Opracowanie: dr Beata Mańkowska

Fazy procesu pamięciowego (Sternberg, 1996)

• W pamięci występują trzy podstawowe rodzaje operacji:
1. kodowanie – zamiana bodźców w ślady pamięciowe.
Specyficzność kodowania zależy od rodzaju pamięci, w której
zapisane będą informacje
2. przechowywanie – częściowo wyznaczone jest przez sposoby
kodowania informacji; te przechowywane krótko w niewielkim
stopniu zmieniają swą treść, dokładność czy postać; zaś
przechowywane długo ulegają licznym zmianom
• 3. odtwarzanie – uzyskiwanie dostępu do zawartości naszej
pamięci (szybki, automatyczny, bezpośredni lub stopniowy, pełen
wysiłku; często sposób ten wyznaczony jest strukturą zadania), a to
z kolei dzieli się na:
- formy osobiste ( wspominanie, przywoływanie osobistej
przeszłości) oraz
- formy pozaosobiste ( odwoływanie się do wiedzy
pozajednostkowej:
a. przypominanie
b. rozpoznawanie
 Przypominanie a rozpoznawanie

• Przypominanie polega na tym, że jednostka, wykonując polecenie

skierowane do jej pamięci, musi samodzielnie wydobyć wszystkie
potrzebne informacje zawarte w śladzie pamięciowym, łącząc dane
zawarte w śladzie pamięciowym z danymi zawartymi w pytaniu
• Rozpoznawanie polega na tym, że jednostka ie musi wydobywać
wiedzy z magazynu pamięciowego, gdyż jest ona dostarczana w
gotowej postaci, należy jedynie sprawdzić, która z dostarczonych
informacji najlepiej pasuje do kryteriów zawartych w pytaniu (Tulving,
1976).
Istnieją sytuacje, w których przypominanie i rozpoznawanie są od siebie niezależne (Hunter,
1963). Składają się nań 4 zjawiska:

1. Nieświadomy plagiat – przypominanie bez rozpoznawania.

2.Paramnezja – rozpoznanie bez przypominania
3. Deja vu („już widziane”) – rozpoznawanie bez przypominania
– rozpoznanie czegoś jako rzeczy znanej jest błędne
– poczucie znajomości dotyczy nie pojedynczego obiektu czy osoby, ale całej sytuacji
4. Jamais vu (zjawisko alienacji, wyobcowania) – błędne rozpoznawanie bez przypominania

Fazy procesu pamięciowego wg Tulvinga (1976) – 9 faz od:

fazy 1 - postrzegania po fazę 9 - zachowanie poprzez kolejno:kodowanie,
przechowywanie, rekodowanie, przechowywaniei śladu rekodowanego,
wydobywanie, decyzję i pamięć świadomą)
 Kryteria wyodrębnienia różnych rodzajów procesów
pamięciowych

I. Kryterium czasu przechowywania (magazynowa koncepcja pamięci;

Waugh i Norman, 1965; Atkinson i Shiffrin, 1968)
– Przyjmuje istnienie trzech niezależnych magazynów pamięci, w których
informacje są przechowywane przez różny czas
– Każdy z magazynów posługuje się odmiennymi sposobami kodowania
informacji, ma inną pojemność, inne sposoby odtwarzania i
wydobywania informacji oraz inną wrażliwość na czynniki zakłócające

o Pamięć ultrakrótka
o Pamięć krótkotrwała
o Pamięć trwała
 Teoria poziomów przetwarzania jako alternatywa wobec koncepcji trzech
niezależnych magazynów pamięciowych (Craik i Łockhart, 1972)

• Wyróżnia się oddzielny system pamięci pierwotnej oraz system pamięci wtórnej,
• O właściwościach poszczególnych form pamięci decyduje nie tyle czas przechowywania
informacji, ile głębokość ich przetwarzania.
• Informacje docierające do jednostki mogą być kodowane i przechowywane na różnych
poziomach, których ilość jest nieograniczona.
• Im głębsze przetwarzanie informacji pamięciowych, tym lepiej są one pamiętane i
odtwarzane.
• Powtórki wewnętrzne (podtrzymujące i wypracowujące)odgrywają ważną rolę w procesach
pamięciowych;
II. Kryterium formatu przechowywanych informacji
• Pamięć semantyczna - specyficzna, stosunkowo łatwa do werbalizacji wiedza
ogólna, dotyczy faktów , jest oderwana od kontekstu ; informacje są tu
uporządkowane pojęciowo, a owo uporządkowanie opiera się na wielu
krzyżujących się ze sobą kryteriach
• Pamięć epizodyczna - to zapis informacji o wydarzeniach (epizodach)
umiejscowionych w określonym czasie, obejmuje też czasowo-przestrzenne
relacje między tymi wydarzeniami
III. Kryterium form przechowywania i mechanizmów wydobycia
• Pamięć deklaratywna i niedeklaratywna (Squire, 1986,1993).

IV. Kryterium mechanizmów wydobycia – pamięć jawna i pamięć ukryta

(Schacter i Graf, 1986)
 Strategie pamięci – sposoby wykorzystywania własnej pamięci, które
uwzględniają zarówno specyficzne wymogi zadania, jak i zdolności jednostki,
jej preferencje poznawcze, cele czy przeżywane emocje.

• Grupowanie
Metody werbalne
• Akronimy
• Akrostychy
• Wyobrażenia interakcyjne
Wymagają
• Metoda „słów – wieszaków” kodowania
obrazowego
• Metoda miejsc
W analizie strategii pamięci uwzględnia się:
organizację materiału do zapamiętania
organizację informacji zarejestrowanych w pamięci trwałej
wzajemne relacje między obiema organizacjami
Strategie pamięciowe są szczególnym wypadkiem działania metapamięci, czyli wiedzy na temat
własnej pamięci.
 Podstawowe mechanizmy pamięci
• Mechanizmy zapamiętywania
- Proces zapisywania nowych informacji w pamięci
- Mechanizmy zapamiętywania stanowią węższą klasę zjawisk aniżeli
rejestrowanie lub kodowanie informacji
- O ile kodowanie następuje w trzech rodzajach pamięci: ultrakrótkiej,
krótkotrwałej i trwałej, o tyle o zapamiętywaniu można mówić w przypadku
pamięci operacyjnej i trwałej, a więc w tych rodzajach pamięci, które podlegają
kontroli jednostki.
- Zapamiętywanie w pamięci operacyjnej:
- Model Baddeley’a
- - Model Cowana
• Zapamiętywanie w pamięci trwałej
• Pamięć trwała opiera się na analizie znaczenia informacji, a dane, jakie odbiera, nie
pochodzą z otoczenia, lecz są już wstępnie przeanalizowane przez pamięć
operacyjną.
• Zapamiętanie w pamięci trwałej zależy od właściwości materiału pamięciowego:
- stopnia jego organizacji, sensowności, objętości i szybkości, z jaką dociera do
jednostki , jak i jego ładunku afektywnego
- cech sytuacji, w jakiej następuje zapamiętywanie: nacisku czasowego i zdolności
sytuacji do wywoływania napięcia emocjonalnego
- oraz od właściwości jednostki zapamiętującej: jej poziomu pobudzenia
emocjonalnego, zdolności do tworzenia sensownych grup danych oraz zgodności
materiału z posiadanymi schematami poznawczymi ułatwiającymi
zapamiętywanie.
 Mechanizmy przechowywania
• Informacje w okresie przechowywania mogą ulegać zmianom , gdyż są
wykonywane na nich różne operacje
• Przechowywanie w pamięci krótkotrwałej:
– Hebb(1969) – podstawa śladu pamięciowego jest aktywność zamkniętych
obwodów neuronów; dopóki więc informacja krąży w tym obwodzie jest
bezpośrednio dostępna naszej świadomości. Następnie albo impulsy znikają,
co prowadzi do zapomnienia, albo informacja jest utrwalana i przechodzi do
pamięci trwałej
– Ślady pamięciowe ulegają procesowi konsolidacji i jeśli przed
zsyntetyzowaniem nośnika śladu pamięci trwałej wprowadzi się dystraktor,
informacja nie zostanie utrwalona w pamięci
– Zakłócenie przechowywania informacji wiąże się także ze zjawiskiem
interferencji (Warrington, 1976)
– Powtórki wewnętrzne (Petterson i Peterson, 1959; Baddeley i Hitch, 1974)
- przedłużają żywot materiału w STM
• Przechowywanie w pamięci trwałej
• Informacje wprowadzone do pamięci trwałej ulegają procesowi asymilacji – są
dopasowywane do istniejących struktur poznawczych (Sternberg, 1996)
• Schematy poznawcze zaś ulegają procesowi akomodacji – s modyfikowane tak,
aby mogły włączyć do siebie nowe informacje
• W trakcie przechowywania ludzie wykorzystują zarówno wiedzę w postaci
zbioru twierdzeń, jak i w postaci wzrokowej
• Zapominanie uzależnione jest od upływu czasu, jak i od rodzaju materiału:
stopnia jego sensowności i znaczenia osobistego
 Mechanizmy odtwarzania
• Informacje zawarte w pamięci krótkotrwałej i operacyjnej nie opuszczają
pola świadomości i dostępne są przez cały czas
• Informacje z pamięci trwałej odtwarzane są za pomocą dwóch głównych
sposobów:
-przypominania (potrzebna mniej/bardziej kompletna informacja na
temat obiektu/zdarzenia)
- rozpoznawania (niezbędna jedynie informacja pozwalająca odróżniać
właściwości bodźca, z którym jednostka zetknęła się uprzednio, od
właściwości nowych bodźców, towarzyszących staremu