विधेयक सं ख्या :

विधायन सम्बन्धमा व्यिस्था गनन बनेको विधेयक

२०८०

सङ्घीय सं सद सचििालय
सं सद भिन, ससं हदरबार
 उद्देश्य र कारण

विधेयक सं सदमा पेश गननन अचघ पूरा गननन पने प्रविया तथा प्रत्यायोचित विधायन
िारी गदान अपनाउनन पने प्रविया नेपाल सरकार (कायन सम्पादन) सनयमािली, २०६४
बमोचिम भइरहे कोमा विधायन व्यिस्थापन सम्बन्धमा ऐन सनमानण गनन विधेयकको मस्यौदा
सवहत सं घीय सं सद, राविय सभाको प्रत्यायोचित विधायन तथा सरकारी आश्वासन
ससमसतको समसत २०७८/०६/०६ को सनणनयबाट सो विधेयकको मस्यौदा उपर छलफल
गरी छलफलबाट प्राप्त सनझाब समेतलाई समेटी विधेयकलाई यथाशीघ्र सं घीय सं सदमा पेस
गने प्रविया अचघ बढाउन कानून, न्याय तथा सं सदीय मासमला मन्रालयलाई चिम्मेिारी
ददइएको सथयो।

सङ्घीय सं सदबाट सनमानण हनने कानूनलाई गनणस्तरीय बनाई कानून सनमानणमा

एकरूपता कायम गने, िारी भएका ऐनको व्यिचस्थत असभले ख राख्ने, प्रत्यायोचित
विधायनको सीमा तोक्ने, ऐनबाट प्रत्यायोचित असधकार प्रयोग गरी नेपाल सरकार िा
अन्य सनकायले बनाउने प्रत्यायोचित विधायन मूल विधायनको उद्देश्य विपरीत भए
नभएको िााँि गने, िारी भएका प्रत्यायोचित विधायनको व्यिचस्थत असभलेख राखी
प्रकाशन गने लगायतका विधायन व्यिस्थापन सम्बन्धी प्रािधानहरूका सम्बन्धमा स्पष्ट
व्यिस्था गनन आिश्यक भएकोले प्रस्तनत "विधायन सम्बन्धमा व्यिस्था गनन बनेको
विधेयक” पेस गरे को छन ।

धनराि गनरूङ
7 असोि २०८० मन्री
कानून, न्याय तथा सं सदीय मासमला
 आसथनक वटप्पणी

प्रस्तनत विधेयकमा विधायनको सनमानण, असभले ख, प्रकाशन तथा व्यिस्थापन सम्बन्धी

कामलाई थप व्यिचस्थत गने विषयहरू समािेश भएको हनाँदा हाल भइरहे को प्रशाससनक
तथा साङ्गठसनक सं रिनाबाट नै उक्त व्यिस्थाको कायानन्ियन गनन सवकने भएकोले
विधेयकको व्यिस्थाबाट नेपाल सरकारलाइन थप आसथनक व्ययभार पने अिस्था छै न।त्यसै
गरी सं घीय सं सदको ससमसतले नै प्रत्यायोचित विधायनको िााँि िा सनयन्रणको लासग
भूसमका खेल्ने प्रस्तावित व्यिस्थाले समेत नेपाल सरकारलाई थप आसथनक भार पने
अिस्था छै न।
 प्रत्यायोचित व्यिस्थापन सम्बन्धी वटप्पणी

प्रस्तनत विधेयकमा रहेको प्रत्यायोचित व्यिस्थापन सम्बन्धी वटप्पणी दे हाय बमोचिम रहेको छ।

ि.स. दफा प्रत्यायोचित व्यिस्थापनको प्रत्यायोचित व्यिस्थापन प्रत्यायोचित

कारण अन्तगनत बनाइने कानूनको व्यिस्थापनबाट पनन
प्रकृसत र सीमा सक्ने प्रभाि

१ दफा विधेयक तिनम

न ा गनन विधेयक तिनम
न ा गनन नेपाल नेपाल सरकारको
४ को सम्बचन्धत मन्रालयले सरकारको स्िीकृसतको लासग ससद्धान्त स्िीकृसतको
उपदफा नेपाल सरकारबाट पेस गररने अिधारणापरको लासग पेस हनने
(१) ससद्धान्त स्िीकृसत सलनको ढााँिा तोवकने। अिधारणापरमा
लासग पेस गने एकरूपता आउने।
अिधारणापरको ढााँिा
सनधानरण गनन आिश्यक
भएको।

२ दफा प्रसतसनसध सभा िा राविय प्रसतसनसध सभा िा राविय प्रसतसनसध सभा िा

३२ को सभाको प्रत्यायोचित सभाको प्रत्यायोचित विधायन राविय सभाको

उपदफा विधायन सम्बन्धी विषय सम्बन्धी विषय हेने ससमसत प्रत्यायोचित विधायन
सम्बन्धी विषय हेने
(२) हेने ससमसतले प्रत्यायोचित आफैंले प्रत्यायोचित
ससमसतको प्रत्यायोचित
विधायनका सम्बन्धमा विधायनको िााँि तथा
विधायनको िााँि तथा
िााँि तथा परीक्षण गनन परीक्षण सम्बन्धी कायनविसध परीक्षण सम्बन्धी
कायनविसध सनधानरण गनन सनधानरण गरी लागू गने। कायनविसध सनधानरण भई
आिश्यक भएकोले । सो ससमसतको काम
कारबाही सहि रूपमा
सञ्चालन गनन सहयोग
पनग्ने।
 विधायन सम्बन्धमा व्यिस्था गनन बनेको विधेयक

प्रस्तािनााः विधायन तिनम

न ा, प्रकाशन तथा प्रत्यायोचित विधायनमा एकरुपता कायम गने सम्बन्धमा
आिश्यक कानूनी व्यिस्था गनन िाञ्छनीय भएकोले ,
सङ्घीय सं सदले यो ऐन बनाएको छ।

पररच्छे द-१
प्रारचम्भक

1. सं चक्षप्त नाम र प्रारम्भाः (१) यस ऐनको नाम "विधायन सम्बन्धी ऐन, २०८०" रहेको छ।
(२) यो ऐन प्रमाणीकरण भएको समसतले एकतीसौँ ददनदे चख प्रारम्भ हननछ
े ।
2. पररभाषा: विषय िा प्रसङ्गले अको अथन नलागेमा यस ऐनमा,-
(क) "आदे श" भन्नाले ऐनले ददएको असधकार प्रयोग गरी नेपाल सरकार िा सनकायले िारी
गने आदे श सम्झनन पछन र सो शब्दले नेपाल सरकारबाट िारी हनने कायनकारी आदे शलाई समेत
िनाउाँछ।
(ख) "कानून मन्रालय" भन्नाले नेपाल सरकारको कानून, न्याय तथा सं सदीय मासमला
मन्रालय सम्झनन पछन।
(ग) "कायनविसध" भन्नाले ऐनले ददएको असधकार प्रयोग गरी नेपाल सरकार िा सनकायले
बनाउने कायनविसध सम्झनन पछन।
(घ) "गठन आदे श" भन्नाले विकास ससमसत ऐन, २०१३ को दफा ३ ले ददएको असधकार
प्रयोग गरी नेपाल सरकारले िारी गने आदे श सम्झनन पछन।
(ङ) "सनकाय" भन्नाले सं िैधासनक सनकाय, नेपाल सरकार अन्तगनतको सनकाय िा सङ्गदठत
सं स्था सम्झनन पछन।
(ि) "सनयमािली" भन्नाले ऐनले ददएको असधकार प्रयोग गरी नेपाल सरकार िा सनकायले
बनाउने सनयमािली सम्झनन पछन।
(छ) "सनदे चशका" भन्नाले ऐनले ददएको असधकार प्रयोग गरी नेपाल सरकार िा सनकायले
बनाउने सनदे चशका सम्झनन पछन।
(ि) "प्रत्यायोचित विधायन" भन्नाले सनयमािली, आदे श, गठन आदे श, विसनयमािली, सनदे चशका,
कायनविसध िा मापदण्ड सम्झनन पछन र सो शब्दले ऐनले ददएको असधकार प्रयोग गरी िारी हनने
नम्सन तथा मागनदशननलाई समेत िनाउाँछ।
(झ) "मापदण्ड" भन्नाले ऐनले तोके बमोचिमको कननै विषयको गनण िा स्तर मापन िा
व्यिचस्थत गनन नेपाल सरकार िा सनकायले बनाउने मापदण्ड सम्झनन पछन।
(ञ) "राविय असभले खालय" भन्नाले असभलेख सं रक्षण ऐन, २०४६ को दफा ३ बमोचिमको
राविय असभलेखालय सम्झनन पछन।
(ट) "विधायन" भन्नाले सङ्घीय सं सदले बनाउने ऐन सम्झनन पछन र सो शब्दले प्रत्यायोचित
विधायनलाई समेत िनाउाँछ।
(ठ) "विधेयक" भन्नाले सङ्घीय सं सदमा पेश हनने ऐनको मस्यौदा सम्झनन पछन।
(ड) "विसनयमािली" भन्नाले सङ्गदठत सं स्थाले त्यस्तो सं स्था स्थापना गने कानूनले ददएको
असधकार प्रयोग गरी बनाउने विसनयमािली सम्झनन पछन।
(ढ) "ससमसत" भन्नाले प्रसतसनसध सभा िा राविय सभाको प्रत्यायोचित विधायन सम्बन्धी विषय
हेने ससमसत सम्झनन पछन।
(ण) “सङ्गदठत सं स्था” भन्नाले पिास प्रसतशत िा सो भन्दा बढी शेयर िा िायिेथामा नेपाल
सरकारको स्िासमत्ि िा सनयन्रणमा भएको सङ्गदठत सं स्था सम्झनन पछन।

पररच्छे द-२
विधेयक तथा अध्यादे श तिनम
न ा

3. प्राथसमकता सनधानरण गनेाः (१) नेपाल सरकारको नीसत तथा कायनिम, बिेट, आिसधक
योिना र क्षेरगत नीसत तथा अन्तरानविय सचन्ध सम्झौताद्वारा ससचिनत दावयत्ि समेतका
आधारमा प्रत्येक मन्रालयले िालू आसथनक िषनमा सनमानण गननन पने विधेयक पवहिान गरी
प्रत्येक िषनको िेठ मवहना सभर विधेयकको प्राथसमकतािम खनलाई कानून मन्रालयमा
पठाउनन पनेछ।
(२) उपदफा (१) बमोचिम सम्बचन्धत मन्रालयबाट प्राप्त वििरणका आधारमा कानून मन्रालयले
सम्बचन्धत मन्रालयसाँग छलफल गरी सङ्घीय सं सदमा पेश गनन विधेयकको प्राथसमकतािम
सनधानरण गरी िावषनक कायनतासलका सनधानरण गननन पनेछ।
(३) उपदफा (२) बमोचिमको िावषनक कायनतासलका कानून मन्रालयले सङ्घीय सं सदमा पठाउनन
पनेछ।
(४) यस दफामा अन्यर िननसनकै कनरा ले चखएको भए तापसन कननै विषयमा तत्काल विधेयक
तिनम
न ा गननन परे मा यस दफाको व्यिस्थाले बाधा पन‍याएको मासनने छै न।
4. ससद्धान्त स्िीकृसत सलनन पने: (१) मौिनदा कानूनी व्यिस्था नभएको विषयमा िा कानूनी
व्यिस्था भए तापसन त्यस्तो कानूनी व्यिस्थालाई खारे ि गने गरी विधेयकको मस्यौदा
तयार गननन अचघ सम्बचन्धत मन्रालयले नेपाल सरकारबाट सनधानरण भए बमोचिमका वििरण
समािेश गरी विधेयक तिनम
न ाको लासग अिधारणापर तयार गननन पनेछ।
(२) उपदफा (१) बमोचिम तयार गररएको अिधारणापरमा कानून मन्रालयको सहमसत
सलनन पनेछ।
(३) उपदफा (२) बमोचिम कानून मन्रालयबाट सहमसत सलएपसछ विधेयकको मस्यौदा तयार
गने प्रयोिनको लासग सम्बचन्धत मन्रालयले ससद्धान्त स्िीकृसतको लासग नेपाल सरकार समक्ष
प्रस्ताि पेश गननन पनेछ।
न ाको लासग नेपाल सरकारबाट ससद्धान्त स्िीकृसत प्राप्त
(४) उपदफा (३) बमोचिम विधेयक तिनम
भएपसछ नेपाल सरकारबाट स्िीकृत अिधारणापर सम्बचन्धत मन्रालयले आफ्नो िेबसाइटमा
प्रकाशन गननन पनेछ।
(५) यस दफामा अन्यर िननसनकै कनरा ले चखएको भए तापसन दे हायको विधेयकको मस्यौदा
न ाको लासग ससद्धान्त स्िीकृसत सलई रहनन पने छै न:-
तिनम
(क) साल बसाली रुपमा िारी हनने आसथनक विधेयक िा विसनयोिन विधेयक िस्ता विधेयक,
(ख) कननै ऐनको सं शोधन विधेयक।
5. विधेयकको प्रारचम्भक मस्यौदा तिनम
न ा: (१) दफा ४ बमोचिम नेपाल सरकारबाट ससद्धान्त
स्िीकृसत प्राप्त भएपसछ िा त्यस्तो स्िीकृसत आिश्यक नपने विषयमा कननै ऐनमा सं शोधन
गननन पने विषयहरु पवहिान भएपसछ सम्बचन्धत मन्रालयले विधेयकको प्रारचम्भक मस्यौदा
गननन पनेछ।
(२) उपदफा (१) मा िननसनकै कनरा ले चखएको भए तापसन सम्बचन्धत मन्रालयले आिश्यक
दे खेमा विधेयकको प्रारचम्भक मस्यौदा तिनम
न ा गनन नेपाल कानून आयोगलाई अननरोध गनन सक्नेछ।
6. सरोकारिालालाई सहभागी गराउनन पने: (१) विधेयक तिनम
न ाको प्रवियामा सम्बचन्धत
मन्रालयले विषय विज्ञ र त्यस्तो विधेयकबाट प्रत्यक्ष रुपमा प्रभावित हनने सरोकारिालालाई
छलफलमा सहभागी गराई राय सनझाब सलनन पनेछ।
ाँ
(२) उपदफा (१) बमोचिमको छलफलको असतररक्त सम्बचन्धत मन्रालयले सिनसाधारणसग
सलचखत रूपमा राय सनझाब समेत माग गनन सक्नेछ।
(३) उपदफा (१) र (२) बमोचिम प्राप्त राय सनझाबको आधारमा विधेयकको मस्यौदा पररमािनन
गरी सम्बचन्धत मन्रालयले विधेयकको मस्यौदा र दे हायका वििरण आफ्नो िेबसाइटमा बढीमा
तीस ददनसम्म उपलब्ध हनने गरी प्रकाशन गननन पनेछाः-
(क) कनन समस्या सम्बोधनको लासग विधेयक सनमानण गननन परे को हो सो को कारण,
(ख) विधेयकको व्यिस्थाबाट मौसलक हक तथा मानि असधकारको क्षेरमा पने प्रभाि,
(ग) विधेयकको व्यिस्थाबाट पने आसथनक तथा वित्तीय प्रभाि,
(घ) विधेयकको व्यिस्थाबाट ददगो विकासको लक्ष्य हाससल गनन पनग्ने सहयोग,
(ङ) विधेयकको व्यिस्थाबाट सनशासन प्रिद्धननमा पने प्रभाि,
(ि) अन्य आिश्यक विषय।
(४) दफा ५ को उपदफा (२) बमोचिम विधेयकको प्रारचम्भक मस्यौदा तिनम
न ाको लासग नेपाल
कानून आयोगलाई अननरोध गररएकोमा सो आयोगले उपदफा (१), (२) र (३) बमोचिमको कायन
सम्पन्न गरी प्राप्त सनझािको आधारमा मस्यौदा पररमािनन गरी सम्बचन्धत मन्रालयमा पठाउनन
पनेछ।
7. विषयगत ससमसतमा छलफल गराउनन पनेाः नेपालको सं विधान बमोचिम सङ्घ र प्रदे शको
िा सङ्घ, प्रदे श र स्थानीय तहको साझा असधकारको विषयमा विधेयक सनमानण गदान
सम्बचन्धत मन्रालयले सङ्घ, प्रदे श र स्थानीय तह (समन्िय तथा अन्तरसम्बन्ध) ऐन,
२०७७ बमोचिमको विषयगत ससमसतमा छलफल गराउनन पनेछ।
8. परामशन सलनन पने: सम्बचन्धत मन्रालयले विधेयकको मस्यौदामा समािेश भएको दे हायको
विषयमा दे हायको मन्रालय िा सनकायको परामशन सलनन पनेछ:-
(क) नेपाल सरकारलाई आसथनक व्ययभार पने विषयमा नेपाल सरकारको अथन मन्रालयको,
(ख) फौिदारी न्यायसाँग सम्बचन्धत विषय र नेपाल सरकार िादी भई मनद्दा िलाउने विषयमा
महान्यायासधिक्ताको कायानलयको, र
(ग) अन्य मन्रालय िा सनकायको कायनक्षेरसाँग सम्बचन्धत विषयमा त्यस्तो मन्रालय िा
सनकायको।
9. तिनम
न ा सहमसतको लासग कानून मन्रालयमा पठाउनेाः (१) दफा ८ बमोचिम परामशन प्राप्त
भए पसछ सम्बचन्धत मन्रालयले मस्यौदा पररमािनन गननन पने भएमा पररमािनन गरी त्यस्तो
विधेयक तिनम
न ा सहमसतको लासग कानून मन्रालयमा पठाउनन पनेछ।
(२) उपदफा (१) बमोचिम कानून मन्रालयमा तिनम
न ा सहमसतको लासग विधेयकको मस्यौदा
पठाउाँदा दे हायका वििरण समेत सं लग्न गननन पनेछाः-
(क) कननै विधेयकको मस्यौदामा प्रत्यायोचित विधायन िारी गने व्यिस्था गररएको भएमा
प्रत्यायोचित विधायनको मस्यौदा,
(ख) कननै विधेयकमा अन्य कननै मन्रालय िा सनकायको परामशन प्राप्त भएको भए त्यस्तो
परामशन,
(ग) सं शोधन विधेयक भएमा सो विधेयकमा सं शोधन गननन पनानको कारण प्रष्ट खनल्ने गरी तयार
गररएको तीन महले वििरण,
(घ) विधेयकको मस्यौदामा रहेका प्रत्येक दफाको औचित्य र कारण प्रष्ट खनल्ने गरी तयार
गररएको व्याख्यात्मक वटप्पणी ।
तर नेपाल सरकारले साल बसाली रूपमा सङ्घीय सं सदमा पेस गने अथन विधेयक र विसनयोिन
सम्बन्धी विधेयकको हकमा व्याख्यात्मक वटप्पणी आिश्यक पने छै न।
(३) उपदफा (१) बमोचिम प्राप्त मस्यौदामा कानून मन्रालयले आिश्यकता अननसार पररमािनन
तथा तिनम
न ा गरी त्यस्तो मस्यौदामा तिनम
न ा सहमसत ददन सक्नेछ।
(४) उपदफा (३) बमोचिम कानून मन्रालयले तिनम
न ा सहमसत ददं दा दफा ३ बमोचिम सनधानरण
भएको विधेयकको प्राथसमकतािमको आधारमा ददनन पनेछ।
10. नेपाल सरकारको स्िीकृसतको लासग पेश गनेाः दफा ९ बमोचिम कानून मन्रालयबाट
तिनम
न ा सहमसत प्राप्त भए पसछ सम्बचन्धत मन्रालयले कानून मन्रालयबाट तिनम
न ा सहमसत
प्राप्त भएको विधेयकको मस्यौदा सङ्घीय सं सदमा पेश गने स्िीकृसतको लासग नेपाल सरकार
समक्ष प्रस्ताि पेश गननन पनेछ।
11. विधेयक सं सदमा दतान गनेाः दफा १० बमोचिम नेपाल सरकारबाट विधेयकको मस्यौदा
सङ्घीय सं सदमा पेश गनन स्िीकृत भएपसछ त्यस्तो विधेयक सम्बचन्धत मन्रीले सङ्घीय
सं सदको सम्बचन्धत सदनको सनयमािली बमोचिम आिश्यक वििरण तथा कागिात सं लग्न
गरी कानून मन्रालय माफनत सङ्घीय सं सद सचििालयमा दतान गननन पनेछ।
12. अध्यादे श तिनम
न ााः (१) नेपालको सं विधानको धारा ११४ बमोचिम मौिनदा कानूनी व्यिस्था
नभएको विषयमा िा कानूनी व्यिस्था भए तापसन त्यस्तो कानूनी व्यिस्थालाई खारे ि गने
गरी अध्यादे श िारी गननन पने भएमा सम्बचन्धत मन्रालयले त्यस्तो अध्यादे शको
अिधारणापर र मस्यौदा तयार गरी सहमसतको लासग कानून मन्रालयमा पठाउनन पनेछ।
(२) सम्बचन्धत मन्रालयले अध्यादे श िारी गननको लासग नेपाल सरकार समक्ष प्रस्ताि पेश गदान
कानून मन्रालयले उपदफा (१) बमोचिम सहमसत ददएको अध्यादे शको मस्यौदा र सोको
अिधारणापर समेत पेश गननन पनेछ।
(३) उपदफा (२) बमोचिम पेश भएको अध्यादे शको मस्यौदा नेपाल सरकारले रािपसत समक्ष
पेश गनन ससफाररस गने सनणनय गरे पसछ प्रधानमन्री तथा मचन्रपररषद्को कायानलयले त्यसरी
ससफाररस गररएको सनणनयको प्रमाचणत प्रसत कानून मन्रालयमा पठाउनन पनेछ।
(४) उपदफा (३) बमोचिमको सनणनयको प्रसत प्राप्त भए पसछ कानून मन्रालयले अध्यादे श िारी
गनन आिश्यक पने प्रसतहरू तयार गरी प्रधानमन्री तथा मचन्रपररषद्को कायानलयलाई उपलब्ध
गराउनन पनेछ।

पररच्छे द-३
प्रत्यायोचित विधायनको सनमानण तथा त्यसको सीमा

13. प्रत्यायोचित विधायन िारी गनन नहनन:े (१) कननै पसन सनकायले ऐनबाट असधकार
प्रत्यायोिन गरे कोमा बाहेक प्रत्यायोचित विधायन बनाई िारी गननन हनाँदैन।
(२) ऐन अन्तगनत िारी हनने प्रत्यायोचित विधायन त्यस्तो ऐनको उद्देश्य र ऐनको असधकार भन्दा
बावहर गएर िारी गननन हनाँदैन।
(३) कननै पसन सनकायले नेपालको सं विधानले व्यिस्था गरे बमोचिम सं ङ्घ, प्रदे श र स्थानीय तहको
असधकारमा प्रसतकूल असर पाने विषयमा प्रत्यायोचित विधायन िारी गननन हनाँदैन।
14. प्रत्यायोचित विधायन िारी गदान वििार गननन पने विषय: प्रत्यायोचित विधायन िारी गदान
दे हायका विषयमा वििार गननन पनेछाः-
(क) नेपालको सं विधान तथा ऐनको सीमा,
(ख) कानूनका सारिान विषयलाई प्रत्यायोचित विधायनमा राख्न नहनने,
(ग) ऐनमा समय तोवकएकोमा सोही समयसभर र त्यसरी समय नतोवकएकोमा मनाससब
समयसभर बनाउनन पने,
(घ) प्रत्यायोचित विधायन सम्बन्धी स्थावपत मान्यता तथा असल अभ्यास अिलम्बन गननन पने।

15. प्रत्यायोचित विधायनमा समािेश गनन नहनने: सम्बचन्धत ऐनमा अन्यथा व्यिस्था भएकोमा
बाहेक प्रत्यायोचित विधायनमा दे हायका विषय समािेश गननन हनाँदैनाः-
(क) कोष स्थापना र सञ्चालन गने विषय,
(ख) सचञ्ित कोष िा अन्य सरकारी कोषबाट आसथनक दावयत्ि पने विषय,
(ग) कननै कायनलाई कसूर कायम गने िा भइरहेको कसूरलाई हटाउने, सिाय सनधानरण गने िा
तत्सम्बन्धी सारिान विषय,
(घ) कर लगाउने िा उठाउने, करको दर घटाउने, बढाउने िा खारे ि िा मनल्तबी राख्ने
विषय,
(ङ) न्यावयक िा अधनन्यावयक सनकायको गठन गने तथा त्यस्तो सनकायको क्षेरासधकार ससिनना
गने विषय,
(ि) नेपालको सं विधानमा कानून बमोचिम हनने भनी उल्लेख भएका विषयको कायानन्ियन गने
विषय,
(छ) मौसलक हक मासथ कननै तररकाले सीमा तोक्ने विषय,
(ि) ऐनबाट स्पष्ट असधकार ददइएकोमा बाहेक कननै विषयलाई सनयमन गने िा इिाितपर िा
अननमसतपर िारी गने विषय,
(झ) सनयनचक्त, अिकाश िा योग्यता सनधानरण गने विषय,
(ञ) पननाः प्रत्यायोचित विधायन िारी गने विषय,
 (ट) व्यचक्तको दै सनक व्यिहार िा आिरणलाई सनयमन िा सनयन्रण गने विषय,
(ठ) प्राकृसतक न्यायको ससद्धान्त विपरीत हनने विषय।
16. सनयमािलीमा समािेश गनन सवकने विषयाः सामान्यतया दे हायका विषयलाई सनयमािलीमा
व्यिस्था गने गरी सङ्घीय ऐनबाट असधकार प्रत्यायोिन गनन सवकनेछ:-
(क) ऐन कायानन्ियनको लासग आिश्यक पने कायनविसधगत विषय,
(ख) कननै सनिेदन, दरखास्त, प्रमाणपर िा फारामको ढााँिा सनधानरण गने विषय,
(ग) प्राविसधक प्रकृसतको विषयमा मापदण्ड िा शतन तोक्ने विषय,
(घ) आिसधक रुपमा पररितनन गरररहनन पने शनल्क िा दस्तनर तोक्ने विषय,
(ङ) मनद्दा हेन न िा अन्य कननै कायनको लासग असधकारी तोक्ने विषय।
17. विसनयमािलीमा समािेश गनन सवकने विषयाः (१) सनयमािली र विसनयमािली दनिै िारी
गनन सक्ने गरी सङ्घीय ऐनबाट असधकार प्रत्यायोिन गदान सम्बचन्धत सनकायले सामान्यतया
दे हायका विषयमा विसनयमािली बनाउन सक्ने गरी व्यिस्था गनन सवकनेछ:-
(क) कमनिारी प्रशासन तथा कमनिारीको सेिाका शतन र सनविधा सम्बन्धी विषय,
(ख) खररद, आसथनक कायनविसध र आसथनक प्रशासनसाँग सम्बचन्धत विषय।
(२) उपदफा (१) मा िननसनकै कनरा ले चखएको भए तापसन विसनयमािली मार बनाउने गरी
असधकार प्रत्यायोिन भएकोमा त्यस्तो ऐनबाट असधकार प्रत्यायोिन भएका अन्य कायनविसधगत
विषय त्यस्तो विसनयमािलीमा समािेश गनन बाधा पने छै न।
18. सनदे चशकामा समािेश गनन सवकने विषयाः (१) कननै विषयको सञ्चालन िा प्रशासनमा
एकभन्दा बढी सनकाय समािेश हनने भएमा प्रत्येक सनकायको कायनसम्बन्ध सनचित गनन, कननै
प्राविसधक विषयमा मापदण्ड िा कायनविसध सनचित गनन, काम कारबाहीमा एकरुपता कायम
गनन िा कननै विषयमा विस्तृत ढााँिा, मापदण्ड (नम्सन) िा गनणस्तर तोक्न आिश्यक भएमा
सनदे चशका बनाउन सक्ने गरी सङ्घीय ऐनबाट असधकार प्रत्यायोिन गनन सवकनेछ।
(२) उपदफा (१) बमोचिम सङ्घीय ऐनले ददएको असधकारको सीमासभर रही नेपाल सरकार िा
कननै सनकायले सनदे चशका बनाउन सक्नेछ।
(३) सनदे चशकाबाट िनन सनकाय िा पदासधकारीले सो विषय सञ्चालन िा प्रशासन गने हो त्यस्तो
सनकाय िा पदासधकारी र त्यसको प्रत्यक्ष सरोकारिाला बाहेक सिनसाधारणलाई लागू हनने व्यिस्था
ाँ ै न।
सनदे चशकामा समािेश गननन हनद
19. कायनविसधमा समािेश गनन सवकने विषयाः (१) कननै प्राविसधक विषयमा व्यिस्था गननन पने िा
विस्तृत ढााँिा िा कायनविसध आिश्यक पने िा आन्तररक कायनप्रणालीलाई व्यिचस्थत गने
विषयमा कायनविसध बनाउन सक्ने गरी सङ्घीय ऐनबाट असधकार प्रत्यायोिन गनन सवकनेछ।
(२) उपदफा (१) बमोचिम सङ्घीय ऐनबाट कायनविसध बनाउन सक्ने गरी असधकार प्रत्यायोिन
भएकोमा त्यस्तो ऐन तथा सो ऐन अन्तगनत बनेको सनयमािलीले तोकेको सीमाको अधीनमा रही
कायनविसध बनाउन सवकनेछ।
(३) उपदफा (२) मा िननसनकै कनरा ले चखएको भए तापसन कननै दस्तनर तोक्ने, कोष स्थापना गने,
कननै विषयलाई सनयमन गने, ऐनले बाध्य नगरे को िा सनषेध नगरे को कननै कायन गनन बाध्य गने िा
सनषेध गने िस्ता विषय कायनविसधमा समािेश गनन सवकने छै न।
(४) कायनविसधबाट िनन सनकाय िा पदासधकारीले सो विषय सञ्चालन िा प्रशासन गने हो त्यस्तो
सनकाय िा पदासधकारी बाहेक सिनसाधारणलाई लागू हनने व्यिस्था कायनविसधमा समािेश गननन
हनाँदैन।
20. मापदण्डमा समािेश गनन सवकने विषय: (१) कननै विषयको गनण िा स्तर मापन िा
व्यिचस्थत गनन आिश्यक भएमा नेपाल सरकार िा कननै सनकायले मापदण्ड बनाउन सक्ने
गरी सङ्घीय ऐनबाट असधकार प्रत्यायोिन गनन सवकनेछ।
(२) उपदफा (१) बमोचिमको मापदण्ड बनाउाँदा कननै कनराको गनण, स्तर, मारा,
तौल, उिाई िा मूल्य तोक्ने, सोको आधार कायम गने, एकरुपता कायम गने िा व्यिचस्थत गने
बाहेकका विषय त्यस्तो मापदण्डमा समािेश गननन हनाँदैन।
21. न ा सहमसत सलनन पने: (१) दे हायका प्रत्यायोचित विधायन स्िीकृत गननन अचघ नेपाल
तिनम
सरकारको मन्रालय िा सम्बचन्धत सनकायले त्यस्तो प्रत्यायोचित विधायनको मस्यौदामा
कानून मन्रालयबाट तिनम
न ा सहमसत सलनन पनेछाः-
(क) नेपाल सरकारले बनाउने सनयम,
(ख) नेपाल सरकारबाट स्िीकृत हनने सनयम,
(ग) गठन आदे श,
(घ) गठन आदे श अन्तगनतका विकास ससमसतले बनाएको सनयम,
(ङ) ऐनले ददएको असधकार बमोचिम नेपाल सरकार िा सम्बचन्धत मन्रालयबाट स्िीकृत हनने
कायनविसध, सनदे चशका, मापदण्ड िा िारी हनने आदे श,
(ि) नेपाल सरकारबाट स्िीकृत हनन न पने सङ्गदठत सं स्थाका सनयम िा विसनयम।
(२) उपदफा (१) मा िननसनकै कनरा ले चखएको भए तापसन सं िैधासनक सनकायले आफै बनाउने िा
स्िीकृत गने प्रत्यायोचित विधायनमा कानून मन्रालयको सहमसत आिश्यक पने छै न।
(३) उपदफा (१) बमोचिम कानून मन्रालयबाट तिनम
न ा सहमसत प्राप्त भएको प्रत्यायोचित
विधायनको मस्यौदा दफा २२ बमोचिम स्िीकृसतको लासग पेश गननन पनेछ।
22. प्रत्यायोचित विधायनको स्िीकृसताः दे हायका प्रत्यायोचित विधायन दे हायको सनकाय, तह िा
असधकारीबाट स्िीकृत हनन न पनेछाः-
(क) ऐनमा अन्य कननै सनकाय, तह िा असधकारीबाट स्िीकृत हनने भनी उल्ले ख भएकोमा सोही
सनकाय, तह िा असधकारीबाट,
(ख) खण्ड (क) मा लेचखएदे चख बाहेक ऐन अन्तगनत िारी हनने अन्य प्रत्यायोचित विधायन
नेपाल सरकार।

पररच्छे द-४
विधायन असभलेख तथा प्रकाशन

23. ऐन र अध्यादे शको असभलेख: (१) प्रमाणीकरण भएका ऐनको प्रसतमध्ये एक प्रसत
रािपसतको कायानलयमा राखी दनई प्रसत कानून मन्रालयमा र अन्य एक-एक प्रसत
प्रधानमन्री तथा मचन्रपररषदको कायानलय र सङ्घीय सं सद सचििालयमा पठाउनन पनेछ।
तर अध्यादे शको हकमा सङ्घीय सं सद सचििालयमा पठाउनन पने छै न।
(२) उपदफा (१) बमोचिम प्राप्त ऐन तथा अध्यादे शको प्रमाचणत प्रसत त्यसरी प्राप्त गने प्रत्येक
सनकायले दतान नम्बर तथा पृष्ठ सङ्ख्या सवहतको असभलेख कायम गरी सनरचक्षत राख्नन पनेछ।
(३) कानून मन्रालयले प्रत्येक िषनको िैशाख मसान्तसभर अचघल्लो िषन प्रमाणीकरण भएका
प्रत्येक ऐन तथा अध्यादे शको एक-एक प्रसत राविय असभलेखालयमा पठाउनन पनेछ।
(४) उपदफा (३) बमोचिम प्राप्त ऐन तथा अध्यादे शको प्रमाचणत प्रसत राविय असभलेखालयले दतान
नम्बर तथा पृष्ठ सङ्ख्या सवहतको असभलेख कायम गरी आिश्यकता अननसार सोको विद्यनतीय प्रसत
समेत तयार गरी असभलेख राख्नन पनेछ।
24. प्रत्यायोचित विधायनको दतान: (१) दफा २२ बमोचिम प्रत्यायोचित विधायन स्िीकृत
भएपसछ त्यस्तो विधायन स्िीकृत गने सनकायबाट प्रमाणीकरण भई प्राप्त भएको समसतले सात
ददनसभर सम्बचन्धत मन्रालय िा सनकायले कानून मन्रालयमा दतान गनन पठाउनन
पनेछ।त्यसरी प्राप्त प्रत्यायोचित विधायनको कानून मन्रालयले दतान गरी दतान नम्बर प्रदान
गनेछ।
(२) उपदफा (१) मा िननसनकै कनरा ले चखएको भए तापसन नेपाल रािपरमा
प्रकाशन हनने प्रत्यायोचित विधायनको हकमा कानून मन्रालयले नेपाल रािपरमा प्रकाशनको
लासग सूिना सम्पादन गरी पठाउाँदा त्यस्तो प्रत्यायोचित विधायनको छन ट्टाछन ट्टै दतान नम्बर कायम
गरी सम्पाददत सूिनामा त्यस्तो दतान नम्बर समेत उल्ले ख गरी पठाउनेछ। नेपाल रािपरमा
सूिना प्रकाशन गदान त्यस्तो दतान नम्बर सवहत प्रकाशन गननन पनेछ।
(३) प्रत्यायोचित विधायन दतान िा नेपाल रािपरमा प्रकाशनका लासग सूिना
सम्पादनको लासग कानून मन्रालयमा पठाउाँदा त्यस्तो प्रत्यायोचित विधायन स्िीकृत गने सनणनयको
छााँयाप्रसत, स्िीकृत प्रत्यायोचित विधायनको प्रमाचणत प्रसत र विद्यनतीय प्रसत समेत सं लग्न गरी
पठाउनन पनेछ।
(४) उपदफा (३) बमोचिम कानून मन्रालयले प्रत्यायोचित विधायन दतान गदान दतान नम्बर, दतान
समसत, त्यस्तो विधायन िारी गनन असधकार प्रत्यायोिन गने सङ्घीय ऐन र त्यसको सम्बचन्धत दफा,
प्रत्यायोचित विधायन स्िीकृत गने असधकारी िा सनकाय खनलाउनन पनेछ।
(५) उपदफा (१) बमोचिम दतान गररएको प्रत्यायोचित विधायनको पवहलो पृष्ठको शीरमा
विधायनको प्रकृसत, दतान नम्बर र दतान समसत खनलाइएको छाप लगाई कानून मन्रालयको सम्बचन्धत
असधकृतले दस्तखत गरी एक प्रसत कानून मन्रालयमा राखी एक प्रसत प्रत्यायोचित विधायन दतान
गनन ल्याउने सम्बचन्धत सनकायलाई वफतान ददनन पनेछ।
(६) कानून मन्रालयले यस दफा बमोचिमको प्रत्यायोचित विधायनको दतान गने कायन विद्यनतीय
माध्यमबाट समेत गने व्यिस्था समलाउन सक्नेछ।
25. विधायनको प्रकाशन: (१) ऐन िा अध्यादे श प्रमाणीकरण भएपसछ प्रमाणीकरण भएको
समसतमा नेपाल रािपरमा प्रकाशन गररनेछ।
(२) उपदफा (१) बमोचिम नेपाल रािपरमा प्रकाशन गनन पठाइएको ऐन िा अध्यादे श
सामान्यतया त्यसरी प्रकाशन गनन पठाइएको भोसलपल्टसम्म कानून मन्रालयको िेिसाइटमा
राचखनेछ।
(३) नेपाल सरकार िा कननै सनकायबाट िारी गररने सनयमािली िा गठन आदे श नेपाल रािपरमा
प्रकाशन गररनेछ।
(४) ऐन, अध्यादे श, गठन आदे श र नेपाल सरकारले िारी गने सनयमािली बाहेक अन्य
प्रत्यायोचित विधायन प्रिसलत कानून बमोचिम नेपाल रािपरमा प्रकाशन गननन पने भएमा िा नेपाल
सरकारले नेपाल रािपरमा प्रकाशन गने गरी सनणनय गरे कोमा त्यस्तो प्रत्यायोचित विधायन नेपाल
सरकारबाट स्िीकृत भएपसछ नेपाल रािपरमा प्रकाशन गररनेछ।
(५) कानून मन्रालयले तोकेको सनकायले नेपाल रािपरमा प्रकाशन भएको सूिनाको आधारमा
नेपालको सं विधान, ऐन, सनयमािली तथा अन्य प्रत्यायोचित विधायनलाई एकीकृत रुपमा िा
विषयगत सं ग्रह िा फनटकर पनस्तकको रुपमा प्रकाशन गरी सबिी वितरणको व्यिस्था
समलाउनेछ।
(६) सम्बचन्धत मन्रालय िा अन्य सनकायले नेपाल रािपरमा प्रकाशन भएको सूिनाको आधारमा
आफूसाँग सम्बचन्धत ऐन, सनयमािली तथा अन्य प्रत्यायोचित विधायन आफ्नो िेबसाइटमा राख्न िा
आन्तररक प्रयोिनको लासग पनस्तकको रुपमा प्रकाशन गनन सक्नेछन्।
(७) यस दफा बमोचिम विधायनको प्रकाशन गदान त्यस्तो विधायन प्रमाणीकरण िा स्िीकृत हनाँदा
प्रयोग भएको कागि, फन्ट िा आकार भन्दा फरक कागि, फन्ट िा आकारमा प्रकाशन गनन बाधा
पने छै न।
(८) उपदफा (५), (६) िा (७) बमोचिम विधायनको प्रकाशन गदान पनस्तकको रुपमा प्रकाशन
गने भएमा दे हायको वििरण दे हाय बमोचिम खनलाउनन पनेछ:-
(क) पनस्तकको बावहरी पृष्ठ (कभर पेि) पसछको पवहलो सभरी पृष्ठमा कनन समसतसम्ममा भएका
सं शोधन समलाई अद्यािसधक गररएको हो सो व्यहोरा,
(ख) ऐन प्रकाशन गदान प्रत्येक ऐनको लामो नाम भन्दा अचघ त्यस्तो ऐन प्रमाणीकरण भएको र
नेपाल रािपरमा प्रकाशन भएको समसत र त्यस्तो ऐनलाई सं शोधन गने ऐनको नाम, प्रमाणीकरण
भएको र नेपाल रािपरमा प्रकाशन भएको समसत,
(ग) कननै ऐन िा प्रत्यायोचित विधायन प्रारम्भ हनने गरी तोक्ने िा सूिना सनकाल्ने व्यिस्था
भएकोमा त्यस्तो सूिनाबाट तोवकएको िा सूिना प्रकाशन भएको समसत पाद वटप्पणी (फूटनोट) मा
िनाउने,
(घ) अननसूिी िा त्यस्तै अन्य कननै व्यिस्था नेपाल रािपरमा सूिना प्रकाशन गरी हेरफेर गनन
सक्ने िा थपघट गनन सक्ने असधकार प्रत्यायोिन भएकोमा सो असधकार बमोचिम हेरफेर िा
थपघट गररएको अद्यािसधक वििरण,
(ङ) कननै कानूनको व्यिस्था सिोच्ि अदालतबाट अमान्य िा बदर गररएको भएमा त्यस्तो
व्यिस्था अमान्य र बदर गने मनद्दाको नाम, आदे श समसत, पक्ष विपक्षको नाम, नेपाल कानून
पसरकामा प्रकाचशत भएको भए सोको िषन र अङ्क तथा सनणनय नम्बर।
(९) कननै विधायन िेबसाइटमा प्रकाशन गदान हरे क विधायनको पवहलो पृष्ठमा कनन समसतसम्म
भएका सं शोधन अद्यािसधक गररएको हो सो व्यहोरा र प्रकाशन गने मन्रालय िा सनकायको नाम
समेत उल्ले ख गननन पनेछ।
26. िेबसाइटमा प्रकाशन गननन पने: (१) दे हायको प्रत्यायोचित विधायन दे हाय बमोचिम
प्रकाशन गननन पनेछ:-
 (क) नेपाल सरकार िा कननै सनकायबाट िारी गररने विसनयमािली, आदे श, सनदे चशका, कायनविसध
िा मापदण्ड यस ऐन बमोचिम दतान नम्बर प्राप्त भएको समसतले सात ददनसभर सम्बचन्धत मन्रालय
िा सनकायको िेबसाइटमा,
तर यस खण्ड बमोचिमको प्रत्यायोचित विधायन नेपाल रािपरमा समेत प्रकाशन हनने भएमा
नेपाल रािपरमा प्रकाशन भए पसछ मार सम्बचन्धत मन्रालय िा सनकायले आफ्नो िेबसाइटमा
त्यस्तो प्रत्यायोचित विधायन प्रकाशन गननन पनेछ।
(ख) सङ्गदठत सं स्थाले िारी गने प्रत्यायोचित विधायन यस ऐन बमोचिम दतान नम्बर प्राप्त
भएको समसतले तीन ददनसभर त्यस्तो सं स्थाको िेबसाइटमा।
(२) उपदफा (१) को खण्ड (ख) बमोचिम नेपाल सरकार िा प्रत्यायोचित विधायन िारी गने
मन्रालय िा कननै सनकायले प्रत्यायोचित विधायनको प्रकाशन गदान त्यस्तो प्रत्यायोचित विधायन
िारी गनन सनणनय गने असधकारी, सनणनय समसत तथा दफा २४ बमोचिमको दतान नम्बर र समसत
समेत उल्ले ख गननन पनेछ।
27. कानूनी मान्यता नपाउने: यस ऐन बमोचिम प्रकाशन नगररएको प्रत्यायोचित विधायनले
प्रकाशन नभएसम्म कानूनी मान्यता पाउने छै न र त्यस्तो विधायन प्रकाशन नभएसम्म
सिनसाधारणको लासग लागू हनने छै न।
28. प्रमाचणत प्रसतको असभले ख गरी सनरचक्षत राख्ने: (१) नेपाल सरकारबाट स्िीकृत िा िारी
भएका प्रत्यायोचित विधायनको प्रमाचणत एक प्रसत प्रधानमन्री तथा मचन्रपररषद्को
कायानलयमा राखी अन्य एक-एक प्रसत सम्बचन्धत मन्रालय र कानून मन्रालयमा सनरचक्षत
राख्नन पनेछ।
(२) उपदफा (१) को प्रयोिनको लासग नेपाल सरकारबाट प्रत्यायोचित विधायन स्िीकृत भएपसछ
त्यस सम्बन्धी सनणनय र प्रत्यायोचित विधायनको प्रमाचणत प्रसत प्रधानमन्री तथा मचन्रपररषद्को
कायानलयले तत् तत् सनकायमा पठाउनन पनेछ।
(३) नेपाल सरकारबाट स्िीकृत िा िारी भएका बाहेकका अन्य सनकायबाट िारी हनने
प्रत्यायोचित विधायनको प्रमाचणत एक प्रसत सम्बचन्धत सनकायले राखी एक प्रसत कानून मन्रालयमा
सनरचक्षत राख्नन पनेछ।
(४) उपदफा (३) को प्रयोिनको लासग सम्बचन्धत सनकायले प्रत्यायोचित विधायन स्िीकृत भई
दफा २४ बमोचिम दतान नम्बर प्राप्त गरे पसछ त्यस्तो प्रत्यायोचित विधायनको प्रामाचणक एक प्रसत,
त्यसको विद्यनतीय प्रसत र तत्सम्बन्धी सनणनयको प्रसतसलवप सम्बचन्धत मन्रालयमा पठाउनन पनेछ।
(५) उपदफा (२) िा (४) बमोचिम प्राप्त प्रामाचणक प्रसत कानून मन्रालयले सनधानरण गरे को
ढााँिामा सम्बचन्धत मन्रालयले तयार गरी सनरचक्षत रूपमा असभले ख राख्नन पनेछ।
(६) यस दफा बमोचिम असभलेख व्यिस्थापन गननको लासग सम्बचन्धत मन्रालयको सचििले िा
सम्बचन्धत सनकायको प्रमनखले त्यस्तो मन्रालय िा सनकायको कननै महाशाखा िा शाखालाई
असभलेख राख्ने शाखाको रुपमा तोक्नन पनेछ।

29. कानून मन्रालयमा वििरण पठाउनन पने: दफा २८ बमोचिम तयार गररएको असभलेखको
अद्यािसधक वििरण प्रत्येक िार मवहनामा सम्बचन्धत मन्रालयले कानून मन्रालयमा
पठाउनन पनेछ।
30. एकीकृत वििरण तयार गने: (१) दफा २९ बमोचिम प्राप्त वििरणको आधारमा कानून
मन्रालयले सङ्घीय ऐन अन्तगनत िारी भएका प्रत्यायोचित विधायनको एकीकृत र
अद्यािसधक वििरण तयार गनेछ।
(२) उपदफा (१) बमोचिम तयार गररएको एकीकृत वििरण कानून मन्रालयले आफ्नो िेबसाइट
र िावषनक प्रसतिेदनमा प्रकाशन गननन पनेछ।

पररच्छे द-५
विविध

31. ससमसतलाई उपलब्ध गराउनन पनेाः (१) सङ्घीय ऐन बमोचिम प्रत्यायोचित विधायन िारी
भएको तीस ददनसभर ससमसतको िानकारीको लासग त्यस्तो विधायन सम्बचन्धत मन्रीले
ससमसतलाई उपलब्ध गराउनन पनेछ।
(२) उपदफा (१) मा िननसनकै कनरा ले चखएको भए तापसन नेपाल रािपरमा प्रकाशन भएको
प्रत्यायोचित विधायनको हकमा त्यस्तो प्रत्यायोचित विधायनको नाम र रािपरमा प्रकाचशत
समसतको वििरण मार ससमसतलाई उपलब्ध गराउनन पनेछ।
32. प्रत्यायोचित विधायनको सं सदीय िााँि तथा परीक्षण: (१) ससमसतले प्रत्यायोचित विधायनका
सम्बन्धमा सनयसमत िााँि तथा परीक्षण गनन, गराउन सक्नेछ।
(२) उपदफा (१) बमोचिम गने िााँि तथा परीक्षण सम्बन्धी कायनविसध ससमसत
आफैंले सनधानरण गनेछ।
(३) उपदफा (२) बमोचिमको कायनविसध बमोचिम ससमसतले आिश्यकता अननसार
सरोकारिालालाई आिश्यक सनदे शन ददन िा ध्यानाकषनण गराउन सक्नेछ।
(४) यस दफा बमोचिमको िााँि तथा परीक्षणद्वारा प्रत्यायोचित विधायनमा कननै
कैवफयत िा सनधार गननप
न ने दे चखएमा त्यसको सनधार िा सं शोधन गनन ससमसतले सम्बचन्धत मन्रालय
िा सनकायलाई सनदे शन ददन सक्नेछ।
33. कानून मन्रालयलाई िानकारी गराउने: (१) कननै ऐन िा नेपाल सरकारले िारी गरे को
प्रत्यायोचित विधायनमा कननै सनधार गननन पने विषय िा कननै कैवफयत दे चखएमा त्यस्तो
सनधार गननन पने दे चखएको िा कैवफयत दे चखएको विषय उल्ले ख गरी कानून मन्रालयमा
िोसनकैले िानकारी गराउन सक्नेछ।
(२) उपदफा (१) बमोचिम िानकारी प्राप्त भए पसछ कानून मन्रालयले त्यस्तो
सनधार गननन पने िा नपने विषयको बारे मा िााँि गरी कानून मन्रालयसाँग सम्बचन्धत विषय भएमा
ाँ सम्बचन्धत भएमा सम्बचन्धत मन्रालयमा सनधारको लासग पठाउनन
आफैँले र अन्य मन्रालयसग
पनेछ।
34. प्रत्यायोचित विधायन िारी गने सनकायको कतनव्याः सङ्घीय सं सदका सदन िा ससमसतद्वारा
प्रत्यायोचित विधायन सम्बन्धमा ददएको सनदे शन पालना गननन प्रत्यायोचित विधायन िारी गने
सनकायको कतनव्य हननेछ।
35. दतान गराई प्रकाशन गननन पने: (१) प्रिसलत कानूनमा िननसनकै कनरा ले चखएको भए तापसन
यो ऐन प्रारम्भ हनन न अचघ प्रिसलत कानून बमोचिम िारी भई नेपाल रािपरमा प्रकाशन
 नभएका प्रत्यायोचित विधायन यो ऐन प्रारम्भ भएको समसतले एक िषनसभर यस ऐन बमोचिम
कानून मन्रालयमा दतान गराई दतान नम्बर उल्ले ख गरी प्रकाशन गननन पनेछ।
(२) उपदफा (१) बमोचिमको अिसधसभर कानून मन्रालयमा दतान नगराइएको प्रत्यायोचित
विधायन त्यस्तो अिसध व्यसतत भएपसछ स्ित: अमान्य हननेछ।
36. ऐन कायानन्ियन मापनाः यो ऐन प्रारम्भ भएको पााँि िषन पूरा भएको एक िषनसभर र त्यस
पसछ प्रत्येक पााँि िषन पसछको एक िषनसभर कानून मन्रालयले ऐन कायानन्ियनको मापन
गनेछ र सोको प्रसतिेदन सङ्घीय सं सदमा पेश गननन पनेछ।
37. केही सािनिसनक सलखत प्रमाणीकरण (कायनविसध) ऐन, २०६३ मा सं शोधनाः केही
सािनिसनक सलखत प्रमाणीकरण (कायनविसध) ऐन, २०६३ को,-
(१) दफा ३ को,-
(क) उपदफा (१) मा रहेका "िार प्रसत" भन्ने शब्दहरुको सट्टा "पााँि प्रसत" भन्ने शब्दहरु
राचखएका छन्।
(ख) उपदफा (४) मा रहेका "र सङ्घीय सं सद सचििालयमा पठाउनन पनेछ" भन्ने शब्दहरुको
सट्टा ",सङ्घीय सं सद सचििालय र राविय असभलेखालयमा पठाउनन पनेछ" भन्ने शब्दहरु राचखएका
छन्।
(२) दफा ५ को,-
(क) उपदफा (१) मा रहेका "तीन प्रसत" भन्ने शब्दहरुको सट्टा "िार प्रसत" भन्ने शब्दहरु
राचखएका छन्।
(ख) उपदफा (६) मा रहेका "र कानून, न्याय तथा सं सदीय मासमला मन्रालयमा पठाउनन
पनेछ" भन्ने शब्दहरुको सट्टा ",कानून, न्याय तथा सं सदीय मासमला मन्रालय र राविय
असभलेखालयमा पठाउनन पनेछ" भन्ने शब्दहरु राचखएका छन्।
 व्याख्यात्मक वटप्पणी

ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी

१ 2. पररभाषा
२ ३. प्राथसमकता
सनधानरण गने
३ ४. ससद्धान्त स्िीकृसत
सलनन पने
यस दफामा ऐनमा पटक पटक प्रयोग भएका शब्दहरूलाई पररभावषत
गररएको छ।
 यस दफामा सरकारी विधेयकको रूपमा सं घीय सं सदमा पेश
गररने विधेयकको प्राथसमकतािम सवहत िावषनक कायनतासलका
सनधानरण गरी सङ्घीय सं सदमा पठाउनन पने व्यिस्था गररएको
छ।त्यसरी कायनतासलका सनधानरण गदान नेपाल सरकारको नीसत
तथा कायनिम, बिेट, आिसधक योिना र क्षेरगत नीसत र
अन्तरानविय सचन्ध सम्झौताद्वारा ससचिनत दावयत्िका आधारमा
सम्बचन्धत मन्रालयले िालू आसथनक िषनमा सनमानण गननन पने
विधेयक पवहिान गरी प्रत्येक िषनको िेठ मवहना सभर
विधेयकको प्राथसमकतािम खनलाई कानून मन्रालयमा पठाउनन
पने, त्यसरी प्राप्त वििरणका आधारमा कानून मन्रालयले
सम्बचन्धत मन्रालयसाँग छलफल गरी सङ्घीय सं सदमा पेश गनन
विधेयकको प्राथसमकतािम सनधानरण गरी िावषनक कायनतासलका
सनधानरण गननन पने र त्यस्तो िावषनक कायनतासलका सङ्घीय
सं सदमा पठाउनन पने व्यिस्था गररएको छ।
 यद्यवप कननै विषयमा तत्काल विधेयक तिनम
न ा गननन परे को
अिस्थामा सरकारले िावषनक कायनतासलका बाहेकका अन्य
विषयमा समेत विधेयक सनमानण गरी सं घीय सं सदमा पेश गनन
सवकने व्यिस्था समेत गररएको छ।
 प्रस्तनत व्यिस्थाले सं घीय सं सदमा पेस हनने सरकारी विधेयक
िावषनक कायनतासलकामा आधाररत भई सनयसमत रूपमा सं घीय
सं सदमा पेश हनने तथा सं घीय सं सदको विधावयकी कायनलाई
प्रभािकारी बनाउन सहयोग पनग्ने दे चखन्छ।
 यस दफामा कननै पसन नयााँ विधेयकको मस्यौदा तयार गननन
अचघ सम्बचन्धत मन्रालयले नेपाल सरकारबाट सनधानरण भए
बमोचिमका वििरण समािेश गरी विधेयक तिनम
न ाको लासग
अिधारणापर तयार गननन पने, त्यस्तो अिधारणापरमा कानून
मन्रालयको सहमसत सलनन पने र कानून मन्रालयबाट सहमसत
सलएपसछ सम्बचन्धत मन्रालयले नेपाल सरकारबाट ससद्धान्त
स्िीकृसत सलनन पने व्यिस्था गररएको छ। तर साल बसाली
रुपमा िारी हनने आसथनक विधेयक िा विसनयोिन विधेयक
िस्ता विधेयक र कननै ऐनको सं शोधन विधेयकको मस्यौदा
न ाको लासग ससद्धान्त स्िीकृसत सलई रहनन नपने व्यिस्था
तिनम
गररएको छ।
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
 न ाको लासग नेपाल सरकारबाट ससद्धान्त स्िीकृसत
विधेयक तिनम
प्राप्त भएपसछ स्िीकृत अिधारणापर सम्बचन्धत मन्रालयले
आफ्नो िेबसाइटमा प्रकाशन गननन पने व्यिस्था समेत गररएको
छ।
 कननै पसन नयााँ विषयमा विधेयक तिनम
न ा गननन पूि न नेपाल
सरकारको ससद्धान्त स्िीकृसत सलनन पने व्यिस्थाबाट विधेयक
तिनम
न ा गनन आिश्यक पने नपने तथा त्यस्तो विधेयक
कायानन्ियन गनन सवकने नसवकने लगायतका विषयहरू समेत
प्रष्ट हनने भएकोले नयााँ विधेयक तिनम
न ाको कायन प्रारम्भ गननन
अगािै नेपाल सरकारको ससद्धान्त स्िीकृसत सलनन पने व्यिस्था
गररएको हो।
 आसथनक विधेयक तथा विसनयोिन विधेयक प्रत्येक िषन साल
बसाली रूपमा िारी हनने, त्यस्ता ऐनहरूको उद्देश्य तथा
ससद्धान्त नेपालको सं विधानले नै सनदृष्ट गरे को र सं शोधन
विधेयक मूल ऐनको उद्देश्य तथा ससद्धन्त भन्दा फरक
व्यिस्था समािेश गरी िारी नगररने भएकोले त्यस्ता
विधेयकहरू तिनम
न ा गननको लासग नेपाल सरकारको छन ट्टै
ससद्धान्त स्िीकृसत आिश्यक नपने व्यिस्था गररएको हो।
 न ाको लासग नेपाल सरकारबाट ससद्धान्त स्िीकृसत
विधेयक तिनम
प्राप्त भएपसछ स्िीकृत अिधारणापर सम्बचन्धत मन्रालयले
आफ्नो िेबसाइटमा प्रकाशन गननन पने व्यिस्था नेपालको
सन्दभनमा नयााँ व्यिस्था हो। यो व्यिस्थाले विधेयकको
न ाको कायन प्रारम्भ हनन न अगािै विधेकमा समािेश
मस्यौदा तिनम
गररने विषयमा सरोकारिाला तथा ईच्छन क व्यचक्तले त्यस्तो
विधेयकमा समािेश गररने विषयिस्तनको बारे मा पृष्ठपोषण ददन
सक्ने र यस्तो व्यिस्थाले कानून तिनम
न ा प्रविया थप पारदशी
तथा सहभासगतामनलक समेत बन्ने दे चखन्छ।
४ ५. विधेयकको  यस दफामा विधेयकको प्रारचम्भक मस्यौदा तिनम
न ा गननन पने
प्रारचम्भक मस्यौदा सम्बन्धी विषय उल्ले ख गररएको छ।नयााँ विधेयकको
तिनम
न ा प्रारचम्भक मस्यौदा सम्बचन्धत मन्रालयले नेपाल सरकारबाट
ससद्धान्त स्िीकृसत प्राप्त भए पसछ गननन पने र दफा ४ को
उदफा (५) बमोचिम त्यस्तो स्िीकृसत आिश्यक नपने
विषयको हकमा त्यस्तो ऐनमा समािेश गननन पने विषयहरु
पवहिान भएपसछ सम्बचन्धत मन्रालयले विधेयकको प्रारचम्भक
मस्यौदा गननन पने व्यिस्था गररएको छ।
 हाल कसतपय अिस्थामा सम्बचन्धत मन्रालयले विधेयकको
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
मस्यौदा तयार गननको लासग कानून आयोगलाई अननरोध गने
अभ्यास रहेको सन्दभनमा सम्बचन्धत मन्रालयले आिश्यकता
अननसार विधेयकको प्रारचम्भक मस्यौदा तिनम
न ा गनन नेपाल
कानून आयोगलाई अननरोध गनन सक्ने व्यिस्था गररएको छ।
५ ६. सरोकारिालालाई  यस दफामा विधेयक तिनम
न ाको प्रवियामा सम्बचन्धत
सहभागी गराउनन मन्रालयले विषय विज्ञ र सरोकारिालालाई छलफलमा
पने सहभागी गराई राय सनझाब सलनन पने, सिनसाधारणसाँग सलचखत
रूपमा राय सनझाब माग गनन सक्ने, प्राप्त राय सनझाबको
आधारमा विधेयकको मस्यौदा पररमािनन गरी विधेयकको
मस्यौदा र विधेयक सनमानण गननन पनानको कारण, विधेयकको
व्यिस्थाबाट मौसलक हक तथा मानि असधकारको क्षेरमा पने
प्रभाि, विधेयकको व्यिस्थाबाट पने आसथनक तथा वित्तीय
प्रभाि लगायतका विषयहरू समािेश गरी िेबसाइटमा बढीमा
तीस ददनसम्म उपलब्ध हनने गरी प्रकाशन गननन पने व्यिस्था
गररएको छ।
 यदद कननै विधेययको प्रारचम्भक मस्यौदा नेपाल कानून
आयोगले गरे कोमा सो आयोगले समेत विषय विज्ञ र
सरोकारिालालाई छलफल गराउने, सिनसाधारणसाँग राय
सनझाब माग गने तथा विधेयक िेबसाइटमा प्रकाशन गने
लगायतका कामहरू सम्पन्न गरी मस्यौदा पररमािनन गरी
सम्बचन्धत मन्रालयमा पठाउनन पने व्यिस्था गररएको छ।
 यस दफामा गररएको व्यिस्थाबाट विधेयक तिनम
न ाको
प्रारचम्भक अिस्थामा नै विधेयकमा समािेश गररने विषय
िस्तनहरू एवकन गरी विधेयक तिनम
न ाको मन्रालयगत िरणमा
हनने वढला सनस्ती र द्वविधालाई समाधान गनन सहि पनग्ने
दे चखन्छ। विधेयक तिनम
न ा प्रवियालाई थप पारदशी र
सहभासगतामनलक बनाउन सहयोग पनग्ननको साथै सरोकारिाला
सनकाय तथा व्यचक्तले विधेयकमा आफ्नो स्िासमत्ि ग्रहण गने,
सं घीय सं सदमा विधेयक दतान भई सकेपसछ विधावयकी प्रविया
सहि हनने तथा ऐन िारी भए पसछ त्यसको कायानन्ियनमा
समेत सम्बचन्धत सरोकारिाला तथा आम सिनसाधारणको
सकरात्मक सहयोग रहने दे चखन्छ।
६ ७. विषयगत  यस दफामा नेपालको सं विधान बमोचिम सङ्घ र प्रदे शको िा
ससमसतमा सङ्घ, प्रदे श र स्थानीय तहको साझा असधकारको विषयमा
छलफल विधेयक सनमानण गदान सम्बचन्धत मन्रालयले सङ्घ, प्रदे श र
गराउनन पने
स्थानीय तह (समन्िय तथा अन्तरसम्बन्ध) ऐन, २०७७
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
बमोचिमको विषयगत ससमसतमा छलफल गराउनन पने व्यिस्था
गररएको छ।
 सङ्घ, प्रदे श र स्थानीय तह (समन्िय तथा अन्तर सम्बन्ध)
ऐन, २०७७ को दफा २२ मा सं घ र प्रदे शका सम्बचन्धत
विषयको कायनक्षेर रहेको मन्रालय तथा स्थानीय तहबीिमा
समन्िय कायम गरी नीसत तथा योिना कायानन्ियन र विकास
सनमानण लगायतका काममा प्रभािकाररता ल्याउन नेपाल
सरकारको सम्बचन्धत विषयको कायनक्षर
े रहेको मन्री अध्यक्ष
रहने गरी प्रदे श सरकारका सम्बचन्धत विषयको कायनक्षेर
रहेका मन्री र अध्यक्षले तोकेको स्थानीय तहको एकिना
प्रमनख िा अध्यक्ष समेत रहने गरी विषय ससमसत रहने
व्यिस्था छ।
 नेपालको सं विधान बमोचिम सङ्घ र प्रदे शको िा सङ्घ, प्रदे श
र स्थानीय तहको साझा असधकारको विषयमा कननै सं घीय
विधेयक सनमानण गदान उक्त विषयगत ससमसतमा छलफल भएमा
विधेयकबाट राज्यका तीन िटै तहको विधावयकी असधकारको
ाँ ा यस्तो
प्रयोगमा समन्िय र सहिीकरण गनन सवकने हनद
व्यिस्था प्रस्ताि गररएको छ।
७ ८. परामशन सलनन पने  यस दफामा विधेयकमा रहेको व्यिस्थाबाट नेपाल सरकारलाई
आसथनक व्ययभार पने विषयमा अथन मन्रालयको, फौिदारी
न्यायसाँग सम्बचन्धत विषय र नेपाल सरकार िादी भई मनद्दा
िलाउने विषयमा महान्यायासधिक्ताको कायानलयको र अन्य
मन्रालय िा सनकायको कायनक्षेरसाँग सम्बचन्धत विषयमा
त्यस्तो मन्रालय िा सनकायको परामशन सलनन पने व्यिस्था
गररएको छ।
 यस दफामा गररएको व्यिस्थाले विधेयकलाई सरोकारिाला
सनकायको परामशन बमोचिम पररमािनन गरी विधेयकलाई थप
कायानन्ियनयोग्य बनाउन सहयोग पनग्ने दे चखन्छ। हाल
विधेयक तिनम
न ा गदान मासथ उचल्लचखत सनकायको परामशन सलने
अभ्यास रहेको भए तापसन विधावयकाबाट सनमानण हनने ऐनबाट
नै सम्बद्ध सनकायको परामशनलाई असनिायन गराइएमा
विधेयकको व्यिस्था थप सनदृढ र कायानन्ियनयोग्य हनने
दे चखन्छ।
८ ९. तिनम
न ा  यस दफामा सम्बचन्धत मन्रालयले दफा ८ बमोचिम प्राप्त
सहमसतको लासग परामशन समेतका आधारमा मस्यौदा पररमािनन गरी विधेयक
कानून तिनम
न ा सहमसतको लासग कानून मन्रालयमा पठाउनन पने
मन्रालयमा
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
पठाउने व्यिस्था गररएको छ।
 न ा सहमसतको लासग कानून मन्रालयमा पठाउाँदा
विधेयक तिनम
विधेयकको मस्यौदामा प्रत्यायोचित विधायन िारी गने
व्यिस्था गररएको भएमा प्रत्यायोचित विधायनको मस्यौदा,
कननै विधेयकमा अन्य कननै मन्रालय िा सनकायको परामशन
प्राप्त भएको भए त्यस्तो परामशन, सं शोधन विधेयक भएमा सो
विधेयकमा सं शोधन गननन पनानको कारण प्रष्ट खनल्ने गरी तयार
गररएको तीन महले वििरण, साल बसाली रूपमा सङ्घीय
सं सदमा पेस गने अथन विधेयक र विसनयोिन सम्बन्धी
विधेयक बाहेक अन्य विधेयकका हकमा विधेयकको
मस्यौदामा रहेका प्रत्येक दफाको औचित्य र कारण प्रष्ट खनल्ने
गरी तयार गररएको व्याख्यात्मक वटप्पणी समेत सं लग्न गरी
पठाउनन पने व्यिस्था गररएको छ।
 कानून मन्रालयले सम्बचन्धत मन्रालयबाट प्राप्त विधेयकको
मस्यौदामा आिश्यकता अननसार पररमािनन गरी त्यस्तो
मस्यौदामा तिनम
न ा सहमसत ददन सक्ने र त्यसरी तिनम
न ा सहमसत
ददाँदा यस ऐनको दफा ३ बमोचिम सनधानरण भएको
विधेयकको प्राथसमकतािमको आधारमा ददनन पने व्यिस्था
गररएको छ।
 यस दफामा सं शोधन विधेयकको हकमा तीन महले वििरण,
प्रत्येक विधेयकको व्याख्यात्मक वटप्पणी, सम्बद्ध मन्रालयको
परामशन तथा आिश्यकता अननसार प्रत्यायोचित विधायनको
मस्यौदा समेत तिनम
न ा सहमसतको लासग कानून मन्रालयमा
पठाउनन पने व्यिस्था गरे कोले विधेयकको व्यिस्थाको
बनझाइमा स्पष्टता तथा एकरूपता हनने दे चखन्छ। यस्तो
अभ्यासले समग्र रूपमा विधेयक तयार गननक
न ो उद्देश्य तथा
औचित्य समेत प्रष्ट हनने दे चखन्छ। विधेयकको प्रारचम्भक
मस्यौदामा सं लग्न हनने मस्यौदाकारबाट नै मस्यौदा तयार
न ो उद्देश्य स्पष्टसाँग असभव्यक्त हनन गई विधेयकमा हनने
गननक
छलफललाई थप प्रभािकारी बनाउन सहयोग पनग्ने दे चखन्छ।
९ १०. नेपाल यस दफामा सम्बचन्धत मन्रालयले दफा ९ बमोचिम कानून
सरकारको मन्रालयबाट तिनम
न ा सहमसत प्राप्त भएको विधेयकको मस्यौदा सं घीय
स्िीकृसतको सं सदमा पेश गननन पूि न त्यस्तो विधेयक सं घीय सं सदमा पेश गने
लासग पेश गने
स्िीकृसतको लासग नेपाल सरकार, मचन्रपररषद्मा प्रस्ताि पेश गननन पने
व्यिस्था गररएको छ।
१० ११. विधेयक  यस दफामा नेपाल सरकारबाट विधेयकको मस्यौदा सङ्घीय
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
सं सदमा दतान सं सदमा पेश गने स्िीकृसत प्राप्त भएपसछ त्यस्तो विधेयक
गने सम्बचन्धत मन्रीले कानून मन्रालय माफनत सङ्घीय सं सद
सचििालयमा दतान गननन पने व्यिस्था गररएको छ।
 कननै पसन सरकारी विधेयक सं सदमा दतान गननको लासग
विधेयकको असतररक्त आिश्यक पने अन्य वििरण तथा
कागिात सं घीय सं सदको सनयमािली बमोचिमका वििरणहरू
समेत समािेश गननन पने व्यिस्था यस दफामा गररएको छ।
११ १२. अध्यादे श यस दफामा नेपालको सं विधान बमोचिम िारी हनने अध्यादे शको तिनम
न ा
तिनम
न ा सम्बन्धी प्रविया उल्लेख गररएको छ। नेपालको सं विधान बमोचिम
कननै नयााँ विषयमा अध्यादे श िारी गननन पने भएमा सम्बचन्धत
मन्रालयले त्यस्तो अध्यादे शको अिधारणापर र मस्यौदा तयार गरी
सहमसतको लासग कानून मन्रालयमा पठाउनन पने, सम्बचन्धत
मन्रालयले अध्यादे श िारी गननको लासग कानून मन्रालयको सहमसत
बमोचिमको मस्यौदा र अिधारणापर नेपाल सरकार समक्ष प्रस्ताि
पेश गने, अध्यादे शको मस्यौदा नेपाल सरकारले रािपसत समक्ष पेश
गनन ससफाररस गने सनणनय गरे पसछ प्रधानमन्री तथा मचन्रपररषद्को
कायानलयले त्यस्तो सनणनयको प्रमाचणत प्रसत कानून मन्रालयमा पठाउनन
पने र कानून मन्रालयले त्यस्तो सनणनयको प्रसत प्राप्त भए पसछ
अध्यादे श िारी गनन आिश्यक पने प्रसतहरू तयार गरी प्रधानमन्री
तथा मचन्रपररषद्को कायानलयलाई उपलब्ध गराउनन पने व्यिस्था
गररएको छ।
१२ १३. प्रत्यायोचित  प्रत्यायोचित विधायन मातृ ऐनले सनधानरण गरे को ससमा सभर
विधायन िारी रहेर बनाउनन पने, मातृ ऐनको भािना विपरीत नहनने गरी
गनन नहनने कायनविसधतगत िा प्रवियागत कनरामा मार ससमसत रही
बनाउनन पने कानूनी मान्यता रहेको छ।
 उक्त कानूनी मान्यता अननरूप यस दफामा कननै पसन सनकायले
ऐनबाट असधकार प्रत्यायोिन गरे कोमा बाहेक प्रत्यायोचित
विधायन बनाई िारी गनन नहनने, ऐन अन्तगनत िारी हनने
प्रत्यायोचित विधायन त्यस्तो ऐनको उद्देश्य र ऐनको असधकार
भन्दा बावहर गएर िारी गनन नहनने, कननै पसन सनकायले
नेपालको सं विधानले व्यिस्था गरे बमोचिम सं घ, प्रदे श र
स्थानीय तहको असधकारमा प्रसतकूल असर पाने विषयमा
प्रत्यायोचित विधायन िारी गनन नहनने विषय समािेश गररएको
छ।
१३ १४. प्रत्यायोचित  न को मनल
प्रत्यायोचित विधायन िारी गदान िवहले पसन मनलक
विधायन िारी कानूनको रूपमा रहेको सं विधान र आफूलाई िन्म ददने मतृ
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
गदान वििार गननन ऐनको भािना अननकूल हनने गरी िारी गननन पने तथा
पने विषय प्रशाससनक कानूनका आधारभूत मान्यता र न्यायका मान्य
ससद्धान्त बमोचिम सनमानण गननन पने कनरामा वििार पन‍याउनन पने
हनन्छ। यस दफामा प्रत्यायोचित विधायन िारी गदान वििार
गननन पने विषयहरू समािेश गररएको छ।
 प्रत्यायोचित विधायन िारी गदान नेपालको सं विधान तथा ऐनको
सीमा, कानूनका सारिान विषयलाई प्रत्यायोचित विधायनमा
राख्न नहनने विषय, ऐनमा समय तोवकएकोमा सोही समयसभर र
त्यसरी समय नतोवकएकोमा मनाससब समयसभर बनाउनन पने
विषय, प्रत्यायोचित विधायन सम्बन्धी स्थावपत मान्यता तथा
असल अभ्यास अिलम्बन गननन पने विषयहरू रहेका छन्।
 उचल्लचखत व्यिस्थाले प्रत्यायोचित विधायन िारी गने नेपाल
सरकार तथा सनकायलाई ििाफदे ही बनाउन सहयोग पनग्ने
दे चखन्छ।
१४ १५. प्रत्यायोचित  प्रत्यायोचित विधायनका व्यिस्थाहरू अन्य कनराहरूका
विधायनमा असतररक्त स्िच्छ, न्यायपूणन र तकन सं गत समेत हनन न पने
समािेश गनन मान्यता रहेको छ। प्रत्यायोचित विधायन सनमानण गदान यदद
नहनने
त्यस्ता विषयलाई उपेक्षा गररएमा अदालतले िवहले सनकै बदर
र अमान्य घोवषत गनन सक्ने, ती प्रािधानले कानूनी शासनको
स्थापनामा ि ननौती खडा गनन सक्ने भएकोले यस दफामा
प्रत्यायोचित विधायनमा समािेश गनन नहनने विषयहरू उल्लेख
गररएको छ।
 सम्बचन्धत ऐनमा अन्यथा व्यिस्था भएकोमा बाहेक
प्रत्यायोचित विधायनमा कोष स्थापना र सञ्चालन गने विषय,
सचञ्ित कोष िा अन्य सरकारी कोषबाट आसथनक दावयत्ि पने
विषय, कननै कायनलाई कसूर कायम गने िा भइरहेको
कसूरलाई हटाउने, सिाय सनधानरण गने िा तत्सम्बन्धी
सारिान विषय, कर लगाउने िा उठाउने, करको दर
घटाउने, बढाउने िा खारे ि िा मनल्तबी राख्ने विषय, न्यावयक
िा अधनन्यावयक सनकायको गठन गने तथा त्यस्तो सनकायको
क्षेरासधकार ससिनना गने विषय, नेपालको सं विधानमा कानून
बमोचिम हनने भनी उल्लेख भएका विषयको कायानन्ियन गने
विषय, मौसलक हक मासथ कननै तररकाले सीमा तोक्ने विषय,
ऐनबाट स्पष्ट असधकार ददइएकोमा बाहेक कननै विषयलाई
सनयमन गने िा इिाितपर िा अननमसतपर िारी गने विषय,
सनयनचक्त, अिकाश िा योग्यता सनधानरण गने विषय, पननाः
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
प्रत्यायोचित विधायन िारी गने विषय, व्यचक्तको दै सनक
व्यिहार िा आिरणलाई सनयमन िा सनयन्रण गने विषय तथा
प्राकृसतक न्यायको ससद्धान्त विपरीत हनने विषय प्रत्यायोचित
विधायनमा समािेश गनन नहनने उल्लेख छ।
१५ १६. सनयमािलीमा  यस दफामा सनयमािलीमा व्यिस्था गने गरी सङ्घीय ऐनबाट
समािेश गनन असधकार प्रत्यायोिन गनन सवकने व्यिस्था गररएको छ।
सवकने विषय  सामान्यतया सनयमािलीमा ऐन कायानन्ियनको लासग आिश्यक
पने कायनविसधगत विषय, कननै सनिेदन, दरखास्त, प्रमाणपर िा
फारामको ढााँिा सनधानरण गने विषय, प्राविसधक प्रकृसतको
विषयमा मापदण्ड िा शतन तोक्ने विषय, आिसधक रुपमा
पररितनन गरररहनन पने शनल्क िा दस्तूर तोक्ने विषय र मनद्दा
हेन न िा अन्य कननै कायनको लासग असधकारी तोक्ने विषय
उल्लेख गनन सवकने व्यिस्था छ।
१६ १७. विसनयमािलीमा  यस दफामा विसनयमािलीमा समािेश गनन सवकने विषयहरू
समािेश गनन उल्लेख गररएको छ। यस व्यिस्थाले विसनयमािलीको क्षेर
सवकने विषय सनधानरण गरे को छ। सङ्घीय ऐनबाट सनयमािली र
विसनयमािली दनिै िारी गनन सक्ने गरी असधकार प्रत्यायोिन
गदान सम्बचन्धत सनकायले सामान्यतया कमनिारी प्रशासन तथा
कमनिारीको सेिाका शतन र सनविधा सम्बन्धी विषय, खररद,
आसथनक कायनविसध र आसथनक प्रशासनसाँग सम्बचन्धत विषयमा
विसनयमािली बनाउन सक्ने गरी व्यिस्था गनन सवकने उल्लेख
छ।
 तर ऐनमा विसनयमािली मार बनाउने गरी असधकार
प्रत्यायोिन भएकोमा भने त्यस्तो विसनयमािलीमा ऐनबाट
असधकार प्रत्यायोिन भएका अन्य कायनविसधगत विषय समेत
समािेश गनन सवकने व्यिस्था गररएको छ।
१७ १८. सनदे चशकामा  यस दफामा सनदे चशकामा समािेश गनन सवकने विषयहरू
समािेश गनन उल्लेख गररएको छ। नेपाल सरकार िा कननै सनकायले
सवकने विषय सनदे चशका बनाउाँदा कननै विषयको सञ्चालन िा प्रशासनमा
एकभन्दा बढी सनकाय समािेश हनने भएमा प्रत्येक सनकायको
कायनसम्बन्ध सनचित गनन, कननै प्राविसधक विषयमा मापदण्ड िा
कायनविसध सनचित गनन, काम कारबाहीमा एकरुपता कायम गनन
िा कननै विषयमा विस्तृत ढााँिा, मापदण्ड (नम्सन) िा गनणस्तर
तोक्न आिश्यक भएमा सनदे चशका बनाउन सक्ने गरी सङ्घीय
ऐनबाट असधकार प्रत्यायोिन गनन सवकने व्यिस्था उल्लेख
गररएको छ।
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
 त्यसै गरी सनदे चशकाबाट िनन सनकाय िा पदासधकारीले सो
विषय सञ्चालन िा प्रशासन गने हो त्यस्तो सनकाय िा
पदासधकारी र त्यसको प्रत्यक्ष सरोकारिाला बाहेक
सिनसाधारणलाई लागू हनने व्यिस्था सनदे चशकामा समािेश गनन
नहनने विषय समेत यस दफामा उल्लेख गररएको छ।
१८ १९. कायनविसधमा  यस दफामा कायनविसधमा समािेश गनन सवकने विषयहरू उल्लेख
समािेश गनन गररएको छ। कननै प्राविसधक विषयमा व्यिस्था गननन पने िा विस्तृत
सवकने विषय ढााँिा िा कायनविसध आिश्यक पने िा आन्तररक कायनप्रणालीलाई
व्यिचस्थत गने विषयमा कायनविसध बनाउन सक्ने गरी सङ्घीय
ऐनबाट असधकार प्रत्यायोिन गनन सवकने, सङ्घीय ऐनबाट कायनविसध
बनाउन सक्ने गरी असधकार प्रत्यायोिन भएकोमा त्यस्तो ऐन तथा
सो ऐन अन्तगनत बनेको सनयमािलीले तोकेको सीमाको अधीनमा
रही कायनविसध बनाउन सवकने व्यिस्था गररएको छ।
 त्यसै गरी कननै दस्तनर तोक्ने, कोष स्थापना गने, कननै विषयलाई
सनयमन गने, ऐनले बाध्य नगरे को िा सनषेध नगरे को कननै कायन
गनन बाध्य गने िा सनषेध गने िस्ता विषय कायनविसधमा समािेश
गनन नसवकने र कायनविसधबाट िनन सनकाय िा पदासधकारीले सो
विषय सञ्चालन िा प्रशासन गने हो त्यस्तो सनकाय िा पदासधकारी
बाहेक सिनसाधारणलाई लागू हनने व्यिस्था कायनविसधमा समािेश
गनन नहनने विषय समेत यस दफामा उल्लेख गररएको छ।
१९ २०. मापदण्डमा  ऐनले तोके बमोचिमको कननै विषयको गनण िा स्तर मापन िा
समािेश गनन व्यिचस्थत गनन नेपाल सरकार िा कननै सनकायले मापदण्ड बनाउन
सवकने विषय सक्ने व्यिस्था यस विधेयकले गरे को छ।
 यस दफामा मापदण्डमा समािेश गनन सवकने विषय उल्लेख
गररएको छ। कननै विषयको गनण िा स्तर मापन िा व्यिचस्थत
गनन आिश्यक भएमा नेपाल सरकार िा कननै सनकायले मापदण्ड
बनाउन सक्ने गरी सङ्घीय ऐनबाट असधकार प्रत्यायोिन गनन सवकने
व्यिस्था गररएको छ।
 ऐनले तोके बमोचिमको कननै विषयको मापदण्ड बनाउाँदा कननै
कनराको गनण, स्तर, मारा, तौल, उिाई िा मूल्य तोक्ने, सोको
आधार कायम गने, एकरुपता कायम गने िा व्यिचस्थत गने
बाहेकका विषय त्यस्तो मापदण्डमा समािेश गनन नहनने व्यिस्था
यस दफामा गररएको छ।
२० २१. तिनम
न ा सहमसत  यस दफामा सं िैधासनक सनकायले आफै बनाउने िा स्िीकृत
सलनन पने गने प्रत्यायोचित विधायन बाहेक नेपाल सरकारले बनाउने
सनयम, नेपाल सरकारबाट स्िीकृत हनने सनयम, गठन आदे श,
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
गठन आदे श अन्तगनतका विकास ससमसतले बनाएको सनयम,
ऐनले ददएको असधकार बमोचिम नेपाल सरकार िा सम्बचन्धत
मन्रालयबाट स्िीकृत हनने कायनविसध, सनदे चशका, मापदण्ड िा
िारी हनने आदे श र नेपाल सरकारबाट स्िीकृत हनन न पने
सङ्गदठत सं स्थाका सनयम िा विसनयम िस्ता प्रत्यायोचित
विधायन स्िीकृत गननन अचघ नेपाल सरकारको मन्रालय िा
सम्बचन्धत सनकायले त्यस्तो प्रत्यायोचित विधायनको मस्यौदामा
कानून मन्रालयबाट तिनम
न ा सहमसत सलनन पने व्यिस्था
गररएको छ।
 कानून मन्रालयबाट तिनम
न ा सहमसत प्राप्त भएको प्रत्यायोचित
विधायनको मस्यौदा मार दफा २२ बमोचिम स्िीकृसतको
लासग पेश गननन पने व्यिस्था गररएको छ।
 प्रत्यायोचित विधायनको मस्यौदामा कानून मन्रालयबाट तिनम
न ा
सहमसत सलनन पने व्यिस्थाले एकै प्रकृसतका विधायनहरूमा
एकरूपता कायम हनन िाने तथा प्रत्यायोचित विधायनको
ससद्धान्त तथा यसका मनल्य मान्यता बमोचिम कानून
मन्रालयबाट तिनम
न ा सहमसत ददइने भएकोले प्रत्यायोचित
विधायनहरूको गनणस्तर कायम गनन सहयोग पनग्ने दे चखन्छ।
२१ २२. प्रत्यायोचित  यस दफामा प्रत्यायोचित विधायनको स्िीकृत गने सनकाय, तह
विधायनको िा असधकारीका सम्बन्धमा प्रष्ट व्यिस्था गररएको छ।
स्िीकृसत  ऐनमा अन्य कननै सनकाय, तह िा असधकारीबाट प्रत्यायोचित
विधायनको स्िीकृत हनने भनी उल्लेख भएकोमा सोही सनकाय,
तह िा असधकारीबाट र त्यसरी उल्लेख नभएकोमा ऐन
अन्तगनत िारी हनने अन्य प्रत्यायोचित विधायन नेपाल
सरकारबाट स्िीकृत हनने व्यिस्था गररएको छ।
२२ २३. ऐन र  ऐन तथा अध्यादे शहरू रािपसतबाट प्रमाणीकरण भए पसछ मार
अध्यादे शको नेपाल रािपरमा प्रकाशन भई लागू हनने व्यिस्था रहेको छ।
असभलेख यस दफामा ऐन र अध्यादे शको असभलेख सम्बन्धी व्यिस्था
गररएको छ।
 रािपसतबाट प्रमाणीकरण भएका ऐनको प्रसतमध्ये एक प्रसत
रािपसतको कायानलयमा राखी दनई प्रसत कानून मन्रालयमा र
अन्य एक-एक प्रसत प्रधानमन्री तथा मचन्रपररषदको कायानलय र
सङ्घीय सं सद सचििालयमा पठाउनन पने र ती सनकायले दतान
नम्बर तथा पृष्ठ सङ्ख्या सवहतको असभलेख कायम गरी सनरचक्षत
राख्नन पने व्यिस्था गररएको छ।
 कानून मन्रालयले प्रत्येक िषनको िैशाख मसान्तसभर अचघल्लो
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
िषन प्रमाणीकरण भएका प्रत्येक ऐन तथा अध्यादे शको एक-एक
प्रसत राविय असभलेखालयमा पठाउनन पने र कानून मन्रालयबाट
प्राप्त ऐन तथा अध्यादे शको प्रमाचणत प्रसत राविय असभले खालयले
दतान नम्बर तथा पृष्ठ सङ्ख्या सवहतको असभलेख कायम गरी
आिश्यकता अननसार सोको विद्यनतीय प्रसत समेत तयार गरी
असभलेख राख्नन पने व्यिस्था गररएको छ। रािपसतको
कायानलयबाट प्रमाचणत प्रसत सोझै राविय असभलेखालयमा नपठाई
कानून मन्रालयले रािपरमा प्रकाशन गनन पठाइसके पसछ मार
असभलेख गने प्रयोिनको लासग राविय असभलेखालयमा पठाउने
व्यिस्था समलाइएको छ।
 ऐन तथा अध्यादे श प्रमाणीकरण भए पसछ कानून मन्रालयबाट
नेपाल रािपरमा प्रकाशन गने प्रयोिनको लासग ऐन तथा
अध्यादे शको प्रसतहरू सम्पादन गरी मनद्रण विभागमा पठाउने
अभ्यास रहेको छ। प्रस्तनत विधेयक पाररत भएसाँगै ऐन तथा
अध्यादे शका प्रमाचणत प्रसतहरू राविय असभलेखालयमा विद्यनतीय
स्िरूपमा समेत सनरचक्षत रहने दे चखन्छ।
२३ २४. प्रत्यायोचित  हाल नेपालमा प्रिलनमा रहेका प्रत्यायोचित विधायनको
विधायनको असभलेख व्यिस्थापन तथा त्यस्ता विधायनको एवककृत
दतान वििरण तयार गनन असहि भएको सन्दभनमा प्रत्यायोचित
विधायनको दतान गने अभ्यास प्रारम्भ भए पसछ ती प्रत्यायोचित
विधायनहरूको असभलेख राख्न, त्यस्ता विधायनहरूमा सबैको
पहनाँि कायम गनन तथा एकीकृत वििरण तयार गनन सहयोग
पनग्ने हनाँदा यस दफामा प्रत्यायोचित विधायनहरू कानून
मन्रालयमा दतान गननन पने व्यिस्था गररएको छ।
 प्रत्यायोचित विधायन दतान गने प्रयोिनको लासग दफा २२
बमोचिम प्रत्यायोचित विधायन स्िीकृत गने सनकायबाट
प्रमाणीकरण भई प्राप्त भएको समसतले सात ददनसभर सम्बचन्धत
मन्रालय िा सनकायले कानून मन्रालयमा दतान गनन पठाउनन
पने र त्यसरी प्राप्त प्रत्यायोचित विधायनको कानून मन्रालयले
दतान गरी दतान नम्बर प्रदान गने व्यिस्था गररएको छ। तर
नेपाल रािपरमा प्रकाशन हनने प्रत्यायोचित विधायनको हकमा
कानून मन्रालयले नेपाल रािपरमा प्रकाशनको लासग सूिना
सम्पादन गरी पठाउाँदा त्यस्तो प्रत्यायोचित विधायनको
छन ट्टाछन ट्टै दतान नम्बर कायम गरी सम्पाददत सूिनामा त्यस्तो
दतान नम्बर समेत उल्लेख गरी पठाउने र नेपाल रािपरमा
सूिना प्रकाशन गदान त्यस्तो दतान नम्बर सवहत प्रकाशन गननन
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
पने व्यिस्था गररएको छ।
 प्रत्यायोचित विधायन दतान िा नेपाल रािपरमा प्रकाशनका
लासग सूिना सम्पादन गनन कानून मन्रालयमा पठाउाँदा त्यस्तो
प्रत्यायोचित विधायन स्िीकृत गने सनणनयको छााँयाप्रसत, स्िीकृत
प्रत्यायोचित विधायनको प्रमाचणत प्रसत र विद्यनतीय प्रसत समेत
सं लग्न गरी पठाउनन पने, कानून मन्रालयले प्रत्यायोचित
विधायन दतान गदान दतान नम्बर, दतान समसत, त्यस्तो विधायन
िारी गनन असधकार प्रत्यायोिन गने सङ्घीय ऐन र त्यसको
सम्बचन्धत दफा, प्रत्यायोचित विधायन स्िीकृत गने असधकारी
िा सनकाय खनलाउनन पने व्यिस्था गररएको छ।
 कानून मन्रालयमा दतान गररएको प्रत्यायोचित विधायनको
पवहलो पृष्ठको शीरमा विधायनको प्रकृसत, दतान नम्बर र दतान
समसत खनलाइएको छाप लगाई कानून मन्रालयको सम्बचन्धत
असधकृतले दस्तखत गरी एक प्रसत कानून मन्रालयमा राखी
एक प्रसत प्रत्यायोचित विधायन दतान गनन ल्याउने सम्बचन्धत
सनकायलाई वफतान ददनन पने व्यिस्था गररएको छ।
 प्रत्यायोचित विधायनको दतान गने कायनलाई सहि र
प्रविसधमैरी बनाउनको लासग कानून मन्रालयले यस दफा
बमोचिमको प्रत्यायोचित विधायनको दतान गने कायन विद्यनतीय
माध्यमबाट समेत गने व्यिस्था समलाउन सक्ने व्यिस्था यस
दफामा रहेको छ।
२४ २५. विधायनको यस दफामा रािपसतबाट प्रमाणीकरण भएका प्रत्येक ऐन, अध्यादे श
प्रकाशन लगायत अन्य प्रत्यायोचित विधायनहरू समेत आमनागररकले थाहा
पाउन सक्ने गरी विधायनको प्रकाशन दे हाय बमोचिम गने गरी
व्यिस्था गररएको छाः-
 ऐन, अध्यादे श, नेपाल सरकार िा कननै सनकायबाट िारी
गररने सनयमािली िा गठन आदे श नेपाल रािपरमा प्रकाशन
गररने,
 नेपाल रािपरमा प्रकाशन गनन पठाइएको ऐन िा अध्यादे श
सामान्यतया त्यसरी प्रकाशन गनन पठाइएको भोसलपल्टसम्म
कानून मन्रालयको िेिसाइटमा राचखने,
 ऐन, अध्यादे श, गठन आदे श र नेपाल सरकारले िारी गने
सनयमािली बाहेक अन्य प्रत्यायोचित विधायन प्रिसलत कानून
बमोचिम नेपाल रािपरमा प्रकाशन गननन पने भएमा िा नेपाल
सरकारले नेपाल रािपरमा प्रकाशन गने गरी सनणनय गरे कोमा
त्यस्तो प्रत्यायोचित विधायन नेपाल सरकारबाट स्िीकृत
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
भएपसछ नेपाल रािपरमा प्रकाशन गररने,
 कानून मन्रालयले तोकेको सनकायले नेपाल रािपरमा
प्रकाशन भएको सूिनाको आधारमा नेपालको सं विधान, ऐन,
सनयमािली तथा अन्य प्रत्यायोचित विधायनलाई एकीकृत
रुपमा िा विषयगत सं ग्रह िा फनटकर पनस्तकको रुपमा
प्रकाशन गरी सबिी वितरणको व्यिस्था समलाउन सक्ने,
 सम्बचन्धत मन्रालय िा अन्य सनकायले नेपाल रािपरमा
प्रकाशन भएको सूिनाको आधारमा आफूसाँग सम्बचन्धत ऐन,
सनयमािली तथा अन्य प्रत्यायोचित विधायन आफ्नो
िेबसाइटमा राख्न िा आन्तररक प्रयोिनको लासग पनस्तकको
रुपमा प्रकाशन गनन सक्ने,
 यस दफा बमोचिम विधायनको प्रकाशन गदान त्यस्तो विधायन
ाँ ा प्रयोग भएको कागि, फन्ट िा
प्रमाणीकरण िा स्िीकृत हनद
आकार भन्दा फरक कागि, फन्ट िा आकारमा प्रकाशन गनन
सक्ने तथा सम्बचन्धत मन्रालय िा सनकायले पनस्तकको रुपमा
विधायनको प्रकाशन गदान पनस्तकको बावहरी पृष्ठ (कभर पेि)
पसछको पवहलो सभरी पृष्ठमा कनन समसतसम्ममा भएका सं शोधन
समलाई अद्यािसधक गररएको हो सो व्यहोरा, ऐन प्रकाशन गदान
प्रत्येक ऐनको लामो नाम भन्दा अचघ त्यस्तो ऐन प्रमाणीकरण
भएको र नेपाल रािपरमा प्रकाशन भएको समसत र त्यस्तो
ऐनलाई सं शोधन गने ऐनको नाम, प्रमाणीकरण भएको र
नेपाल रािपरमा प्रकाशन भएको समसत लगायतका यस ऐनमा
तोवकएका अन्य विषयहरू स्पष्ट खनलाई प्रकाशन गननन पने,
 कननै विधायन िेबसाइटमा प्रकाशन गदान हरे क विधायनको
पवहलो पृष्ठमा कनन समसतसम्म भएका सं शोधन अद्यािसधक
गररएको हो सो व्यहोरा र प्रकाशन गने मन्रालय िा
सनकायको नाम समेत उल्लेख गननन पने।
 प्रस्तनत व्यिस्थाले िारी भएका विधायनहरूको बारे मा िानकारी प्राप्त
गनन सवकने र त्यस्ता विधायन अद्यािसधक गनन समेत मद्दत पनग्ने
दे चखन्छ।
२५ २६. िेबसाइटमा आम सिनसाधारण तथा कानूनको प्रयोगकतानलाई सहि रूपमा प्रिसलत
प्रकाशन गननन कानूनहरूमा पहनाँि कायम गननन कानून प्रकाशनको एक महत्िपूणन पक्ष
पने हो। नेपालमा हाल सािनिसनक सलखत प्रमाणीकरण सम्बन्धी ऐनमा
कानूनहरू नेपाल रािपरमा प्रकाशन गररने व्यिस्था रहेको छ।
ाँ
सूिना प्रविसधको द्रतन विकासका कारण मासनसहरूको प्रविसधमा पहनि
बढ्दै गरे को तथा राज्यले विद्यनतीय शासन प्रणाली अिलम्बन गने नीसत
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
रहेको सन्दभनमा कानूनको प्रकाशनको स्िरूप र माध्यमलई समेत
प्रविसधमैरी बनाउाँदै लै िान उपयनक्त हनने दे चखएकोले यस दफामा
प्रत्यायोचित विधायनको िेबसाइटमा प्रकाशन सम्बन्धी दे हायको
व्यिस्था गररएको छाः-
 नेपाल सरकार िा कननै सनकायबाट िारी गररने विसनयमािली,
आदे श, सनदे चशका, कायनविसध िा मापदण्ड यस ऐन बमोचिम
दतान नम्बर प्राप्त भएको समसतले सात ददनसभर सम्बचन्धत
मन्रालय िा सनकायको िेबसाइटमा प्रकाशन गननन पने,
सङ्गदठत सं स्थाले िारी गने प्रत्यायोचित विधायन यस ऐन
बमोचिम दतान नम्बर प्राप्त भएको समसतले तीन ददनसभर त्यस्तो
सं स्थाको िेबसाइटमा प्रकाशन गननन पने,
 नेपाल सरकार िा प्रत्यायोचित विधायन िारी गने मन्रालय
िा कननै सनकायले प्रत्यायोचित विधायनको प्रकाशन गदान
त्यस्तो प्रत्यायोचित विधायन िारी गनन सनणनय गने असधकारी,
सनणनय समसत तथा दफा २४ बमोचिमको दतान नम्बर र समसत
समेत उल्ले ख गननन पने।
२६ २७. कानूनी  कननै पसन सलखतले कानूनी है ससयत प्राप्त गननको लासग अन्य
मान्यता नपाउने विषयका असतररक्त त्यस्तो सलचखत सािनिसनक रूपमा प्रकाशन
समेत गररएको हनन न पछन भन्ने कानूनी ससद्धान्त रहेको छ।
यसथन, यस दफमा यस ऐन बमोचिम प्रकाशन नगररएको
प्रत्यायोचित विधायनले प्रकाशन नभएसम्म कानूनी मान्यता
नपाउने र त्यस्तो विधायन सिनसाधारणको लासग लागू नहनने
व्यिस्था गररएको छ।
 नेपाल विसभन्न मानि असधकार सम्बन्धी अन्तरानविय सन्धी
सम्झौताको पक्ष राि बनेको, त्यस्ता मानि असधकार सम्बन्धी
अन्तरानविय सन्धी सम्झौता तथा प्रस्तािहरूले कानून शासनको
प्रत्याभूती हननको लासग अन्य विषयका असतररक्त राज्यले
बनाएका प्रत्यायोचित विधायन लगायतका अन्य िननसनकै
कानूनहरूका बारे मा नागररकले िानकारी पाउनन पने तथा ती
कानूनहरू सािनिसनक रूपमा प्रकाशन हनन न पने न्यूनतम शतन
दे चखन्छ। यस दफाको व्यिस्थाले राज्यका िननसनकै सनकाय
तथा तहबाट सनमानण गररएका कानूनहरू सिनसाधारणको
िानकारीको लासग प्रकाशन गननन पने अिस्था ससिनना हनने
न मा कानूनी शासन कायम गनन सहयोग पनग्ने
भएकोले मनलक
दे चखन्छ।
२७ २८. प्रमाचणत  यस दफामा नेपाल सरकारबाट स्िीकृत िा िारी भएका
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
प्रसतको प्रत्यायोचित विधायनको प्रमाचणत प्रसत सनरचक्षत राख्नन पने
असभलेख गरी व्यिस्था गररएको छ।
सनरचक्षत राख्ने  नेपाल सरकारबाट स्िीकृत िा िारी भएका प्रत्यायोचित
विधायनको एक प्रसत प्रधानमन्री तथा मचन्रपररषद्को
कायानलयमा राखी अन्य एक-एक प्रसत सम्बचन्धत मन्रालय र
कानून मन्रालयमा सनरचक्षत राख्नन पने, नेपाल सरकारबाट
प्रत्यायोचित विधायन स्िीकृत भएपसछ त्यस सम्बन्धी सनणनय र
प्रत्यायोचित विधायनको प्रमाचणत प्रसत प्रधानमन्री तथा
मचन्रपररषद्को कायानलयले तत् तत् सनकायमा पठाउनन पने
व्यिस्था गररएको छ।
 नेपाल सरकारबाट स्िीकृत िा िारी भएका बाहेकका अन्य
सनकायबाट िारी हनने प्रत्यायोचित विधायनको प्रमाचणत एक
प्रसत सम्बचन्धत सनकायले राखी एक प्रसत कानून मन्रालयमा
सनरचक्षत राख्नन पने, सम्बचन्धत सनकायबाट प्रत्यायोचित विधायन
स्िीकृत भई दफा २४ बमोचिम दतान नम्बर प्राप्त गरे पसछ
त्यस्तो प्रत्यायोचित विधायनको प्रामाचणत प्रसत, त्यसको
विद्यनतीय प्रसत र तत्सम्बन्धी सनणनयको प्रसतसलवप सम्बचन्धत
मन्रालयमा पठाउनन पने व्यिस्था गररएको छ।
 प्रत्योचित विधायनको असभलेख व्यिस्थापनको लासग सम्बचन्धत
मन्रालयको सचििले िा सम्बचन्धत सनकायको प्रमनखले त्यस्तो
मन्रालय िा सनकायको कननै महाशाखा िा शाखालाई
असभलेख राख्ने शाखाको रुपमा तोक्नन पने व्यिस्था यस
दफामा गररएको छ।
२८ २९. कानून  नेपाल सरकार तथा नेपाल सरकारका विसभन्न सनकायले िारी
मन्रालयमा गने सबै प्रत्यायोचित विधायनहरू नेपाल रािपरमा प्रकाशन
वििरण पठाउनन नहनने हनाँदा त्यसको असभलेख तथा एकीकृत वििरण तयार गनन
पने
कदठनाई भएकोले यस दफामा दफा २८ बमोचिम तयार
गररएको प्रत्यायोचित विधायनको असभलेखको अद्यािसधक
वििरण प्रत्येक िार मवहनामा सम्बचन्धत मन्रालयले कानून
मन्रालयमा पठाउनन पने व्यिस्था गररएको छ।
 कानून मन्रालय कानूनको तिनम
न ा, मौिनदा कानूनहरुमा
समसामवयक सं शोधन लगायत न्याय प्रशासनसाँग सम्बचन्धत
कायनहरु सम्पादन गने नेपाल सरकारको केन्द्रीय सनकाय
भएकोले प्रत्यायोचित विधायनको असभलेखको अद्यािसधक
वििरण कानून मन्रालयमा पठाउनन पने व्यिस्था गररएको
छ।
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
 उचल्लचखत व्यिस्थाले नेपाल सरकार तथा नेपाल सरकारका
विसभन्न सनकायले िारी गने प्रत्यायोचित विधायनको असभलेख
व्यिस्थापनमा सहिता आउने दे चखन्छ।
२९ ३०. एकीकृत प्रत्यायोचित विधायनको असभलेखलाई व्यिचस्थत बनाउन दफा २९
वििरण तयार बमोचिम प्राप्त वििरणको आधारमा कानून मन्रालयले सङ्घीय ऐन
गने अन्तगनत िारी भएका प्रत्यायोचित विधायनको एकीकृत र अद्यािसधक
वििरण तयार गने र त्यस्तो एकीकृत वििरण कानून मन्रालयले
आफ्नो िेबसाइट र िावषनक प्रसतिेदनमा प्रकाशन गननन पने व्यिस्था
गररएको छ।
३० ३१. ससमसतलाई नेपालको सं विधान तथा कानून र न्यायको मान्य ससद्धान्त बमोचिम
उपलब्ध कानून सनमानणको एकलौटी असधकार व्यिस्थावपकामा रहेको
गराउनन पने छ।व्यिस्थावपकाबाट बनाइएका ऐनको असधकार प्रयोग गरी िारी
भएका प्रत्यायोचित विधायनहरू सं सदीय िााँि तथा परीक्षण लगायतको
कामको लासग विधावयकालाई उपलब्ध गराउनन आिश्यक हनने भएकोले
यस दफामा सङ्घीय ऐन बमोचिम प्रत्यायोचित विधायन िारी भएको
तीस ददनसभर प्रसतसनसध सभा िा राविय सभाको प्रत्यायोचित विधायन
सम्बन्धी विषय हेने ससमसतको िानकारीको लासग त्यस्तो विधायन
सम्बचन्धत मन्रीले उपलब्ध गराउनन पने व्यिस्था रहेको तर नेपाल
रािपरमा प्रकाशन भएको प्रत्यायोचित विधायनको हकमा त्यस्तो
प्रत्यायोचित विधायनको नाम र रािपरमा प्रकाचशत समसतको वििरण
मार ससमसतलाई उपलब्ध गराउन सवकने व्यिस्था गररएको छ।
३१ ३२. प्रत्यायोचित  ऐन अन्तगनत नेपाल सरकार िा सनकायले िारी गने
विधायनको प्रत्यायोचित विधायन मूल विधायनको उद्देश्य विपरीत भए
सं सदीय िााँि नभएको, त्यस्तो विधायनको व्यिचस्थत असभलेख राखे
तथा परीक्षण
नराखेको तथा विधायनको प्रकाशन सम्बन्धमा आिश्यक
व्यिस्था भए नभएको लगायतका विषयमा व्यिस्थावपकाको
प्रत्यायोचित विधायनको सं सदीय िााँि तथा परीक्षण गने
असधकार रहेको हनन्छ।
 यस दफामा प्रत्यायोचित विधायनको सं सदीय िााँि तथा
परीक्षण सम्बन्धी व्यिस्था रहेको छ। प्रसतसनसध सभा िा
राविय सभाको प्रत्यायोचित विधायन सम्बन्धी विषय हेने
ससमसतले प्रत्यायोचित विधायनका सम्बन्धमा सनयसमत िााँि
तथा परीक्षण गनन, गराउन सक्ने व्यिस्था गररएको छ।
 प्रसतसनसध सभा िा राविय सभाको प्रत्यायोचित विधायन
सम्बन्धी विषय हेने ससमसतले प्रत्यायोचित विधायनको िााँि
तथा परीक्षण सम्बन्धी कायनविसध सनधानरण गने, आिश्यकता
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
अननसार सरोकारिालालाई आिश्यक सनदे शन ददने िा
ध्यानाकषनण गराउन सक्ने तथा यस दफा बमोचिमको िााँि
तथा परीक्षणद्वारा प्रत्यायोचित विधायनमा कननै कैवफयत िा
सनधार गननप
न ने दे चखएमा त्यसको सनधार िा सं शोधन गनन
सम्बचन्धत मन्रालय िा सनकायलाई सनदे शन ददन सक्ने
व्यिस्था रहेको छ।
३२ ३३. कानून यस दफामा कननै ऐन िा नेपाल सरकारले िारी गरे को प्रत्यायोचित
मन्रालयलाई विधायनमा कननै सनधार गननन पने विषय िा कननै कैवफयत दे चखएमा
िानकारी त्यस्तो सनधार गननन पने दे चखएको िा कैवफयत दे चखएको विषय उल्लेख
गराउने
गरी कानून मन्रालयमा िोसनकैले िानकारी गराउन सक्ने र त्यसरी
िानकारी प्राप्त भए पसछ कानून मन्रालयले त्यस्तो सनधार गननन पने िा
नपने विषयको बारे मा िााँि गरी कानून मन्रालयसाँग सम्बचन्धत विषय
भएमा आफैँले र अन्य मन्रालयसाँग सम्बचन्धत भएमा सम्बचन्धत
मन्रालयमा सनधारको लासग पठाउनन पने व्यिस्था गररएको छ।
३३ ३४. प्रत्यायोचित  सं घीय सं सदले बनाएको ऐन अन्तगनत बन्ने प्रत्यायोचित
विधायन िारी विधायनको गनणस्तर कायम गनन, ती विधायनहरूमा एकरूपता
गने सनकायको कायम गनन तथा विधायनको प्रकाशन तथा व्यिस्थापनलाई
कतनव्य
व्यिचस्थत गनन त्यस्तो विधायन सनमानण गने सनकायलाई
आिश्यकता अननसार सनदे शन ददन सक्ने असधकार हनन्छ।
 यस दफामा सङ्घीय सं सदका सदन िा प्रसतसनसध सभा िा
राविय सभाको प्रत्यायोचित विधायन सम्बन्धी विषय हेने
ससमसतद्वारा प्रत्यायोचित विधायन सम्बन्धमा ददएको सनदे शन
पालना गननन प्रत्यायोचित विधायन िारी गने सनकायको कतनव्य
हनने व्यिस्था गररएको छ।
३४ ३५. दतान गराई कानूनको सािनिसनक रूपमा प्रकाशन गनन,न सम्बचन्धत सरोकारिाला
प्रकाशन गननन तथा आम नागररकलाई त्यसको िानकारी ददनन कानूनी शासनको
पने न्यूनतम मूल्य मान्यता रहेकोले यस दफामा यो ऐन प्रारम्भ हनन न अचघ
प्रिसलत कानून बमोचिम िारी भई नेपाल रािपरमा प्रकाशन नभएका
प्रत्यायोचित विधायन यो ऐन प्रारम्भ भएको समसतले एक िषनसभर यस
ऐन बमोचिम कानून मन्रालयमा दतान गराई प्रकाशन गननन पने र ऐन
प्रारम्भ भएको समसतले एक िषनसभर कानून मन्रालयमा दतान
नगराइएको प्रत्यायोचित विधायन त्यस्तो अिसध व्यसतत भएपसछ स्ित:
अमान्य हनने व्यिस्था गररएको छ।
३५ ३६. ऐन कायानन्ियन  कननै पसन विषयमा कानूनी प्रिन्ध हनन न मार प्रयाप्त नभई
मापन त्यसको उचित प्रयोग र कायानन्ियनको अिस्थाले मार ऐन
िारी गननक
न ो उद्देश्य पूरा हनने मान्यता रहेको छ। यसथन,
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
ऐनको प्रशासन तथा कायनन्ियन गने मन्रालयले आिसधक
रूपमा व्यिस्थावपकाबाट िारी भएको ऐनको कायनन्ियनको
अिस्था लगायतको प्रभािको मापन गरी आिश्यक सनधारका
प्रयास गननन पने हनन्छ।
 यस दफामा यो ऐन प्रारम्भ भएको पााँि िषन पूरा भएको एक
िषनसभर र त्यस पसछ प्रत्येक पााँि िषन पसछको एक िषनसभर
कानून मन्रालयले ऐन कायानन्ियनको मापन गने र सोको
प्रसतिेदन सङ्घीय सं सदमा पेश गननन पने व्यिस्था गररएको छ।
३६ ३७. केही  यस दफाबाट केही सािनिसनक सलखत प्रमाणीकरण
सािनिसनक (कायनविसध) ऐन, २०६३ मा सं शोधन गरी सो ऐनको कसतपय
सलखत व्यिस्थालाई यस विधेयकको व्यिस्थासाँग सामञ्जस्यता कायम
प्रमाणीकरण
हनने गरी समलाउन खोचिएको छ।
(कायनविसध)
 हाल प्रिलनमा रहेको केही सािनिसनक सलखत प्रमाणीकरण
ऐन, २०६३ मा
सं शोधन (कायनविसध) ऐन, २०६३ को दफा ३ को उपदफा (१) मा
सं घीय सं सदबाट विधेयक पाररत भएपसछ सं घीय सं सद
सचििालयले त्यस्तो विधेयक नेपाली कागिमा िार प्रसत तयार
गरी प्रमाणीकरणको लासग रािपसत समक्ष पेश गननन पने र
उपदफा (४) मा रािपसतबाट प्रामणीकरण भएका प्रसतहरुमध्ये
एक प्रसत रािपसतको कायानलयमा राखी अन्य एक एक प्रसत
प्रधानमन्री तथा मचन्रपररषद्को कायानलय, कानून मन्रालय र
सं घीय-सं सद सचििालयमा पठाउनन पने र त्यस्ता प्रत्येक
कायानलयले त्यसरी प्राप्त प्रामाचणक प्रसत सनरचक्षतसाथ राख्नन पने
व्यिस्था छ।
 त्यसै गरी सोही ऐनको दफा ५ को उपदफा (१) मा
नेपालको सं विधानको धारा ११४ को उपधारा (१) बमोचिम
मचन्रपररषद्बाट अध्यादे श िारी गने ससफाररस भएपसछ कानून,
न्याय तथा सं सदीय मासमला मन्रालयले त्यस्तो अध्यादे शको
मस्यौदाको तीन प्रसत नेपाली कागिमा तयार गननन पने व्यिस्था
रहेको तथा सोही दफाको उपदफा (६) मा उपदफा (४)
बमोचिम अध्यादे श प्रमाणीकरण भएपसछ त्यस्ता प्रामाचणक
प्रसतहरुमध्ये एक प्रसत रािपसतको कायानलयमा राखी अन्य एक
एक प्रसत प्रधानमन्री तथा मचन्रपररषद्को कायानलय र कानून
मन्रालयमा पठाउनन पने र त्यस्ता प्रत्येक कायानलयले त्यसरी
प्राप्त प्रामाचणक प्रसत सनरचक्षतसाथ राख्नन पने व्यिस्था रहेको
छ।
 यो विधेयकको दफा २३ मा रािपसतबाट प्रमाणीकरण भएको
ि.सं . दफा र दफा शीषनक व्याख्यात्मक वटप्पणी
ऐन तथा अध्यदे शको प्रसत प्रधानमन्री तथा मचन्रपररषद्को
कायानलय, कानून, न्याय तथा सं सदीय मासमला मन्रालय र
सं घीय-सं सद सचििालयको असतररक्त राविय असभलेखालयमा
समेत पठाउनन पने व्यिस्था गररएको हननाले सो बमोचिम
समलाउने गरी सािनिसनक सलखत प्रमाणीकरण (कायनविसध)
ऐन, २०६३ को दफा ३ र दफा ५ मा सं शोधन प्रस्ताि
गररएको छ।