Kiến thức khác

Kiến thức khác về đời sống, xã hội

Thơ là gì? Ðặc trưng và Phân

loại thơ

Nội dung bài viết:

1. Khái niệm thơ

Thơ (hay thơ, thơ) là một hình thức sáng

tác văn học phản ánh cuộc sống với những
cảm xúc chứa đựng, cô đọng, tâm trạng
phong phú, trí tưởng tượng mạnh mẽ, bằng
ngôn ngữ biểu cảm, giàu hình ảnh, và trên
hết là nhịp điệu.

Thơ là hình thức ban đầu của văn học.

Ngoại trừ thần thoại sơ khai tồn tại chủ yếu
dưới hình thức tế lễ và lễ hội, các hình
thức văn học sơ khai như sử thi, kịch và
thơ trữ tình đều là thơ, tức là ngôn ngữ có
nhịp điệu. Trong nhiều nền văn học, trong
đó có văn học Việt Nam, thơ đã ra đời từ
rất lâu trước khi văn xuôi xuất hiện. Trải
qua lịch sử phát triển lâu dài, thơ ca đã
hình thành những hình thức vô cùng đa
dạng, từ sử thi vài chục nghìn dòng đến
những bài thơ rất ngắn chỉ hai, ba, bốn
dòng như: thơ tứ tấu, thơ haiku…

2. Ðặc điểm của thơ

Về mặt nội dung, thơ là sự thể hiện những

cảm xúc mạnh mẽ được bộc lộ một cách
có ý thức. Tính trữ tình là đặc điểm quan
trọng nhất của nội dung thơ. Ðối tượng của
thơ là sự phấn khích tinh thần. Nhiệm vụ
chính của thơ là mang lại nhận thức về sức
mạnh của đời sống tinh thần và tất cả
những gì lay động, lay động người đọc.
Thơ không chú trọng miêu tả sự vật bên
ngoài, bất kể chuyện gì xảy ra mà có xu
hướng bộc lộ nội tâm, tình cảm, cảm xúc
của con người trước sự vật, từ đó giúp
chúng ta hiểu rõ hơn về con người của chủ
đề bên trong. Ví dụ như bài hát “Tiếng
trống học đường” của Chu Văn Long:

Có một đời chợt nhớ

Những con đường dài rung chuyển tuổi

thơ

Ðôi chân nhỏ băng qua cánh đồng

Tiếng trống trường khơi dậy mùa thi

Vừa rồi cách nhau bao nhiêu năm

Các bạn của tôi ơi, bây giờ các bạn đang
ở đâu? Nghe tiếng trống sao em không
đến đây

Trước sân trường, nắm tay nhau? Tại sao

nó không thể như thế này một lần nữa

Ngồi cùng bàn, chung ghế như xưa

Lại hồi hộp nhìn chằm chằm vào bảng

trắng

Hãy để đôi mắt của bạn trông ngây thơ

hơn một chút

Tại sao bạn không đến gặp bạn bè?

Bao nhiêu năm nội trú cùng nhau thổi

cơm

Hãy ngồi xuống một lần nữa

Nghe tiếng cười đùa của các chàng trai,

cô gái quanh trường quay

Tại sao chúng ta không thể cùng nhau

đến thăm thầy cũ?

Ôi trống da trâu đã thay bao lần rồi?

Bây giờ tôi biết những chiếc trống này

Làm cho chủ nhân tóc bạc nhanh hơn...

Dành cả cuộc đời và bạn sẽ nhớ

Những con đường dài rung chuyển tuổi

thơ

Và đến khi nào thì tôi không biết

Tiếng trống trường luôn rộn ràng mùa

thi.

Bài thơ là một dòng cảm xúc của con

người từ hiện tại đến khi học trò mơ ước.
Hình ảnh cánh đồng, tiếng trống, mùa thi,
sân trường, lớp học, bảng đen, phấn trắng,
mái tóc bạc của thầy, những bữa cơm tràn
ngập tiếng cười, v.v… làm sống lại cuộc
sống tuổi thơ “xa xôi”. Tiếng trống trường
chạm vào nỗi nhớ quá khứ, gợi lên nỗi nhớ
và chất vấn những kỷ niệm, tình cảm mà
chúng ta đã gắn bó bấy lâu nay.

Vì vậy, thơ là sự thể hiện cảm xúc mãnh

liệt. Ðiều này đòi hỏi nhà thơ phải cảm
nhận được những rung động mạnh mẽ từ
bên trong, những dằn vặt, bàng hoàng
trong tâm hồn, buộc tác giả phải sống rất
sâu trong thế giới nội tâm của mình. Nếu
không có tình cảm chân thành, sâu sắc thì
nhà thơ không thể làm thơ, chỉ có tranh
mới có vần điệu, có sự kết nối. Lê Quý Ðôn
từng nói: “Tôi cho thơ ba điều chính: một
tình yêu, hai cảnh, ba điều”. Nếu không có
tình cảm mãnh liệt, Hữu Tường khó có thể
sáng tạo ra những câu thơ trữ tình, cảm
động dành cho trẻ em và người lớn trong
bài thơ “Chào học sinh lớp Một”:

Này, năm nhất! Năm đầu !

Tôi đã đón tiếp bạn vào năm ngoái

Bây giờ là lúc để nói lời tạm biệt

Nói xin chào, đi tiếp!

xin chào biểu đồ cửa sổ

Chào chỗ ngồi quen thuộc

Tất cả! xin chào ở lại

Ðón những đứa nhỏ. Chào thầy kính yêu

Cô ấy sẽ rời xa chúng ta...

Làm những gì cô ấy nói

Cô ấy sẽ luôn ở đó. Này, năm nhất! Năm

đầu !

Tôi đã đón tiếp bạn vào năm ngoái

Bây giờ là lúc để nói lời tạm biệt

Nói xin chào, đi tiếp!

Cảm xúc mạnh mẽ là yếu tố quan trọng để

nhà thơ làm nên những bài thơ, những bài
thơ có sức ám ảnh, lay động lòng người.
Nhưng thơ không phải là sự biểu hiện trực
tiếp và bản năng của một cảm xúc. Tình
cảm trong thơ là một tình cảm có ý thức,
được thăng hoa, lắng đọng qua những cảm
xúc thẩm mỹ, gắn liền với niềm vui được
nhận thức về mình và về cuộc sống. Ðó
phải là một tình cảm tuyệt vời, một tình
cảm đẹp đẽ, cao quý, thấm đẫm bản chất
con người, chân chính. Những tình cảm
tầm thường không làm nên thơ, thậm chí
không giết chết thơ.

Ðiều này không có nghĩa là tác phẩm trữ

tình không liên quan gì đến hiện thực
khách quan mà chỉ đơn giản là thể hiện
những suy nghĩ, tình cảm của tâm hồn.
Các tác phẩm trữ tình còn tái hiện những
hiện tượng có thật như miêu tả trực tiếp
cảnh quan thiên nhiên hay tường thuật
những sự việc tương đối liên tục như mẹ
Ðặng Hiển vắng nhà trong ngày giông bão,
Minh Chính đi học, Trên hồ Ba Bể của
Hoàng Trung Thông , v.v., nhưng việc tái
hiện này không có mục đích riêng mà tạo
điều kiện cho chủ thể bộc lộ cảm xúc,
suy tư, suy nghĩ của mình. Ở đây, nguyên
tắc chủ quan là nguyên tắc cơ bản của
việc chiếm đoạt hiện thực, là yếu tố cơ bản
quyết định tính chất cơ bản của tác phẩm
trữ tình. Vì vậy, trong một tác phẩm luôn
có hai lớp nội dung: một là nội dung của
hình ảnh thực tế, hai là nội dung suy nghĩ,
cảm xúc, suy nghĩ ẩn chứa đằng sau hình
ảnh này (người ta thường gọi cảnh và tình
yêu là sự kiện) . và tình yêu). Chẳng hạn,
trong bài thơ Hành trình của bầy ong của
Nguyễn Ðức Mậu, hình ảnh cuộc sống hiện
lên rất cụ thể, sinh động qua vẻ đẹp mê
hồn của thiên nhiên kỳ thú, qua sự cần
mẫn, không ngừng nghỉ và tính tò mò
không ngừng. loài ong – những hành trình
kiên trì và sáng tạo. Những suy nghĩ, cảm
xúc, suy nghĩ ẩn chứa đằng sau hình ảnh
hiện thực này là: Hành trình kiên nhẫn và
không ngừng nghỉ của đàn ong tượng
trưng cho sức sáng tạo tuyệt vời của con
người (đặc biệt là các nghệ sĩ) trước nhiều
năm giao thoa của thời gian và cuộc sống.

Ở cấp độ hình thức, thơ được thể hiện

thông qua các biểu tượng và ý tưởng bằng
các từ ngữ có cấu trúc đặc biệt. Câu cách
ngôn đặc biệt của câu thơ cũng mang lại
cho nó khả năng trở nên đa nghĩa. Thơ có
thể nói là nghệ thuật tượng trưng - một
yếu tố cấu thành nên chất lượng hình ảnh
của thơ. Mỗi thể loại thơ đều có những
kiểu biểu tượng riêng. Nhật, nguyệt, thông,
cúc, mai, lan, trúc, sen... trong thơ cổ; bờ
ao, giếng, bến cảng, cồng chiêng, khăn,
đèn... trong dân ca; cờ đỏ, máu đào, chân,
xạ thủ, đường, mặt trời... trong thơ ca cách
mạng; trái tim, đôi môi, hương, đôi vai,
tiếng chim, khu vườn, đôi mắt... trong thơ
lãng mạn; trời xanh, chim hòa bình, đất,
trống trường, sân chơi, lớp học, khăn
quàng đỏ, khăn che mặt, góc sân, bầu
trời... trong thơ thiếu nhi, v.v. Những biểu
tượng của thơ ca được sinh ra nhờ sức
mạnh. Sự liên tưởng, tưởng tượng và sáng
tạo mạnh mẽ của nhà thơ nhằm làm cho
tác phẩm có tính cởi mở, gợi lên những
suy nghĩ nảy sinh trong lòng người đọc.

Tính đặc thù của ngôn ngữ thơ trước hết

được thể hiện ở nhịp điệu. Việc chia thơ
nhằm mục đích tạo nhịp điệu cho thơ. Cuối
mỗi dòng thường là một điểm dừng. Tùy
theo số lượng từ (tiếng) trong câu thơ mà
các bài thơ có nhịp điệu khác nhau, phù
hợp với những cung bậc cảm xúc khác
nhau. Ngôn ngữ thơ cũng không có tính
liên tục và phân tích như văn xuôi, trái lại,
nó có những bước đi khổng lồ, tạo nên
những khoảng lặng đầy ý nghĩa. Chẳng
hạn như:

Nếu nhắm mắt trong khu vườn lộng gió

Tôi sẽ nghe thấy nhiều loài chim đẹp

Tiếng chim hót dưới đáy lá

Con cá ống hát và bay. Nếu bạn nhắm

mắt lại và lắng nghe câu chuyện của cô ấy

Tôi sẽ nhìn thấy các nàng tiên

Nhìn thấy cậu bé đi bộ bảy dặm

Quả thơm và chị Tâm rất ngọt. Nếu tôi

nhắm mắt lại và nghĩ về bố mẹ tôi

Nuôi tôi lớn lên mỗi ngày

Nắm tay nhau sớm và đêm khuya

Ðôi mắt nhắm lại rồi nhanh chóng mở lại.

(Kể đi Vũ Quan Phương)

Sự kết hợp giữa không gian, bối cảnh và

cảm xúc trong ba khổ thơ thoạt nhìn khá
lỏng lẻo, gắn kết với nhau lỏng lẻo. Ở khổ
thơ đầu tiên, tác giả đặt các em vào một
môi trường trong trẻo, yên bình và tràn
ngập âm thanh thiên nhiên kỳ thú. Ở khổ
thơ thứ hai, thế giới huyền ảo của thiên
nhiên đã nhường chỗ cho không gian
huyền ảo, thần tiên của con người. Khổ thơ
cuối là cuộc hành trình trở về tâm linh, vào
nỗi nhớ để trở về không gian gần gũi với
cuộc sống đời thường. “Nếu nhắm mắt lại”
là một giả thuyết thú vị được tác giả đặt ra
cho nhân vật trữ tình, tạo thành chất xi
măng gắn kết ba khổ thơ. Hãy nhắm mắt
lại để tập trung trí óc, phát huy tối đa trí
tưởng tượng, để tâm hồn nhẹ nhàng và
rộng mở, đồng thời cho mình cơ hội nhìn
sâu vào trái tim, đồng cảm và biết ơn hơn.
và những tình thương, công lao to lớn của
cha mẹ, người thân dành cho tôi.

Thơ được làm từ những rung động đích

thực của nhà thơ. Chính những rung động
đích thực này đã làm cho thơ chuyển
động, thở và sống động. Cũng chính sự
rung cảm đó góp phần làm nên chất nhạc
cho thơ với những âm thanh luyến láy,
những từ trùng điệp, sự phối hợp bằng
trắc và những cách ngắt nhịp có giá trị gợi
cảm. Ðặc trưng này có sức hút mạnh mẽ
đối với người đọc, tạo nên mọi sức mạnh.
Ðiều này có thể bắt gặp rất nhiều trong
thơ thiếu nhi – địa hạt mà ở đó sự hòa kết
giữa thi tính và nhạc tính thể hiện rất rõ:

Má trồng toàn những cây dễ thương

Nào là hoa, là rau, là lúa

Còn ba trồng toàn cây dễ sợ

Cây xù xì, cây lại có gai

Cái gai Bưởi đụng vào thì chảy máu

Trái Sầu Riêng rớt xuống thì đầu u

Nhựa hột Ðiều dính vào là rách áo

Cây Dừa cao eo ơi, cao là cao

Cây ba trồng sống lâu thiệt là lâu

Mưa chẳng dập gió lay chẳng đổ

Thân xù xì cứ đứng trơ trơ

Cành gai góc đâm ngang tua tủa

Bưởi, Sầu Riêng, Dừa, Ðiều nhiều nhiều

nữa

Cho em bốn mùa vị ngọt hương thơm

Vườn của ba cây trồng thì dễ sợ

Mà trái nào cũng thiệt dễ thương. (Vườn

cây của ba, Nguyễn Duy)

Sự phát hiện độc đáo về cái “dễ thương”

và “dễ sợ” trong vườn cây của ba đã gây
ấn tượng đặc biệt đối với độc giả. Chất
nhạc nảy sinh từ ngôn từ mộc mạc, từ cái
nhìn tương phản, đối lập rất thơ ngây
nhưng cũng hết sức già dặn của bé về
những cây ba trồng và má trồng, giữa hình
thức và nội dung của thế giới cây trái trong
vườn cây của ba, từ thủ pháp so sánh đắc
địa, nghệ thuật đánh lừa cảm nhận độc giả
khá độc đáo… Chính điều này đã gây cảm
xúc bất ngờ, thú vị cho người đọc.

3. Phân loại thơ

Tùy theo những tiêu chí khác nhau sẽ có

những cách phân loại thơ tương ứng.
Chẳng hạn, dựa vào phương pháp tổ chức
thơ và thể hiện cảm xúc, người ta chia thơ
thành các loại cơ bản sau:

Thơ trữ tình: Là thể loại thơ thể hiện

những cảm xúc cá nhân về cuộc sống, thể
hiện những suy nghĩ về con người, cuộc
sống và thời gian nói chung. Ðó là thể loại
chính của thơ.

Thơ tự sự: là thể loại thơ thể hiện cảm xúc

về cuộc sống thông qua hệ thống nhân
vật, cốt truyện. Với các sáng tác dành cho
thiếu nhi, các bài thơ Nàng tiên Ốc sên
(Phan Thị Thanh Nhàn), Truyện cổ tích
nhân loại (Xuân Quỳnh), Người khách đêm
giao thừa, Chuyện rước đèn trung thu,
Chuyện người bay. Rùa .Nguyễn Hoàng
Sơn), Ông thả diều (Nguyễn Bùi Vải)… là
những điển hình của thể thơ này.

Thơ không gian pháp lý: Một thể thơ có

những yêu cầu khắt khe về hình thức, ngôn
ngữ, âm thanh. Thơ bảy tiếng, sáu bát... là
những thể thơ tiêu biểu của thể loại thơ
này.

Vers libre: Một thể thơ đối nghịch với thơ

pháp. Anh ấy phá bỏ mọi ràng buộc về
hình thức để tự do bày tỏ suy nghĩ và cảm
xúc của mình. Ðiều này có thể thấy trong
các bài thơ Mưa (Trần Ðăng Khoa), Cánh
buồm (Hoàng Trung Thông), Emili, con... -
ca trên sông Ðà (Quang Huy), Nếu trái đất
thiếu con (Ðỗ Trung Lai), v.v. .

Thơ văn xuôi: Là thể thơ viết bằng lời, thể

hiện đặc điểm của cả thơ và văn xuôi. Nó
sử dụng hình thức văn xuôi ngắn gọn để
thể hiện nội dung thơ. Chẳng hạn bài thơ
Là Mẹ Là Cô Tâm của Lê Phương Hiển:

“Mùa thu dắt trăng vàng qua sông. Vòng

tay mẹ gầy, lời ru bay đi. Tuổi thơ tôi êm
đềm, với mi mắt ướt chờ bóng thuyền.
Mái chèo êm êm, sông cũng ngủ êm. Tôi
vẫn còn thức, nhìn lên vầng trăng tìm bóng
mẹ. Một con hạc gầy phát âm với nỗi nhớ.
Miền quê quay lại sau mùa lũ buồn. Chờ
trăng làm cỏ mềm. Nghe gió hát ngày ấy.
Trong hương thu, nụ cười em vẫn giấu kín.
Bí mật gì ẩn giấu trong loại trái cây thơm
này? Rồi một ngày lớn lên vẫn nhớ tiếng
sóng vỗ bờ cát. Bước chân của mẹ in đậm
dấu vết của những năm tháng khó khăn.
Chợt tôi rưng rưng nước mắt khi nhận ra
bí mật: Cô có phải là dì Tâm của tôi
không?

Một tiêu chí khác dựa vào số từ trong câu

thơ để đặt tên cho thể thơ. Ví dụ: câu thơ
5 chữ là thơ năm thứ tiếng, câu thơ bảy
chữ là bài thơ bảy chữ, câu thơ hai câu 7,
câu thơ sáu chữ, câu thơ tám chữ là bài
thơ bảy chữ, v.v. . . .

4. Mọi người cũng hỏi

Thuật ngữ "thơ" trong văn học

nghĩa là gì?

Trả lời: "Thơ" là một loại hình văn chương

sử dụng ngôn ngữ nghệ thuật, âm điệu và
cấu trúc từ ngữ để truyền đạt cảm xúc, tư
duy, ý nghĩa sâu sắc của tác giả.

Thơ thường được biểu đạt thông qua

các phương tiện nào?

Trả lời: Thơ thường được biểu đạt thông

qua việc sắp xếp từ ngữ, âm điệu, vần câu,
và hình ảnh để tạo nên tác phẩm có tính
nghệ thuật và tác động mạnh mẽ tới cảm
xúc và tư duy của người đọc hoặc người
nghe.

Thể loại thơ phổ biến có những dạng

gì?

Trả lời: Thể loại thơ phổ biến bao gồm thơ
tình, thơ tự do, thơ cổ điển, thơ bi kịch, và
thơ hài hước, mỗi loại thể hiện sự đa dạng
về nội dung và cách thức biểu đạt.

Tại sao thơ quan trọng trong văn

hóa và ngôn ngữ?

Trả lời: Thơ là một phương tiện mạnh để

thể hiện cảm xúc, tư duy và truyền đạt
thông điệp sâu sắc. Nó giúp mở rộ tầm
mắt và tâm hồn, thúc đẩy tư duy sáng tạo
và góp phần làm giàu ngôn ngữ và văn hóa
của một dân tộc.

Biên tập viên: Ngọc Anh

Ðánh giá bài viết: (1.450 lượt)

Bài viết liên quan

Nguyên tắc đấu dây điện

Thông tin dây điện 2x6

Thông tin về dây điện 2x6

Sơ đồ mạch điện xe dream

Sơ đồ dây điện của xe dream

Sơ đồ dây điện xe máy

Bộ dây điện xe dream

Phản hồi (0)

Hãy để lại bình luận của bạn tại đây!

Bình luận *

Vấn đề cần hỏi đáp

logo-footer

Văn Phòng Chính

Tp Hồ Chí Minh: 39 Hoàng Việt, Phường 04, Quận
Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh.

Liên hệ

Hotline: 19003330

Di động: 084.696.7979

Zalo: Công ty Luật ACC

Văn phòng: (028) 777.00.888

Mail: info@accgroup.vn

Hệ thống văn phòng chi nhánh

Ðà Nẵng: 432 Nguyễn Tri Phương, Phường Hòa

Thuận Tây, Quận Hải Châu, TP Ðà Nẵng

Hà Nội: Tầng 8, 18 Khúc Thừa Dụ, Phường Dịch

Vọng, Quận Cầu Giấy, TP Hà Nội

Menu

Về chúng tôi

Dịch vụ

Tuyển dụng

Liên hệ