STATYSTYKA SPOŁECZNA

Podręcznik:
Statystyka społeczna. Procesy społeczne, źródła
danych i metody analizy, pr. zb. pod red. T. Panka,
PWE, Warszawa 2020.

Egzamin:

14 pytań testowych oraz dwa tematy opisowe.

Przedmiot badania statystyki społecznej:
społeczne efekty procesów ekonomicznych

Badania z zakresu statystyki społecznej służyć

mają trafnemu podejmowaniu decyzji z zakresu
polityki społecznej

Sposób badania:
-Metody deskryptywne (opisowe)
-Metody wnioskowania statystycznego
Pytania, na które odpowie statystyka społeczna
Jaki jest poziom bezrobocia?
Czy bezrobocie zmniejsza się w danym kwartale w porównaniu
do poprzedniego?
Jakie jest bezrobocie w Polsce na tle innych krajów UE?

Jaki jest poziom, głębokość i determinanty ubóstwa?

Jaki jest indeks wzrostu cen?

Czy ma miejsce wzrost wynagrodzeń (realnych)?

Czy dużo osób pracuje na drugi etat?

Ile Polacy mają czasu wolnego i jak go spędzają?
Ile czasu przeciętnie dorośli/młodzież/dzieci spędzają przed telewizorem,
przed komputerem?
Ile czasu Polacy przeznaczają na aktywny wypoczynek?

Co jest najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce?

Jakie choroby można uznać za choroby społeczne?
OBSZAR BADAŃ STATYSTYKI SPOŁECZNEJ

Procesy ludnościowe (demograficzne)

Rynek pracy
Warunki życia, w tym:
- zamożność gospodarstw domowych
- zjawisko ubóstwa
- uczestnictwo w kulturze
- edukacja
- ochrona zdrowia
- rekreacja
- wykorzystanie czasu
- ochrona środowiska
 HISTORIA BADAŃ
Prekursorzy – przełom XVIII i XIX w.

(1)
David Ricardo (1772-1823)
ekonomista angielski,
współtwórca ekonomii klasycznej,
rzecznik liberalizmu gospodarczego;
(Analizował podział dochodu
pomiędzy kapitalistów, pracowników
i właścicieli ziemskich).
 (2)

Thomas Robert Malthus

(1766-1834)

ekonomista angielski,
twórca teorii ludnościowej;
(maltuzjanizm – kierunek
ekonomiczno-demograficzny
oparty na teorii ludnościowej
T. Malthusa).
 Teoria ludnościowa T. Malthusa:

Ilość środków żywnościowych wzrasta w

postępie arytmetycznym, a liczba ludności w
postępie geometrycznym;

nędza mas jest więc wynikiem nadmiernego

przyrostu ludności.
Powszechne zainteresowanie problemami
społecznymi - druga połowa XX wieku:

1954 r., Organizacja Narodów Zjednoczonych

powołuje Komisję ds. Wypracowania
Metod Oceny Standardu Życia.

ONZ – próba utworzenia systemu statystyki

społecznej i demograficznej; 1975 – Raport
R. Stone'a.
UN [1975], Towards a System of Social and Demographic Statistics, Ser. F, no.18,
New York.
Lata 70-te XX wieku – prace nad rozwojem wskaźników
społecznych dla krajów członkowskich w ramach OECD
OECD [1982], The OECD List of Social Indicators, Paris.

Obecnie – wzrost zainteresowania badaniami z zakresu

statystyki społecznej (m.in. na potrzeby polityki społecznej).

Prace w zakresie badań statystycznych prowadzone przez:

ONZ, Bank Światowy, Międzynarodową Organizację Pracy,
Instytucje Unii Europejskiej.

Unia Europejska: Eurostat (urząd statystyczny UE)

Prace nakierowane na zwiększenie porównywalności danych
statystycznych krajów członkowskich, budowa wskaźników
społecznych, „Raport Atkinsona”, 2002.
T.Atkinson, B.Cantillon, E. Marlier, B.Nolan [2002], Social Indicators: The EU and
Social Inclusion, Oxford University Press, Oxford.
Badania z zakresu statystyki społecznej w Polsce w świetle
członkostwa w UE

Od wielu lat (jeszcze przed 2004 r.) prowadzono prace nad

harmonizacją badań, w celu zapewnienia porównywalności
wyników (fundusze PHARE, TACIS, szkolenia).

Harmonizacja:
zgodność – porównywalność – podobieństwo – standaryzacja

Ujednolicanie:
pojęć,
definicji,
klasyfikacji,
standardów.
 ŹRÓDŁA DANYCH W STATYSTYCE
SPOŁECZNEJ

•Spisy i mikrospisy ludności i mieszkań

•Reprezentacyjne badania gospodarstw
domowych
•Rejestry cywilne (administracyjne)
•Rządowe i samorządowe dane administracyjne
•Pozarządowe dane administracyjne
•Badania naukowe
 REJESTRY ADMINISTRACYJNE

•PESEL – powszechny elektroniczny system

ewidencji ludności
•POLTAX – krajowa ewidencja podatników
•ZUS – system informacyjny
•KRUS – Kasa Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego
•Systemy informacyjne urzędów miast i gmin
•Systemy informacyjne innych resortów
 METODY ZBIERANIA DANYCH

•Bezpośrednie wywiady indywidualne

•Wywiady telefoniczne
•Metody oparte na systemie pocztowym
•Samospisywanie
•Metody obserwacji i pomiaru
•Metody wykorzystujące różnego rodzaju
rejestry
•Wywiad za pośrednictwem internetu
Badania na potrzeby statystyki społecznej
wykonywane są na:

•populacji generalnej (np. spis powszechny)

•próbie losowej (np. badanie budżetów
gospodarstw domowych)

Dąży się do tego, aby uzyskać próbę

reprezentacyjną, której wyniki mogą być
uogólnione na całą populację.
 METODY WYBORU LOSOWEGO

dobór losowy prosty - polega na losowaniu jednostek

bezpośrednio z populacji generalnej (metodę tę stosuje
się wtedy, gdy populacja generalna jest niewielka
liczebnie, a jej struktura jest nieznana),

dobór losowy warstwowy - wykorzystywany jest przy

znanej strukturze populacji, którą dzieli się na warstwy
jak najmniej zróżnicowane wewnętrznie i jak najbardziej
zróżnicowane pomiędzy sobą pod względem danych
kryteriów (do próby wybiera się losowo jednostki z
każdej warstwy),
 METODY WYBORU LOSOWEGO (cd)

dobór losowy grupowy - badaną populację dzieli się

na grupy jak najbardziej zróżnicowane wewnętrznie
i jak najmniej pomiędzy sobą - następnie losuje się
jednostki z losowo wybranej wcześniej grupy,

dobór losowy wielostopniowy - badaną populację dzieli

się na hierarchiczne warstwy wg określonego kryterium a
następnie losuje kolejno poszczególne grupy elementów
z każdej warstwy.
 BŁĘDY LOSOWE

Pojawiają się w badaniach częściowych, tj. w

badaniach wykonywanych na próbie losowej. Ich
obecność ma swoje źródło w tym, że bada się jedynie
część populacji, w której rozkład badanych cech różni się
od ich rozkładu w populacji generalnej (np. średni poziom
badanej cechy w próbie różnić się będzie od średniego
poziomu cechy w populacji generalnej).

Absolutna wielkość błędów losowych maleje wraz z

liczebnością próby, natomiast rośnie wraz ze wzrostem
zróżnicowania (wariancji) cechy w populacji generalnej.
Zależy ona również od sposobu losowania próby.
Jest możliwe określenie poziomu błędów losowych.
 Właściwości błędów losowych

Absolutna wielkość błędów losowych maleje

wraz z liczebnością próby,

rośnie wraz ze wzrostem zróżnicowania

(wariancji) cechy w populacji generalnej.

Zależy ona również od sposobu losowania

próby.

Jest możliwe określenie poziomu błędów

losowych.
 BŁĘDY NIELOSOWE

Błędy w kompletności Błędy w treści

materiału
- błędy pokrycia zbiorowości - błędy odpowiedzi
- błędy wynikające z braku - błędy popełnione w trakcie
odpowiedzi opracowywania danych
- błędy popełnione w czasie
analizy i prezentacji wyników

Nie można wyznaczyć poziomu błędów nielosowych. Konieczne

jest dążenie do minimalizacji wielkości tych błędów na każdym
etapie procesu badawczego.
 WSPÓŁCZESNE WYZWANIA I KIERUNKI ROZWOJU
STATYSTYKI SPOŁECZNEJ

* Rosnące zapotrzebowanie na analizy zjawisk i trendów

społecznych

* Opieranie się w analizach na metodach ilościowych przy

jednoczesnym poszerzaniu badań w oparciu o zmienne
niemonetarne oraz subiektywne

* Tworzenie agend i oddziałów statystycznych przy

organizacjach i instytucjach międzynarodowych oraz
krajowych ośrodkach administracji

Demographic and Social Statistics (jeden z 13 działów agendy ONZ)

ILOSTAT (International Lobour Organization Database)
Jednostki organizacyjne Eurostatu, ukierunkowane na statystykę społeczną
 WSPÓŁCZESNE WYZWANIA I KIERUNKI ROZWOJU
STATYSTYKI SPOŁECZNEJ (cd)

• Działania nakierowane na zbudowanie jednolitego systemu

statystyki społecznej (utworzenie zintegrowanego systemu
informacji o zachodzących zjawiskach społecznych)

* Porównanie i zespolenie danych z różnych źródeł

(zarówno na poziomie jednostkowym, jak i na różnych
poziomach agregacji, np. EU-SILC)

* Jeden z celów integracji – ułatwienie analiz powiązań

między różnymi zmiennymi
 WSPÓŁCZESNE WYZWANIA I KIERUNKI ROZWOJU
STATYSTYKI SPOŁECZNEJ (cd)

• Ograniczenie przypadków występowania danych

sprzecznych, fragmentarycznych

• Opis, monitorowanie obszarów badań statystyki

społecznej w sposób zrozumiały dla szerokiego grona
użytkowników

* Dążenie do porównywalności wyników na poziomie

europejskim i światowym
 WAŻNIEJSZE BADANIA Z ZAKRESU STATYSTYKI
SPOŁECZNEJ W POLSCE I UE
Spisy ludności
Badania budżetów gospodarstw domowych
Panelowe badania budżetów gospodarstw domowych
Badanie warunków życia
Europejski panel gospodarstw domowych (EU-SILC)
Badanie aktywności ekonomicznej ludności (BAEL)
Reprezentacyjne badania zatrudnionych w gospodarce
narodowej
•badanie zatrudnionych według wysokości
wynagrodzenia
•badanie wynagrodzeń zatrudnionych według zawodów
Europejskie Ankietowe Badanie Zdrowia (EHIS)
Pomiar ubóstwa i marginalizacji społecznej
Badanie wykorzystania czasu
 POWSZECHNY SPIS LUDNOŚCI

Symboliczne historyczne daty spisów:

1789 – pierwszy spis ludności w Europie (235 lat temu =

pierwszy spis ludności w Polsce - podczas Sejmu
Czteroletniego 1788-1792)

1921 – pierwszy spis po odzyskaniu niepodległości

1946 – pierwszy spis po II wojnie światowej

1988 – ostatni spis realnego socjalizmu

2011 – pierwszy spis po wstąpieniu Polski do Unii

Europejskiej
POWSZECHNY SPIS LUDNOŚCI (cd)

Historia: badanie wykonywane już w czasach

starożytnych.

Angola - pierwszy spis powszechny – dopiero II połowa

XX wieku.

Badanie na charakter obligatoryjny – obowiązek wzięcia

udziału w badaniu wynika z ustawy.
 POWSZECHNY SPIS LUDNOŚCI

Międzynarodowe oraz krajowe podstawy prawne:

 rozporządzenie (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady nr 763/2008
z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie spisów powszechnych ludności i
mieszkań (Dz. Urz. UE L 218 z 13.8.2008, str. 14)
 rozporządzenie wykonawcze komisji (UE) 2017/543 z dnia 22 marca
2017 r. określające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) nr 763/2008 w sprawie spisów
powszechnych ludności i mieszkań w zakresie specyfikacji
technicznych tematów i dotyczących ich podziałów (Dz. Urz. L 78 z
23.3.2017, str. 13)
 rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z
dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w
związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie
swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy
95/46/WE (Dz. Urz. UE L 119 z 04.05.2016, str. 1) w zakresie zasad
przetwarzania danych osobowych
 POWSZECHNY SPIS LUDNOŚCI cd.

Międzynarodowe oraz krajowe podstawy prawne cd.:

 rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 223/2009 z
dnia 11 marca 2009 r. w sprawie statystyki europejskiej oraz
uchylające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE,
Euratom) nr 1101/2008 w sprawie przekazywania do Urzędu
Statystycznego Wspólnot Europejskich danych statystycznych
objętych zasadą poufności, rozporządzenie Rady (WE) nr 322/97 w
sprawie statystyk Wspólnoty oraz decyzję Rady 89/382/EWG,
Euratom w sprawie ustanowienia Komitetu ds. Programów
Statystycznych Wspólnot Europejskich (Tekst mający znaczenie dla
EOG i Szwajcarii) (Dz. Urz. L 87 z 31.3.2009, str. 164), w zakresie
zasad opracowywania, tworzenia i rozpowszechniania statystyk oraz
poufności informacji statystycznych
 ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z
2018 r. poz. 997, z późn. zm.)
 Ustawa z dnia 9 sierpnia 2019 r. o narodowym spisie powszechnym
ludności i
mieszkań w 2021 r. (Dz. U. 2019 poz. 1775)
 SPISY MIKROSPISY
1950
1960
1970 1974
1982 1984
1988 1995
2002
2011
2021

SPIS ROLNY (1976; 1986; 1996; 2010; 2020)

POWSZECHNY SPIS LUDNOŚCI (cd)

 „Reprezentacyjny spis ludności i mieszkań”

 Źródło informacji o:
• Strukturze demograficznej ludności (wiek, płeć)
• Strukturze społeczno-zawodowej
• Strukturze wykształcenia
• Informacje o gospodarstwach domowych i o rodzinach

 Dodatkowo: dane o migracjach ludności

Reprezentacyjny spis ludności i mieszkań 2002 - po raz
pierwszy zastosowano czytniki optyczne.
2011 - po raz pierwszy można było wziąć udział w spisie
za pośrednictwem internetu.
POWSZECHNY SPIS LUDNOŚCI (cd)

spis 2011 oraz 2021 – źródła danych:

*źródła administracyjne i pozaadministracyjne

*kanał CAII (Computer Assisted Internet Interview)
*kanał CATI (Computer Assisted Telephone Interview)
*kanał CAPI (Computer Assisted Personal Interview)
BADANIA BUDŻETÓW GOSPODARSTW DOMOWYCH

Historia: w Polsce badania budżetów gospodarstw

domowych mają prawie 70-letnią tradycję.
1956 r. – decyzja rządu o podjęciu badań budżetów
rodzinnych.

Początek lat 90. – wprowadzono zmiany w zakresie:

•metodyki badań,
•klasyfikacji dochodów i wydatków,
•typów społeczno-ekonomicznych gospodarstw
domowych.
Sposób losowania próby w badaniu budżetów
gospodarstw domowych:

losowanie warstwowe, dwustopniowe;

warstwowanie według województw, a w ramach

województw dwie warstwy:
-miejska
-wiejska

Model rotacji miesięcznej;

W każdym miesiącu badana jest nowa podpróbka.
Przyjęto 50-procentową rotację miesięczną (50% tych
samych gospodarstw uczestniczy w badaniu przez
kolejne 4 lata).
Metody zbierania danych w badaniach budżetów
gospodarstw domowych:

•Wywiad indywidualny
•Książeczka budżetowa (samorejestracja)
Badania budżetów gospodarstw domowych
jest źródłem informacji o warunkach bytu ludności

Przedmiotem badania jest:

•Poziom i struktura dochodów
•Wydatków
•Wielkość spożycia
•Warunki mieszkaniowe
•Wyposażenie gospodarstw domowych w przedmioty
trwałego użytku.

Liczebność próby – ok. 35 tys. gospodarstw domowych.

Procent odmów – około 40%
Badania modułowe do badań budżetów gospodarstw
domowych

•Pomoc społeczna
•Warunki mieszkaniowe
•Potrzeby edukacyjne
•Gospodarstwo domowe w gospodarce rynkowej
•Zdrowie rodziny i wydatki na ochronę zdrowia
•Wyposażenie gospodarstw domowych w dobra trwałego
użytku
•Uczestnictwo w turystyce i kulturze
•Ochrona zdrowia
 Wagi do wyznaczenia wskaźników cen dóbr i usług konsumpcyjnych

Grupy towarowe Wagi 2010 Wagi 2011 Wagi 2022

Ogółem 100 100 100
Żywność i napoje bezalkoholowe 24,1 24,0 26,6
Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe 5,7 5,7 6,3
Odzież i obuwie 5,1 5,2 4,5
Mieszkanie 25,3 25,6 25,0
Zdrowie 5,1 4,9 5,7
Transport 9,2 9,1 9,5
w tym: paliwa do prywatnych środków transportu 4,2 4,6 .
Łączność 4,7 4,5 4,9
Rekreacja i kultura 7,7 7,8 6,1
Edukacja 1,2 1,2 1,2
Restauracje i hotele 6,7 6,8 4,8
Inne towary i usługi 5,2 5,2 5,5
w tym: środki do higieny osobistej oraz wyroby 2,9 2,9 .
kosmetyczne i perfumeryjne

Źródło: www.stat.gov.pl /cenyhandel/ceny/excel.pdf

 RACHUNEK INDEKSOWY

Indeksy indywidualne cen oraz indywidualne indeksy

masy fizycznej (ilości):

ijp=pj1/pjo

ijp - indywidualny indeks ceny dla j-tego dobra,

pj1 - cena j-tego dobra w okresie badanym,
pjo - cena j-tego dobra w okresie odniesienia;

ijq=qj1/qjo

ijq - indywidualny indeks ilości dla j-tego dobra,

qj1 - ilość j-tego dobra w okresie badanym,
qjo - ilość j-tego dobra w okresie odniesienia;
 - agregatowe indeksy cen:

n n

p
j =1
j1 q j0 p j1 q j1
j =1
I =
L
p n I pP = n
p
j =1
j0 q j0 p j0 q j1
j =1

-agregatowe indeksy ilości:

n n

p j0 q j1 p
j =1
j1 q j1
I =
L j =1
I qP = n

p
q n

p
j =1
j0 q j0
j =1
j1 q j0
 - agregatowe indeksy cen:
Wskaźnik cen dóbr
i usług konsumpcyjnych
n n

p
j =1
j1 q j0 p j1 q j1
j =1
I =
L
p n I pP = n
p
j =1
j0 q j0 p j0 q j1
j =1

-agregatowe indeksy ilości:

n n

p j0 q j1 p
j =1
j1 q j1
I =
L j =1
I qP = n

p
q n

p
j =1
j0 q j0
j =1
j1 q j0
 - agregatowe indeksy cen:
n

w
n

 i jp w j 0 j =1
j1

I =
L j =1 I pP = n

w
p n

 w j0
j =1
j =1
j1 / i jp

-agregatowe indeksy ilości:

n

w
n

i jq w j 0
j =1
j1

I = L j =1 I qP = n

w
q n

 w j0
j =1
j =1
j1 / i jq
Liczone indeksy cen (w Polsce)

1. Wskaźnik cen towarów i usług

2. Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych

ad.1. Wskaźnik cen towarów i usług

Do konstrukcji agregatowego indeksu cen

używa się wag będących wartościami sprzedaży
rynkowej dóbr i usług

źródło danych: statystyka rynkowa sprzedaży

ad.2. Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych
CPI – consumer price index
k

i jp wj0 k
IP = j =1
k
=  i jpu j 0
 wj0
j =1
j =1

System wag zbudowany jest na podstawie struktury

wydatków gospodarstw domowych na towary i
usługi konsumpcyjne.

źródło danych: badanie budżetów gospodarstw

domowych
 Zasady konstrukcji wskaźników:

•konieczność wyboru dóbr do tzw. „koszyka

towarów i usług”,
•przyjęcie w okresie badanym i podstawowym stałej
struktury koszyka.
 Dwa podejścia do szacowania wskaźnika:

1. Konstrukcja jednego przeciętnego indeksu

Polega na przyjęciu jednego zestawu towarów i usług

reprezentantów oraz ustalonego, stałego systemu wag
(stały koszyk ilości) i zmiennego w czasie systemu cen
detalicznych.

Szacunek opiera się na jednym średnioarytmetycznym

zestawie towarów i usług reprezentantów i na jednym
koszyku nabytych dóbr i usług odpowiadającym
przeciętnemu poziomowi dochodów gospodarstw
domowych.
W wyniku szacunku uzyskuje się jeden wskaźnik
dynamiki dla „przeciętnego gospodarstwa domowego”.

Wada:
Wskaźnik taki nie daje możliwości oceny dynamiki
kosztów utrzymania w zależności od cech gospodarstwa
domowego.

Cechy gospodarstwa domowego w istotny sposób

różnicują skład koszyka, a więc dynamika kosztów
utrzymania dla różnych gospodarstw będzie różna.
2. Wskaźnik agregatowy powinien być funkcją
ważonych, warunkowych indeksów kosztów
utrzymania, konstruowanych ze względu
na wybrane, ważne cechy typologiczne
gospodarstwa domowego.

Cechy różnicujące koszty utrzymania:

zmienne ekonomiczne, demograficzne, społeczne
i terytorialne.
Aktualnie:

•301 grup towarów, tzw. grupy elementarne.

•W danej grupie może być więcej niż jeden
reprezentant.
•Notowania cen prowadzone są przez ankieterów w 28
tys. punktów sprzedaży, w ok. 300 wyodrębnionych
regionach.

Wybór regionów – GUS; rejon: miasto, część miasta

gmina lub dzielnica.
Wybór regionów – wybór celowy.

Wybór punktów notowań – ankieter i urząd statystyczny

Ustalana jest centralna lista reprezentantów.
Liczba reprezentantów: ok. 1800

Większość cen – notowania 1 raz w miesiącu;

wybrane dobra – częściej.

Wybór reprezentantów jest konieczny, gdyż nie jest

możliwa obserwacja pełnego zbioru towarów i
usług rynkowych.
Etap I – klasyfikacja towarów w grupy
(zbliżona dynamika cen w ramach grupy)

Etap II – wybór reprezentantów

Reprezentant – wyrób powszechny, mający znaczący

udział sprzedaży w łącznej sprzedaży całej grupy.

Wybór reprezentantów – wybór celowy.

Dokonany wybór obowiązuje przez dany rok.

Dla reprezentantów zbierane są informacje o cenach.

Notowania prowadzą ankieterzy urzędów
statystycznych w obszarach badawczych.
Stosuje się liczenie średnich arytmetycznych cen dla
danego reprezentanta spisanych przez ankieterów w
regionie (dot. notowań dokonywanych 1 raz w
miesiącu)

lub

średniej ważonej liczbą dni (w drugim przypadku).

Ogólnopolskie wskaźniki cen reprezentantów –

średnia geometryczna wskaźników cen z regionów.

Wskaźniki cen są ważone według struktury

wydatków (system wag oparty jest na rocznej
strukturze wydatków gospodarstw domowych).
 EUROPEJSKI PANEL GOSPODARSTW DOMOWYCH

Europejskie badanie dochodów i warunków życia (EU-SILC)

EU Statistics of Income and Living Conditions

Podstawowe źródło danych z zakresu sytuacji dochodowej,

ubóstwa i wykluczenia społecznego.

Organizacja i metodologia badania według rozporządzenia

Parlamentu Europejskiego i Rady No. 1177/2003 z 16
czerwca 2003 r. dotyczącego statystyki dochodów i
warunków życia ludności.
 Zestaw zmiennych obowiązkowych:

-cechy demograficzne respondentów,

-uczestnictwo w procesie edukacji,
-ocena stanu zdrowia,
-wybrane dane dotyczące deprywacji w obszarze potrzeb
podstawowych,
-dane z zakresu warunków mieszkaniowych,
-szczegółowe informacje na temat aktywności ekonomicznej,
-szeroki zakres informacji dotyczących poziomu i źródeł
dochodów.
 Główne założenia:

1. Możliwość łączenia danych pochodzących z badań

reprezentacyjnych gospodarstw domowych z informacjami
z rejestrów administracyjnych i statystycznych.

2. Założenie prowadzenia badań modułowych, których tematyka

odpowiadać będzie na aktualne zapotrzebowanie organów Unii
Europejskiej.

3. Jednostki badania – prywatne gospodarstwa domowe oraz

osoby w wieku 16 lat i więcej wchodzące w skład tych
gospodarstw.

4. Wielkość próby w każdym z krajów powinna zapewnić

reprezentatywność wyników na poziomie narodowym, zarówno
w przypadku danych przekrojowych, jak i panelowych.

5. Okres obserwacji dla próby panelowej powinien wynosić

przynajmniej
4 lata.
 BADANIE AKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ
LUDNOŚCI
(BAEL)

Historia: badanie prowadzone od 1992 r.

Cel: baza danych do obliczeń wskaźników rynku

pracy; wykorzystane jest do realizacji określonej
polityki zatrudnienia

Uwzględniono zalecenia Międzynarodowej

Organizacji Pracy oraz specyfikę polskiego rynku
pracy

Badanie reprezentacyjne (umożliwia uogólnienie

wyników na populację generalną)
 BADANIE AKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ
LUDNOŚCI
(cd.)

Ankietowane są osoby w wieku 15 lat i więcej

z wylosowanych gospodarstw domowych

Aktualna liczebność próby – 24700 mieszkań

Losowanie warstwowe, dwustopniowe.

Wyniki uzyskiwane kwartalnie.

Badanie panelowe, ciągłe, pozwalające obserwować

przemieszczanie się osób na rynku pracy.
 Badania modułowe do BAEL

Społeczno-ekonomiczne położenie bezrobotnych

Wiejski rynek pracy
Efektywność polityki rynku pracy (kilkakrotnie)
Losy zawodowe absolwentów (kilkakrotnie)
Sytuacja na rynku pracy oraz warunki bytu osób
niepełnosprawnych
Praca nierejestrowana (kilkakrotnie)
REPREZENTACYJNE BADANIA ZATRUDNIONYCH W
GOSPODARCE NARODOWEJ

Badanie zatrudnionych według wysokości wynagrodzenia

Początkowo badanie to oparte było na pełnej

sprawozdawczości statystycznej.
Uzyskiwano wynagrodzenia za wrzesień i marzec
każdego roku.

Od 1989 r. – przejście na badania reprezentacyjne

Jednostki badania – zakłady pracy;
wskaźnik odpowiedzi – 80%.
BADANIE WYNAGRODZEŃ WEDŁUG ZAWODÓW

Pierwsze badanie – marzec 1996

Badanie dostarcza informacji dotyczących:
Struktury zatrudnienia
Poziomu wynagrodzeń według:
płci, wieku, poziomu wykształcenia
stażu pracy, wykonywanego zawodu
oraz cech zakładu pracy:
rodzaj działalności
sektor własności
wielkość zakładu

30 tys. jednostek, 700 tys.

pełnozatrudnionych,
pracujących co najmniej 1 miesiąc
 BADANIE ZDROWIA LUDNOŚCI

Historia: pierwsze badanie ogólnopolskie–1996 r.

Liczebność próby: 19,2 tys. gospodarstw

domowych
Ponad 62,7 tys. osób (dorośli i dzieci).

Cel badania: rozpoznanie stanu zdrowia ludności i

jego ochrony, w połączeniu z charakterystykami
społeczno-demograficznymi.

Główny sponsor badania – Państwowy Fundusz

Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
(poszerzona tematyka dotycząca osób
niepełnosprawnych)
3 bloki pytań:

1. Samoocena stanu zdrowia

2. Korzystanie z usług medycznych
3. Wybrane elementy stylu życia

Rocznik Statystyczny ochrony zdrowia – co 7-8 lat

Od 2009 r. – Europejskie Ankietowe Badanie Zdrowia

EHIS (European Health Interviev Survey)

Częstotliwość badania – raz na 5 lat

EHIS 1 – 2009
EHIS 2 – 2014
EHIS 3 - 2019
BADANIE UBÓSTWA I MARGINALIZACJI SPOŁECZNEJ

Do końca lat 80. w badaniach statystycznych w Polsce

oficjalnie nie używano terminu „ubóstwo”.

Określano „sfery niedostatku” – podstawą analiz były

badania budżetów gospodarstw domowych. Szacowano
frakcję gospodarstw domowych o niskich dochodach.

Badania wybranych grup ludności – jako badania

modułowe w ramach badań budżetów gospodarstw
domowych.
Problematyką ubóstwa zajęto się szerzej w GUS
począwszy od 1990 r. W prowadzonych badaniach
uwzględnia się następujące granice ubóstwa:

•Minimum socjalne
•Minimum egzystencji
•Subiektywne linie ubóstwa
•Relatywną linię ubóstwa

Ubóstwo absolutne, względne

Stopień zagrożenia ubóstwem trwałym
Ubóstwo jako zjawisko wielowymiarowe
 BADANIA WYKORZYSTANIA CZASU

Wykonywane są bardzo rzadko

– drogie i pracochłonne, uciążliwe dla respondentów.
EUROSTAT – zaleca, aby były one wykonywane nie
rzadziej niż co 5-10 lat.

1969, 1975/76, 1984

(pilotaż – 1996 r.)
2003/2004
2013 r,
2023 r.

Harmonizacja badania budżetu czasu w Polsce z

badaniami europejskimi.
Organizacja międzynarodowa: International Association
for Time Use Research (IATUR)
 PODSUMOWANIE
Statystyka społeczna w Polsce pozostaje w procesie
harmonizacji.
•Wymaga ciągłego doskonalenia,
•Dostosowywania poszczególnych badań do standardów
europejskich.

Aktualnie wiele badań już zostało dostosowanych

Daje to możliwość porównań międzynarodowych.

Oczekuje się, że informacje uzyskiwane ze zharmonizowanych

europejskich badań społecznych sprzyjać będą:

•Podejmowaniu trafnych decyzji nam szczeblu krajowym,

•Koordynacji polityk społecznych krajów członkowskich Unii
Europejskiej.