‫مقدمه‬

‫رشد اقتصادی یکی از اهداف مهم کشور های رو به انکشاف میباشد ‪ ,‬بسیاری از کشور های رو‬
‫به انکشاف برای رونق دهی اقتصادی و برای از بین بردن بیکاری و همچنان برای رسیدن به‬
‫رشد اقتصادی دوامدار با مشکل کمبود سرمایه مواجه هستند این مشکل توسط اخذ قروض سرمایه‬
‫گذای های خارجی و پس انداز ها مرفوع میشود که از همه سرمایه گذاری های خارجی بهترین‬
‫شر ایط را برای رشد اقتصادی دارا میباشد‬
 ‫فصل اول‬

‫مفهوم سرمایه گذاری خارجی‬

‫قبل از آنکه به تعریف سرمایه گذاری خارجی بپردازیم در ابتدا سرمایه را تعریف میکنیم و بعدا‬
‫سرمایه گذاری خارجی را مفصال بحث میکنیم‬

‫‪ ‬سرمایه ‪:‬‬

‫سرمایه یکی از عناصر مهم تولید در اقتصاد سرمایه داری و متشکل از مالی است که از آن‬
‫عایدی بدست می آید‪.‬در عمل تجاری این اصطالح تنها به ثروت خالص یک واحد اقتصادی اطالق‬
‫می شود یا کلیه سرمایه گذاری ها نسبتا دایمی را که مالکان از دارایی خود یا قرضه دراز مدت‬
‫انجام داده اندر به نام سرمایه یاد می کنند‪.‬‬

‫سرمایه به سه شکل سرمایه فیزیکی شامل تجهیزات و ماشین آالت سرمایه های مالی شامل اوراق‬
‫بهادار و سهام و سرمایه انسانی شامل دانش فنی و تحصیالت مورد توجه است که در نظریات‬
‫مختلف برای تداوم رشد اقتصادی سرمایه گذاری کافی در هر یک از زمینه ها مورد تاکید قرار‬
‫می گیرد در این قسمت برای توضیح سرمایه گذاری خارجی می پردازیم‪.‬‬

‫‪ ‬سرمایه خارجی‬

‫سرمایه خارجی را می توانیم طور ذیل شرح دهیم‬

‫‪ .1‬سرمایه که از راه های قانونی داخل یک کشور شده باشد ‪.‬‬

‫‪ .2‬ماشین آالت وسایل تولید که به شکل سرمایه باشد نه مصارف جاری تصدی‪.‬‬

‫‪ .3‬حق اختراع مشروط به آن که با پروسه تولید همراه باشد‬

‫‪ .4‬حقوق متخصصین که به منظور ایجاد کارهای تولیدی پرداخت شده باشد‪.‬‬

‫در تعاریف فوق سرمایه خارجی در شکل فیزیکی مالکیت معنوی سرمایه پولی و انواع تخصص‬
‫های الزم فنی و تجاری طبقه بندی شده است‬
 ‫‪ .1‬سرمایه گذاری خارجی‬

‫سرمایه گذاری خارجی تعریف های گوناگون دارد که قرار ذیل میباشد‬

‫‪ .A‬هر نوع سرمایه گذاری که به وسیله شرکتهای خصوصی یا افراد در کشور های غیر از‬
‫وطن شان انجام می شود که در کنار اهداف دولت باشد سرمایه گذاری خارجی نام دارد‪.‬‬

‫‪ .B‬سرمایه گذاری خارجی به کارگیری سرمایه خارجی در یک ساختمان اقتصادی جدید یا‬
‫موجود میباشد‬

‫‪1. 1‬انواع سرمایه گذاری خارجی‪:‬‬

‫سرمایه گذاری را از نظر منشا به طور ذیل طبقه بندی میکنیم‬

‫‪ )a‬سرمایه گذاری رسمی‬

‫‪ )b‬سرمایه گذاری خصوصی(سرمایه گذاری خارجی)‬

‫‪ )a‬سرمایه گذاری خصوصی خارجی‬

‫هر نوع دارایی فیزیکی یا مالی که توسط افراد یا شرکتهای خصوصی به کشور های غیر از وطن‬
‫اصلی آنها انتقال یابد سرمایه گذاری خصوصی خارجی محسوب شده و به دو صورت مستقیم و‬
‫پرتفوی صورت میگیرد در سرمایه گذاری مستقیم ‪ ,‬سرمایه گذار بطور مستقیم با اجرای طرحهای‬
‫عمرانی با صنعتی در کشور سرمایه پذیر حضور فیزیکی داشته و در اداره واحد احداثی ایفای‬
‫نقش می کند در حالیکه در سرمایه گذری غیر مستقیم سرمایه گذار خارجی با خرید سهام یا اوراق‬
‫قرضه سرمایه خود را وارد کشور میزبان می گند و در اداره و مالکیت تنها به اندازه سهم خود‬
‫اختیار و حق رای دارد‪.‬‬
 ‫‪. 1‬سرمایه گذاری مستقیم خارجی‬ ‫‪.a‬‬

‫سرمایه گذاری مستقیم خارجی آن دسته از سرمایه گذاریهای هستند که سرمایه گذارخارجی به‬
‫طور مستقیم در کشور میزبان اقدام به سرمایه گاری می کند ‪.‬در سرمایه گذاری مستقیم خارجی‬
‫سرمایه گذار خارجی با حضور فعال در محل سرمایه گذاری و قبول مسئولیت مالی مستقیما‬
‫کنترول و اداره واحد در کشور میزبان را در دست دارد‪.‬‬

‫برای سرمایه گذاری مستقیم خارجی تعاریف مختلفی وجود دارد که عمده ترین ان ها قرار‬
‫ذیل اندر‬

‫سرمایه گذاری مستقیم خارجی عبارت است از سرمایه گذاری های که متضمن‬ ‫‪‬‬
‫مناسبات بلند مدت و منعکس کننده کنترول و نفع شخصیت حقیقی و یا حقوقی مقیم‬
‫یک کشور دز شرکت واقع در خارج از وطن سرمایه گذار می باشد‬

‫جریان ورودی و خروجی سرمایه گذاری مستقیم خارجی متشکل از سرمایه ای است گه توسط‬
‫یک سرمایه گذار خارجی برای یک شرکت فراهم می گردد ‪.‬‬

‫اما از نظر بانک جهانی سرمایه گذاری خارجی طور ذیل تعریف شده است‪:‬‬

‫سرمایه گذاری مستقیم خارجی نوعی از سرمایه گذاری خصوصی است که با‬ ‫‪‬‬
‫هدف حفظ و کنترل بر سرمایه حد اقل ‪%10‬سهام دارای حق رای را در یک‬
‫شرکت خارجی بدست آرد‪.‬‬

‫همچنان سرمایه گذاری خارجی را میتوان طور ذیل تعریف نمود‬

‫آن سرمایه گذاری که سرمایه گذار حضور فیزیکی داشته با قبول مسئولیتها‬ ‫‪‬‬
‫کنترول و اداره واحد تولیدی را مستقیم در دست داشته باشد و سرمایه گذار بطور‬
‫مستقیم در دارای ها و منافع کشور سرمایه پذیر و اجرای فعالیت های تولیدی نقش‬
‫موثر دارد‪.‬‬

‫سرمایه گذاری مستقیم خارجی به طرق مختلف انجام می گیرد‪:‬‬

‫‪ .1‬از طریق ایجاد شاخه مستقل از شرکت ملی در خارج‬

‫‪ .2‬از طریق اعطا نمایندگی به موسسات خارجی در کشور هدف‪.‬‬

 ‫‪ .3‬از طریق اعطای لیسانس یا حق امتیاز‪.‬‬

‫‪ .4‬ایجاد شرکت مشترک‪.‬‬

‫‪ .5‬عملیات مشترک‪.‬‬

‫‪ .2‬سرمایه گذاری غیر مستقیم خارجی‬ ‫‪.b‬‬

‫مقصد از سرمایه گذاری غیر مستقیم خریداری دارای های مالی مانند اسناد سهم و اسهامی است‬
‫که در مملکت وارد کننده سرمایه نشر می شود در صورت خرید اوراق قرضه مالک آن یک سند‬
‫را مقابل سرمایه خویش بدست می آورد که بهره و مدت آن معین بوده طبق قرار داد سالیانه مفاد‬
‫آنرا بدست می آورد بعد از مدت معین اصل سرمایه را بدست می آورد یا به عبارت دیگر‬

‫در سرمایه گذاری غیر مستقیم خارجی سرمایه گذار خارجی با خرید سهام یا اوراق قرضه سرمایه‬
‫خود را وارد کشور میزبان می کند و در اداره و مالکیت تنها به اندازه سهم خود اختیار و حق رای‬
‫را دارد و متناسب با آن مفاد و ضرر می کند بنا بر آن خطر کمتر متوجه سرمایه بوده و مسئولیت‬
‫مدیریتی آن نیز کمتر است به این دلیل سرمایه گذاران خارجی تمایل بیشتری به این نوع سرمایه‬
‫گذاری دارند‪.‬‬

‫سرمایه گذاری غیر مستقیم به دو شکل صورت می گیرد‬

‫‪ ‬خرید اسناد اعتباری قابل انتقال که از طرف کشور سرمایه پذیر منتشر می گردد‪.‬‬

‫‪ ‬خرید اوراق قرضه یا سهام کشور سرمایه پذیر که توسط افرادی از کشور های‬
‫دیگر انجام می شود‬
 ‫دوم‪:‬سرمایه گذاری رسمی یا عمومی‬
‫سرمایه گذاری عمومی به دو شکل انجام می شود ‪.‬‬

‫به شکل قرار داد اعتبار و قرضه یا کمک خارجی بصورت دو جانبه بین دو کشور یا‬ ‫‪‬‬
‫بانکهای مرکزی آن ها ‪.‬‬

‫به وساطت سازمانهای بین المللی مانند بانک جهانی ‪ IMF‬و یا سایر سازمانها این مبالغ‬ ‫‪‬‬
‫بین کشور ها انتقال یابد‪.‬‬

‫برخی از این قرضه ها بصورت مستقیم در اختیار کشور های در خواست کننده قرار می گیرد و‬
‫می توانند در زمینه که خواسته باشند آنرا بکار ببرند اما اکثر این قرضه ها مشروط بوده و‬
‫کشور یا سازمان اعطا کننده مورد مصرف آنرا دقیقا مشخص می کند و بصورت چند مرحله ای‬
‫و مشروط به حاصل شدن اطمینان از مصرف در همان مورد خاص به کشور درخواست کننده‬
‫پرداخت می شود‪.‬‬

‫سرمایه گذاری خارجی از نگاه حقوقی به دو نوع تقسیم می شود‬

‫‪)1‬سرمایه گذاری مستقل خارجی‬

‫‪)2‬سرمایه گذاری مشترک خارجی‬

‫‪ .1‬سرمایه گذاری مستقل خارجی‬

‫سرمایه گذاری مستقل خارجی از نظر حقوقی به سرمایه گذاری شرکتهای خارجی با مالکیت صد‬
‫فی صد خارجی اطالق می شود و چنانچه از عنوان آن پیداست در این چنین سرمایه گذاری ها‬
‫جای برای سرمایه گذاران داخلی وجود ندارد و سرمایه گذاران خارجی دارای استقالل کامل می‬
‫باشند‪.‬‬
 ‫‪ .2‬سرمایه گذاری مشترک خارجی‬

‫در کشور های رو به انکشاف سرمایه گذاری های خارجی به شکل مشترک می باشد در این نوع‬
‫سرمایه گذاری ها مخارج سرمایه گذاری و منافع حاصله از آن به تناسب بین سرمایه گذاران‬
‫خارجی و داخلی تقسیم می گردد ‪.‬این سرمایه گذاری به نوبه خود به دو دسته تقسیم شده است ‪.‬‬

‫سرمایه گذاری مشترک قرار دادی‬ ‫‪1-2‬‬

‫این نوع سرمایه گذاری ها نزد کشور های با اقتصاد مرکزی که در قوانین آنها نظریه مالکیت‬
‫حقوقی به رسمیت شناخته نمیشود معمول است این نوع سرمایه گذاری مشابه قرارداد های‬
‫مشترک بوده و به استثنایی مسائل مربوط مالکیت ‪.‬دارای همه پیش بینی های الزم و حاکم بر‬
‫روابط میان طرفین قرار داد می باشد یکی از خصوصیات این سرمایه گذاری محدود بودن مدت‬
‫سرمایه گذاری می باشد و با پایان یافتن مدت قرار داد ختم دوره سرمایه گذاری نیز به پایان می‬
‫رسد‪.‬‬

‫‪ 2-2‬سرمایه گذاری مستقیم مشترک سهامی‬

‫این نوع سرمایه گذاری که رایج ترین نوع سرمایه گذاری خارجی است از طریق تقسیم مالکیت‬
‫سهام و سرمایه بین سهامداران داخلی و خارجی صورت می گیرد و معموال شرکاء نسبت به‬
‫سهام خود در مدیریت واحد تولیدی نقش دارد ‪.‬معموال سهم داران قرارداد های را بین خود تحت‬
‫قرار داد مشارکت در چارچوب قوانین موجود ه تنظیم می کنند ‪.‬‬
 ‫چگونگی جذب سرمایه گذاری های خارجی‬

‫روشهای جذب سرمایه‬

‫گذاری های خارجی‬

‫سرمایه های خصوصی‬ ‫سرمایه های رسمی‬

‫سرمایه گذاری غیر مستقیم‬ ‫اعتبار خارجی‬ ‫قرضه‬

‫سرمایه بانکها‬

‫سهام شرکتها‬

‫اوراق قرضه‬

‫اسناد خزانه دولتی‬

‫سرمایه گذاری مستقیم‬

‫خارجی‬

‫سرمایه گذار ی مشترک‬

‫مشترک قرار دادی‬

‫مشترک سهامی‬

‫سرمایه گذاری مستقل‬

 ‫فصل دوم‬

‫تاریخچه سرمایه گذاری خارجی در جهان‬

‫عبور سرمایه از مرز های بین المللی و سرمایه گذاری در کشور های دیگر به عنوان بخشی از‬
‫روابط اقتصادی ملیت ها و تجارت جهانی می داند ‪ .‬به این ترتیب محققان این رشته برای بهره‬
‫گیری و نتیجه گیری بهتر از فرضیات خود روند حرکت سرمایه و سرمایه گذاری را برسی و‬
‫ارزیابی نموده اند‪.‬تیوری حرکت سرمایه تنها حرکت سرمایه را به مطالعه نه گرفته بلکه جریان‬
‫حرکت سرمایه دالیل آنرا و باالخره اثرات آنرا نیز مطالعه میکند‪.‬‬
‫نخستین تحقیق در زمینه صدور سرمایه در انگلستان در فاصله سال های ‪ 1913-1870‬توسط‬
‫‪ N.Hobbson‬و سپس ‪ AL.Bouiley‬سرمایه گذاری خارجی در انگلستان را در سال ‪1878‬‬
‫تخمین زد‪ Griffen .‬در آمد انگلستان را در سال مالی‪ 1874-75‬برابر به ‪ 65.5‬ملیون ‪£‬‬
‫محاسبه کرده بود‪.‬‬
‫روند سرمایه گذاری خارجی امریکا در بین دو جنگ جهانی رشد چشمگیری داشته است طوریکه‬
‫در سال ‪ 1919‬سرمایه گذاری خارجی این کشور به ‪ 6.5‬میلیارد ‪ $‬و در سال بعدی آن به ‪8.3‬‬
‫میلیارد میرسید که در حدود ‪ 3/2‬حصه سرمایه گذاری های جهان را تشکیل میداد و این رقم در‬
‫سال ‪ 1930‬به ‪ 15.7‬میلیارد افزایش یافت ‪ .‬بعد از سال ‪ 1945‬روند سرمایه گذاری ها ی خارجی‬
‫رو به افزایش بود طوریکه در سال ‪ 1913‬در حدود ‪ % 90‬سرمایه گذاری های خارجی از طریق‬
‫سرمایه گذاری غیر مستقیم خارجی صورت گرفته بود در حالیکه در سال ‪ 1965‬در حدود ‪31.3‬‬
‫میلیارد دالر که ‪ 3/1‬حصه سرمایه گذاری های خارجی را تشکیل میداد بصورت سرمایه گذاری‬
‫خارجی مستقیم توسط بخش خصوصی صورت گرفته بود‪.‬‬
‫قبل از جنگ جهانی دوم اروپا بزرگترین مبدا سرمایه بود از جمله انگلستان بیشترین رقم سرمایه‬
‫گذاری را داشت در سال ‪ 1914‬ارزش سرمایه های خارجی ‪ 44‬میلیارد ‪ $‬به شمار می رفت که‬
‫بیشترین سهم به انگلستان فرانسه آلمان و آمریکا بود با شروع جنگ دوران اقتصادی اروپا از هم‬
‫ریخت و کشور های که قبل از جنگ به عنوان شرکای تجاری با یکدیگر همکاری داشتند حال به‬
‫عنوان رقبای جنگی به مقابل همدیگر قرار گرفتند ‪.‬‬
 ‫جدول (‪)1-1‬ارزش سرمایه های خارجی بعضی کشور ها در سال ‪1914‬‬

‫ارزش سرمایه خارجی‬ ‫کشور‬

‫‪18‬‬ ‫انگلستان‬ ‫‪1‬‬
‫‪9‬‬ ‫آلمان‬ ‫‪2‬‬
‫‪5.8‬‬ ‫فرانسه‬ ‫‪3‬‬
‫‪3.5‬‬ ‫آمریکا‬ ‫‪4‬‬
‫‪7.7‬‬ ‫سایر کشور ها‬ ‫‪5‬‬
‫‪44‬‬ ‫مجموع‬
‫ماخذ‪:‬مهدوی ابوالقاسم‪.‬رشد اقتصادی و سرمایه گذاری ص ‪25‬‬

‫از سال ‪ 1918‬تا ‪ 1925‬بی ثباتی سیاسی در اروپا ادامه داشت ‪ ,‬دولت انگلستان با در نظر‬
‫داشت مازاد تجاری به صدور سرمایه ادامه داد بعدا امریکا نیز به صدور سرمایه آغاز کرد ‪.‬‬

‫با بروز بحران اقتصادی در ‪October 1929‬روند سرمایه گذاری خارجی بطور کلی دچار‬
‫اختالل گردید و تجارت خارجی از سطح ‪ 3‬میلیارد در سال ‪ 1929‬به ‪ 1‬میلیارد رسید با شروع‬
‫کمک های مارشال به اروپا جریان سرمایه دوباره به اروپا شدت گرفت این کمک ها به شکل‬
‫قرضه و کمک های بال عوض بود ‪,‬از آن جای که این کشور ها صرف به کمبود سرمایه مواجه‬
‫بودند و از ساختار خوب اقتصادی بر خور دار بودند بّنا به رشد اقتصادی چشمگیری دست یافتند ‪.‬‬

‫بعد از ان جریان سرمایه گذاری به کشور های رو به انکشاف صورت گرفت اما چون مشکل انها‬
‫تنها کمبود سرمایه نبود بّنا نتوانستند به رشد اقتصادی دست یابند‪.‬‬

‫از طرف دیگر با شروع بازسازی اروپا بعد از جنگ جهانی دوم جامعه اقتصادی اروپا در سال‬
‫‪ 1957‬تاسیس شد و سپس سازمان همکاریهای اقتصادی و توسعه اروپا ایجاد شد با ایجاد این چنین‬
‫سازمانها سرمایه گذاری در اروپا و همچنان جاپان افزایش نمود و با گسترش بازار های مالی و‬
‫افزایش رشد کشور های اروپای غربی دارای مازاد سرمایه شدند و به صورت صادر کننده‬
‫سرمایه مطرح شدند ‪ .‬جاپان نیز پس از رفع مشکالت جنگ به رشدی بی سابقه دست یافت و با‬
‫داشتن مازاد سرمایه شرکتهای بزرگ جاپانی به عنوان سرمایه گذاران خاجی در جهان مطرح‬
 ‫شدند بطور کلی پس از خاتمه جنگ جهنی دوم می توان گفت دوره جدیدی برای جریان سرمایه‬
‫های خارجی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی پدید آمد‪.‬‬

‫با گذشت زمان در حدود دهه ‪ 70‬میالدی با گسترش شرکتهای چند ملیتی در جهان برخی از‬
‫اقتصاددانان نگران شدند زیرا شرکتهای چند ملیتی هر مکانی که شرایط مساعدی داشت برای‬
‫فعالیت های خود انتخاب میکنند‬

‫و به نظر میرسید که شرکتهای چند ملیتی با پشتوانه اقتصادی و وسعت دامنه عملیات خود سریعتر‬
‫از مجموعه اقتصاد کشور میزبان رشد داشته باشند در زمان اندکی اقتصاد جهان را زیر سلطه‬
‫خواهند کشید ‪.‬‬

‫لیکن این واقعیت تحقق نیافت و دولتها جهت جذب سرمایه های خارجی تدابیری اندیشیدند تا به‬
‫رشد اقتصادی کشور های شان کمک شود و سازمان ملل نیز جهت استفاده صحیح و آگاهانه از‬
‫منابع شرکتهای چند ملیتی رهنمود های را به کشور های در حال توسعه داد ‪.‬‬

‫با وجود این به دلیل مطرح شدن امپریالیسم مدرن و اینکه شرکتهای چند ملیتی کشور های میزبان‬
‫را تحت سلطه در می آورند مساله جلوگیری از سرمایه گذاری خارجی و جایگزینی استقراض به‬
‫جای آن مطرح شد و بدین ترتیب کشور های در حال توسعه سعی کردند به استقراض خارجی‬
‫میزان سرمایه الزم را وارد کشور شان کنند و خود نیز مدیریت آن را بر عهده بگیرند‪.‬‬

‫البته عالوه بر مساله امپریالیزم مدرن مسائل دیگری نیز در شکل گیری استقراض خارجی مطرح‬
‫است که قرار ذیل اند‪:‬‬

‫‪ – 1‬افزایش قیمت نفت ‪:‬‬

‫با افزایش بی سابقه قیمت نفت در سال ‪ 1973‬منابع مالی عظیمی به کشور های صادر کننده آن‬
‫سرایت کرد اما این کشور ها به دلیل آنکه از قدرت جذب باال بر خور دار نبودند این منابع را در‬
‫بانکهای خارجی پس انداز کردند ‪ .‬به این ترتیب این بانکها به موجودی باالیی مواجه شدند و به‬
‫اعطای وام به کشور های در حال توسعه پرداختند و تقاضای وام این کشور ها توسط این منابع‬
‫تامین مالی گردید‪.‬‬
 ‫‪ -2‬سیاستهای پولی کشور های صنعتی ‪:‬‬

‫در طی سالهای ‪ 76- 1973‬کشور های صنعتی از سیاست پولی انبساطی بر خور دار بودند و با‬
‫افزایش شدیدی‬

‫در حجم پولی مواجه شده بودند و چون در آن دوره بسیاری از سرمایه گذاری های داخلی در‬
‫بخش انرژی بود و این بخش از خطر زیاد برخوردار بود بّنا تمایل شدیدی برای دادن قرضه برای‬
‫کشور های در حال توسعه پیدا گردید به این ترتیب موج عظیمی از منابع به شکل قرضه به سمت‬
‫کشور های در حال توسعه جریان یافت و این امر منجر به بحران قرضه ها در سال ‪ 1982‬شد بعد‬
‫از اوایل دهه ‪ 80‬جریان سرمایه دوباره به شکل سرمایه گذاری مستقیم خارجی و پرتفوی خارجی‬
‫شدت یافت و در سال های ‪ 1989-1991‬سیر صعودی اما در سال های ‪ 1993-1991‬سیر نزولی‬
‫داشت ‪.‬‬

‫خصوصی سازی و دادن فرصتها به بخش خصوصی شرایط را برای ‪ FDI‬آماده نمود و بیشترین‬
‫این سرمایه گذاری های مستقیم خارجی را کشور های پیشرفته جذب نمودند طوریکه ‪ FDI‬در‬
‫‪ %89 2000‬افزایش‬ ‫کشور های انکشاف یافته در ‪ %69.4 1967‬در ‪ %83 1990‬در سال‬
‫یافت ‪.‬‬

‫‪2000‬‬ ‫‪1999‬‬ ‫‪1997‬‬ ‫‪1996‬‬ ‫‪1990‬‬ ‫‪1980‬‬ ‫‪1976‬‬ ‫‪1973‬‬ ‫سال‬

‫‪89‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪78‬‬ ‫‪73.9‬‬ ‫‪69.4‬‬ ‫کشور های‬
‫انکشاف یافته‬

‫‪11‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪26.1‬‬ ‫‪30.6‬‬ ‫کشور ها ی رو‬
‫به انکشاف‬

‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬ ‫مجموع‬

‫‪World investment report, UNCTAD‬‬

 ‫فصل سوم‬
‫‪ .I‬علل سرمایه گذاری های خارجی‬

‫در حال حاضر تحرک سرمایه در دو نوع یعنی سرمایه گذاری مستقیم و سرمایه گذاری غیر‬
‫مستقیم صورت می گیرد اگر چه انتقال سرمایه توسط کمک های یک کشور به کشور دیگر نیز‬
‫انتقال می یابد اما تحرک آزادانه سرمایه برای مقاصد اقتصادی معموال در دو حالت مستقیم و غیر‬
‫مستقیم صورت می گیرد‪.‬‬

‫انگیزه های تحرک سرمایه را قرار ذیل برسی می کنیم‬

‫علل سرمایه گذاری مستقیم خارجی‬ ‫‪.A‬‬

‫‪ -1‬موجودیت مفاد بیشتر در خارج کشور نسبت به داخل کشور‪.‬‬

‫‪ -2‬هدف دیگر سرمایه گذار خارجی در ‪ FDI‬داشتن کنترول مستقیم در مدیریت و سرمایه‬
‫وی می باشد‪.‬‬

‫‪ -3‬جلوگیری از تعرفه ‪,‬و سایر موانع گمرکی و تجاری و یا استفاده از اعانه های صادراتی‬
‫که در مملکت میزبان برای صدور چنین تولید اتی داده میشود نیز یکی از دالیل آن بوده‬
‫می تواند ‪.‬سرمایه گذار خارجی بخاطر آنکه مانعی مقابل تولیدات وی نباشد اقدام به‬
‫سرمایه گذاری در کشور هدف می نماید‪.‬‬

‫‪ -4‬پایین بودن عوامل تولید دلیل دیگری برای ‪ FDI‬بوده می تواند زیرا با پایان بودن قیمت‬
‫عوامل تولید مصارف تولیدی کاهش نموده مفاد متصدی افزایش می کند‪.‬‬

‫همین دلیل است که کشور های رو به انکشاف که نسبتا توسعه یافته اند در جذب سرمایه گذاری‬
‫های خارجی تا اندازه موفق بوده اند‪ .‬چون اکثر کشور های رو به انکشاف نتوانسته اندر خود را با‬
‫پیشرفت تکنولوژی عیار بسازند بنا به حیث کشور های تهیه کننده مواد خام برای کشور های‬
‫صنعتی ماندند ‪.‬مواد خام ارزان و نیروی کار ارزان یکی از دالیل جذب سرمایه های خارجی‬
‫موثر بوده اند‪.‬‬

‫طوریکه در سال های اخیر کشور های مثل چین جاپان کوریای جنوبی هند و بعضی دیگری از‬
‫کشور های جنوب آسیا به فراوانی نیروی کار و مواد خام رشد چشم گیر اقتصادی داشته اند‪.‬از‬
 ‫جمله چین توانسته است که ‪ %10‬تمام سرمایه گذاری جهان را از سال ‪ 1995-1980‬جذب‬
‫نماید ‪.‬‬

‫علت اینکه چین در جذب سرمایه گذاری های خارجی موفق بوده است روی دست گرفتن سیاست‬
‫های جذب سرمایه های خارجی بعد از سال ‪ ,1979‬وسیع بودن بازار داخلی‪ ,‬استراتیژی توسعه‬
‫صادرات و همچنان پیشرفت اقتصادی کشور های همسایه وی می باشد‪.‬‬

‫‪ -5‬مزیت نسبی یک کشور در متاع خاص نیز دلیلی دیگر سرمایه گذاری خارجی میباشد‬
‫طوریکه بعضی صنایع در یک کشو ر بنا بر شرایط مساعد پیشرفت نموده می باشد مثال‬
‫صنعت کامپیوتر در امریکا و صنعت موتر سازی در جاپان که می تواند زمینه را برای‬
‫سرمایه گذاری دوطرفه مساعد سازد‪.‬‬

‫‪ -6‬بعضی از شرکتهای بزرگ دارای دانش خاص در ساحهء تولید جنس خاص میباشند و‬
‫نمیخواهند که این معلومات را به دیگران انتقال دهند از این جهت خود شان یک شعبه را‬
‫در خارج باز می کنند‪.‬‬

‫‪ -7‬شاید شرکتهای که اقدام به سرمایه گذاری مستقیم خارجی می کنند آرزو داشته باشند که‬
‫یک منبع مواد خام را مستقیما کنترول کنند تا در تولید آن سکتگی رخ ندهد‪.‬‬

‫‪ -8‬ممکن شرکتهای سرمایه گذار تکنولوژی پیشرفته در اختیار داشته باشند و نخواهند که‬
‫تکنولوژی خود را در اختیار دیگران قرار دهند‪.‬‬

‫‪ -9‬شاید هدف سرمایه گذار داخل شدن به بازار اولیگوپولی یک مملکت معین بوده بدین‬
‫صورت نخواهد که مفاد ممکنه را با شرکت که شکل نیمه انحصاری دارد تقسیم نماید‪.‬‬

‫علل سرمایه گذاری غیر مستقیم خارجی‬ ‫‪.B‬‬

‫علت عمده برای سرمایه گذاری غیر مستقیم بدست آوردن مفاد بیشتر در خارج از کشور می باشد‬
‫بّنا با در نظر داشت مقاصد اقتصادی مفاد بیشتر عامل سرمایه گذاری غیر مستقیم می باشد اتباع‬
‫یک کشور از آن جهت اوراق قرضه و یا اسهام را در ممالک خارج میخرند زیرا مفاد و بهره آن‬
‫نظر به داخل کشور بیشتر است ‪.‬چون سرمایه گذاران کوشش میکنند که خطر سرمایه گذاری را‬
 ‫به حداقل برسانند بنا سهم آن شرکتها را خریداری می کنند که مفاد شان به حد باال باشد و خطر‬
‫ضرر آنها به حد اقل باشد‪.‬‬

‫‪ A.1‬تاثیرات سرمایه گذاری خارجی مستقیم بر رشد اقتصادی‬

‫بسیاری از کشور های رو به انکشاف برای قرار گرفتن در مسیر انکشاف و رشد اقتصادی‬
‫سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصادی را در اولویت قرار داده اند سرمایه در هر اقتصاد‬
‫به منزله عامل رشد اقتصادی شناخته شده است بسیاری از کشور ها برای رسیدن به استخدام کامل‬
‫و رشد اقتصادی سرمایه گذاری خارجی را بهتر دانسته اند‪.‬‬

‫نظریه های رشد هرود – دومار و توسعه روستو و سایر نظریه های رشد اغلب منکی به افزایش‬
‫توان مادی از طریق سرمایه گذاری در اقتصاد میباشند تامین سرمایه مالی از طرق مختلف مثل‬
‫پس انداز های داخلی قروض و سرمایه گذاری های خارجی امکان دارد پس انداز د رکشور های‬
‫رو به انکشاف نمی تواند جوابگوی نیازمندیهای سرمایه گذاری باشد و بازار سهام در این کشور‬
‫ها رونق خاصی ندارند همچنان قروض خارجی نیز دارای محدودیت ها میباشد بناا سرمایه گذاری‬
‫ها ی خارجی برای ضروریات مالی کشور های ور به انکشاف مفید تلقی میشود‪.‬‬

‫در چند سال اخیر عواملی که باالی رشد اقتصادی تاثیر داشته اند مختلف بوده اند به اساس‬
‫تحقیقات که صورت گرفته است در دهه هفتاد افزایش صادرات عامل عمده در رشد اقتصادی بوده‬
‫در حالیکه در دهه هشتاد عامل رشد اقتصادی افزایش اندازه پس انداز عامل مهم در رشد اقتصادی‬
‫پنداشته میشد که در این دو دهه سرمایه گذاری مستقیم خارجی نقش موثری بر رشد اقتصاد نداشته‬
‫است ‪.‬اما در دهه نود کشور های که از نسبت ‪ FDI‬و ‪ GDP‬بیشتری بر خور دار بوده اند رشد‬
‫اقتصادی بیشتری داشتند‪.‬‬

‫البته ورود سرمایه به تنهای در کشور های توسعه نیافته باعث رشد اقتصادی نمیگردد بلکه عوامل‬
‫دیگری در پهلوی سرمایه وارد کشور میزبان شود این عوامل میتواند تکنولوژی جدید و مدیریت‬
‫بهتر باشد پیشرفت تکنولوژی در رشد اقتصادی نقش بیشتر دارد نسبت به اینکه سرمایه بیشتر‬
‫بکار رود ‪.‬‬

‫یعنی اگر ‪ FDI‬به همراه تکنولوژی پیشرفته و مناسب وارد کشور گردد در اینصورت آن کشور‬
‫میتواند به رشد اقتصادی دست یابد‪.‬‬
 ‫مدیریت بهتر که در شرکت های خارجی مورد استفاده قرار می گیرد نیز در موفقیت سرمایه‬
‫گذاری ها ی خارجی سهم داشته است رهبری در مورد اینکه چه تولید شود برای که تولید شود‬
‫چه مقدار تولید شود یا اینکه مواد خام از کجا تهیه شود و سایر موارد که در تولید مهم می باشد‬
‫تصمیم میگیرد‪.‬تاثیر گذاری ‪ FDI‬بر رشد اقتصادی در کشور های رو به انکشاف همیشه مثبت‬
‫نمیباشد زیرا تاثیر گذاری سرمایه گذاری خارجی ارتباط به اندازه اختالف تکنولوژی بین دو‬
‫کشور دارد هر چه این اختالف و تفاوت کمتر باشد تعویض تکنولوژی جدید با تکنولوژی موجود‬
‫بر رشد اقتصادی تاثیر بیشتر خواهد داشت دلیل آن عدم آشنای تخنیکی و طرز استفاده از‬
‫تکنولوژی جدید و نیروی کار ماهر در این کشور ها میباشد این مشکل تا اندازه با تربیت نمودن‬
‫نیروی کار متخصص که بتواند از تکنولوژی جدید بطور درست استفاده کند حل میشود هد قدر که‬
‫سرمایه گذاری در برای تربیت نمودن نیروی انسانی بیشتر باشد به همان اندازه میتوان از‬
‫تکنولوژی پیشرفته بیشتر استفاده نمود و در نتیجه به رشد اقتصادی بیشتر منجر می شود زیرا اگر‬
‫یک کشور از سرمایه انسانی کمتر بر خور دار باشد سهم ‪ FDI‬در رشد اقتصادی کمتر میباشد و‬
‫بر عکس هر قدر نیروی کار تحصیل کرده بیشتر وجود داشته باشد قدرت جذب ‪ FDI‬در همان‬
‫کشور بیشتر بوده و تاثیرات خوبی باالی رشد اقتصادی وارد میکند‪.‬‬

‫موجودیت نیروی انسانی ماهر و متخصص در رابطه به سرمایه گذاری های خارجی نسبت به‬
‫سرمایه گذاری های داخلی مهم تر میباشد زیرا سرمایه گذاری داخلی معموال در فعالیتهای سنتی‬
‫صورت میگیرد اما سرمایه گذاری خارجی توام با تکنولوژی میباشد‪.‬‬

‫در استفاده از تکنولوژی هدف کشوری که به سرمایه گذاری مستقیم خارجی میپردازد مهم میباشد‬
‫کشور های صنعتی در ‪ FDI‬تکنولوژی پیشرفته را استفاده میکنند تا اینکه در بازار های داخلی‬
‫دسترسی زیاد داشته باشند اما کشور های که جدیداً صنعتی شده اند تکنولوژی معمولی را مورد‬
‫استفاده قرار می دهند زیرا آنها از یک سو سرمایه کافی برای استفاده از تکنولوژی مدرن را‬
‫ندارند و از سوی دیگر میخواهند برای پاین نگاهداشتن مصارف تولیدی از عوامل تولید ارزان‬
‫استفاده کنند تا اینکه تولیدات خود را در کشور های رو به انکشاف به فروش برسانند‪.‬‬

‫بطور خالصه اینکه همیشه تکنولوژی در سرمایه گذاری مستقیم خارجی باعث رشد اقتصادی‬
‫میگردد یا نه مربوط میشود به عوامل ذیل‪:‬‬
 ‫‪ )1‬اندازه اختالف تکنولوژیکی بین دو کشور‪.‬‬

‫‪ )2‬سطح سرمایه گذاری آموزشی در کشور میزبان‪.‬‬

‫‪ )3‬هدف کشور مهمان از انجام ‪ FDI‬در کشور میزبان‪.‬‬

‫اینکه ‪ FDI‬جایگزین سرمایه گذاری های داخلی شده میتواند یا نه در این مورد دو نظر وجود دارد‬
‫بعضی از اقتصاد دانان معتقد اند که ‪ FDI‬باالی سرمایه گذاری های داخلی اثر مثبت اما نه‬
‫چشمگیر دارد ‪,‬شرکت های داخلی ممکن از حضور کمپنی های خارجی طوری سود ببرند که کار‬
‫گرانی که در شرکت های خارجی استخدام شده اند مهارت و دانشی را بدست آورده که در بازار‬
‫قیمت زیاد داشته باشد اگر این کارگران شرکتهای خارجی را ترک کنند سرمایه انسانی به اختیار‬
‫شرکتهای داخلی قرار خواهد گرفت و مولدیت آنها را افزایش خواهد داد ‪ .‬همچنان شرکتهای داخلی‬
‫با مواجه شدن به تولیدات جدید خود را به آن عیار می سازند‪.‬‬

‫بعضی دیگری به این نظر اند که حضور شرکتهای خارجی می تواند تا اندازه حاصالت‬
‫شرکتهای داخلی را خصوصا در کوتاه مدت کاهش دهد زیرا شرکتهای خارجی با مصارف کمتر‬
‫تولیدی مواجه هستند بنا دست به افزایش تولید می زنند که در نتیجه شرکتهای خارجی تقاضا را از‬
‫سمت شرکتهای داخلی منحرف می کنند و تولید آنها را با کاهش مواجه میسازند ‪.‬بنا بر این چون‬
‫این شرکتها باید مصارف ثابت تولیدی خود را بر بازار کوچک پخش کنند بنا باعث کاهش در‬
‫تولیدات آنها میشود‪.‬‬

‫یکتعداد دیگر مخافین سرمایه گذاری مستقیم خارجی به این باور اند که سرمایه گذاری های‬
‫خارجی به داشتن سرمایه هنگفت مفاد بیشتر را به جای سرمایه گذاری مجدد از کشور خارج‬
‫میکنند همچنان مخالفین سرمایه گذاری مستقیم خارجی به این فکر اند که مفاد حاصله از این‬
‫سرمایه گذاریها در اختیار آنهای قرار میگیرد که عالقه کمتر به پس انداز دارند و این باعث‬
‫افزایش تقاضا میگردد که در نتیجه سطح قیمت ها سعود میکند ‪.‬انتقاد دیگری به این سرمایه‬
‫گذاریها در این است که سمت مصرف را تغیر داده و از سرمایه گذاریهای مهم باز میدارد همچنان‬
‫انتقاد دیگر اینست که این سرمایه گذاری ها کار بر نبوده در حالیکه مشکل کشور های رو به‬
‫انکشاف بیکاری میباشد ‪.‬‬
 ‫‪ A.2‬عوامل موثر در جلب سرمایه گذاری های خارجی‬

‫مهمترین عوامل در جذب سرمایه گذاری های خارجی به سه کتگوری تقسیم شده است ‪:‬‬

‫‪.1‬عوامل اقتصادی‬

‫‪.2‬عوامل حمایتی و تشویقی‬

‫‪.3‬عوامل بنیادی‬

‫یک کشور باید در جذب سرمایه گذاری های خارجی هر سه عامل فوق را در نظر بگیرد‬

‫‪ ‬عوامل اقتصادی‬

‫یک سلسله عوامل چون منابع تولید فراوان وجود بازار مصرف بزرگ در کشور و وجود نیروی‬
‫کار انعطاف پذیر با مزد پایین در جلب سرمایه گذاری های خارجی نقش دارند که بطور خالصه‬
‫درباره هر کدام تذکر بعمل می آید‬

‫منابع تولید ارزان ‪ :‬منابع تولید فراوان با مصارف پایین مهم ترین عامل برای ورود ‪ FDI‬میباشد‬
‫وجود منابع طبیعی فراوان موقیعت جغرافیای و انرژی فراوان باعث کاهش در مصارف تولید‬
‫شده در نتیجه باعث جلب سرمایه گذاری ها میگردد همچنان توسعه نیروی کار فنی و متخصص با‬
‫مزد های پایین در جذب سرمایه گذاری های خارجی مهم تلقی میشود با پیشرفت تخنیک و مغلق‬
‫شدن مراحل تولید دیگر نیروی غیر ماهر بکار نمی آید بلکه طوریکه در مبحث قبلی تذکر رفت‬
‫باید به تربیه نیروی ماهر پرداخته شود یکی از دالیل موفقیت چین مالزیا سنگاپور داشتن نیروی‬
‫کار ماهر میباشد‪.‬‬

‫وسعت کشور میزبان‪ :‬وسعت کشور میزبان در آن دسته از سرمایه گذاری های خارجی که به‬
‫هدف فروش در بازار های داخلی صورت میگیرد مهم میباشد طوریکه چین مکسیکو سنگاپور و‬
‫بعضی کشور های دیگر رو به انکشاف به دلیل داشتن بازار های بزرگ داخلی بیشتر ‪ FDI‬را‬
‫جذب نموده اند‪.‬‬

‫سیاست های دولت‪:‬عملکرد های دولت د ر قسمت برخورد با سرمایه گذاران خارجی نقش عمده‬
‫در جلب سرمایه گذاران خارجی دارد‪.‬سیاست های پولی سیاست های تجارتی سیاست های مالیاتی‬
‫وضع تعرفه ها از طرف دولت عواملی اند که در جذب سرمایه گذاری ها مهم شمرده میشود‪.‬‬
‫انفالسیون‪ :‬انفالسیون رو به افزایش باعث آن میشود که افراد یک کشور توجه به تولیدات خارجی‬
‫نمایند از سوی دیگر افزایش قیمت ها باعث بلند رفتن مصارف تولیدی میگردد‪.‬‬

‫زیر بنا ها‪ :‬موجودیت سیستم مواصالتی انکشاف یافته و موجودیت انرژی و بعضی مسایل دیگر‬
‫چون مناطق آزاد صنعتی در مورد سرمایه گذاری های خارجی با اهمیت میباشد‪.‬‬

‫‪ ‬عوامل حمایتی‬

‫عوامل تشویقی با ایجاد مناطق آزاد صنعتی‪ ,‬قوانین بیمه و حمایت دولت از سرمایه گذاری های‬
‫خارجی ارتباط دارد دولت باید این تضمین را بدهد که سرمایه گذاری خارجی از امنیت جانی و‬
‫مالی برخوردار باشد‪.‬‬

‫‪ ‬عوامل بنیادی(امنیتی)‬

‫کشور هایکه دارای نا آرامی های سیاسی و اجتماعی هستند که امنیت سرمایه گذاران را تهدید‬
‫میکند هر چند از لحاظ اقتصادی جذاب باشد باز هم در جذب سرمایه گذاری هاا خارجی نا موفق‬
‫میباشد در حقیقت سرمایه گذاری های خارجی در آن جاهای شکل میگیرد که محیط مورد نیاز را‬
‫داشته باشد این محیط شامل ثبات سیاسی ثبات نهاد های قانون گذاری عدم بوروکراسی عدم فساد‬
‫اداری حق مالکیت معنوی میباشد‪.‬‬

‫‪ A.3‬عوامل موثر در اثر گذاری ‪ FDI‬بر رشد اقتصادی‬

‫در مبحث باال موضوع مورد بحث ما این بود که چگونه ‪ FDI‬بر رشد اقتصادی تاثیر میگذارد‬
‫حال آن عواملی را مورد مطالعه قرار میدهیم که با موجودیت آن ‪ FDI‬بطور موثر مورد استفاده‬
‫قرار میگیرد‪.‬‬

‫‪ .a‬بخش که ‪ FDI‬در آن جذب میشود‬

‫در چند دهه اخیر سکتور که ‪ FDI‬در آن جذب میشود نظر به نیمه اول قرن ‪ 20‬تغییر نموده است‬
‫در سال ‪ 1913‬در کشور های رو به انکشاف و کمتر توسعه یافته بیش از نیم ‪ FDI‬به بخش های‬
‫معادن و مواد خام اختصاص می یافت و صرف ‪ %10‬به بخش صنایع راه می یافت اما در سال‬
‫‪ 1990‬حدود ‪ FDI %40‬به بخش ‪ % 50‬آن به بخش صنعت و صرف ‪ % 10‬آن به بخش معادن‬
‫و مواد خام اختصاص داده شده بود این تغیرات در ‪ FDI‬تاثیرات متفاوتی بر رشد اقتصادی دارد‪.‬‬
‫اگر ‪ FDI‬در بخش های اولیه (مواد خام و معادن)جذب شود برای کشور های کمتر توسعه یافته‬
‫اثرات سودمند کمتر خواهد داشت زیرا تقاضا برای این مواد غیر ارتجاعی است و منافع حاصل‬
‫از تغییر تکنولوژی ایجاد شده توسط ‪ FDI‬در این بخش در اثر کاهش قیمت ها به مصرف کننده ها‬
‫انتقال می یابد ‪ .‬اما اگر ‪ FDI‬در بخش صنعت بکار رود به دلیل بلند بردن سطح تحصیالت‬
‫مهارتها ابداعات و ایجاد تقاضای جدید منجر به رشد اقتصادی میگردد‪.‬‬

‫‪ .b‬درجه توسعه یافته گی یک کشور‬

‫تا دهه ‪ 70‬سطوح مختلف توسعه یافته گی بر نتیجه حاصله از سرمایه گذاری مستقیم خارجی چه‬
‫در کوتاه مدت یا طویل المدت اثر نداشت زیرا در این زمان تکنولوژی کمتر مطرح بحث بود و‬
‫همچنان نیروی کار متخصص کمتر ضرورت بود ‪ .‬در دهه ‪ 80‬اثر ‪ FDI‬در کوتاه مدت و طویل‬
‫المدت در کشور های رو به انکشاف تغییراتی را نشان داد ‪.‬در کشور های بیشتر توسعه یافته اثر‬
‫‪ FDI‬نسبت به کشور های کمتر توسعه یافته رو به انکشاف کمتر بود یعنی تاثیر ‪ FDI‬بر رشد‬
‫اقتصادی در کشور های کمتر توسعه یافته بیشتر بود‪.‬‬

‫‪ .c‬استراتیژی و سیاست های تجاری‬

‫در رابطه باید اشاره کرد که آیا هدف یک کشور توسعه صادرات می باشد یا در فکر تعویض‬
‫واردات میباشد ‪ .‬استراتیژی توسعه صادرات گرایش و توجه بیشتری به جذب ‪ FDI‬دارد و‬
‫همچنان در این استراتیژی ‪ FDI‬بصورت مفیدتر عمل نموده زیرا وضع تعرفه ها و سهمیه بندی‬
‫تجاری در استراتیژی تعویض واردات منجر به اختالالت ت در بازار عوامل می گردد زیرا‬
‫تولید در آن بخش که عوامل کمتر در اختیار است روی دست گرفته میشود در نتیجه از یک سو‬
‫رشد کمتر اقتصادی را باعث می شود و از سوی دیگر زمینه برای جذب ‪ FDI‬کمتر مهیا‬
‫میشود‪.‬اما استراتیژی توسعه صادرات منجر به آزادی حرکت و تخصیص منابع بر اساس مزیت‬
‫نسبی میشود‪.‬‬
 ‫‪ .d‬سیستم مالی توسعه یافته‬

‫توسعه سیستم مالی در کشور میزبان یکی از مهمترین شرطهای الزم جهت اثر گذاری مثبت ‪FDI‬‬
‫بر رشد اقتصادی است‪ .‬سیستم مالی پیشرفته منجر به تخصیص منابع و بهبود قدرت جذب یک‬
‫کشور در رابطه با جریان های ورودی ‪ FDI‬می شود به این ترتیب اثرات تکنولوژی ناشی از‬
‫‪ FDI‬به حد اعظم خود خواهد رسید ‪.‬سیستم مالی از دو طریق در رشد اقتصادی موثر خواهد بود ‪.‬‬
‫اول آنکه منجر به تحرک پس انداز ها خواهد شد و بر حجم منابع در دسترس برای تامین مالی‬
‫سرمایه گذاری می افزاید ‪ .‬دوم اینکه منجر به پوشش دادن و کنترول پروژه های سرمایه گذاری‬
‫می شود ‪.‬‬

‫بر عالوه بکار گرفتن سرمایه گذاری ها با تکنولوژی جدید دارای خطر زیادتر نسبت به سایر‬
‫سرمایه گذاری ها میباشد بنا بر آن سیستم مالی توسعه یافته می تواند در جهت کاهش دادن این نوع‬
‫خطر ها موثر میباشد و باعث تحرک متشبثین داخلی در بکار گیری تکنولوژی جدید که توسط‬
‫شرکت های خارجی بکار گرفته شده اند میشود بنا این شرکتهای داخلی به سرعت از تکنولوژی‬
‫جدید استفاده نموده به رشد اقتصادی میرسند ‪.‬‬

‫‪ B.1‬تاثیرات سرمایه گذاری غیر مستقیم خارجی بر رشد اقتصادی‬

‫طوریکه متذکر شدیم که علت عمده سرمایه گذاری های غیر مستقیم خارجی بدست آوردن مفاد‬
‫بیشتر از سرمایه ها میباشد لذا سرمایه گذار به خرید اوراق قرضه و اسهام شرکتها در بازار‬
‫بورس و حتی پس انداز در بانکهای خارجی برای کاهش ریسک برای سرمایه اش اقدام میکند بنا‬
‫با توجه به آنکه هدف از این نوع سرمایه گذاری بر عکس سرمایه گذاری مستقیم خارجی بدست‬
‫آوردن مفاد بیشتر میباشد کدام رابطه قوی ‪ FPI‬و رشد اقتصادی به مشاهده نمیرسد ‪.‬این نوع‬
‫سرمایه گذاری ها عمدتا کوتاه مدت بوده و مانند ‪ FDI‬مدت طوالنی را در نظر ندارد بنا آموزش‬
‫نیروی انسانی را در بر نخواهد داشت پس به مقایسه ‪ FDI‬از این طریق نمیتواند منجر به رشد‬
‫اقتصادی گردد همچنان ‪ FPI‬نمیتواند انتقال تکنولوژی را در بر گیرد و صرفا انتقال منابع مالی‬
‫به یک کشور میباشد ‪.‬‬
 ‫از سوی دیگر چون ‪ FPI‬از قدرت نقدینگی باالی نسبت به دیگر جریانهای سرمایه خارجی‬
‫برخوردار است بنا میتواند منجر به بحرانهای مالی شود و از رشد اقتصادی جلوگیری نماید ‪.‬‬

‫در رابطه به ‪ FPI‬این مساله نیز مهم است که در طی بحرانهای مالی این نوع سرمایه گذاری ها‬
‫مطابقت و انعطاف پذیری الزمه را از خود نشان نداده و با نوسانات خود به بحران پدید آمده دامن‬
‫میزند و از رشد اقتصادی جلوگیری میکند اما سرمایه گذاری مستقیم خارجی انعطاف پذیری‬
‫بیشتری از خود نشان داده و با ثبات می مانند مثال در طی بحران ها ‪ 1997-98‬در کشور های‬
‫شرق آسیا این سرمایه گذاری بطور قابل مالحظه با ثبات باقی ماندند‪.‬‬

‫از نظریات باال و همچنان از تحقیقات که باالی ‪ 11‬کشور در ارتباط به تاثیرات ‪ FPI‬و ‪ FDI‬و‬
‫قروض باالی رشد اقتصادی صورت گرفته به نتایج ذیل میرسیم‪:‬‬

‫‪ >1‬اثر سرمایه گذاری خارجی بر رشد اقتصادی عموما مستقیم بوده زیرا در اکثر این کشور‬
‫ها تاثیرات مثبت داشته بود ‪.‬‬

‫‪ >2‬اثر سرمایه گذاری غیر مستقیم بر رشد اقتصادی منفی بوده ولی در بعضی موارد مثل‬
‫کشور چین و ترکیه که سهم این سرمایه گذاری نسبت به سرمایه گذاری مستقیم کوچک بوده‬
‫تاثیرات آن نیز مثبت بوده ‪.‬‬

‫‪ >3‬اکثر قروض که مورد مطالعه قرار گرفته تاثیرات منفی را باالی اقتصاد کشور نشان‬
‫میدهد از سوی دیگر اثر آن بر رشد اقتصادی بستگی به این دارد که این قروض صرف امور‬
‫تولیدی شده است یا اینکه قرضه استهالکی بوده است ‪.‬اگر در امور تولیدی به کار نرفته باشد‬
‫پس تاثیرات بسیار ناچیز باالی رشد اقتصادی خواهد داشت‪.‬‬

‫بنا از مطالعات باال به نتایج ذیل میرسیم‬

‫‪ <1‬سرمایه گذاری مستقیم خارجی بهترین شکل تامین سرمایه برای امور اقتصادی میباشد‪.‬‬

‫‪ <2‬برنامه ریزی و پالنگذاری اقتصادی به هدف رشد و تقویت اقتصادی از طریق ‪FDI‬‬
‫امکان پذیر تر است نسبت به ‪ FPI‬زیرا نوسانات انتقال ‪ FDI‬کمتر است‪.‬‬
‫‪ FDI <3‬همیشه اثر مثبت باالی اقتصاد کشور ها ندارد زیرا ارتباط به تکنولوژی پیشرفته‬
‫نیروی کار متخصص و غیره عوامل دارد‪.‬‬

‫چارت جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی‪ ,‬سرمایه گذاری غیر مستقیم خارجی و قروض به فیصدی‬

‫در کشور های رو به انکشاف‬

 ‫فصل چهارم‬

‫سرمایه گذاری مستقیم خارجی در افغانستان‬

‫قبل از سال ‪ 1300‬ه ش چون افغانستان یک کشوری بود که از پیشرفت اقتصادی و صنعتی کم‬
‫برخوردار بود و از سوی دیگر قانون خاصی درباره سرمایه گذار های خارجی وجود نداشت‬
‫همچنان بازار داخلی آن خیلی کوچک بود و از سوی دیگر تقاضا برای تولیدات سنتی نسبت به‬
‫تولیدات صنعتی بیشتر بود بنا سرمایه گذاری های خارجی کمتر صورت گرفته بود و یک اندازه‬
‫سرمایه گذاری ها ی که انجام شده بود از طرف دولت صورت گرفته بود‪.‬بعد از سال متذکر ه‬
‫روابط اقتصادی با خارج از کشور ایجاد شده و بعضی از سرمایه گذاران عالقه به سرمایه گذاری‬
‫شدند صادرات قالین میوه خشک پوست قره قل و غیره تولیدات تشویق میشد و از پول حاصله در‬
‫تمویل پروژه های داخلی مورد استفاده قرار میگرفت بعد از نافذ شدن قانون جدید در مورد سرمایه‬
‫گذاری های خارجی در سال ‪ 1345‬این سرمایه گذاری ها رونق یافت و مجموع سرمایه گذاری‬
‫های خصوصی تا این سال به ‪ $ 44457352‬میرسید که در ‪ 181‬پروژه صنعتی گرفته بود‬
‫مجموع سرمایه گذاری های خارجی که توسط ‪ 18‬سرمایه گذار خارجی صورت گرفته بود بالغ به‬
‫‪ $ 6335113‬میرسید اما بعد از کودتای ثور ‪ 1357‬سرمایه گذاری های خصوصی کمتر شد‬
‫زیرا دولت آنوقت سیستم پالن مرکزی داشت در ساحات عام المنفعه خود دولت دخالت میکرد‪.‬‬

‫بعد از روی کار آمدن اداره موقت سرمایه گذاری های خصوصی رونق فوق العاده نمود در این‬
‫سرمایه گذاری ها نقش سرمایه های خارجی به دلیل کمبود سرمایه قابل مالحظه بود اما با آن هم‬
‫سرمایه گذاری های خارجی رشد مطلوب را نشان نداد و هر روز عالقه سرمایه گذاران خارجی‬
‫کمتر میشد دالیل مختلفی در آن وجود داشت مثل نبود امنیت کافی برای سرمایه گذاری و برای‬
‫خود سرمایه گذاران مانع اکثر سرمایه گذاری ها شد ‪ .‬ضعف سیستم مالی دلیل دیگر در موانع‬
‫سرمایه گذاری ها بود ‪.‬‬

‫طوریکه در جدول مشاهده میشود بیشترین سرمایه گذاری در سال های اول در بخش ساختمان ها‬
‫نسبت به سکتور صنایع خدمات و زراعت بود چون در آن زمان چون اکثر ساختمان ها یا از بین‬
‫رفته بودند یا اینکه به ترمیم نیاز داشتند و از سوی دیگر این نوع سرمایه گذاری حاصل و بازده‬
‫زودتر و بیشتر داشت و خطر یا ریسک سرمایه گذاری نیز کمتر بود بنا تقاضای کافی برای عمار‬
‫ساختمان ها وجود داشت ‪.‬‬

‫سرمایه گذاری های خارجی به تفکیک سکتور نظر به سال ها و تعداد‬

‫‪2007‬‬ ‫‪2006‬‬ ‫‪2005‬‬ ‫‪2004‬‬ ‫سکتور‬

‫سرمایه گذاری‬ ‫تعداد‬ ‫تعداد سرمایه گذاری به‬ ‫تعداد سرمایه گذاری به‬ ‫تعداد سرمایه گذاری به‬
‫به دالر‬ ‫دالر‬ ‫دالر‬ ‫دالر‬

‫‪35350000‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪175640‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1654000‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1280000‬‬ ‫‪3‬‬ ‫زراعت‬

‫‪2780001‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪20320001‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪47020100‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪32389918‬‬ ‫‪35‬‬ ‫صنعت‬

‫‪6196740‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪150293230‬‬ ‫‪151‬‬ ‫‪50442455‬‬ ‫‪197‬‬ ‫‪89136595‬‬ ‫‪117‬‬ ‫خدمات‬

‫‪8726002‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪49666001‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪74728594‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪112639431‬‬ ‫‪94‬‬ ‫ساختمان‬

‫‪53025743‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪220454872‬‬ ‫‪295‬‬ ‫‪173845509‬‬ ‫‪382‬‬ ‫‪235445944‬‬ ‫‪249‬‬ ‫مجموع‬

‫جدول افراداستخدام شده در هر سکتور به تفکیک نفر‬

‫‪4002‬‬ ‫‪5002‬‬ ‫‪6002‬‬ ‫‪7002‬‬
‫زراعت‬ ‫‪32‬‬ ‫‪214‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪28‬‬
‫صنعت‬ ‫‪1566‬‬ ‫‪2078‬‬ ‫‪1454‬‬ ‫‪1145‬‬
‫خدمات‬ ‫‪11655‬‬ ‫‪4900‬‬ ‫‪3996‬‬ ‫‪2840‬‬
‫ساختمان‬ ‫‪13837‬‬ ‫‪8469‬‬ ‫‪9441‬‬ ‫‪6693‬‬
‫مجموع‬ ‫‪27090‬‬ ‫‪15661‬‬ ‫‪14919‬‬ ‫‪10706‬‬
‫سرمایه گذاری مستقیم خارجی در سکتور ساختمان ها در سال ‪ 2004‬در حدود ‪ 112‬ملیون ‪ $‬بود‬
‫و این رقم در سال ‪ 2005‬به ‪ 74‬ملیون کاهش نمود این کاهش در سال ‪ 2006‬به ‪ 49‬میلیارد و در‬
‫سال ‪ 2007‬به ‪ 9‬میلیارد رسید و تعداد آنها نیز رو به نزول بوده است‪.‬اینکه چرا این سرمایه‬
‫گذاری ها رو به تقلیل گذاشته است در پهلوی مشکالت امنیتی و مشبوع شدن بازار‪ ,‬رشد‬
‫شرکتهای داخلی نیز یک اندازه این سرمایه گذاری ها را جذب نمود ‪.‬‬

‫بعد از سکتور ساختمان سکتور خدمات بیشترین سرمایه گذاری ها را به خود جذب نمود سکتور‬
‫خدمات شامل فعالیتهای بانکها شرکتهای مخابراتی فعالیتهای شفا خانه ها و موسسات تعلیمی‬
‫میباشد ‪ .‬این سکتور به دالیل ذیل تا اندازه توانست که سرمایه گذاری های خارجی را جذب نماید‬

‫دالیل اقتصادی‪:‬‬

‫‪ ‬موجودیت تقاضای کافی و کمبود عرضه خدمات‬

‫‪ ‬برگشت اصل سرمایه در کمترین وقت با مفاد بیشتر‬

‫‪ ‬عدم اتکا به مواد خام به مثل سکتور صنایع زیرا اگر به سکتور صنایع متوجه شویم دیده‬
‫میشود که با تغیرات در قیمت مواد خام صنایع به مشکالت زیاد بر می خورند‪.‬‬

‫اگرچه قیمت مواد باالی سکتور خدمات نیز اثر داشته اما به اندازه سکتور صنایع نمیباشد مثال‬
‫افزایش قیمت نفت باالی شرکت های مخابراتی تاثیر وارد نموده و یکی از دالیل که نرخ‬
‫مکالمات تلفنی بلند میباشد همین مصارف مواد سوخت میباشد‪.‬و یا بلند رفتن قیمت نفت باعث‬
‫افزایش در کرایه حمل و نقل افراد و اجناس می گردد که تاثیرات غیر مستقیم باالی قیمت های‬
‫سایر اموال میگردد ‪.‬‬

‫دالیل غیر اقتصادی ‪:‬‬

‫‪ ‬امنیت کافی برای فعالیتهای این شرکتها و موسسات زیرا اکثر این موسسات خدماتی در‬
‫داخل شهر ها فّعالیت می کنند‪.‬‬

‫‪ ‬نبود موسسات خدماتی خصوصی و بی کفایت بودن موسسات خدماتی دولتی ‪.‬‬

‫‪ ‬ضرورت کم به انرژی برق نسبت به سکتور صنایع زیرا تولید ارزان با انرژی برق دّیزل‬
‫نمود ‪.‬‬
‫سرمایه گذاری در این سکتور در سال ‪ 2004‬در حدود ‪ 90‬میلیارد ‪ $‬میرسید در حالیکه در سال‬
‫‪ 2005‬به ‪ 50‬میلیارد و در سال ‪ 2006‬دوباره به ‪ 150‬میلیارد افزایش نمود ولی در سال ‪2007‬‬
‫کاهش فوق العاده نموده به ‪ 6‬میلیارد تنزیل نمود ‪.‬سکتور زراعت کمترین رشد را در سال های‬
‫‪2004‬و‪2005‬و‪ 2006‬دارا بود اما در سال ‪ 2007‬رشد خوبی نسبت به سایر سکتور ها داشت که‬
‫در اثر تالش های دولت برای جذب توجه سرمایه گذاران بو جود آمده بود همچنان روی دست‬
‫گرفتن پروژه های اصالح تخم های زراعتی عمار بند ها برای آبیاری مجادله با امراض و‬
‫حشرات و همچنان جلوگیری از زرع و کشت خشخاش رشد خوبی داشت‪.‬طوریکه از ‪1280000‬‬
‫در سال ‪ 2004‬به ‪ 1654000‬در سال ‪ 2005‬و به ‪ 175640‬در سال ‪ 2006‬و بال خره به‬
‫‪ 35350000‬در سال ‪ 2007‬رسید که نسبت به تمام سکتور ها بیشتر بوده است‪.‬اگر سکتور‬
‫زراعت به همین منوال رشد داشته باشد یک عامل تشویق کننده میباشد زیرا افغانستان اکثرا به‬
‫زراعت متکی میباشد و در حدود ‪ % 60‬مردم به زراعت مشغول اند و در حدود ‪GDP % 50‬‬
‫کشور را محصوالت زراعتی تشکیل میدهد ‪.‬‬

‫استخدام شده گان‬ ‫تعداد استخدام شده‬ ‫مجموع مبلغ سرمایه‬ ‫شرکت های فعال‬ ‫مجموع سرمایه‬
‫خارجی‬ ‫گان داخلی‬ ‫گذاری شده‬ ‫گذاری‬

‫‪15000‬‬ ‫‪347000‬‬ ‫‪3100000000‬‬ ‫‪2560‬‬ ‫‪9470‬‬

 ‫جدول سرمایه گذار ی های خارجی در افغانستان‬

‫‪000000061‬‬
‫‪000000041‬‬
‫‪000000021‬‬
‫زراعت‬
‫‪000000001‬‬
‫صنعت‬
‫‪00000008‬‬
‫سرمایه‬

‫خدمات‬
‫‪00000006‬‬
‫ساختمان‬
‫‪00000004‬‬
‫‪00000002‬‬
‫‪0‬‬
‫‪4002‬‬ ‫‪5002‬‬ ‫‪6002‬‬ ‫‪7002‬‬
‫سال‬

‫تحلیل رگراسیونی ‪:‬‬

‫برای اینکه تاثیرات سرمایه گذاری های خارجی را باالی استخدام بررسی نماییم از میتود مربع‬
‫اصغری استفاده مینماییم چون استخدام وقتی صورت میگیرد که سرمایه گذاری صورت گیرد‬
‫یعنی استخدام تابع سرمایه گذاری ها میباشد بنا سرمایه گذاری ها را د رمحور ‪ Y‬و استخدام را در‬
‫محور ‪ X‬انتخاب نموده ایم‬

‫سال‬ ‫‪ x‬استخدام‪ Y‬سرمایه گذاری ‪X‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪xy‬‬ ‫‪x2‬‬

‫‪2004‬‬ ‫‪235445944‬‬ ‫‪27090‬‬ ‫‪64752927‬‬ ‫‪9996‬‬ ‫‪647270258292.000‬‬ ‫‪4192941555067330.00‬‬
‫‪2005‬‬ ‫‪173845509‬‬ ‫‪15661‬‬ ‫‪3152492‬‬ ‫‪-1433‬‬ ‫‪-4517521036.000‬‬ ‫‪9938205810064.00‬‬
‫‪2006‬‬ ‫‪220454872‬‬ ‫‪14919‬‬ ‫‪49761855‬‬ ‫‪-2175‬‬ ‫‪-108232034625.000‬‬ ‫‪2476242213041020.00‬‬
‫‪2007‬‬ ‫‪53025743‬‬ ‫‪10706‬‬ ‫‪-117667274‬‬ ‫‪-6388‬‬ ‫‪751658546312.000‬‬ ‫‪13845587370591100.00‬‬
‫‪170693017‬‬ ‫‪17094‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1286179248943.000‬‬ ‫‪20524709344509500.00‬‬

‫‪y= B1+B2x‬‬
‫‪B2=∑xy/∑x2‬‬ ‫=‪B2‬‬ ‫‪0.0000627‬‬

‫‪B1=y-B2x‬‬ ‫=‪B1‬‬ ‫‪6397.535913‬‬

‫طوریکه در نتایج باال مشاهده میشود ‪ B2‬مساوی به ‪ 0.0000627‬شده است چون عالمه آن‬
‫مثبت است پس گفته میتوانیم که بین استخدام و سرمایه گذاری رابطه مستقیم وجود دارد یعنی با‬
‫افزایش سرمایه گذاریها استخدام افزایش نموده و با کاهش آن استخدام کاهش میابد همچنان اگر به‬
‫اندازه ‪ 1000000‬سرمایه گذاری صورت بگیرد در حدود ‪ 62‬نفر به کار گماشته میشود همچنان‬
‫اگر هیچ سرمایه گذاری جدید صورت نگیرد ‪.‬همچنان اگر سرمایه گذاری در حالت فعلی قرار‬
‫داشته باشد در حدود ‪ 6400‬نفر استخدام شده میباشند‬