Dünyada soya üretimi

Revan Qarayev
Nicat Hacızade
Elcan Tamazzade
Rza Kerimov

(2024) EGE-ADAU İkili Diploma Programı, Yemeklik Dane Baklagiller Ödevi, Gence-Azerbaycan

Konun Önemi

Soya tüketimi ile ilgili çeşitli araştırmalar bulunur. FDA gibi çeşitli kurumlar soyanın hayvansal besin
kaynaklarına alternatif olabileceğini ve aynı protein kalitesine sahip olduklarını bildirmiştir. Tarihi olarak Çin,
Japonya ve Koreyi kapsayan Doğu Asyada ıslah edilmiş ve burada binlerce yıl boyunca tarımı yapılmış bitkinin,
20. yüzyılın başlarında Batı dünyasında da geniş ölçüde ziraati yapılır hale gelmiştir. Soya pek çok kullanım
alanına sahiptir. Günümüzde Amerika Birleşik Devletleri, Brezilya ve Arjantin başta olmak üzere dünyanın pek
çok ülkesinde soya tarımı gerçekleştirilmektedir. Ekildiği alan başına protein bakımından zengin olduğu için Doğu
Asya mutfağında ve hayvan yem sanayisinde büyük rol oynar. Bitkinin tohumlarından elde edilen sıvı yağ
yemeklik yağ olarak kullanılır ve dünyada bu hususta en çok kullanılan yağlardan biridir.Çeşitli kanser araştırma
dernekleri de belirli soya ürünlerini tüketmenin bazı kanser risklerinde azalmaya yol açtığını söylemektedir.

Bulgular

Soya yağlar içinde en fazla üretimi yapılan endüstri bitkisidir. Soya üretiminde dünyanın büyük bir kısmını
Amerika kıtası karşılıyor. Brezilya, Amerika Birleşik Devletleri, Arjantin, Çin, Hindistan en çok üretenler
sırasında ilk 5 de bulunmaktadır. En çok Brezilyada üretilmesi, soya bitkisine ayrılan alanın diğer ülkelerle kıyasda
daha çok olması ve toprak isteyinin karşılanması ile ilgilidir. Mesela Çin dünyada 4-cü olmasına rağmen
Brezilyadan 120-140 milyon ton az üretim yapmakta, çünkü alan olarak 5 defa daha az alanda ve üretim olarak 2
ton/ha civarı olarak soya üretimi yapılmakta. Brezilyada bu rakam 4 ton/ha civarı olmaktadır. Araştırmalarımız
sonucunda Türkiyede 180 bin ton civarı, Azerbaycanda ise 30-40 ton civarı yıllık soya üretimi mevcut. Önde olan
ülkelerden az olmasına sebep, yeterli alanın verilmemesi, tüketilmemesi, tüketilmediği için ekilmemesi ve toprak
isteyini söyleyebiliriz. 2019 yılında "AZƏR ŞƏKƏR MMC" de araştırma yapılmıştır, yapılan araştırma 38 ha alan
da olmuşdur və Azerbaycanda soya bitkisi ilk ve ikinci bitki olarak ekilmesi mümkünmüş. 2020 yılından soya
bitkisinin ekim alanlarının genişlendirilmesi başlamış. Yapılan çalışmalarda verim hakkında bir bilgi edinemedik.
Öneri olarak ekim alanlarını artırmak ve Brezilya, Amerika Birleşik Devletleri gibi önde olan ülkelerden uzman
kişileri buraya getirip onların bilgilerinden faydalanmak olur. Ama verim önde olan ülkelerden az olacak, çünkü
Çin örneğindeki gibi ton/ha oranı toprak ve iklime göre üretimi düşürecektir.