pleasure; he rejoiced in welcoming him to his
table, and despite John’s modest remonstrances insisted that they
should be served from the same dish and flagon.[1583] King and
primate were both alike quick to perceive and use such an
opportunity of strengthening the alliance between England and
Rome; while Adrian on his part was all the more ready to give a
cordial response to overtures made to him from the land of his birth,
when they came through the lips of his dearest friend. As a matter of
course, it was John who very soon after the accession of Henry II.
was sent to obtain a Papal authorization for the king’s projected
conquest of Ireland.[1584] Naturally, too, it was John who now
became Theobald’s private secretary and confidential medium of
communication with Pope Adrian. A considerable part of the
correspondence which goes under John’s name really consists of
the archbishop’s letters, John himself being merely the amanuensis.
This part of his work, however, was a relaxation which he only
enjoyed at intervals; he was still constantly on active duty of some
kind or other not only at the court of the primate but also at that of
the king; and sorely did he long to escape from its weary trifling, to
find rest for his soul in the pursuit of that “divine philosophy” which
had been the delight of his youth.[1585] But obedience, not
inclination, had brought him to court, and obedience kept him there.
Thomas knew his worth and would not let him go; at last, to pacify
his uneasiness, he bade him relieve his mind by pouring it out in a
book. John protested he had scarce time to call his soul his own,
much less his intellect or his hands.[1586] He was, however, set free
by the removal of the court over sea for the expedition against
Toulouse; and while Thomas was riding in coat of mail at the head of
his troops against Count Raymond and King Louis, John was writing
his Polycraticus in the quiet cloisters of Canterbury.[1587]

[1583] Joh. Salisb. Metalog., l. iv. c. 42 (Giles, vol. v. p. 205).

[1584] Joh. Salisb. Metalog., l. iv. c. 42 (Giles, vol. v. pp. 205,

206).

[1585] Joh. Salisb. Polycrat., l. i. prolog. (Giles, vol. iii. p. 13).

[1586] Ib. l. vii. prolog. (vol. iv. p. 80).

[1587] Ib. l. i. prolog. (vol. iii. p. 16). Cf. ib. l. viii. c. 24 (vol. iv. p.
379).

This book of Polycraticus on the Triflings of Courtiers and the

Foot-prints of Philosophers[1588] is a strange medley of moral and
political speculations, personal experiences, and reflections upon
men and things, old and new. Its greatest charm lies in the revelation
of the writer’s pure, sweet, child-like character, shining unconsciously
through the veil of his scholastic pedantries and rambling
metaphysics; its historical value consists in the light which it throws
on the social condition of England with respect to a crowd of matters
which the chroniclers leave wholly in the dark. “Part of it,” says the
author in his dedication, “deals with the trifles of the court; laying
most stress on those which have chiefly called it forth. Part treats of
the foot-prints of the philosophers, leaving, however, the wise to
decide for themselves in each case what is to be shunned and what
to be followed.”[1589] We need not weary ourselves with John’s
meditations upon Aristotle and Plato and their scholastic
commentators; they all come round to one simple conclusion—that
the fear of the Lord is the beginning of wisdom, and the love of Him
the end of all true philosophy.[1590] It is in the light of this truth that
he looks at the practical questions of the day, and reviews those
“trifles of the court” which are really the crying abuses of the
government, the ecclesiastical administration, and society at large. In
the forefront of all he does not hesitate, although dedicating his book
to the chancellor whose passion for hunting almost equalled that of
the king himself, to set the inordinate love of the chase and the
cruelties of the forest-law.[1591] The tardiness of the royal justice and
the corruption of the judges—“justitiæ errantes, justices errant are
they rightly called who go erring from the path of equity in pursuit of
greed and gain”[1592]—was also, after seven years of Henry’s
government, still a ground of serious complaint. So, too, was the
decay of valour among the young knighthood of the day—a
consequence of the general relaxation of discipline, first during the
years of anarchy, and then in the reaction produced by the unbroken
peace which England had enjoyed since Henry’s accession. Chivalry
was already falling back from its lofty ideal; military exercises were
neglected for the pleasures and luxury of the court; the making of a
knight, in theory a matter almost as solemn as the making of a priest,
was sinking into a mere commonplace formality;[1593] and the
consequences were beginning to be felt on the Welsh border.[1594]
John was moved to contrast the present insecurity of the marches
with their splendid defence in Harold’s time,[1595] and to lament that
William the Conqueror, in his desire to make his little insular world
share the glories of the greater world beyond the sea, had allowed
the naturally rich and self-sufficing island to be flooded with luxuries
of which it had no need, and thus fostered rather than checked the
indolent disposition which had helped to bring its people under his
sway.[1596]

[1588] Polycraticus de Nugis Curialium et Vestigiis

Philosophorum.
 [1589] Joh. Salisb. Polycrat., l. i. prolog. (Giles, vol. iii. p. 13).

[1590] This is the idea which runs through the whole of

Polycraticus, and indeed through all John’s writings. It is neatly
expressed in two lines of his Entheticus (vv. 305, 306, Giles, vol.
v. p. 248):
“Si verus Deus est hominum sapientia vera,
Tunc amor est veri philosophia Dei.”

[1591] Joh. Salisb. Polycrat., l. i. c. 4 (Giles, vol. iii. pp. 19–32).

[1592] Ib. l. v. c. 15 (p. 322). Cf. cc. 10, 11 (pp. 300–311). Pet.
Blois, Ep. xcv. (Giles, vol. i. p. 297), makes a like play on the title
of the judges.

[1593] Joh. Salisb. Polycrat., l. vi. cc. 2, 3, 5, 8–10 (Giles, vol.

iv. pp. 8–12, 15, 16, 20–23).

[1594] Ib. cc. 6, 16 (pp. 16, 17, 39, 40).

[1595] Ib. c. 6 (p. 18).

[1596] Ib. l. viii. c. 7 (p. 238).

The ills of the state had each its counterpart in the Church; the
extortions and perversions of justice committed by the secular
judges were paralleled by those of the ecclesiastical officials, deans
and archdeacons;[1597] and at the bottom of the mischief lay the old
root of all evil. Simony was indeed no longer public; spiritual offices
were no longer openly bought with hard cash; but they were bought
with court-interest instead;[1598] the Church’s most sacred offices
were filled by men who came straight from the worldly life of the
court to a charge for which they were utterly unfit;[1599] although, in
deference to public opinion, they were obliged to go through an
elaborate shew of reluctance, and Scripture and hagiology were
ransacked for examples of converted sinners, which were always
found sufficient to meet any objections against a candidate for
consecration and to justify any appointment, however outrageous.
[1600] All the sins of the worldly churchmen, however, scarcely move
John’s pure soul to such an outburst of scathing sarcasm as he
pours upon the “false brethren” who sought their advancement in a
more subtle way, by a shew of counterfeit piety:—the ultra-monastic,
ultra-ascetic school, with their overdone zeal and humility, and their
reliance on those pernicious exemptions from diocesan jurisdiction
which the religious orders vied with each other in procuring from
Rome, and which were destroying all discipline and subverting all
rightful authority.[1601]

[1597] Joh. Salisb. Polycrat., l. v. c. 15 (vol. iii. pp. 327, 328).

[1598] Ib. l. vii. c. 18 (vol. iv. pp. 149, 152).

[1599] Ib. l. v. c. 15 (vol. iii. p. 329).

[1600] Ib. l. vii. cc. 18, 19 (vol. iv. pp. 149–152, 156–158).

[1601] Joh. Salisb. Polycrat., l. vii. c. 21 (Giles, vol. iv. pp. 169–
178). It is to be noted that the two orders which John considers to
be least infected with this hypocrisy are those of the Chartreuse
and of Grandmont. Ib. c. 23 (pp. 180, 181).

Over against the picture of the world and the Church as they
actually were, the disciple of Archbishop Theobald sets his ideal of
both as they should be—as the primate and his children aimed at
making them. For John’s model commonwealth, built up in a
somewhat disjointed fashion on a foundation partly of Holy Writ and
partly of classic antiquity, is not, like the great Utopia of the sixteenth
century, the product of one single, exceptionally constituted mind; it
is a reflection of the plans and hopes of those among whom John
lived and worked, and thus it helps us to see something of the line of
thought which had guided their action in the past and which moulded
their schemes for the future. Like all medieval theorists, they began
at the uppermost end of the social and political scale; they started
from a definite view of the rights and duties of the king, as the head
on which all the lower members of the body politic depended. The
divine right of kings, the divine ordination of the powers that be, were
fundamental doctrines which they understood in a far wider and
loftier sense than the king-worshippers of the seventeenth century:—
which they employed not to support but to combat the perverted
theory that “the sovereign’s will has the force of law,” already
creeping in through the influence of the imperial jurisprudence;[1602]
—and which were no less incompatible with the principle of
invariable hereditary succession. “Lands and houses and suchlike
things must needs descend to the next in blood; but the government
of a people is to be given only to him whom God has chosen thereto,
even to him who has God’s Spirit within him and God’s law ever
before his eyes. . . . Not that for the mere love of change it is lawful
to forsake the blood of princes, to whom by the privilege of the divine
promises and by the natural claims of birth the succession of their
children is justly due, if only they walk according to right. Neither, if
they turn aside from the right way, are they to be immediately cast
off, but patiently admonished till it become evident that they are
obstinate in their wickedness”[1603]—then, and then only, shall the
axe be laid to the root of the corrupt tree, and it shall cumber the
ground no more.[1604]

[1602] Joh. Salisb. Polycrat., l. iv. c. 7 (vol. iii. p. 241).

[1603] Joh. Salisb. Polycrat., l. v. c. 6 (Giles, vol. iii. p. 278).

[1604] Ib. l. iv. c. 12 (pp. 259, 260).

Such was the moral which the wisest and most thoughtful minds in
England drew from the lessons of the anarchy. On a like principle, it
was in the growth of a more definite and earnest sense of individual
duty and responsibility, as opposed to the selfish lawlessness which
had so long prevailed, that they trusted for the regeneration of
society. They sought to teach the knights to live up to the full
meaning of their vows and the true objects of their institution—the
protection of the Church, the suppression of treason, the vindication
of the rights of the poor, the pacification of the country;[1605] so that
the consecration of their swords upon the altar at their investiture
should be no empty form, but, according to its original intention, a
true symbol of the whole character of their lives and, if need be, of
their deaths.[1606] And then side by side with the true knight would
stand the true priest:—both alike soldiers of the Cross, fighting in the
same cause though with different weapons—figured, according to
John’s beautiful application of a text which medieval reformers never
wearied of expounding, by the “two swords” which the Master had
declared “enough” for His servants, all the lawless undisciplined
activity of self-seekers and false brethren being merely the “swords
and staves” of the hostile multitude.[1607] Into a detailed examination
of the rights or the duties of the various classes of the people no one
in those days thought it necessary to enter; their well-being and well-
doing were regarded as dependent upon those of their superiors,
and the whole question of the relation between rulers and ruled
—“head and feet,” according to the simile which John borrows from
Plutarch—was solved by the comprehensive formula, “Every one
members one of another.”[1608] To watch over and direct the
carrying-out of this principle was the special work of the clergy; and
the clerical reformers were jealous for the rights of their order
because, as understood by them, they represented and covered the
rights of the whole nation; the claims which they put forth in the
Church’s name were a protest in behalf of true civil and religious
liberty against tyranny on the one hand and license on the other.
[1609] “For there is nothing more glorious than freedom, save virtue; if
indeed freedom may rightly be severed from virtue—for all who know
anything aright know that true freedom has no other source.”[1610]

[1605] Joh. Salisb. Polycrat., l. vi. c. 8 (vol. iv. p. 21).

[1606] Ibid. c. 10 (p. 23). Cf. Pet. Blois, Ep. xciv. (Giles, vol. i.
pp. 291–296).

[1607] Joh. Salisb. Polycrat., l. vi. c. 8 (Giles, vol. iv. p. 21).

John’s use of the text is perhaps only a generalization from S.
Bernard’s application of it to Suger and the count of Nevers, left
regents of France in 1149. Odo of Deuil, Rer. Gall. Scriptt., vol.
xii. p. 93.

[1608] Joh. Salisb. Polycrat., l. vi. c. 20 (as above, pp. 51, 52).
 [1609] Ib. l. vii. c. 20 (pp. 161–169).

[1610] Ibid. c. 25 (p. 192).

How far these lofty views had made their way into the high places
of the Church it was as yet scarcely possible to judge. The tone of
the English episcopate had certainly undergone a marked change for
the better during the last six years of Stephen’s reign. Theobald’s
hopes must, however, have been chiefly in the rising generation. Of
the existing bishops there was only one really capable of either
helping or hindering the work which the primate had at heart; for
Henry of Winchester, although his royal blood, his stately personality
and his long and memorable career necessarily made him to his
life’s end an important figure in both Church and state, had ceased
to take an active part in the affairs of either, and for several years
lived altogether away from England, in his boyhood’s home at Cluny.
[1611] A far more weighty element in the calculations of the reforming
party was the character and policy of the bishop of Hereford, Gilbert
Foliot. From the circumstances in which we find Gilbert’s relatives in
England,[1612] it seems probable that he belonged to one of the
poorer Norman families of knightly rank who came over either in the
train of the great nobles of the conquest or in the more peaceful
immigration under Henry I. His youth is lost in obscurity; of his
education we know nothing, save by its fruits. Highly gifted as he
unquestionably was by nature, even his inborn genius could hardly
have enabled him to acquire his refined and varied scholarship, his
unrivalled mastery of legal, political and ecclesiastical lore, his
profound and extensive knowledge of men and things, anywhere but
in some one or other of the universities of the day. It is curious that
although Gilbert’s extant correspondence is one of the most
voluminous of the time—extending over nearly half a century, and
addressed to persons of the most diverse ranks, parties, professions
and nationalities—it contains not one allusion to the studies or the
companions of his youth, not one of those half playful, half tender
reminiscences of student-triumphs, student-troubles and student-
friendships, which were so fresh in the hearts and in the letters of
many distinguished contemporaries. Only from an appeal made to
him, when bishop of London, in behalf of his old benefactor’s orphan
and penniless children, do we learn that he had once been the
favourite pupil, the ward, almost the adoptive son, of a certain
Master Adam.[1613] It is tempting, but perhaps hardly safe, to
conjecture that this Master Adam was the learned Englishman of that
name who in like manner befriended another young fellow-
countryman, John of Salisbury, when he too was studying in Paris.
[1614] This, however, was not till Gilbert Foliot’s student-days had
long been past. Wherever his youth may have been spent, wherever
his reputation may have been acquired, the one was quite over and
the other was fully established before 1139, when he had been
already for some years a monk of Cluny, had attained the rank of
prior in the mother-house, and had thence been promoted to
become the head of the dependent priory of Abbeville.[1615]

[1611] He went there in 1155 (Rob. Torigni, ad ann.), and does

not reappear in England till March 1159 (Palgrave, Eng.
Commonwealth, vol. ii. p. xii).

[1612] See his letters passim.

[1613] Gilb. Foliot, Epp. dxv., dxvii. (Giles, vol. ii. pp. 323, 324,
326). The writer of the first is “Ranulfus de Turri”; the second is
anonymous. Both appeal earnestly to the bishop’s charity and
gratitude in behalf of “J. filius A. magistri quondam vestri,
procuratoris vestri, tutoris vestri. . . . Hæreat animo sanctitatis
vestræ illa M. Adæ circa vos curarum gravitas, alimoniæ
fœcunditas, diligentia doctrinæ, specialis impensa benivolentiæ.
Quis hodie proprios liberos regit providentius, educat uberius,
instruit attentius, diligit ferventius? Sic pæne amor ille modum
excessit, ut vos diligeret non quasi excellenter, sed quasi
singulariter . . . qui vos aliquando pro filio adoptavit” (Ep. dxv.).
“Tangat memoriam vestram illa M. Adæ circa vos curarum
gravitas, doctrinæ profunditas, alimoniæ ubertas, postremo
fervens, immo ardens caritas. Hæreat animo vestro quantâ curâ,
quali amplexu, quam speciali privilegio, illa doctoris vestri,
procuratoris, tutoris, diligens vigilantia vos non modo supra
familiares, verum supra quoslibet mortales adoptaverit,
 qualiterque ejus spiritus in vestro, ut ita dicam, spiritu quieverit.”
Ep. dxvii.

[1614] See above, p. 482. In any case, Gilbert’s Master Adam

is surely a somewhat interesting person, of whom one would like
to know more. This was the condition of his eldest son, when
commended to the gratitude of Gilbert: “Pater ejus cum fati
munus impleret, filium reliquit ære alieno gravatum, fratrum
numerositate impeditum, redituum angustiis constrictum, et
quibusdam aliis nexibus intricatum.” Gilb. Foliot, Ep. dxvii. (Giles,
vol. ii. p. 326). “Onerant enim eum supra modum redituum
angustiæ, debitorum paternorum sarcinæ, amicorum raritas,
fratrum sororumque pluralitas et reliquæ sarcinæ parentelæ.” Ep.
dxv. (ib. p. 323).

[1615] Gilb. Foliot, Ep. cclxix. (Giles, vol. i. p. 366).

In 1139 the abbot of S. Peter’s at Gloucester died; Miles the

constable, the lord of Gloucester castle and sheriff of the county, and
the greatest man of the district after Earl Robert himself, secured the
vacant office for Gilbert Foliot,[1616] who was a family connexion of
his own.[1617] The abbey of S. Peter at Gloucester, founded as a
nunnery in the seventh century, changed into a college of secular
priests after the Danish wars, and finally settled as a house of
Benedictine monks in the reign of Cnut, had risen to wealth and
fame under its first Norman abbot, Serlo, some of whose work still
survives in the nave of his church, now serving as the cathedral
church of Gloucester. Gloucester itself, the capital of Earl Robert’s
territories, was still, like Hereford and Shrewsbury, a border-city
whose inhabitants had to be constantly on their guard against the
thievery and treachery of the Welsh, who, though often highly useful
to their English earl as auxiliary forces in war, were anything but loyal
subjects or trustworthy neighbours. The position of abbot of S.
Peter’s therefore was at all times one of some difficulty and anxiety;
and Gilbert entered upon it at a specially difficult and anxious time.
Stephen’s assent to his appointment can hardly have been prompted
by favour to Miles, who had openly defied the king a year ago; he
may have been influenced by fear of giving fresh offence to such a
formidable deserter, or he may simply have been, as we are told,
moved by the report of Gilbert’s great merits.[1618] The new abbot
proved quite worthy of his reputation. His bitterest enemies always
admitted that he was a pattern of monastic discipline and personal
asceticism; and his admirable judgement, moderation and prudence
soon made him a personage of very high authority in the counsels of
the English Church. Holding such an important office in the city
which was the head-quarters of the Empress’s party throughout the
greater part of the civil war, he of course had his full share of the
troubles of the anarchy, whereof Welsh inroads counted among the
least. There is no doubt that in bringing him to England Miles had,
whether intentionally or not, brought over one who sympathized
strongly with the Angevin cause; but Gilbert’s sympathies led him
into no political partizanship. During his nine years’ residence at
Gloucester he consistently occupied the position which seems to
have been his ideal through life: that of a churchman pure and
simple, attached to no mere party in either Church or state, but ready
to work with each and all for the broad aims of ecclesiastical order
and national tranquillity. That these aims came at last to be identified
with the success of the Angevin party was a result of circumstances
over which Gilbert had no control. He was honoured, consulted and
trusted by the most diverse characters among the bishops. Mere
abbot of a remote monastery as he was, Nigel of Ely was glad to be
recommended by him to Pope Celestine, Jocelyn of Salisbury to
Lucius, and Alexander of Lincoln to Eugene III.[1619] He was treated
almost as an equal not only by his own diocesan Bishop Simon of
Worcester, by his neighbour Robert of Hereford, and by Jocelyn of
Salisbury, but even by the archbishop of Canterbury and the legate
Henry of Winchester; and he writes in the tone of a patron and
adviser to Bishop Uhtred of Landaff and to the heads of the religious
houses on the Welsh border.[1620] He seems indeed to have been
the usual medium of communication between the Church in the
western shires and its primate at far-off Canterbury, who evidently
found him a trustworthy and useful agent in managing the very
troublesome Church affairs of the Welsh marches during the civil
war.