Trường Đại học Công Nghệ Thông Tin, ĐHQG-HCM

Khoa Công Nghệ Phần Mềm

Chương 7 Kiểu ánh xạ

PGS.TS. Vũ Thanh Nguyên

Giảng viên: PGS.TS. Vũ Thanh Nguyên

ThS. Nguyễn Công Hoan
4/15/2020 1
 Nội dung

 Ánh xạ
 Các hàm và thao tác trên ánh xạ
 Đặc tả sử dụng ánh xạ

4/15/2020 2
 Kiểu ánh xạ

 Ví dụ:
{ “TH301” ↦ “Đặc tả hình thức”,
“TH402” ↦ “Công cụ và Môi trường phát triển phần mềm”,
“TH403” ↦ “Xây dựng phần mềm hướng đối tượng”, …}

4/15/2020 3
 Kiểu ánh xạ

 Nhắc lại:
 Tích Descarte:

A  B = {(a, b) | (a  A)  (b B)}

 Ánh xạ và tích Descarte:

 Cho A = {a1, a2, a3, a4, …}, B = {b1, b2, b3, …}
{(a1, b1), (a2, b2), (a3, b1), (a4, b3)}  A  B
 Khi đó, ta có ánh xạ từ A vào B sau:
{a1↦ b1, a2 ↦ b2, a3 ↦ b1, a4 ↦ b3}

4/15/2020 4
 Kiểu ánh xạ

4/15/2020 5
 Ánh xạ

 Đơn ánh: Mỗi phần tử trong tập nguồn tương ứng với tối đa 1
phần tử (ảnh) trong tập đích
 Toàn ánh: Mỗi phần tử trong tập nguồn đều có ảnh trong tập
đích
 Song ánh: Mỗi phần tử trong tập đích có duy nhất một tiền
ảnh trong tập nguồn

Tập nguồn Tập đích

Ảnh
Tiền ảnh

4/15/2020 6
 Định nghĩa kiểu ánh xạ

m
 Định nghĩa kiểu ánh xạ: A  B
 Ví dụ 1:
m
f:ℤ ℤ
 Ví dụ 2:
Acc-system::
m
custs: Name  Acc-no
accs: Acc-no  m Account
 Ví dụ 3:
m
thuộc-khoa: SINH-VIÊN  KHOA
 Ví dụ 4:
phân-công: NHÂN-VIÊN m  PHÒNG-BAN

4/15/2020 7
 Định nghĩa ánh xạ

 Định nghĩa ánh xạ thông qua tính chất:

{x ↦ y | Vị từ liên quan đến x và y}

 Ví dụ:
{p ↦ q | (p = 1  q = TRUE)  (p = 0  q = FALSE)}
chính là {1 ↦ TRUE, 0 ↦ FALSE}

4/15/2020 8
 Hàm và thao tác trên ánh xạ

 Hàm Domain (dom)

m
dom: A  B  A-set
dom(m) ≝ { a |  b  B  ( (a ↦ b)  m)}
 Ý nghĩa: tập các phần tử trong tập nguồn A có ảnh trong tập
đích B

 Hàm Range (rng)

m
rng: A  B  B-set
rng (m) ≝ { b |  a  A  ( (a ↦ b)  m)}
 Ý nghĩa: tập các phần tử trong tập đích B có tiền ảnh trong tập
nguồn A

4/15/2020 9
 Hàm và thao tác trên ánh xạ

 Ví dụ:
vowel {‘A’ ↦ 65, ‘E’ ↦ 69, ‘I’ ↦ 73, ‘O’ ↦ 79, ‘U’ ↦ 85}
dom (vowel) = {‘A’, ‘E’, ‘I’, ‘O’, ‘U’}
rng (vowel) = {65, 69, 73, 79, 85}
vowel(‘A’) = 65
vowel(‘U’) = 85

4/15/2020 10
 Toán tử cập nhật †

 Cho m và n là 2 ánh xạ cùng kiểu

m
_†_ : A  B  Am
B  A m B
m†n ≝
{a↦b|
(( a  dom n)  (b = n(a)))
 ((a  (dom m – dom n))  (b = m(a))}
hoặc
{a↦
(if a  dom n then n(a) else m(a) |
a  (dom m  dom n) }

4/15/2020 11
 Toán tử cập nhật †

 Kết quả của m † n là tập hợp tất cả các bộ trong n và các bộ

trong m không có tiền ảnh/khóa trong dom(n)
 Ví dụ:
{ 2 ↦ 4, 1 ↦ 3} † {3 ↦ 5, 1 ↦ 2} = {1 ↦2, 2 ↦ 4, 3 ↦ 5}
{ 3 ↦ 5, 1 ↦ 2} † {2 ↦ 4, 1 ↦ 3} = {1 ↦3, 2 ↦ 4, 3 ↦ 5}

4/15/2020 12
Giả sử
m1 = {a ↦ 1, c ↦ 3, d ↦ 1}, m2 = {b ↦ 4, c ↦ 5}
m1†m2 = {a ↦ 1,b ↦ 4, c ↦ 5,d ↦ 1}
m2†m1 = {a ↦ 1,b ↦ 4, c ↦ 3,d ↦ 1}

m†{} = m = {}†m

4/15/2020 13
 Toán tử chọn các bộ theo tập khóa ⊲

_⊲_ : A-set  A m  B  Am B
s⊲m≝
{ a ↦ m(a) | a  (dom m  s ) }

 Ý nghĩa: chọn lại những bộ trong ánh xạ có giá trị khóa cho
trước

4/15/2020 14
 Toán tử chọn các bộ theo tập khóa ⊲

 Ví dụ:
{ 2, 3, 4} ⊲ {1 ↦ 3, 4 ↦ 7, 3 ↦ 3} = {4 ↦ 7, 3 ↦ 3}
{ a, d, e} ⊲ m1 = {a ↦ 1, d ↦ 1}
{} ⊲ m = {}
s ⊲ {} = {}

4/15/2020 15
 _
Toán tử xóa bộ dựa vào tập khóa ⊲

_⊲_ _ : A-set  A m  B  Am B
_
s⊲ m≝
{ a ↦ m(a) | a  (dom m – s ) }

 Ý nghĩa: Xóa bỏ các bộ trong ánh xạ có giá trị khóa cho

trước

4/15/2020 16
 _
Toán tử xóa bộ dựa vào tập khóa ⊲

Ví dụ:
{ 2, 3, 4} ⊲_ {1 ↦ 3, 4 ↦ 7, 3 ↦ 3} = {1 ↦ 3}
{ a, d, e} ⊲_ m1 = {c ↦ 3}
_
{} ⊲ m=m
ma†mb = (dom mb – ma)  mb

4/15/2020 17
 Đặc tả với kiểu ánh xạ

 Ví dụ:
m
Mã-HP  Tên-HP
m
Mã-GV  Mã-HP-set
m
Mã-GV  Giảng-Viên
m
Mã-SV  Sinh-Viên

4/15/2020 18
 Đặc tả với kiểu ánh xạ

 Ví dụ:
Mã-HP = Char*
Mã-SV = Char*
HọTên = Char*
Sinh-Viên ::
mã-SV: Mã-SV
họ-tên: HọTên
Lớp ::
mã-HP: Mã-HP
mã-Lớp: ℕ1
học-kỳ: {1, 2, 3, 4}
năm-học: ℕ1

4/15/2020 19
 Đặc tả với kiểu ánh xạ

m
Đăng-ký = Sinh-Viên  Lớp-set
m
Danh-sách-lớp= Lớp  Sinh-Viên-set

4/15/2020 20
 Đặc tả với kiểu ánh xạ

 Ví dụ: Đặc tả hàm trả về các lớp mà sinh viên sv đã và đang

đăng ký học
DSĐăngKýHọc : Sinh-Viên  Đăng-ký  Đăng-ký
DSĐăngKýHọc (sv, ds-đăng-ký) ≜
{sv} ⊲ ds-đăng-ký

DSLớpĐăngKýHọc : Sinh-Viên  Đăng-ký  Lớp-set

DSLớpĐăngKýHọc (sv, ds-đăng-ký) ≜
if (sv  dom ds-đăng-ký)
then ds-đăng-ký(sv)
else {}

4/15/2020 21
 Đặc tả với kiểu ánh xạ

 Ví dụ: Đăng ký cho 1 sinh viên học 1 lớp

ĐĂNG-KÝ-HỌC (sv: Sinh-Viên, lớp: Lớp)
ext wr đk: Đăng-ký
pre ({sv} ⊲ ↼
đk = {})  (lớp  ({sv} ⊲ ↼
đk)(sv))
post
↼† { sv ↦ ({sv} ⊲ ↼
(đk = đk
↼
đk )(sv)  {lớp}) }  ({sv} ⊲ đk 
{})) ↼ ↼
 (đk = đk  { sv ↦ {lop})  ({sv} ⊲ đk = {}))

4/15/2020 22
 Đặc tả với kiểu ánh xạ

 Ví dụ: Đăng ký cho 1 sinh viên học 1 lớp

ĐĂNG-KÝ-HỌC (sv: Sinh-Viên, lớp: Lớp)
ext wr đk: Đăng-ký
pre ↼  ((sv  dom(đk))
(sv  dom(đk)) ↼  (lớp  đk(sv)))
↼
post
↼† { sv ↦ ↼
((đk = đk
↼
đk(sv)  {lớp}})  (sv  dom(đk)))
 ((đk = ↼
↼
đk  { sv ↦ {lop})  (sv  dom(đk)))

4/15/2020 23