PERKUFIZIMI I ETIKËS DHE Termi “bioetikë” është përmendur për herë të

parë në fundin e viteve 1960. Së bashku me këtë

DEONTOLOGJISË MJEKËSORE term, lindi diplina e re e bioetikës, e cila u zhvillua
në një mënyrë jashtëzakonisht të shpejtë.
Etika dhe Deontologjia Mjekësore është disiplina
Bioetika nuk i zëvendësoi termat dhe disiplinat e
që studion rregullat e sjelljes, parimet morale të
tjera, si: Etika dhe Deontologjia Mjekësore, E
mjekëve dhe punonjësve të tjerë të shëndetësisë,
Drejta Mjekësore, etj.
të cilat shfaqen në marrëdheniet e mjekut me të
Kohët e fundit, përparimet e jashtëzakonshme në
sëmurin, në marrëdheniet e mjekëve midis tyre,
fushat e biologjisë dhe mjekësisë, kanë shpënë
etj.
në një transformim të vërtetë të fatit të njeriut, gjë
që është shoqëruar me rritje të vazhdueshme të
Gjithashtu ajo analizon detyrat dhe të drejtat e
jetëgjatësisë, ulje të vdekshmërisë foshnjore, etj.,
mjekëve gjatë ushtrimit të profesionit të tyre në
duke përmisuar kushtet e jetës humane.
specialitetet e ndryshme të mjekësisë, rastet kur
Mirëpo përparimet tekniko-shkencore në fushat
ndodhin shkelje te rregullave morale dhe ligjeve
biomjekësore, nga njëra anë të mahnisin për të
mjekësore.
mirat që premtojnë për njerëzimin, por nga ana
Respektimi i rregullave dhe parimeve të Etikës
tjetër, ato kanë bërë që tek shumë njerëz, të lindë
dhe Deontologjisë Mjekësore luan një rol të
edhe ndjenja e frikës, në kuptimin se fati i
rëndësishëm në ushtrimin sa më të mirë të
njerëzimit ka rënë në dorën e të ashtuquajturëve
mjekësisë.
“magjistarë”.
ZHVILLIMI HISTORIK I ETIKËS DHE
DEONTOLOGJISË MJEKËSORE
VEÇORITË E BIOETIKËS
ASPEKTI LAIK
Nga pikëpamja historike, problemet e Etikës dhe
Meqenëse në diskutimin e problemeve etike që
Deontologjisë Mjekësore, janë të lidhura ngushtë
lidhen me zbulimet e dekadave të fundit në fushat
me historinë e vetë Mjekësisë. Në burimet e
e shkencave biomjekësore u përfshinë
lashta dokumentore ku trajtohen çështjet e Etikës
pjesëmarrës të fushave të ndryshme, si: mjekë,
Mjekësore, një vend me rëndësi zenë ato të
ekonomistë, sociologë, juristë, filozofë dhe të
Lindjes së Lashtë, të Persisë, të Egjiptit, të
gjithë individët e shoqërisë në tërësi.
Greqisë dhe Romës së Vjetër.
Të gjithë këta pjesëmarrës të fushave të
Në një dokument të Indisë së Lashtë, thuhet se
ndryshme, duke u përpjekur që të gjenin një
nxënësi që dëshiron të studiojë mjekësinë duhet
terminologji të përshtatshme në diskutimet e tyre,
të jetë fisnik, i mençur, i drejtë, i thjeshtë, i
spontanisht, i dhanë këtyre diskutimeve një
dashur, të ketë vullnet dhe të jetë këmbëngulës
aspekt krejtësisht laik.
në studimin e mjekësisë.
Në Papirusin e Smithit (rreth vitit 2700 p. Krishtit),
ASPEKTI NDËRDISIPLINOR
në Egjiptin e Lashtë, jepen tiparet morale të
Arritjet në fushat biomjekësore kanë të bëjnë jo
nxënësit që ka dëshirë të bëhet mjek: “Ai duhet të
vetëm me Mjekësinë, por edhe me shkencat e
jetë me cilësi të rralla, i mirë, i zgjuar, të ketë
tjera.
durim dhe të mos tmerrohet nga gjaku dhe
Prandaj, për shqyrtimin e tyre sa më të saktë, me
kufomat”.
qëllim që të gjenden zgjidhje sa më të
përshtatshme, ka rëndësi që të ketë bashkëpunim
Kodi i Deontologjisë më i vjetër që na kane lënë
të këtyre shkencave të ndryshme.
qytetërimet antike është Betimi i Hipokratit.
Për rrjedhojë, bioetika ka një fushë veprimi
Galieni, mjek i Romës së Vjetër, kritikonte mjekët
shumë më të gjerë, duke përfshirë edhe
që përfitonin nga të sëmurët, që ishin
profesione të tjera, gjë që përbën aspektin
mendjemëdhenj, që shoqëroheshin me njerëz të
ndërdisiplinor të saj.
pasur dhe që visheshin me rroba te shtrenjta.
Aspekti ndërdisiplinor i bioetikës ka nxjerrë këto
Filozofi dhe mjeku i shquar, Avicena, në Azi, në
vështirësi: gjetja e një terminologjie të
punimin e tij “Etika”, kundërshtoi mendimin e asaj
pershtatshme në diskutimet midis specialistëve të
kohe se të sëmurët janë barrë për shoqërinë dhe
fushave të ndryshme Problemet e bioetikës mund
shkroi: “ Shoqëria ka detyrime të kujdeset për të
të shihen nga këndvështrime të ndryshme,
sëmurët dhe të paaftët si edhe t’u sigurojë atyre
shpesh herë kontradiktore midis tyre, sipas
mjete jetese”.
disiplinës që i studion.
PERKUFIZIMI I BIOETIKËS
ASPEKTI SISTEMATIK
Bioetika, e cila përbën një zhvillim të ri të Etikës
Bioetika i shqyrton çështjet e saj sipas një plani të
dhe Deontologjisë Mjekësore, merret me
rregullt që përbëhet nga një seri etapash të
shqyrtimin e problemeve etike aktuale që lidhen
lidhura me njëra-tjetrën.
me përparimet e shkencave biomjekësore.
Ky aspekt shfaqet si në shqyrtimin bioetik apo
studimin:
E çështjeve individuale “mikro-etikë”
e çështjeve të përgjithshme “makro-etikë”.
ASPEKTI GLOBAL
Në ditët tona theksohet që Mjekësia moderne
ushtrohet në mënyrë globale. Sipas këtij koncepti,
mjeku nuk interesohet vetëm për organin e prekur
nga sëmundja, por për të sëmurin në tërësi, për
familjen e tij ku jeton i sëmuri si edhe për mjedisin
që e rrethon të sëmurin.
Bioetika që karakterizohet nga aspekti i saj
global, ka një këndvështrim akoma më të gjerë:
Përveç personit në tërësinë e tij, ajo shqyrton
gjithashtu shoqërinë në të cilën ky pacient jeton.
Nga ana tjetër, ajo interesohet, sidomos për disa
probleme të veçanta që kanë të bëjnë me
zgjedhjen e pacientit, marrëdhëniet mjek-pacient,
gjithashtu për strukturat sociale dhe ligjore, që
shoqëria siguron për këto çështje.
Si çështje të bioetikës janë propozuar edhe tema
të tjera, ku aspektet etike zenë një vend me
rëndësi në trajtimin e tyre:
1) Çështjet e torturës
2) Çështjet e dënimit me vdekje
3) Çështjet e ndotjes së ambientit
4) Çështjet e kërkimeve në fushat e armëve
kimike dhe biologjike.
Si probleme që i takojnë Bioetikës mund të
konsiderohen edhe:
Çëshjet e shkeljeve mjekësore
Çështjet e Etikës dhe Deontologjisë së
ekspertimit

PËRMBAJTJA E BIOETIKËS
Disa tema janë pranuar nga të gjithë studiuesit që
i përkasin Bioetikës dhe ato përbëjnë çështjet
thelbësore të saj. Ato quhen edhe tema burimore,
sepse janë pikë fillimi, e një numri të madh, të
papërcaktuar me saktësi të problemeve etike, që
shpesh herë ndërthuren me njëritjetrin.

Temat kryesore, të pranuara unanimisht nga të

gjithë studiuesit si çështje thelbësore të Bioetikës,
kanë të bëjnë me:
1) Çështjet e plakjes dhe të vdekjes: kriteret e
përcaktimit të vdekjes, vdekja cerebrale,
eutanazia, teprimi terapeutik, gjendja
vegjetative, mjekimet paliative.
2) Çështjet e eksperimentimit te njeriu.
3) Çëshjet e sëmundjeve neuropsikike dhe
ndërhyrjeve në trurin human:
psikofarmakologjia, neurokirurgjia,
psikokirurgjia.
4) Çëshjet në lidhje me zbulimet e reja në fushat
e gjenetikës dhe biologjisë molekulare:
inxhinieria gjenetike, manipulimi i gjenomit
human, terapia gjenike, mjekësia prediktive,
diagnoza paralindjes.
5) Çëshjet e prokreacionit (riprodhimit): kontrolli i
lindjeve, kontraceptimi, aborti, sterilizimi,
inseminimi artificial, fekondimi in vitro dhe
transferimi i embrioneve, klonimi, eugjenika
dhe eugjenizmi.
Autorë të tjerë e kanë zgjeruar fushen e Bioetikës
duke përfshirë edhe tema të tjera:
1) Çëshjet e operacioneve të transplantimeve;
2) Çëshjet e vetëvrasjes dhe ndihmës në
vetëvrasjet;
3) Çështjet e politikës shëndetësore.