Gerçe■in Büyüsü Neyin Gerçekten

Do■ru Oldu■unu Nas■l Biliyoruz 1st

Edition Richard Dawkins
Visit to download the full and correct content document:
https://ebookstep.com/product/gercegin-buyusu-neyin-gercekten-dogru-oldugunu-nas
il-biliyoruz-1st-edition-richard-dawkins/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Kör Saatçi 2nd Edition Richard Dawkins

https://ebookstep.com/product/kor-saatci-2nd-edition-richard-
dawkins/

■■■■■ 40■■■■■ ■■■ ■■■ Richard Dawkins

https://ebookstep.com/download/ebook-34492892/

■■■■■ 40■■■■■ ■■■ ■■■ Richard Dawkins

https://ebookstep.com/download/ebook-46987902/

■■■■■ 40■■■■■ ■■■ ■■■ Richard Dawkins

https://ebookstep.com/download/ebook-46699450/
■■■■■ 40■■■■■ ■■■ ■■■ Richard Dawkins

https://ebookstep.com/download/ebook-30627614/

■■■■■ 40■■■■■ ■■■ ■■■ Richard Dawkins

https://ebookstep.com/download/ebook-43994644/

Programador de Elite Como sair do absoluto zero e

trabalhar nas melhores empresas do mundo 1st Edition
Pedro Nascimento

https://ebookstep.com/product/programador-de-elite-como-sair-do-
absoluto-zero-e-trabalhar-nas-melhores-empresas-do-mundo-1st-
edition-pedro-nascimento/

Psicologia do jogo 2nd Edition Daniil B Elkonin

https://ebookstep.com/product/psicologia-do-jogo-2nd-edition-
daniil-b-elkonin/

O Amante do Tritão 11th Edition R B Mutty

https://ebookstep.com/product/o-amante-do-tritao-11th-edition-r-
b-mutty/
 RI CHARD
DAW KINS
Gerçeğin Büyüsü
Neyin gerçekten doğru o c u ğ u n u nasıl biliyoruz

Magic of Reality
How We Know Wkat’s Really True

İLLÜSTRASYONLAR

DAVE M cKEA N
ÇEVİREN
İSTEM FER
EDİTÖR
B. DUYGU ÖZPOLAT

O
k u zey

Kuzey Yayınları
www.kuzeyyayinlari.com
Clinton John Dawkins
1915-2010

Ey sevgili babam
 İçindekiler

Gerçek nedir? Büyü nedir?

Kimdi bu ilk insan?

Neden bu kadar çok çeşit

hayvan var?

Neden yapılmıştır şeyler acaba?

Neden gece ve gündüzümüz,

kış ve yazımız var?

Güneş nedir?

Gökkuşağı nedir?
Her şey nasıl ve 160

ne zaman başladı?

Uzayda yalnız mıyız? 182

Deprem nedir? 204

Neden kötü şeyler olur? 226

Bir mucize nedir? 246

İndeks 267

Teşekkürler 271

Resimler 271
m

<sr%

)uyu
necrıV

erçek , var olan h er şeyd İ r . Kulağa çok basit

G geliyor değil mi? Aslında o kadar basit değil. Çe­

şitli pürüzler var. Mesela b ir zam anlar var olan am a ar­
tık olm ayan dinozorlar ne olacak? Peki ya ışıkları bize
ulaşıp da onları görebildiğimizde kendileri sönüp git­
m iş olabilecek kadar uzaktaki yıldızlara n e demeli?
D inozor ve yıldızlara birazdan geleceğiz. Bırakalım
geçmişi, bugün bile b ir şeyin var o lduğunu nasıl biliyo­
ru z ki? Yani tam am , beş duyu organım ız (görm e, kok­
lam a, d okunm a, duym a ve tatm a) p ek çok şeyin gerçek
olduğu konusunda bizi ikna etm ede oldukça iyi iş çı­
karıyorlar: kayalar ve develer, yeni biçilm iş çim ve taze
dövülm üş kahve, zım para kâğıdı ve kadife, şela­
leler ve kapı zilleri, şeker ve tuz. A m a sadece beş
duyum uzdan biriyle tespit edebildiğim iz şeylere
m i “gerçek” diyeceğiz?
Ya çıplak gözle görülem eyecek k adar uzakta­
ki b ir galaksi? Ya güçlü b ir m ikroskop olm aksızın
görülemeyecek kadar küçük b ir bakteri? O nları
görem ediğim iz için var olm adıklarını m ı söyle­
meliyiz? Hayır. Elbette duyularım ızı özel araçların
kullanım ı yoluyla iyileştirm em iz m üm kün; galak­
si için teleskoplar, bakteriler için m ikroskoplar
kullanabiliriz. Teleskopların ve m ikroskopların
nasıl çalıştıklarını bildiğim iz için, onları duyula­
rım ızın (bu örnekte görm e duyusunun) erişim ini
arttırm ak için kullanabiliriz. Böylece, b u aletlerin
görm em izi sağladığı şeyler, bizi galaksilerin ve
bakterilerin var o lduğuna ikna eder.
Peki ya radyo dalgaları? O nlar var mı? Ne
gözlerimiz, ne de kulaklarım ız onları tespit ede­
bilir, ancak yine televizyon gibi özel araçlar radyo
dalgalarını, görebileceğimiz ve duyabileceğimiz
sinyallere dönüştürürler. Böylece, radyo dalgala­
rın ı görem esek ya da duyam asak da gerçekliğin
b ir parçası olduklarını biliriz. Teleskop ve m ik­
roskoplarda olduğu gibi, radyo ve televizyonların
da nasıl çalıştıklarını biliyoruz. Bu aletler bize,
var olanı g örüntülem ede yardım cı oluyorlar: yani
gerçek dünyayı, gerçekliği... Radyo teleskopları­
n ın (ve X-ışım teleskoplarının) bizlere yıldızları
ve galaksileri farklı bir gözden sunm ası da gerçek­
lik algımızı
genişletm enin
b ir başka
yolu.
Dinozorlara geri dönersek, bir zam anlar Dünyada Bir sofamda, icftesiaopbr bir tur zaman m a­
gezindiklerini nereden biliyoruz? O nları hiç gör­ kinesi o b n k çab ab ifirk t Herhangi bir şeye
medik ya da duym adık ya da onlardan koşarak Kaktığımrafa gördüğümüz şey aslında ışıktır
kaçmak zorunda kalmadık. Ne yazık ki dinozorları ve ışığın yol kat etmesi zaman alır. Bir arkada­
bize doğrudan gösterebilecek b ir zam an m akine­ şınızın yüzüne baktığınızda bile aslında onun
m iz d e yok. Ancak burada d a duyularım ızın farklı geçmişteki halini görürsünüz çünkü ışığın a r­
türde bir yardımcısı yani fosillerimiz var ve onları kadaşınızın yüzünden sizin gözünüze gelmesi
çıplak gözle görebiliyoruz. Fosiller koşup zıplamaz saniyenin çok küçük bir kısmı kadar zaman
ama fosillerin nasıl oluştuklarını anladığımız için alır. Ses ise çok d aha yavaş hareket eder, işte bu
bize milyonlarca yıl önce olup bitenler hakkında yüzden çakan şimşeğin görüntüsü, gök gürültü­
bir şeyler söyleyebilirler. İçinde çözünm üş halde sünden açık arayla daha erken gelir. Uzakta ağaç
mineraller bulunan suyun, taş ve çam ur katm anları kesen bir adam ı izlediğinizde, baltanın ağaca
arasında göm ülü ölü bedenlerin içine nasıl sızdığını vururken çıkardığı seste tuhaf b ir gecikme ol­
anlıyoruz. M inerallerin suyun dışına çıktığında na­ duğunu hissedersiniz.
sıl kristalize olduğunu ve atom atom ölü bedende­
ki m addelerin yerini alırken taşa orijinal hayvanın
biçim inin izini nasıl bıraktığını anlıyoruz.
Dolayısıyla dinozorları duyuları­
mızla doğrudan göremesek
de, onların bir zamanlar
var olduklarını, bize
duyularım ız aracılı­
ğıyla ulaşan dolaylı
kanıtlar sayesin­
de çıkarabili­
yoruz: antik
yaşamın taşsal iz­
lerini görüp, onlara
dokunuyoruz.
 Işık o k ad ar hızlı hareket eder ki, doğal olarak gördüğüm üz her şeyin o an
gerçekleştiğini düşünürüz. Am a yıldızlar için d u ru m farklıdır. Güneş bile
sekiz ışık dakikası uzaklıktadır. Eğer G üneş patlayacak olsaydı, b u yıkı­
cı olayın bizim gerçekliğim izin bir parçası olması için sekiz dakika •’ .
geçmesi gerekirdi ve b u olay bizim sonum uz olurdu! G üneş- • .
ten sonraki e n yakın yıldtz olan Proxim a C entauri’ye 2012 '* M
yılında bakacak olursanız gördükleriniz 2008’d e gerçek-,
leşmiş olan şeylerdir. Galaksiler çok büyük yıldız küm ele- ■. :
ridir. Bizler Samanyolu adlı galaksideyiz. Samanyolu’n un . '•
kapı kofnşusu A ndrom eda G alaksisine bakacak olduğunuzda
teleskopunuz sizi iki buçuk mjİyon yıl geriye götüren bir zam an m akinesi olur.
Stephanın Beşlisi adı verilen ve H ubble teleskopuyla gözlemleye­
bildiğimiz, beş galaksilik b ir küm e var; bu küm eler nefes
kesici bir şekilde birbiriyle çarpışıyorlar. Am a g ördü­
ğüm üz çarpışm a aslında 280 milyon yıl önce-

& sine aittir. O çarpışan

galaksilerde, bizleri gö-
rebilecek kadar güçlü bir
teleskopla bakan uzaylılar var­
sa, şu anda gördükleri şey dino­
zorların atalarıdır.
.-fc Uzayda gerçekten uzaylılar var mı? O nları hiç görme-
- / dik ya da duymadık. O nlar da gerçekliğin bir parçası mı?
Kimse bilm iyor; ama eğer varlarsa bunun göstergesi olabile­
cek şeylerin ne gibi şeyler olacağını biliyoruz. Eğer bir uzay­
lının yakınına yaklaşacak olursak, duyu organlarım ız bize
b ir uzaylıyla karşı karşıya olduğum uzu söyleyebilir. Kim
bilir belki de bir gün, birileri diğer gezegenlerdeki yaşamı
buradan tespit edebileceğimiz kadar güçlü bir teleskop icat
edecek. Ya da belki de radyo teleskoplarımız ancak uzaylı
^ zekâsının ü rü n ü olabilecek m esajlar yakalayacak. Gerçeklik
$ |sad ece şu anda bildiklerim izden ibaret değil. Henüz b ilm e­
diğim iz ve gelecekteki b ir zam ana kadar, belki d e beş duyu­
m uza yardım cı olabilecek d aha iyi araçlar geliştirene kadar
bilemeyeceğimiz şeyleri de kapsar.
 A tom lar h er zam an varlardı, an cak onların
varlığından em in o lm am ız görece yeni b ir şey ve
öyle görün ü y o r ki bizim to ru n larım ız da bizim şu ­
anda bilm ediğim iz birçok şeyi bilecekler. Bilimin
mucizesi ve keyfi d e yeni şeyleri o rtaya çıkarm aya
durm aksızın devam etm esindedir. Bu bizim h er­
hangi b irin in u ydurduğu herhangi bir şeye in an ­
m am ız gerektiği anlam ına gelm ez: hayal edebile­
ceğimiz am a gerçek olm ası hiç de olası olm ayan
m ilyonlarca şey vardır: periler ve gulyabaniler, si­
hirli lam ba cinleri ve tek gözlü devler. H er zam an
açık fikirli olmalıyız, am a b ir şeyin v a r olduğuna
inanm an ın geçerli tek nedeni, o n u n v ar o lduğuna
dair gerçek kanıtların bulunm asıdır.
Modeller hayalgücümüzü sınamak
Beş d u y u m u z d o ğ ru d a n tespit edem ediği za­
m anlard a, neyin gerçek o ld u ğ u n u an lam ak için,
bilim cilerin kullan d ıkları az bilin en b ir yöntem
var. Bu, o rad a n eler d ö n ü y o r olabileceğinin test
edilebilir b ir “m o d e r’in d e n faydalanm a yoludur.
O rad a ne olabileceğini h ayal ederiz, veya tah m in
ederiz de diyebilirsiniz. B una m o d el denir. D aha
sonra, (genellikle başka ölçü m cih azların ın yard ı­
mıyla) m o d el d o ğ ru o lduğu tak d ird e n e g ö rm e­
m iz ya d a n e duy m am ız gerektiğinin (genellikle
m atem atiksel h esaplam alar y ap m ak suretiyle) çı­
karım ın ı yaparız. S onrasın d a d a b u n u n gerçekten
de gözlem lediğim iz şey o lu p o lm ad ığ ın a bakarız.
M odel gerçek an lam d a tah ta ve plastik ten b ir m a ­
k et olabileceği gibi, kâğıt ü zerin d ek i birk aç satır
m atem atik den k lem i ya da bilgisayardaki b ir
benzetim d a olabilir. M odele d ikkatlice bakarız,
eğer m o d el doğruysa, duyularım ızla (ve belki
de ilave araçlar y ardım ıyla) ne gö rm em iz (ya
da duym am ız vs.) gerektiğini belirleriz. Sonra
da b u çık arım ların d o ğ ru ya d a yanlış o lu p ol­
m adıkların a bakarız. Eğer doğru larsa, b u , m o ­
delin sah id en de gerçekliği tem sil ettiğ in e d air
güvenim izi a rtırır; s o n ra bu lg u ları b iraz d ah a test
etm ek ve d o ğ ru lam ak için, belki de m o ­
deli te k ra r g özden geçirerek daha
16
ileri deneyler tasarlam aya devam ederiz. Eğer çı­
k arım larım ız yanlışsa, m odeli kabul etm eyiz ya
da b azı d eğişiklikler yaparak tekrar deneriz.
İşte size b ir örnek: B ugünlerde biliyoruz ki
genler (kalıtım ın birim leri) D N A denilen şeyden
oluşur. D N A ve nasıl çalıştığı h ak kında oldukça
fazla şey biliyoruz. A m a çok güçlü b ir m ik ro s­
kopla bile DNA’n ın neye benzediğinin d etaylarını
görem eyiz. D N A h ak kında b ildiğim iz h em en h er
şey dolaylı olarak oluşturduğum uz m odellerden
ve b u m o dellerin s ınanm asından geliyor.
Aslında, DNA’n ın ne olduğunu kim se bilmez­
den çok önce bile, bilimciler m odellerin tahm inlerini
test ederek genler hakkında birçok bilgiye ulaşmıştı.
O n dokuzuncu yüzyılda AvusturyalI raf
Gregor M endel, kilisesinin bahçesinde çok
m iktarda bezelye üreterek deneyler yap­
tı. Çiçeklerinin renklerine ya da bezelye
tanelerinin kırışık veya düzgün oluşları­
na göre nesiller boyu bitkileri saydı. Tek
gördüğü bezelye taneleri ve çiçeklerdi ve
gözlerini b u farklı tipteki çiçekle­
ri ve bezelyeleri saymak
için kullanabiliyor­
du. Mendel öyle
is im le n d ir m e ­
m iş olsa d a bi-
w zim artık gen adını verdiğimiz şeylere dair bir model
/ icat etti ve eğer m odeli doğruysa, belirli bir ürem e'
deneyinde düzgün yüzeyli bezelyelerin sayısının kı­
rışık bezelyelerin üç katı olması gerektiğini hesapla­
dı. Ve saydığında tam olarak öyle olduğunu gördü.
Detayları bir kenara bırakacak olursak, asıl nokta
Mendel’in sadece gözleriyle gözlemlediği ve hatta bir
mikroskopla bile göremediği “genleri” hayal gücüyle
bulmasıydı. Genleri mikroskopla göremiyordu ama
düzgün ve kırışık bezelyeleri görebiliyordu. Onları
sayarak kendi kaktım modelinin gerçek dünyada­
ki bir olgunun iyi bir temsili olduğuna dair dolaylı
yoldan kanıt bulmuş oldu. D aha sonra bilimciler
Mendel’in yönteminin bir uyarlamasını, bezelyeler
yerine meyve sinekleri gibi başka canlılar üzerinde, Crick DNA’yı kendi gözleriyle göremiyorlardı. Onlar
genlerin kromozom adı verilen (insanlarda kırk altı, da, modeller hayal ederek ve onları test ederek b u­
meyve sineklerinde sekiz adet bulunan) şeritler üze­ luşlarını yaptılar. Gerçekten de metal ve kartondan
rinde belli bir şuayla dizildiğini göstermek için kul DNA’nın neye benziyor olabileceğinin modellerini
landılar. Hatta modelleri test ederek, genlerin kro inşa ettiler ve bu modellerin doğru olması durum un­
mozom üzerinde tam olarak hangi sırada dizildiğin da belirli ölçümlerin hangi değerlerde çıkması gerek­
anlamak bile m üm kün oldu. Tüm bunlar biz genle tiğini hesap ettiler. Modellerden, ikili-sarmal olarak
rin DNAdan oluştuğunu bilmeden önce yapılmıştı. adlandırılan m odelin çıkarımları, Rosalind Franklin
Bugünlerde genlerin DNAdan oluştuğunu bi­ ve Maurice VVilkins’in saflaştırılmış DNA kristalle­
liyoruz ve DNAhın tam olarak nasıl çakştığmı da, rine x-ışını göndermeyi de içeren özel araçlar kul­
James VVatson ve Francis Crick ve onların ardından lanarak yaptıkları ölçümlere tamı tamına uyuyordu.
gelen birçok bilimci sayesinde biliyoruz. VVatson ve VVatson ve Crick, DNA yapısına dair modellerinin,

17
 İS İ
• \

l ‘
£ |
1 H

18
Gregor Mendel’in kilisesinin bahçesinde gözlemlediği sonuçları
tam olarak üretebileceğini de hem en fark ettiler.
D em ek ki, neyin gerçek olduğunu anlam am ızın üç yolu
var. D oğrudan, beş d uyum uzu kullanarak anlayabiliriz. Dolaylı
olarak, teleskop, m ikroskop gibi özel araçların yardımıyla, ama
yine beş duyum uzla anlayabiliriz. Veya daha da dolaylı olarak,
neyin gerçek olabileceğine dair m odeller yaratıp, bu m odelleri,
gördüğüm üz (ya d a duyduğum uz vs.) şeyleri başarılı b ir şekil­
de tah m in edip edem ediklerine göre test ederek gerçeği tespit
edebiliriz. Sonuç olarak, öyle ya d a böyle, iş h er zam an d uyula­
rım ıza geliyor.
Peki bu, gerçekliğin sadece doğrudan veya dolaylı olarak,
duyularım ızla ya da bilimsel yöntem lerle tespit edilebilen şey­
lerden ibaret olduğu anlam ına m ı geliyor? Peki ya kıskançlık ve
neşe, m utluluk ve aşk gibi şeyler? Bunlar d a gerçek değil mi?
Evet, gerçekler. A ncak onların gerçeklikleri beyne dayanı­
yor; hiç şüphesiz, insan beynine ve bir ihtim al şempanze, köpek
ve balina gibi diğer gelişmiş canlıların beyinlerine de. Kayalar
neşeyi veya kıskançlığı hissedemez, dağlar âşık olmaz. Bu d uy­
gular, onları tecrübe e denler için oldukça gerçektirler am a be­
yinler olm asa bu duygular da olmazdı. Bu gibi duyguların ve
belki d e hayal bile edemeyeceğimiz başka duyguların, diğer ge­
zegenlerde v ar olabilmeleri m üm kün, am a ancak ve ancak, bu
gezegenlerde beyinler ya da beyin eşdeğeri (evrenin başka bir
yerinde ne garip düşünm e organları ya da hisseden makineler
pusuda bekliyordur kim bilir) b ir şeyler mevcutsa.

Bilim ve doğaüstü olaylar:

açıklama ve onun düşmanı

D em ek ki gerçeklik bu d u r ve b u saydıklarım d a bir şeyin gerçek

olup olm adığını nasıl anlayabileceğimizin yollarıydı. Bu kitabın
h er b ir bölüm ü, gerçekliğin belirli b ir yönünü ele alacak; örne­
ğin güneş ya da deprem ler ya da gökkuşağı ya da birçok farklı
hayvan çeşidi. Şimdi bu bölüm ün başlığındaki diğer anahtar ke­
limeye yani büyüye dönm ek istiyorum. Büyü biraz kaypak bir
kelime: genellikle üç farklı şekilde kullanılır ve önce benim de
bunları b irbirinden ayırm am gerekiyor. İlkine “doğaüstü büyü”
diyeceğim, İkincisine “sahne büyüsü (sihir)”, üçüncüsüne de (ki
bu benim başlıkta kullanm ak istediğim favori anlam ) “şiirsel
büyü” diyeceğim.

19
 D oğaüstü büyü dediğim iz tipteki büyü,
m itlerde ve p eri m asallarında (veya “mucizeler’de,
am a onu şim dilik b ir k enara bırakıp kitabın son
bölüm ü n d e geri döneceğim ) rastladıklarım ız­
d a . A laaddin’in lam basındaki, cadıların büyüle­
rindeki, G rim m Kardeşlerdeki, H ans C h ristian
A nderson’u n ve J. K. Rowling’in hikâyelerindeki
büyü, b u büyüdür. Bir cadının b ir p rensi kurbağa­
ya d ö n üştürm esindeki ya d a b ir p e rin in balkaba-
ğını pırıltılı b ir at arabasına d ö n üştürm esindeki
kurm aca büyüdür. T üm b u n lar çocukluğum uz­
dan sevgiyle andığım ız hikâyelerdir ve çoğum uz
hâlâ geleneksel N oel gösterilerinde anlatıldığında
b unları keyifle dinleriz, am a h epim iz biliyoruz ki
bu tip büyü sadece k urm acad ır ve gerçekte böyle
şeyler olmaz.
Sahnede yapılan büyü, yani sih ir ise tam ter­
sine gerçekten de v a rd ır ve çok eğlencelidir. Ya da
20
en azından,
seyircinin dü­
şündüğü şey olm asa da
gerçekten bir şeyler olm akta­
dır. Sahnedeki bir adam (nedense
genellikle b ir adam olur am a isterseniz
kadın d a diyebilirsiniz) gerçekte olan şey ol­
dukça farklıyken, çok hayret verici (ve h atta doğa­
ü stü görünen) bir şeyin gerçekleşmekte olduğunu
düşünm em izi sağlayarak bizi kandırır. İpek m e n ­
diller tavşanlara dönüşem ez, tıpkı kurbağaların
prenslere dönüşem ediği gibi. Sahnede gördüğü­
m üz şey sadece b ir num aradır. Gözlerim iz bizi
yanıltır. D aha doğrusu sihirbaz, belki de sözcük­
leri akıllıca kullanarak, dikkatim izi ellerinin yap­
tığından uzaklaştırıp gözlerim izi yanıltm ak için
büyük çaba harcar.
 Bazı sihirbazlar d ü rü sttü r ve izleyicileri­
nin sahnede gerçekleşenin b ir num aradan iba­
ret olduğunu bildiklerinden em in olm ak için
uğraşırlar. Bunu söylerken James “M uhteşem ”
R andi ya da Penn ve Teller ya d a D erren Brown
gibi isim leri düşünerek söylüyorum. Bu takdir
edilesi sihirbazlar num arayı nasıl yaptıklarını
tam olarak anlatm asalar da, (çünkü anlatsalar
belki de sihirbazlar kulübünden kovulurlardı),
gösterilerin doğaüstü bir sihir içerm ediğini iz­
leyicinin bildiğinden em in olm ak için gerekeni
yaparlar. Diğerleri yaptıklarının bir num ara ol­
duğunu açıkça söylem ezler am a yaptıkları için
abartılm ış iddialarda da bulunm azlar; alenen ya­
lan söylem eden izleyiciyi keyifli bir gizemle baş
başa bırakırlar. A ncak maalesef, bile bile dürüst
olmayan ve sanki “doğaüstü” ya da “paranorm al”
güçleri varm ış gibi davranan sihirbazlar da var:
böyleleri sadece düşünce gücüyle m etalleri b ü ­
küp saatleri d urdurabildiklerini iddia edebilirler.
Bu sahtekârlardan (“şarlatan” b u gibi kim seler
için uygun bir kelim edir) bazıları, “psişik güç­
lerini” kullanarak nerenin kazılm ası gerektiğini
anlayabildiklerini iddia edip m aden ya da p et­
rol şirketlerinden büyük p aralar alırlar. Başka
şarlatanlar ise, ölülerle iletişim kurabildikle­
rin i iddia ederek yas tutan insanları istism ar
ederler. İşler b u noktaya varınca artık keyif
verm ekten, eğlenceli olm aktan çıkar, insanla­
rın saflıklarından ve üzüntülerinden faydalan­
m aya dönüşür. Bazıları bu sahtekârların ölülerle
k onuştuklarına içtenlikle inanabilir.
 B üyünün b ir ü çü n cü anlam ı da b ö lü m ü n h gökyüzüne karşı bir gökkuşağı gördüğüm üzde
başlığında kastetm ek istediğim şiirsel büyüdür, de kullanırız. “Büyüleyici” b u anlam da kullanıl-
Güzel b ir m ü zik parçasıyla gözlerim iz do lar ve dığında basitçe bizi d erinden etkileyen, uyaran,
bu perform ansı “büyüleyici” olarak adlandırırız, tüylerim izi d iken d iken eden, bize tam o larak ya-
Ayın ve şeh ir ışıklarının olm adığı karanlık b ir şadığım ızı hissettiren şey anlam ına gelir. Ben size
gecede gökyüzündeki yıldızlara bakar, nefesim i- bu kitapta, gerçeklerin, bilim sel yöntem lerle an-
'.z i. kesen b ir m utlulukla g ördüğüm üzün “büyü ladığım ız gerçek dünyanın olgularının bu ü çüncü
■ğibi” ö ldüğünü söyleriz. Aynı kelim eyi görkem li _ şiirsel ve iyi ki yaşıyorum dedirten anlam da bü-
“ bir güpbafım ı ya d a d ağ m anzarası ya-’dS kapa- yüleyicî ojdûğunu.gö'sterm eyi um uyorum .
 Şim di d oğaüstü olaylar düşüncesine geri
d ö nm ek ve bu d üşü n ce n ed en asla içinde yaşadı­
ğım ız dünyada ve evrende g ö rd ü ğ ü m ü z şeylere
dair do ğ ru b ir açıklam a su nam az b u n u açıkla­
m ak istiyorum . A slında b ir şeyin d oğaüstü açık­
lam ası b ir açıklam a b ile değildir, d ah a d a kötüsü
o şeyin açıklanm a ihtim alin i de ebediyen o rta ­
dan kaldırır. N eden böyle söylüyorum ? Ç ün-
.kü^ “doğaü stü ” olan h e r şey ta n ım gereği doğal
açıklam anın erişim inin ötesindedir. D oğaüstü,
son 400 küsur yıldır yararlandığım ız bilgi b iri­
kim indeki b üyük ilerlem eleri b orçlu o lduğum uz
bilim in ve iyi yapılandırılm ış, d enenm iş ve test
ed ilm iş bilim sel yöntem in erişim inin ötesinde­
dir. Bir şeyin d oğaüstü o lduğunu söylem ek sade­
ce “anlam ıyoruz” dem ek değildir, aynı zam anda
“hiçbir z am an d a anlam ayacağız, o y üzden a n la­
mayı denem e bile” dem ektir.
 Bilim tam tersi b ir yaklaşım sergiler. Bilimin
gücü şim dilik h er şeyi açıklam aya yetm ez ama
başarılı olm asını sağlayan şey de b u yetersizliktir.
Bilim b u n u sorular sorm aya, olası m odeller ya­
ratm aya ve test etmeye, böylelikle doğruya giden
yolu santim santim açmaya devam etm ek için bir
itici güç olarak kullanır. Bugünkü gerçeklik algı­
m ızın d ışında b ir şey gerçekleşecek olursa, b ilim ­
ciler bu d u rum u, şim diki m odellerinde bir sorun
olduğu ve bu m odeli terk etm ek ya da değiştirm ek
gerektiği şeklinde yorum larlar. D o ğ ru olana adım
adım yaklaşm am ız işte bu düzeltm eler ve arkasın­
d an gelen test etm eler yoluyla olur.
Bir cinayet karşısında şaşırıp k alan ve ola­
yı çözm eyi den em ek için bile çok tem bel olup
“doğaüstü” diyerek dosyayı k ap atan b ir dedek tif
hakkın d a ne düşü n ü rd ü n ü z? Bir zam an lar (kız­
gın ya da m u tlu tanrılar, şeytanlar, cadılar, ru h ­
lar, lan etler ya d a b üyülerin y ol açtığı) doğaüstü
bir olayın so nucu olarak g örülen şeylerin aslında
anlayabileceğim iz, test edebileceğim iz ve güve­
nebileceğim iz doğal açıklam aları o ld uğunu tüm
bilim ta rih i b oyunca gördük. Bilim in h en ü z d o ­
ğal açıklam alarda bulunam adığı şeylerin d oğa­
üstü b ir ned en d en kaynaklandığına inanm am ız
24
için kesinlikle hiçbir n eden yok, tıpkı b ir zam an­
lar insanların sandığı gibi volkanlara ya da dep­
rem lere ya d a h astalıklara kızgın kutsal varlıkla­
rın n eden olduğuna inanm am ız için bir neden
olm adığı gibi.
Elbette kim se bir kurbağanın bir prense
(ya da prensin kurbağaya mıydı? Bir tü rlü h a ­
tırlayam attı), veya bir balkabağınm at arabasına
dönüşebilm esinin m ü m k ü n olduğuna gerçek­
ten inanm az, am a böyle şeylerin gerçekte neden
im kânsız olduğunu hiç d u ru p düşü n d ü n ü z m ü?
B unu açıklam anın çeşitli yolları var. B enim fa­
vorim şu.
K urbağalar ve at arabaları özel b ir şekilde
b ir araya getirilm esi gereken çok sayıda parçadan
oluşan karm aşık şeylerdir. Yani kazara (ya da bir
değneğin hareketiyle) oluşam ayacak bir yapıya
sahiptirler, “karm aşık”tan kastım bu. Kurbağa ya
da at arabası gibi karm aşık b ir şeyi yapm ak ol­
dukça zordur. A t arabası yapm ak için tü m parça­
ları doğru biçim de bir araya getirm eniz gerekir.
Bir m arangozun ve diğer zanaatkârların hüner­
lerine ihtiyacınız vardır. At arabaları şans eseri
veya parm ağınızı şıklatıp “A brakadabra” dem e­
nizle ortaya çıkıvermez. At arabasının belli bir
yapısı, karm aşıklığı, tekerlekler ve akslar, p en c e ­
reler ve kapılar, yaylar ve k aplam alı ko ltu k lar gibi
kısım ları vardır. A t arabası gibi k a rm aşık b ir şeyi,
kül g ibi basit b ir şeye d ö n ü ştü rm e k görece kolay
olurdu, p e rin in sih irli değneğinde, kıvılcım çı­
karacak b ir d ü z e n e k o lm ası yeterdi. H e m e n h e r
şeyi k üle çev irm ek kolaydır. A m a k im se b ir yığın
külü ya da b ir b alkabağm ı alıp at arab asın a çe-
virem ez ç ü n k ü a t arabası fazlasıyla karm aşıktır.
H atta at a rabası sadece k arm aşık değildir, ulaşım
için in sanlara fayda sağlayan b ir nesn e olduğu
için fa ydalı b ir yönde karm aşıktır.
H adi işleri p eri için b iraz kolaylaştıralım .
P erin in ön ü n d e balkabağı yerine, m ak et uçak
yap m ak için kullan d ığ ım ız te k te k parçalardan
oluşan setlere b e n z e r şekilde, içinde b ir at arabası
o lu ştu rm ak için gerekli tü m parçaların k a rm ak a­
rışık d u rd u ğ u b ir koli o lsun. At arabası yapm ak
için gerekli p a rça seti yüzlerce tah ta kalas, cam
levha, d em ir ç u b u k ve parm aklık, to m a rla k a p ­
lam a, çarşaf ç arşaf d eri ile b irleştirm ek için çi­
viler, tornav id alar ve k ap kap yapıştırıcı içerirdi.
Şim di p eri a n n e n in dü zen li b ir sırayla kullanm a
kılavuzundak i talim atları okuy u p p arçaları b ir­
leştirm ek y erine, h e p sin i dev b ir bohçaya koyup
çalkaladığını düşü n ü n . Sizce parçaların ta m da
çalışır haldeki b ir at arabası o lu ştu rm ak üzere
b ir araya gelip b irb irlerine yapışm a şansı nedir?
C evap h içtir, yani sıfırdır. B unun ned en lerin d en
b iri şu: k arm akarışık haldeki parçaları b ir araya
getirerek çalışan b ir a t arabası h atta çalışan her­
hangi bir şey o lu ştu ram am an ın yollarının sayısı,
oluşturabilm e y ollarının sayısından çok a m a çok
d a h a fazladır.
Bir yığın parça alsanız ve rasgele etrafa sa-
vursanız, ara sıra işe yarar bir yapı oluşturacak
ya d a iyi kötü b ir şeylere benzetebileceğim iz şe­
k ilde düşebilirler. A ncak b u n u n gerçekleşm e y ol­
la rın ın sayısı, bizim o n ları b ir hu rd a yığınından
başka b ir şeye benzetem eyeceğim iz şekilde düş­
m elerinin yollarıyla kıyaslanınca çok çok azdır.
B ir h u rd a yığınını m ilyonlarca kez tekrar tekrar
karıştırıp o n la r ı. . . başka b ir h u rd a yığını h aline
g e tirm enin m ilyonlarca yolu vardır. Parçaları h er
karıştırdığınızda d a h a önce görm ediğiniz özgün
b ir yığın elde edersiniz am a bu m ilyonlarca ola­
sılıktan sadece çok am a çok kü çü k bir g ru p ya­
yıntı, (sizi b aloya götürm ek gibi) herhangi b ir işe
yarayan ya d a tanıdık ya d a h atırlanabilir b ir şey
halini alabilir.
25
 Kim i duru m lard a, bu p ar­
çacıkları karıştırabileceğim iz yol­
ların sayısını saym ak gerçekten
de m üm kündür, aynı b ir deste
iskam bil kâğıdıyla yapabileceği­
Kartları dağıtanın desteyi k ar­
m iz gibi. Bu örnekte söz konusu
dığını ve dö rt oyuncuya, h e r birinde
parçacıklarım ız iskam bil kâğıtları
13’er k art olacak şekilde k artlan da­
olsun.
ğıttığını düşünün. E lime bakıyorum
ve şaşkınlıktan nefesim kesiliyor. 13
maçanın 13 u de bende! M açaların

O yuna devam
etm ek için fazla ürk­
tüğüm den diğer üç
oyuncuya, onların da
benim kadar şaşıra­
caklarını bilerek elimi
açıyorum.

A ncak teker teker diğer oyun­

cular da k artlarını m asaya açtıkla­
rın d a şaşkınlığım ız h er b ir oyun­
cunun eliyle daha da artıyor. H er
birin in eli “m ükem m el”, b irinde 13
kupa, öbü rü n d e 13 sinek diğerinde

İM ise 13 karo var.

 Böyle b ir şey doğaüstü b ir büyü m ü olurdu?
Öyle düşünm eye m eyledebiliriz. M atem atikçiler
böylesi olağanüstü b ir dağıtım ın tam am en şans
eseri d enk gelebilmiş olm asının olasılığını he­
saplayabilirler. G ö rü n en o ki b u sayı m üm kün
olam ayacak k ad ar küçük b ir sayı 53.644.737.76
5.488.792.839.237.440.000’da 1. Bu sayıyı nasıl
okum am gerektiğinden bile em in değilim! Bir
trilyon yıl b oyunca o tu ru p k art oy u n u oynaya­
cak olursanız, böyle m ükem m el b ir el yakalam a
Evrimin yavaş büyüsü
fırsatınız b ir kere olabilir, o da belki. A m a, mesele
şu ki, o el gelebilecek diğer her elden d aha a z olası Peri masallarında olduğu gibi, bir kar­
değil! 52 k a rttan herhangi b ir belirli elin gelme m aşık organizmayı tek bir adım da
olasılığı 53.644.737.765.488.792.839.237.440.000’ diğer bir karmaşık
da 1, çünkü b u tü m olabilecek k art dağılım larının nizmaya çevirmek ha
toplam sayısı. Yalnızca biz dağıtılan ellerin büyük kikaten de gerçekçi
çoğunluğunda diğer belirli ö rü n tü leri fark e t­ olasılıklar diyarının
miyoruz, bize sıradan b ir d ağılım dan farklıymış ötesinde bir şey olur­
izlenim i verm iyorlar. Biz sadece b ir şekilde d ik ­ du. Ama karmaşık
katim izi çeken elleri fark ediyoruz. canlıların var olduğu
Eğer parçaların ı rasgele kom bin asy o n lar­ b ir gerçek. Peki bu can­
da yeniden düzenleyecek k a d a r caniyseniz, b ir lılar nasıl ortaya çıktılar?
prensi dönüştürebileceğiniz m ilyarlarca şey var.
A m a b u k om b in asy o n ların çoğu tıp k ı m ilyarlar­ bunlar ve çam ağaçlan, prens­
ca anlam sız k a rt d a ğ ılım ın d a o lduğu gibi hiçbir ler ve balkabaklan, siz ve ben
şeye benzem eyecektir. Rasgele k a rıştırılan b u gibi karm aşık şeyler gerçekte
parçaların kom bin asy o n ların d an sadece k ü çü ­ nasıl meydana geldiler? Tarihin
cük b ir azın lık ancak, (kurbağayı g eçtim ), ta n ı­ büyük bir bölüm ü boyunca kim­
n abilir ya d a işe y arar b ir şeye benzer. senin düzgün bir şekilde cevap-
Prensler kurbağaya, balkabakları at araba­ layamadığı güç bir soruydu
larına d önüşm ez çü n k ü k urbağalar ve at arabala­ bu. O nedenle insanlar bunu açık­
rı, parçaları neredeyse sonsuz tane h u rd a yığını lam ak için hikâyeler uydur- ■
şeklinde bir araya gelebilecekken gelm em iş olan dular. A ma sonra b u soru, ya­
karm aşık şeylerdir. Bir gerçek o larak artık biliyo­ şamış en büyük bilimcilerden
ruz ki yaşayan h e r canlı, h er insan, h e r tim sah, Charles D anvin tarafından, on
h e r karatavuk ve h atta h er B rüksel lahanası aslen dokuzuncu yüzyılda çok da
daha basit b içim lerden evrildiler. Yani bu sadece talıkh b ir şekilde
şanstan ibaret b ir süreç ya d a b ir tü r b ü y ü mü? bölüm ün geri
Hayır! Kesinlikle değil! Bu çok sık rastlanılan b ir saca açıklamak için
yanlış anlam a, o y üzden gerçek hayatta gördükle­ fakat bunu yapaı
rim izin neden ve nasıl, tesadüfen ya d a şans eseri kendi anlatım ından farklı bir anla­
ya da “büyülü” b ir şeylerle (tabii ki bizi h uşu ve tım kullanacağım.

27
 Danvin’in bu soruya verdiği cevap şöyleydi: İn­
sanlar, timsahlar ve Brüksel lahanaları gibi karmaşık
organizmalar, birdenbire, bir hamlede ortaya çıkmadı.
Her yeni adımdaki canlı, adım adım, aşamalı olarak
bir önceki adımda zaten var olandan azıcık daha fark­
lılaştı. Uzun bacaklı bir kurbağa yaratmak istediğinizi
duşunun. Amacınıza ulaşmak için hemen hemen is­
tediğinize yalan bir başlangıç noktası belirleyin, örne­
ğin kısa bacaklı kurbağalardan başlayın. Kısa bacaklı
kurbağalarınızı şöyle bir inceleyin ve bacak boylarım
ölçün. Bu kurbağaların diğerlerinden birazcık daha
uzun bacaklı olanlarından birkaç erkek ve dişi seçip
çiftleşmeleri için bırakın, daha kısa bacaklı olanların
ise çiftleşmelerini tüm den engelleyin.
Uzun bacaklı erkekler ve dişiler üreyecekler ve
iribaşlar meydana getirecekler, bu iribaşlar da bacak­
ları olan kurbağalara dönüşecek. Yeni nesildeki kur­
bağaların bacaklarını da ölçün ve yine ortalamadan
daha uzun bacaklı olan erkek ve dişileri seçip ürem e­
leri için bir araya koyun.
28
Bunu bir 10 nesil boyunca tekrarladıktan
sonra ilginç bir şey fark etmeye başlayabilirsiniz.
Kurbağa nüfusunuzun ortalam a bacak boyu u zun­
luğu, başlangıçtaki nüfusun ortalam a bacak boyu
uzunluğundan fark edilebilir derecede fazla ola­
caktır. H atta 10. nesildeki tüm kurbağaların ilk ne­
sildeki herhangi bir kurbağadan daha uzun bacaklı
olduğunu bile görebilirsiniz. Ya da belki de 10 nesil
yeterli olmaz, 20 nesil hatta daha fazlası gerekebilir.
Ama eninde sonunda g ururla “eski kurbağalardan
daha u zun bacaklı yeni b ir kurbağa yaptım” diye­
bilirsiniz.
Bunu yapmak için ne bir sihirli değneğe ne de
herhangi bir çeşit büyüye gerek var. Burada yaptığı­
m ız işlemin adı seçici üretme. Bu işlem, kurbağala­
rın kendi aralarındaki çeşitlilikten ve bu çeşitliliğin
sonraki nesillere, ebeveynlerden çocuklara genler
yoluyla aktarılm asından faydalanır. Basitçe hangi
kurbağaların üreyeceklerini hangilerinin ürem e­
yeceklerini seçerek yeni bir tip kurbağa yapabiliriz.
 Basit değil mi? A m a sadece u zu n bacaklar
yapm ak yeterince etkileyici değil. S onuçta bacak­
ları daha kısa da olsa y in e de kurbağalar ile işe
koyulduk. Bir de d a h a kısa bacaklı kurbağalarla
değil de, h ep ten kurbağa olm ayan b ir şeyle, ö r­
neğin d ah a ç ok sem endere b enzeyen b ir şeyle bu
işe başladığınızı d ü şü n ü n . S em enderler, k urb ağ a­
ların bacaklarıyla (en azın d an arka bacaklarıyla)
kıyaslanınca oldukça kısa bacaklara sahipler ve
onları zıplam ak yerine y ü rü m e k için kullanırlar.
Ayrıca sem enderlerin u zu n kuyru k ları varken,
kurbağalarda k uyruk b ile y oktur ve sem enderler
çoğu kurbağadan d a h a ince ve u zundur. Am a
binlerce nesil geçm esi için yeterince zam an ve­
rilirse, sabırla kurbağaya d ah a çok benzeyen dişi
ve erkeklerin ü rem esine izin verip, kurbağaya
daha az benzeyen b ireylerin ürem esini engelle­
yerek b ir sem en d er n ü fu su n u n nasıl b ir k urbağa
nüfusuna dönüşebileceğini sanıyorum kafanızda
canlandırabilirsiniz. Bu işlem in hiçb ir a d ım ın d a
öyle büyük b ir değişim görm ezsiniz. H er nesil
b ir önceki nesle oldukça benzeyecektir. Ancak
yeterince nesil geçtikten sonra ortalam a kuyruk
u zu n lu ğ u n u n b iraz azaldığını, o rtalam a a rka b a­
cak u zunluğunun d a biraz arttığını fark etm eye
başlayabilirsiniz. B elirli b ir sayıda nesli g eride bı­
raktıktan sonra, eskisinden d ah a kısa kuyruklu ve
d a h a u zun arka bacaklı bireyler, sürü n m ek yerine
zıplam ayı daha kolay bulm aya başlayabilirler. Bu
böyle s ü rü p gider.
Tabi b u senaryoda kendim izi, varm aya ça­
lıştığım ız sonuca ulaşm ak için çiftleşm esini iste­
diğim iz dişileri ve erkekleri seçen b irer yetiştirici
olarak hayal ettiğim iz b ir tablo çizdim . Çiftçiler
b u tekniği, daha ço k ü rü n veren ya da hastalığa
daha dayanıklı ekinler ve hayvanlar ü retm ek gibi
am açlar için binyıllardır uyguluyorlar. D arw in
b u sürecin işlemesi için bir yetiştiricinin seçim
yapm asına bile gerek olmadığım anlayan ilk kişiy­
di. D arw in basitçe, bazı bireyler üreyecek kadar
29
yaşayam ayıp b azıları yaşayabildiği için, tü m bu
sürecin doğal olarak işleyebileceğini gördü. Ü re­
yebilecek k a d a r u z u n sü re hayatta kalabilenler,
kalam ayanlardan d ah a iyi özelliklere sahip old u k ­
larınd an yaşam larını sü rdürebiliyor ve üreyebili­
yorlardı. Böylece o n ların çocukları d a ann e-b ab a­
ların ın hayatta k alm alarına y ardım cı olan genleri
alm ış oluyorlardı. İster sem enderler y a da k u rb a ­
ğalar, ister kirp iler ya d a hin d ib a otları söz k o nusu
olsun, b ir toplulukta h er z am an hayatta kalm akta
diğer bireylerden d a h a iyi olan bireyler olacaktır.
Eğer u zu n bacaklar, k urbağalar ve çekirgelere zıp­
layarak tehlikeden uzaklaşm akta, çitalara ceylan­
ları kovalam akta, ceylanlara çitalardan kaçm akta
yardım cı olacaksa, d ah a u z u n bacaklı bireylerin
ölm e olasılığı, d a h a kısa bacaklı bireylerin ölm e
olasılığından d ah a a z olacaktır. Böylece, u zu n b a ­
caklı bireylerin üreyecek k ad ar yaşam aları d aha
olası hale gelecektir. A yrıca, çiftleşm ek için uygun
eş adayı olan bireyler arasında u zu n b acaklılar ço­
ğ u nlu k ta olacaktır. D olayısıyla h e r y en i nesilde,
uzu n bacaklılık için gerekli g enlerin b ir sonraki
nesle aktarılm a şansı artar. Z am anla n ü fu sta u zu n
bacaklılık g en in i taşıyan bireylerin sayısı çoğalır.
30
Yani b u doğal süreç, ürem eleri için uzu n bacaklı
bireyleri seçen insan gibi akıllı bir tasarım cının
yaratacağı etkiyle tam olarak aynı etkiyi yaratır.
Tek bir farkla, böyle bir tasarımcıya ihtiyaç du y­
m adan. O lan biten h e r şey, ü rem ek için y eterin­
ce uzun bacaklı olanların ürem esi, uzu n bacaklı
olm ayanların ise üreyem em esinin doğrudan bir
sonucu olarak, doğal yollardan kendi b aşına ger­
çekleşir. Bu n edenle b u sürece doğal seçilim adını
veriyoruz.
Yeterince nesil geçmesi için zam an tanınırsa,
semendere benzeyen atalar kurbağaya benzeyen
torunlara dönüşebilir. D aha da zam an tanınırsa b a­
lığa benzeyen atalar, m aym una benzeyen torunlara
dönüşebilir. D aha daha çok zam an tanınırsa bakte­
riye benzeyen atalar insanlara benzeyen torunlara
dönüşebilirler ve zaten tam olarak olan da budur.
Bu şimdiye kadar yaşamış h er hayvan ve bitkinin
geçmişinde meydana gelmiş bir şeydir. B unun için
gerekli nesillerin sayısı sizin veya b enim hayal ede­
bileceğimizden çok daha fazladır am a dünya milyar­
larca yıl yaşındadır ve fosillerden bildiğimiz kadarıy­
la yaşam, 3,5 milyar yıl önce başladı, yani evrimin
gerçekleşmesi için yeterince zam an bulunuyordu.
 İşte Darvvirî:in bü y ü k fikri de b u d u r ve adı da
D oğal Seçilim Yoluyla Evrim’dir. Bu, insan zih n i­
n in b u lduğ u en önem li fikirlerden biridir. D ünya
üzerindeki yaşam la ilgili bildiğim iz h er şeyi açık­
lar. O kad ar önem lid ir ki, ilerleyen bölüm lerde
evrim e geri döneceğim . Şim dilik sadece evrim in
çok yavaş ve aşam alı olarak ilerlediğini anlam a­
nız yeterli. A slm da pren sler ve kurbağalar gibi
karm aşık şeylerin v ar o lm asını m ü m k ü n k ılan da
evrim in böyle çok aşam alı oluşudur. Bir kurbağa­
n ın büyüyle b ir p rense d ö n ü şü m ü aşam alı değil,
an id ir ve b u olayı gerçeklik dünyasının dışına iten
de b u aniliktir. Evrim ise olan lar için gerçek b ir
açıklam adır, gerçekten işe yarar ve evrim in doğ­
ruluğunu gösteren gerçek kanıtları vardır. K arm a­
şık yaşam b içim lerinin b ir anda, (aşam alı olarak
adım adım evrilm ek yerine) te k b ir ham lede o rta ­
ya çıktığını iddia eden h e r şey, p e rin in sihirli d e ğ ­
neğinin kurm aca büyüsü n d en d a h a iyi olm ayan
tem bel işi b ir hikâyedir sadece.
Balkabaklarının at arabalarına dönüşm ele­
rinde de d u ru m aynıdır: büyülü sözler kurbağalar
ve prenslerde işe yaram adıkları gibi balkabakla-
rın d a da işe yaramaz. At arabaları evrilmezler, en
azından doğal yollardan prensler ve kurbağalar gibi
evrilemezler. Ama yolcu uçakları, bilgisayarlar ve
kilden yapılmış ok uçları gibi, at arabaları da, aslen
kendileri evrilm iş olan insanların yapımıdırlar. İn ­
san beyni ve elleri doğal seçilimle evrilm iştir tıpkı
sem enderlerin kuyrukları, kurbağaların bacakları
gibi. Evrilen insan beyni, at arabaları ve norm al
arabalar, m akaslar ve senfoniler, çam aşır m akine­
leri ve saatler tasarlam a ve yaratm a kabiliyetine sa­
hiptir. B urada bir kez daha büyü yok. Bir kez daha
düzenbazlık yok. Bir kez daha h er şey güzelce ve
basitçe açıklandı.
Bu kitabın geri kalanında size bilimsel olarak
algılanabilir gerçek dünyanın kendine has büyü­
sünü gösterm ek istiyorum. Gerçek olan ve nasıl
çalıştığını anladığım ız ilham verici güzelliklerden
oluşan, benim şürsel dediğim büyüyü... Gerçek
dünyanm gerçek güzelliği ve büyüsünün yanında,
doğaüstü büyüler ve sihirler ucuz ve basit kalır.
Gerçeğin büyüsü n e d oğaüstüdür ne de kandırm a­
cadır, sadece m uhteşem dir. M uhteşem ve gerçektir.
M uhteşemdir, çünkü gerçektir.
 u kitap tak i çoğu b ö lü m ü n başlığı b ir sorudan
B oluşuyor. A m acım , b u soru lara cevap verebil­
m ek ya d a en azından olabilecek e n olası cevabı
verm ektir, y ani bilim in cevabını. A m a çoğunlukla
önce m asalsı cevaplarla başlayacağım ç ü n k ü b u n ­
lar ilginç ve eğlenceli oluyorlar ve b ir zam anlar
b u n lara gerçekten in an an in san lar vardı. Bazıları
şu a nda bile inanıyor.
D ü n y an ın h er yerinde insanların, kökenleri­
ne yani n ereden geldiklerine d a ir b ir söylenceleri
vardır. Birçok soyun söylenceleri sadece o soyun
kökenin e d a ir b ir şeyler anlatır, san k i diğer soylar hiç
yokm uş gibi! Aynı şekilde birço k soyun, in sanları öldür­
m em eleri gerektiğine d a ir kuralları v a rd ır am a “insanlardan”
kastın sadece k en d i so y u n d an in sanlar olduğu ortaya çıkar. Diğer
soylardan gelen in sanları ö ldürm ekte h iç so ru n yoktur!
îşte size tip ik söylencelerden T azm anya abo rjinlerinden b ir
g ru b u n kökenlerine d a ir b ir tanesi. M oinee isim li b ir tanrı, yıl­
dızlarda geçen b ir savaş esnasında D rom erd een er isim li d üşm an
b ir ta n rı tarafın d an yenilgiye uğratılır. M oinee ölm ek üzereyken
yıldızlardan Tazm anya’ya düşer. Ö lm eden önce, istirahat m ekânını
son b ir kez ku tsam ak ister ve insan ları yaratm aya k a rar verir. A ncak
ölm ek üzere o ld u ğ u nu b ildiğinden öyle b ir telâşe içindedir ki
onlara d iz verm eyi u n u tu r, (hiç şüphesiz zor d u ru m u n u n da
dikkatin i d ağıtm asının verdiği) dalgınlıkla onlara kangu­
ru la r gibi b ü y ü k kuy ru k lar verir, b u d u ru m insan larm h iç­
b ir zam an oturam ayacakları anlam ın a gelm ektedir. S onra
da ölür. İnsan lar k a n g u ru ku y ru k lu ve dizsiz olm aktan
nefret edip yardım için gökyüzüne yalvar-

Bunun üzerine hâlâ gökyüzünde ||g|R B ğ&

haykırarak zaferini kutlam akta olan ulu
D rom erdeener in sanların yardım çığlıkla-
K rını işitir ve ne olup bittiğini görm ek için *
\ Tazmanya’ya iner. İnsanlara acır ve onlara
bükülebilen dizler verip vücutlarına uy-
m ayan o kanguru kuyruklarını keser. Ar
tık hepsi oturabilecektir ve sonsuza kadar
^ mutlu yaşarlar.
r Sık sık bu söylencenin farklı türleriyle karşı-
k laşırız. Bu şaşırtıcı bir şey değil çünkü insanlar kamp
I ateşinin etrafında hikâyeler anlatırken genelde de-
I tayları değiştirirler, böylece hikaye yörelere göre fark- *
■ hlıklar göstermeye başlar. Bu Tazmanya söylencesinin İ
A farklı bir anlatımında Moinee, Parlevar adını verdiği ilk
m a k insanı gökyüzünde yaratır. Parlevar kanguru gibi bir kuy-
K » ruğa ve bükülemeyen dizlere sahip olduğundan oturama-
maktadır. Yine önceki öyküde olduğu gibi düşman tanrı
Dromerdeener kurtarmaya gelir. Parlevara uygun dizler
I verip kuyruğunu keser, yarayı merhem ile iyileştirir.
I Parlevar daha sonra gök yolu (Samanyolu) bo-
yunca yürüyerek Tazmanya’ya iner.

33
 O rta D o ğ u n u n M usevi soylarının sadece
bir tan rıları vardı ve M useviler bu tanrıyı dü ş­
m an soyların tan rıların d an ü stü n görüyorlardı.
Bu ta n rın ın çeşitli isim leri vardı ve insan ların ona
b u isim lerle seslenm eleri yasaktı. Söz k o nusu ta n rı ilk
insanı tozdan y aratır ve adını Â dem (“adam ” anlam ına
gelir) koyar. Âdem’i kasten kendisine b en zer şekilde yarat­
m ıştır. A slında tarihteki çoğu tan rı, erkek (veya bazen kadın) o la­
ra k resm edilir, genellikle dev gibidirler ve h er zam an doğaüstü güçleri
vardır.
T anrı Â dem ’i, (biri h ariç tü m ü n ü n ) m eyvelerini yiyebileceği ağaçlarla dolu Eden
adı verilen b ir cennet bahçesine yerleştirir. Bu yasak olan ağaç “iyiliğin ve kötülüğün bilgisi
ağacıdır” ve ta n rı Âdem’i b u ağacın m eyvelerini yem eyeceğinden e m in b ir şekilde bırakır.
D aha so n ra ta n rı Â dem ’in tek başın a yalnızlık hissedeceğini fark edip b u konuda bir
şeyler yapm ak ister. İşte b u noktada, D rom erd eener ve M oinee’n in hikayesinde oldu­
ğu gibi, efsanenin iki farklı türüyle karşılaşıyoruz ve h e r iki tü r de kutsal Yaratılış
Kitabı’n d a bulunuyor. D ah a eğlenceli olan tü re göre, tan rı tüm hayvanları Âdem’e
yardım cı o lm aları için y aratır a m a hâlâ b ir şeylerin eksik olduğuna k arar verir: bir
kadm ! Böylece Âdem’i u yuşturup göğsünü açar, b ir kaburgasını çıkarır ve göğsünü
tekrar diker. D ah a s o n ra b u kaburgadan b ir k ad ın yetiştirir, tıpkı sizin kestiği­
niz b ir d aldan yeni b ir bitkiyi yetiştirebileceğiniz gibi. O na Havva adını v erir ve
Âdem’e karısı o larak sunar.
N e yazık ki bahçede kahrolası b ir yılan
vardır ve Havva’ya yanaşıp o n u iyiliğin v e k ö ­
tülüğ ü n bilgisi ağacm m yasak m eyvesinden
koparıp  dem ’e yedirm eye ik n a eder.  dem ve
Havva m eyveyi yerler ve d erhal çıplak oldukla-

34
rın ın bilgisine sahip olurlar. Bu o nları u tandırır ve
kendilerine in cir yaprağından birer ön lük yapar­
lar. Tanrı b u n u fark ettiğinde, yasak meyveyi yiyip
bilgilendikleri ve san ırım m asum iyetlerini kaybet­
tikleri için onlara kızar. O nları bahçeden kovarak,
hem A dem ve Havva’yı hem de tü m çocuklarını
zorluklar ve acılarla dolu b ir yaşam la lanetler. Bu­
güne kadar, Â dem ve Havva’n ın korkunç itaatsizli­
ğin in hikâyesi “ilk günah” adı altında hâlâ birçok
insan tarafından ciddiye alınm aktadır. H atta ba­
zıları, (Âdem’in gerçekten var olm adığını kabul
etm elerine rağm en) b u “ilk günahın” Âdem’den
hepim ize geçtiğini ve hepim izin  dem ’in suçunu
paylaştığım ıza inanırlar.

35
 İskandinavya’n ın denizci V ikingler
olarak ü n salm ış olan N orveçli in san ­
ları, Y unanlar ve R om alılarda olduğu
gibi birço k tan rıy a sahiptiler. Baş ta n ­
rıların ın ism i O din’d ir ve bazen W otan
ya d a W oden o la ra k d a isim lendirilir, ki
İngilizce “W ednesday” yani çarşam ba
g ü n ü n ü n ism i b u rad an gelm ektedir. (İn ­
gilizce “T hursday” yani p erşem be g ü n ü ­
n ü n ism i d e y ine b ir başka N orveç ta n rı­
sından , u lu çekiciyle şim şekler çaktıran
T hor’d a n gelir).
Bir g ü n O d in , kendileri de b irer
tan rı olan kardeşleriyle b e rab er sahil
kıyısında y ü rü rk e n iki ağaç gövdesine
rastlar.
 Gövdelerden b irini “Ask” adını verdikleri ilk adam a, ö bü­
rü n ü de “Embla” adını verdikleri ilk k ad ın a dönüştürürler. İlk
adam ve kad ın ın b edenlerini yaratan ta n rıla r d ah a sonra da
onlara yaşam ın nefesini verirler; bilinç, y üz ve konuşm a arm a­
ğanları d a b unları takip eder.
N eden ağaç gövdeleri m erak ediyorum . N eden b uz sar­
kıtları ya da k u m tepeleri değil? K im in, n eden b u hikâyeleri
uydurduğunu m erak etm ek sizce de çok ilginç değil mi? Tah­
m inen tü m bu efsaneleri ilk icat eden ler b u n ların kurm aca ol­
duğu n u u ydurdukları esnada biliyorlardı. Ya d a b irçok farklı
insan, farklı zam anlarda, farklı yerlerde hikâyelerin farklı k ı­
sım larını uydurdu; başka in sanlar d a bu parçaları aslında k u r­
m aca olduğunu fark e tm eden, belki d e b azılarını d eğiştire­
rek b ir araya g etirdi m i dersiniz?
M asallar eğlencelidir ve onları tekrar etm eyi
severiz. A m a k adim b ir söylence ya d a internette
dolaşıp du ran m o d ern b ir “şehir efsanesi” de
olsa, eğlenceli b ir hikâye duyduğum uzda
d u ru p b u hikâyenin ya da en azından
herhangi b ir parçasının doğ ru olup ol­
m adığını sorm aya da değer. Ö yley­
se hadi soralım , ilk insan kimdi?
Ve bu so ru n u n doğ ru
olan, bilim sel cevabı­
n a bir göz atalım .

37
Kimdi t>ULilk
insan gerçekten*?
BU SİZİ ŞAŞIRTABİLİR am a ilk insan diye bir
şey hiç olm adı, çü n k ü h e r insanın ebeveynlerinin
olm ası gerekir ve o ebeveynlerin de insan olm a­
sı gerekir! Tıpkı tavşanlarda olduğu gibi. H içbir
zam an b ir ilk tavşan yoktu ya da ilk tim sah ya
da ilk yusufçuk. Şimdiye k adar doğan h e r yaratık
ebeveynleriyle aynı tü re m en su p tu (belki birkaç
istisna olabilir am a b u ra d a onları g örm ezden ge­
leceğim). Yani b u d oğm uş olan h er yaratığın b ü ­
yükanne ve büyükbabalarıyla da aynı tü re ait ol­
duğu anlam ın a gelmelidir. Ve b ü y ü k büyükanne
ve büyük büyükbabalarıyla da. Ve büyük büyük
büyük an n e ve bü y ü k büy ü k büyükbabalarıyla da.
Ve b u böyle sonsuza k ad ar gider.
Sonsuza kadar m ı? A slında hayır, o k ad ar
basit değil. B unu b iraz açıklam ak gerekecek ve
açıklam aya b ir d üşünce deneyiyle başlayacağım.
D üşünce deneyi, hayal g ü cünüzü kullanarak
yaptığınız b ir d eneydir. Şim di hayal edeceğim iz
gerçekte im kânsız çü n k ü bizi zam anda geriye
götürecek y ani b iz d oğm adan ço k öncesine. Fa­
kat bunu hayal ederek de önem li bir şeyler öğre­
nebiliriz. O y üzden işte d üşünce deneyim iz. Tek
yapm anız gereken şu k om utları takip etm ek.
K endinize ait b ir fo toğraf bulun. Şimdi
babanızın bir fotoğrafını b u lu n ve o n u sizinki­
n in üzerin e k oyun. D aha s o n ra o n u n b abasının,
yani dedenizin fotoğrafını bulun. D aha sonra
da o n u n babasının, yani d ed enizin babasının
bir fotoğrafını bu lu n ve en üste yerleştirin. Bü­
yük büyük dedelerinizin hiçbiriyle tan ışm a­
m ış olabilirsiniz. B en b en im kilerin hiçbiriyle
Another random document with
no related content on Scribd:
 73. The Singing Bird. [Note]

[Contents]

a. Fine Waiting Boy.

Alfred Williams, Maroon Town.

A gentleman have him servant, and one day he said to de servant, “Collin, go an’ look about de horse
harness my buggy.” An’ Collin go an’ harness him master horse an’ put in de buggy. Well, him master
drive on an’ him drive on till him get to a well; an’ de master said, “I want some water.” An’ Collin said,
“Massa, der’s a well is down before.” An’ he an’ Collin come out de buggy against de well-side, an’
meanwhile de massa sit against de well-side, Collin pitch him master in de well. An’ Collin tu’n back an’
go on half way wid de buggy, an’ when he get home de missus ask him, “Where is de master?” an’
Collin said, “He goin’ pay a visit an’ comin’ to-morrow; de buggy goin’ meet him.” Collin go de day wid
de buggy. When he went back, de missus said, “Where is de master?” He said, “Go to pay a visit, won’t
be back till to-morrow.” When Collin gone, de nex’ servant in de yard say, [84]“Missus, hear what little
bird singing?” Missus come to de doorway an’ listen, an’ hear de little bird whistling, 1

[MP3 ↗️ | MusicXML ↗️]

♩ = 84

Fine wait-in’ boy, fine wait-in’ boy, Throw his mas-ter in-to a well,
Col-lin, Col-lin, no ben see da lit-tle bird up-on tree so long?

When de missus hear de little bird singing so, couldn’t understand, called a sensible person
understand de bird. An’ go search de well, fin’ de master body, an’ go tak Collin hang him.

[Contents]

b. The Golden Cage.

William Harris, Maggotty.

A king had a daughter. He had two servants who did not like the daughter. One day the two servants
were going to the well for water and the daughter said she wanted to go with them. And they catch the
little girl and cast her in the well. Three days after, the little girl went home to her father an’ the father
catch the two servants and throw them in the well. And he get his child and thus end the story.

[MP3 ↗️ | MusicXML ↗️]

♩ = 84

Cheep, cheep, cheep, cheep. I brought a news to tell you. Cheep, cheep, cheep,
cheep. I brought a news to tell you. Miss Chee Chee take you,
one dear love an’ cast her in-to a well. Be qui-et, be qui-et, I will
make a gold-en cage an’ put you in-to it. No, no, no, no.
Same me will do it to dear love too, you will do with me the same.

[85]

1 Sung by Mrs. Williams. ↑

[Contents]
 74. Two Sisters. [Note]

Margaret Morris, Maroon Town, Cock-pit country.

Two sister dey to house. One sister fe servant to a Busha 1 in one pen 2, an’ tell de Busha marry odder
sister. De sister name Miss Grace my fair lady, de older sister Lady Wheel. An’ Miss Wheel servant to
him sister. Busha gone to him work, never come back till midnight. Busha come, never hear not’ing stir.
Till one day him gone out, Miss Wheel call Miss Grace to let dem go pick peas. So dem went away an’
tek a basket pick de peas, an’ have a baby in de hand, Miss Grace my fair lady baby. An’ when dem
pickin’ de peas aroun’ sea-ball, Miss Wheel mek Miss Grace tek off dress an’ Miss Wheel shove Miss
Grace my fair lady in de hole. She pick up de peas an’ come home, tek water wash her breast, tek de
baby fe her own self; when night come, suckle de baby. So when de Busha come home midnight, she
give him de dinner, eat an’ drink dat time, no notice him wife at all. T’ree day after dat he keep on
coming but never notice. Till a day when he come, he ax fo’ de servant. Say, “No, my dear, I sen’ her
out to de common, soon come.” De husban’ fall in sleep an’ never hear if de servant come in. Till one
day when de husban’ coming back, one of de neighbor call to him, “Busha, you don’ hear what harm
done in your house?” He say no. Dem tell him he mustn’t even drink cold water into de house de night
an’ him hear what alarm done. So de Busha go, an’ what de lady gi’ him he never tek, never drink cold
water even. Him force him an’ he never touch it. An’ de Busha lay down midnight an’ seem to doze
asleep, but he no ’sleep.

Have a little dog an’ call de dog “Doggie.” Dog see when dead woman come. She call to de dog,

“Han’ me my baby, my little doggie.”

“O yes, Miss Grace, my fair lady.”

Gi’ him de baby.

“Gi’ me some water, my little doggie.”

“O yes, Miss Grace, my fair lady.”
“Han’ me my bowl, my little doggie.”
“O yes, Miss Grace, my fair lady.”
“Gi’ me some water, my little doggie.”
“O yes, Miss Grace, my fair lady.”
“Gi’ me my comb, my little doggie.”
“O yes, Miss Grace, my fair lady.”

[86]

“Gi’ me my baby, my little doggie.”

“O yes, Miss Grace, my fair lady.”

De gentleman hear ev’ry word. De lady say, “Oh, not’ing, my dear!” Don’ want de Busha fe hear
not’ing. An’ de las’ night come, de neighbor put him up to put a pail of milk an’ a pail of hot water at de
doorway an’ to cover it wid a sheet. De dead woman come an’ call out de same:

“Gi’ me my clo’es, my little doggie.”

“O yes, Miss Grace, my fair lady.”
“Take my baby, my little doggie.”
“O yes, Miss Grace, my fair lady.”

Tek de baby an’ put it to bed. An’ step in de hot water, pitch into de milk cover wid de white sheet. Take
him out of de cover an’ wrap her up, an’ she look up eyes fix up. De gentleman say, “What do you, me
dear?” An’ say, “My sister shove me down in de ball. Him call to me fe go an’ pick peas an’ shove me in
deh.” When de gentleman fin’ out wife dead, take Miss Wheel, build a lime-kiln an’ ship into a barrel an’
pitch down de hill-side roll it in de fire.

Jack man dory!

Dat’s de end of de story.

1 An overseer on an estate. ↑
2 An estate devoted to cattle-raising. ↑

[Contents]
 75. Asoonah. [Note]

Philipp Brown, Mandeville.

Asoonah is a big skin t’ing. When it come in you’ yard it will sink de whole place. One day, de lady have
t’ree chil’ren an’ leave dem out an’ him go to work. An’ den dis Asoonah comin’ in eb’ry day, an’ de
chil’ren know what time it comin’ an’ deh ’tart a singing—

“Hol’ up fe me ’coolmaster tail,

Limbo, Limbo, Limbo,
Hol’ up fe me ’coolmaster tail,
Limbo, Limbo, Limbo.”

An’ come again, he ax de small one, “Whar yo’ mudder?” An’ say, “Gone a washin’-day.” An’ ax, “Whar
de pretty little one?” Tell him, “Inside de room.” Ax, “Whar de house whar’s de guinea corn?” an’ holla
out, “Whar’s de mortar?” Tell him, “Inside de kitchen.” So one day now when de mudder come, de
chil’ren say, “Eb’ry day a big t’ing come in yeah an’ kyan’t tell what is what.” De mudder said to de
husban’, “Well, you better ’top an’ see a wha’ come yeah a daytime.” Got de gun an’ go off in de [87]loft
in de kitchen-top an’ sit. When him see Asoonah come, he was so big he get frightened an’ dodge
behin’ de door soon as Asoonah mount de hill.… As he reach de gully, he fire de gun and Asoonah fall
down in gully an’ break him neck.

An’ de king hear about dis Asoonah, but he couldn’t tell what it is. De king say anybody can come in
dere and tell what is dis, he give t’ree hundred pound. De little boy hear about it an’ he was so tear-up
about it. An’ de ol’ lady keeping a jooty at de king gate said, “What way Asoonah ’kin a go bring in yeah
t’-day?” When de king ax eb’rybody an’ couldn’t tell what is it, he went an’ call up de little boy. De boy
went to tek it up an’ de king ax him if he know what is it. An’ him hol’ it up like dis an’ say, “Eh! no
Asoonah ’kin?” Eb’rybody got frightened and come right out, an’ de king offer de boy t’ree hundred
pound and give a plenty ob clo’es an’ got de boy work again.

[Contents]
 76. The Greedy Child. [Note]

[Contents]

a. Crossing the River.

George Barrett, Maroon Town, Cock-pit country.

De chil’ren was gwine to school an’ ev’ry day de ol’ man tek de chil’ren dem ober de ribber. De ol’ man
ax dem fe some of ’em breakfas’. All de chil’ren gi’ him some but one don’ gi him some. Till he ’point a
day come, de ol’ man say he wan’ somet’ing from him, an’ he wouldn’t gi’ it. When he coming back, de
ribber come down. Tek ober de rest of de chil’ren an’ wouldn’t tek ober dat. Little boy sing,

“Mudder Galamo,
I gwine dead t’-day!”

De ol’ man says, “Stop singin’.” Eb’ry time sing, de water come up a little higher. Jus’ to heah, dat time
his mudder comin’. Ol’ man say, “I mus’ hev two pounds.” She say all right, an tek him ober. An’ dat
time, eb’ry day he offer de ol’ man breakfas’.

[Contents]

b. The Plantain.

Philipp Brown, Mandeville.

Eb’ry night de Debbil go out. An’ as him go out, come in an’ say, “Wife, I scent fresh blood!” De wife
said to him, “No, me husband, no fresh blood in heah!” Was de wife’s sisters come an’ look fe him. So
eb’ry night when de debbil coming in, de wife know when him coming in an’ put up de sister into a
barrel. [88]

Daylight a mo’ning, de Debbil gone back ober de ribber gone sit down. So gi’ de sister a plantain an’
tell her when she reach de hill, him will see her husband sit down right ober de hill, an’ de Debbil will
say, “Go s’y (go your way), madame?” An’ mus’ say, “No one go s’y, no two go s’y, no t’ree go s’y, but,
’im go s’y fe him mamma,” an’ de Debbil let him pass. Got a little small sister. Dis sister greedy. An’ de
Debbil come in de night say, “Me wife, eb’ry night I come, I smell fresh blood!” An’ de wife said, “No,
me husband!” An’ when de daylight, de Debbil go away ober to de hill an’ de sister send away de little
girl an’ gi’ him a plantain. An’ when de little girl go on de hill, him see de Debbil. De Debbil say, “Go
s’y?” De little girl say (him so greedy now), “No, go s’y fe mamma, no one go s’y, no two go s’y, no t’ree
go s’y, no go s’y fe mamma.” De Debbil ketch him ober de hill an carry him right ober to de ribber an’
kill him. An’ from dat day, de Debbil hair off him head at de sea-side; an’ from dat de sea got moss.
[Contents]
 77. Alimoty and Aliminty. [Note]

Julia Gentle, Santa Cruz Mountains.

One day a lady have two daughter, but her sister have one. Sister daughter name Alimoty. An’
everybody love Alimoty, but nobody love him daughter. An’ him go to de Lion an’ say to de Lion he
mus’ kill Alimoty for him. Den de Lion say him mus’ put on red frock on Alimoty an’ blue frock on to him
daughter when him going to bed. An’ after him going to bed, de girl say, “Cousin Alimoty, yo’ red frock
don’ fit you; let us swap!” An’ deh swap. An’ de Lion kill de lady daughter, lef’ one. Den de lady tell de
Lion mus’ kill Alimoty whom everybody love an’ don’ love him daughter. Den he said, “To-night you
mus’ sew on de red frock on Alimoty an’ de blue frock on to you daughter, an’ I come an’ kill him to-
night.” And when deh go to bed, deh swap again, an’ de Lion kill de lady daughter,—have none now!
Den de Lion said, “Tomorrow sen’ Alimoty to me yard; I will kill him.” Den Alimoty was going t’ru de yard
an’ de dead mudder give him a bottle of milk, drop it an’ run off. Alimoty sing,—

“Poor me, Alimoty,

Poor Alimoty,
A me Dickie sahnie o-o,
See me go long a wid two.”

An’ Aliminty was a hunter and hear de singin’ an’ say, “Dat is Alimoty v’ice!” An’ he came to de Lion
yard an’ kill de Lion. [89]

[Contents]
 78. The Fish Lover. [Note]

[Contents]

a. Timbo Limbo.

Thomas White, Maroon Town.

A man had one daughter an’ de daughter was name’ Lydia. An’ him wife die an’ him married to
anudder woman. An’ she have some chil’ren fe de man, an’ she like fe him chil’ren more ’n de
daughter-in-law. Mostly it’s de daughter-in-law she impose upon to do de work. An’ she sen’ Lydia fe
water, give him a big jug fe go to de ribber; an’ de jug is mor’n Lydia weight, dat she alone can’t help up
de jug, an’ de mudder-in-law won’t sen’ none fe him pickney fe go an’ help up Lydia. When Lydia get to
de ribber-side, Lydia was crying dat de jug is too hebby an’ him kyan’t get no one to help him up. An’ a
Jack-fish was in de ribber hear de lament, an’ went up an’ said to de young woman if him wi’ be a wife
fe him he wi’ help him up when him come to de ribber-side. An’ Lydia consent to de Jack-fish to be a
wife to him, an’ Lydia fill him jar wid water an’ de Jack-fish help him up an’ ’he went to de yard.

De mudder-in-law ask him who ’he had a ribber-side to help him up wid de jar, an’ Lydia says dat ’he
has no one. De mudder-in-law says, “Yes, you mus’ have some one!” She says, “No, mudder-in-law, I
had no one to help me but me alone; it’s me alone helping up myself.” An’ one mo’ning Lydia tek up de
jug an’ went to de ribber-side. An’ what de mudder-in-law did, him sen’ one of him chil’ren to follow
Lydia an’ to watch him at de ribber-side to see who help him up wid de jar. An’ when Lydia go, him had
to sing to call de Jack-fish; when de Jack-fish hear de voice of Lydia, him will come up to help her. De
fish name is Timbo Limbo an’ de song is dis,

[MP3 ↗️ | MusicXML ↗️]

♩ = 88

Timbo, Limbo, Timbo, Limbo, Timbo, Limbo,

Same gal, Lydia, Timbo, Limbo, Timbo Limbo,
Timbo Limbo, Timbo Limbo. Same gal, Lydia. Timbo Limbo.

A slight variation which sometimes appeared in the third measure, but without regularity was: [90]
An’ de little child do see de Jack-fish dat were helping up Lydia,
an’ went back home an’ tell him mamma, “Mamma, me sister
Lydia do have a man-fish at de ribber-side fe help him up.” At
night when de man come from work, him wife said to him dat
Lydia have a big Jack-fish fo help him up at ribber-side. So de
man tell him wife, “When daylight a mo’ning, you mus’ get Lydia
ready an’ sen’ him on to Montego Bay an’ buy black pepper an’
[MP3 ↗️ | MusicXML ↗️]
skelion.” In de mo’ning, mudder-in-law call de girl fe sen’ him on to
de Bay. Lydia start crying, for Lydia mistrus’ dat is somet’ing dey
gwine do in de day. When him gone, de fader load him gun an’ Timbo Limbo.
him call de little girl fe dem go to de ribber-side. De little girl gwine
sing, sing t’ree time, change him voice,—

“Timbo Limbo,
Same gal Lydia,
Timbo Limbo o-o-o!”

An’ de water go roun’ so, an’ de Jack-fish come out. An’ de fader shoot him eh-h-h-h, an’ de Jack-fish
tu’n right over; an’ de fader tek off him clo’es an’ jump in de water an’ swim an’ tek out de Jack-fish an’
carry to de yard.

An’ as him begun to scale de fish, one of de scale fly all de way some two miles an’ go an’ meet Lydia
an’ drop at Lydia breast. An’ when Lydia tek off de scale of de fish an’ notice de fish-scale, him fin’ it
was Timbo limbo scale. An’ she start crying an’ run on to de yard, an’ didn’t mek no delay, only tek up
him jar an’ went to de ribber an’ him ’tart him song,—

“Timbo Limbo,
Same gal Lydia,
Timbo Limbo o!”

De Jack-fish didn’t come up. An’ ’tart a-singin’ again,

“Timbo Limbo,
Same gal Lydia,
Timbo Limbo o-o!”

De water stay steady. An’ tek up de song again,

“Timbo Limbo,
Same gal Lydia,
Timbo Limbo o-o-o!”

An’ de water tu’n blood. An’ when him fin’ dat Timbo Limbo wasn’t in de water, Lydia tek up himself an’
drown himself right in de water.

Jack man dory, choose none! [91]

[Contents]
 b. Fish fish fish.

Florence Thomlinson, Lacovia.

It was mother and two daughters. One of the daughters go to river-side worship a little fish. She
commence to sing and the fish will come up to her,

[MP3 ↗️ | MusicXML ↗️]

Fish, fish, fish, fish, pengeleng, Come on the river, come pengeleng.

So the little fish come to her and she play play play, let go the fish and the fish go back in the river.

An’ when she go back home, her mother quarrel, say she wait back so long. Next day, wouldn’t send
her back to river, send the other daughter. So when the other daughter went, she sung the same song
she hear her sister sing,—

“Fish fish fish fish, pengeleng,

Come on the river, pengeleng.”

She catch the fish, bring it home, they cook the fish for dinner and save some for the other daughter.
When she came, she didn’t eat it for she knew it was the said fish. She begin to sing,

“Fish fish fish fish, pengeleng!”

The other sister said, “T’ank God, me no eat de fish!” The mother said, “T’ank God, me no eat de fish!”
She go on singing until all the fish come up and turn a big fish, and she take it put it back in the river.

[Contents]

c. Dear Old Juna.

Richard Pottinger, Claremont, St. Ann.

A man and a woman had but one daughter was their pet. The girl was engaged to a fish, to another
young man too. She generally at ten o’clock cook breakfas’ for the both. That man at home eat, then
she took a waiter wid the fish breakfas’ to the river. When she go to the river, she had to sing a song
that the fish might come out,—

“Dear old Juna, dear old Juna,

Oona a da vina sa,
Oona oona oona oona,
You’ mudder run you fader forsake you,
You don’ know you deh!”

Fish coming now, sing

“Kai, kai, Juna, me know you!”

The fish come out to have his breakfas’. [92]

Go on for several days, every day she sing the same; the fish give her the same reply. The young man
thought of it now. One morning, he went a little earlier wid his gun, sing the same tune. The fish come
out, sing the same tune as it generally do. The young man shot it, carry the fish home, dressed it,
everybody eat now, gal an’ ev’rybody. At the end of the eating, she found out it was the said fish. She
dropped dead at the instant.

[Contents]
 79. Juggin Straw Blue. [Note]

David Roach, Lacovia.

There was a woman have a daughter and a neice, and the neice was courting by one Juggin Straw
Blue. She love the daughter more than she love the neice and always want the neice to do more work
than what the daughter do. Well, the lady send the neice to a river one day with a big tub to bring water
in it. The girl went to the river and get the tub fill and she couldn’t help it up. An Old Witch man was by
the river-side, and he help her up and tol’ her not to tell nobody who help her up with the water. But
when she went home, the aunt pumped her to know who help her up and she told her. Therefore the
aunt know that the Old Witch man will come for her in the night, and she lock her up into an iron chest.
Part of the night, the Old Witch man comes in search of the girl. So the girl was crying into the iron
chest and the tears went through the keyhole and he wiped it and licked it and says, “After the fat is so
sweet, what says the flesh!” And he burst the door open and take her out.

And the Old Witch man travel with the girl and he have a knock knee and the sound of his knee was
like a music,—

[MP3 ↗️ | MusicXML ↗️]

Na koo-ma no year-ie de knee bang cri’ bang cri’ bang.

And the Old Witch man says to her, “Your head and your lights is for my dog, and your liver is for my
supper!” So the girl started a song,—

[MP3 ↗️ | MusicXML ↗️]

Why, why, why, my Jug-gin Straw Blue, No Mam-my don’ know, No

Dad-dy don’ know, This rot-ten stuff, this stink-in’ stuff, then
[93] car-ry me down to gul-ly True Blue, you’ll see me no more.

So as this girl was courting by Juggin Straw Blue, his mother was an Old Witch too. And the courtyer’s
mother waked him up and gave him eight eggs; for the Old Witch man has seven heads and seven
eggs, and each egg is for one of the Old Witch head. Well, the boy went after the Old Witch man and
overtake him and mash one of the egg, and day light. And he cut off one of the head. An’ the Old Witch
man mash one of his egg and night came back. An’ the boy mash the next one of his, and day light
again; an’ the Old Witch man mash one of his egg and night come back again. And so they went on
that way until the boy mash seven egg and cut off the Old Witch seven heads and take away his girl.
And he went home with his girl and marry.

[Contents]
 80. The Witch and the Grain of Peas. [Note]

Thomas White, Maroon Town.

It was a man were married to a woman first and he had one child wid de first woman he were married
to. An’ de first woman dat he married to dead an’ he go married to anodder one; an’ de girl has to call
her “mudder-in-law.” An’ de mudder-in-law doesn’t like de daughter-in-law. An’ one day de mudder-in-
law go to him field gone work. In de morning she wash some peas an’ put on de peas on fire an’ went
away to ground. An’ de daughter-in-law doesn’t live at dis house, live in house by herself. An’ de
daughter-in-law come deh, ketch de daughter, louse and comb him hair. At de same time de mudder-
in-law is Old Witch, know dat de daughter-in-law come to house. So as she was gwine away de
eb’ning, de daughter said, “Look yeah, sister, mamma put on some peas on de fire; why don’ you tek
one grain of de peas?” An’ she open de pot an’ tek out one grain of de peas. An’ when de Old Witch
woman know dat de daughter-in-law tek out one grain of de peas, shet put up de hoe an’ went from
ground an’ come back to house an’ tek down de pot an’ tu’n out all de peas in bowl, an’ she couple
eb’ry grain of de peas until she fin’ one don’ have a match. And said to child, “Look yeah! you’ sister
come to-day?”—“No, never come to-day!”—“Yes, don’ control me, for I see at de grain dat you’ sister
come an’ tek out one grain from de pot.” An’ gwine to swear him at de river to drown her because she
tek de peas. An’ she say, “If you don’ eat my peas [94]to-day you won’ drownded, but if you eat my peas
you will drownded.” So de girl took up de song,—

[MP3 ↗️ | MusicXML ↗️]

♩ = 80

Oh, me dear-est ma-ma, me mu-ma, oh, Poor me one, oh, Peace,

rit.

oh, a ring down. Ah, me dear-est ma-ma,

ring down peace, oh, a ring down, Ah, ye ring down.

And at de said time, de young girl had a sweetheart outside name of William. An’ William mamma
heard de song ’pon de ribber-side and send away to carpenter-shop an’ tell William heard his girl
singing quite mournful on ribber-side. An’ him go up on lime-tree an’ pick four lime an’ gwine a fowl-
nest an’ tek four fowl-egg an’ gwine a turkey-nest an’ tek four turkey-egg an’ tek four marble, an’ call de
girl an’ put her before him. An’ William an’ de girl mudder-in-law come to a battle at de ribber-side an’
William kill de woman. An’ he put de girl before him an’ carry her home an’ marry her.

[Contents]
 81. Bosen Corner. [Note]

Martha Roe, Maroon Town, Cock-pit country.

A woman have two daughter; one was her own chil’ an’ one was her daughter-in-law. So she didn’t use
her daughter-in-law good. So de place whe’ dem go fe water a bad place, Ol’ Witch country. De place
name Bosen Corner. One day she sen’ de daughter-in-law fe water. So when she go long, she see so-
so 1 head in de road; she put her hand on belly mek kind howdy. Go on again, see two foot go one in
anudder so (crossed) in de road. An’ say, “Howdy, papa.” So-so foot say, “Gal, whe’ you gwine?” She
said, “Mamma sen’ me a Bosen Corner fe water.” He say, “Go on, gal; good befo’ an’ bad behin’.” She
go on till she ketch to a little hut, see one ol’ lady sit down deh. She say, “Howdy, nana.” De ol’ lady
say, “Whe’ you gwine?” Say, “Ma sen’ me a Bosen Corner fe water, ma’am.” De ol’ lady say, “Come in
here; late night goin’ tek you.” De Ol’ Witch go pick up one piece of bone out dungle-heap an’ choppy
up putty in pot, an’ [95]four grain of rice. Boil de pot full of meat an’ rice an’ get de gal dinner. De gal eat,
an’ eat done call her say, “Me gal, come here ’cratch me back.” When she run her han’ ’cratch her back
so, back pick all de gal han’ so it bleed. Ol’ Witch ask her, “What de matter you’ han’?” Say, “Not’ing,
ma’am.” Even when it cut up all bleed, never say not’ing. When she go sit down, ol’ lady go out of door
come in one ol’ cat. De ol’ cat come in de gal lap, an’ she hug it up an’ coax de cat an’ was so kin’ to
de cat. An’ de gal sleep an’ get up to go away in de mo’ning. De ol’ lady tell her say mus’ go roun’ de
house see some fowl-egg. She tell de gal say, de egg whe’ she hear say “Tek me! tek me!” dem are big
egg; she musn’t tek dem; small egg say, “No tek me!” she mus’ tek four. First cross-road ketch, she
mus’ mash one. Firs’ cross-road she mash one de egg, an’ see into a big pretty common. Second
cross-road she mash udder one; de common pack up wid cow an’ goat an’ sheep an’ ev’ryt’ing dat a
gentleman possess in property. De t’ird cross-road she mash anudder one; she saw a pretty young
gentleman come out into a buggy. De fourt’ cross-road she mash de las’ egg an’ fin’ de gentleman is a
prince an’ he marry her.

De daughter-in-law come, her an’ her husban’, drive into de yard see mudder-in-law. She expec’ de Ol’
Witch kill de gal didn’t know she was living. So she sen’ fe her own daughter, sen’ a Bosen Corner fe
water, say de udder one go get fe her riches, so she mus’ get riches too. De gal tek a gourd an’ going
now fe water too. Go long an’ see so-so head an’ say, “Ay-e-e! from me bo’n I nebber see so-so head
yet!” So-so head say, “Go long, gal! better day befo’.” An’ go long an’ meet upon so-so foot, an’ say,
“Eh! me mamma sen’ me fe water I buck up agains’ all kind of bugaboo, meet all kin’ of insect!” An’
say, “Go long, gal! better day befo’.” An’ go de ol’ lady house now. De ol’ lady go tek de ol’ bone go
putty on de fire again, an’ say, “Nana, you gwine tell me so-so bone bile t’-day fe me dinner?” An’ when
she see de four grain of rice she say, “Nebber see fo’ grain of rice go in a pot yet!” Till it boil de pot full
de same wid rice an’ meat. De ol’ lady share fe her dinner give her, an’ she go tu’n a puss an’ come
back in. When de puss beg fe little rice, de gal pick her up fling her out de door. Ol’ lady call her fe
come, ’cratch him back too, an’ put him han’ to ’cratch him back, draw it back say, “Nebber see such a
t’ing to ’cratch de back an’ cut han’!” Nex’ mo’ning, de ol’ lady tell her mus’ look in back of de house tek
egg. De big egg say, “Tek me! tek me!” mus’n’t tek dem; de little [96]egg say, “No tek me! no tek me!”
mus’ tek four. She don’ tek de small one, tek four of de big egg. De firs’ cross-road she break one an’
see a whole heap of snake. At de secon’ cross-road she break anudder an’ see a whole lot of insect.
At de las’ cross-road she massoo one, an’ see a big Ol’ Witch man tear her up kill her ’tiff dead in de
road.

1 “Only.” ↑
[Contents]
 82. The Three Dogs. [Note]

[Contents]

a. Boy and Witch Woman.

Thomas White, Maroon Town.

Olden time it was a young man an’ him brudder. Dem two of ’em was bred up on a property penning
cow. Eb’ry morning dat dey wan’ to pen, carry dem breakfas’ an’ carry dem fire. An’ one morning dat
dem going, ’em carry food but dey didn’ carry no fire. An’ dem pen cow until twelve o’clock in de day
an’ de smaller one feel hungry. He say, “Brar, me hungry! how we gwine to get fire?” An’ dey look ’pon
a hill-side,—jus’ as out deh, an’ see a smoke an’ de smaller one go look fe fire. An’ he go right up de
hill an’ see a big open house; lady in open kitchen. An’ she was Old Witch. An’ he frighten an’ come
back. So now de bigger brudder go, name of William. An’ as he go up, stop behin’ one big dry ’tump,
stan’ up deh an’ look what de Ol’ Witch do. An’ dis Ol’ Witch got on a pot on fire, an’ tek off de pot an’
him dish out all vessels right t’ru, de boy don’ see no pickney in kitchen, only de Ol’ Witch. An’ Ol’
Witch knock on side, pon pon pon, an’ all pickney come out, twenty big man and small children, women
and boy pickney. An’ dey all sit down deh an’ eat. When dey done, who fe smoke de pipe dem smoke.
An’ Ol’ Witch get up an’ knock, pon pon, an’ all de chil’ren go up in him back.

An’ den de boy call to him now, say, “Mawnin’, Nana!” She frightened and ask if he been deh long time
an’ he say, “No, jus’ come up to beg fe fire.” An’ she says, “Tek fire, but don’ tek me fire-stick;” an’ de
boy tu’n back an’ break a piece o’ rotten wood an’ hol’ it ’gainst de steam of de fire an’ ketch de rotten
wood. An’ Ol’ Witch say to him, “Boy, you jus’ a good as me!” Boy said, “No, Nana, I’m not so good!”
An’ de boy go down in cow-pen an’ when in de height of penning up de cow, tell de smaller brudder not
to mek up fire, pen de cow an’ go home quick quick. An’ dis bigger brudder was a witch himself an’
know all about what come after him, an’ when he go home, go inside de house, fawn sick. [97]

An’ in a quick time de Ol’ Witch was upon dem. An’ she go in de yard, say, anyone as would knock de
packey off ’im head she would tek for a husband. De smaller brudder fling an’ couldn’t knock off de
packey. De Ol’ Witch woman call to William mamma if she don’ have a bigger son. “Yes, but he have
fever in bed, kyan’t come out.” An’ de Ol’ Witch never cease till William have to come out. As he come
out, he pick up a little trash an’ knock off de packey. Ol’ Witch say, “Yes, you is my husban’!”

An’ him sleep at William house de night; nex’ mo’ning dem gwine to go ’way. In de night, when William
an’ de wife gone to bed, part of de night when William was in dead sleep, de Ol’ Witch tek one razor to
cut William t’roat. An’ William have t’ree dog, one name Blum-blum, one name Sinde, one name Dido.
An’ when de Ol’ Witch tek de razor, Blum-blum grumble an’ de razor mout’ tu’n over. William wake. He
drop asleep again, Ol’ Witch raise up,—

[MP3 ↗️ | MusicXML ↗️]

 ♩ = 72

Sharpen me razor, Sharpen me razor, shar come schwee, sho am schwee!

Sinde grumble an’ razor mout’ tu’n over. An’ drop asleep again, an’ when de Ol’ Witch raise up again,
Dido grumble an’ de razor mout’ tu’n over.

Daylight a mo’ning, get up William mamma, boil coffee, give dem chocolate. William an’ wife gwine
away now, an’ he tell him mudder chain dem t’ree dog dey got, Blum-blum, Sinde, Dido; an’ him get a
big white basin an’ he set de basin jus’ at de hall middle, an’ him tell de mudder dat as soon as see de
basin boil up in blood, him mus’ let go de t’ree dogs. An’ he tell good-by, gwine now in witch country.
Travel an’ travel till dem come to clean common. An’ he fling a marble so far, de place wha’ de marble
stop is one apple-tree grow, had one apple quite in de branch top. An’ ’he said, “My dear William, I ask
you kindly if you will climb dis tree an’ pick dis apple fo’ me.” When William go up in de apple-tree, Ol’
Witch says to William, “Hah! I tell you I got you t’-day! for de place wha’ you see me knock out pickney
out o’ me skin, you wi’ have to tell me t’-day.” William says, “Yes, I know about dat long time, for it will
be ‘iron cut iron’ to-day!” For oftentimes him an’ fader go to wood an’ him saw fader fall a green tree an’
leave a dry one. As Ol’ Witch got William on apple-tree, Ol’ Witch knock out ten axe an’ ten axe-men,
gwine fall de tree. Den William start song,— [98]

[MP3 ↗️ | MusicXML ↗️]

♩ = 168

Blum-blum, Sinde, Dido di-i-i-i-i-i. Blum-blum, Sinde, Dido.

Den de Ol’ Witch sing,—

[MP3 ↗️ | MusicXML ↗️]

Chin, fallah, fallah, Chin, fallah, fallah, Chin, fallah, fallah, Chin.

When de tree goin’ to fall, William said, “Bear me up, me good tree! Many time me fader fell green tree,
leave dry one.” De witch knock out twenty axe-men, t’irty axe-men.

“Blum-blum, Sinde, Dido,

Um um eh o,
Blum-blum, Sinde, Dido!”

Den de Ol’ Witch sing,

“Chin fallah fallah, chin fallah fallah.”