Professional Documents
Culture Documents
Higiena I Emisja Glosu
Higiena I Emisja Glosu
Higiena I Emisja Glosu
Głos jest podstawowym narzędziem pracy nauczyciela. W tej grupie zawodowej często
występują problemy dotyczące fonacji. Niejednokrotnie stają się przyczyną rezygnacji z zawodu. Jak
dbać o głos, aby służył przez wiele lat i nie sprawiał nam problemów? Głos jest podstawowym
narzędziem pracy nauczyciela. W tej grupie zawodowej często występują problemy dotyczące fonacji.
Niejednokrotnie stają się przyczyną rezygnacji z zawodu. Choć problemy z głosem ujawniają się
dopiero w pracy zawodowej, ich źródeł należy szukać wcześniej. Decydując się na wybór zawodu
nauczyciela, należy mieć pełną świadomość, że narząd głosu będzie podstawowym narzędziem pracy,
a zakres i sposób jej wykonywania może narzucić mu ogromne obciążenia. Statystyki wykazują, że
problemy głosowe nasilają się już w drugim roku pracy, a następna, duża fala patologicznych stanów
pojawia się po 10 latach pracy w zawodzie (z powodu przeciążenia głosu). Jak więc dbać o głos, aby
służył przez wiele lat i nie sprawiał nam problemów?
• Szkoleniach w zakresie prawidłowego oddychania i emisji głosu oraz zasad higieny narządu
głosu,
Szkolenie głosu, przygotowanie go do pracy tak, aby nie męczył się i nie ulegał zaburzeniom, polega
przede wszystkim na nauce prawidłowej emisji głosu. Osoba mająca prawidłowo wyszkolony głos jest
w stanie znieść długotrwały wysiłek głosowy, bez jakichkolwiek oznak zmęczenia. Na emisję głosu
składa się zespolona czynność oddychania, fonacji i artykulacji w połączeniu ze zjawiskami rezonansu
w przestrzeniach rezonacyjnych klatki piersiowej, krtani i nasady. Prawidłowa emisja głosu wiąże się
ze spełnieniem następujących warunków:
• wyraźną artykulacją.
Najbardziej optymalny tor oddechowy dla prawidłowej pracy narządu głosu to tor
dolnożebrowo – brzuszno – przeponowy (inaczej zwany całościowym). Podczas wdechu następuje
równomierne poszerzenie całej klatki piersiowej wspomagane niewielką pracą przepony. Bardzo
przydatne dla osób zawodowo posługujących się głosem, nie tylko dla śpiewaków, jest opanowanie i
regulacja oddechu zwana w wokalistyce podparciem oddechowym (appoggio). Polega ono na
świadomym zwolnieniu fazy wydechowej za pomocą kontrolowanego napięcia mięśni oddechowych.
Sposób oddychania ma decydujący wpływ na wszystkie czynności emisji, a szczególnie na
funkcjonowanie fałdów głosowych. Uzyskane w efekcie wytrwałych ćwiczeń oddechowych i
fonacyjnych siła, wytrzymałość i elastyczność mięśni oddechowych zapobiegają czynnościowym
zaburzeniom głosu (powstałym w wyniku nieprawidłowej emisji głosu). Zaburzenia te nieleczone,
dłużej trwające, przyczyniają się do powstawania schorzeń organicznych krtani (guzki głosowe,
zmiany przerostowe fałdów przedsionkowych lub głosowych).
Kolejnym warunkiem prawidłowej emisji głosu jest właściwe używanie rezonatorów, dzięki
którym głos nabiera barwy i siły zmieniając się w dźwięk artykułowany. Rezonator to pusta
przestrzeń, do której dochodzi fala dźwiękowa. Zostaje ona tam wzmocniona, wzrasta jej
intensywność. Choroby powodujące zaburzenia czynności rezonatorów, np. stany zapalne zatok
przynosowych, skrzywienie przegrody nosa lub nieprawidłowe nawyki fonacyjno – artykulacyjne, w
znacznym stopniu obniżają jakość głosu.
Bardzo ważnym warunkiem dobrej emisji głosu jest sprawność aparatu artykulacyjnego, głównie
języka, warg i podniebienia miękkiego. Elastyczność tych mięśni i szybkość ruchów artykulacyjnych
decydują o ich precyzji. Osoby zatrudnione w zawodach wymagających dużego wysiłku głosowego
powinny charakteryzować się sprawnym aparatem artykulacyjnym. Narządy odpowiedzialne za
emisję głosu stanowią jedną całość. Nieprawidłowy przebieg czynności w jednym z tych narządów
pociąga za sobą zaburzenia funkcji pozostałych. Podstawą ćwiczeń emisji głosu jest wypracowanie
prawidłowego sposobu oddychania, który ma bezpośredni wpływ na tworzenie głosu.
WARUNKI PRACY
Trzeba pamiętać, że na powstawanie chorób narządu głosu mają też wpływ warunki, w jakich
pracują nauczyciele. Praca ta odbywa się głównie w pomieszczeniach zamkniętych (klasach, salach
wykładowych, aulach). Należy zwrócić szczególną uwagę na zapewnienie w nich odpowiedniej
wilgotności, temperatury powietrza, zapobiegać zapyleniu, umożliwić właściwy ruch powietrza.
Bardzo niekorzystnym czynnikiem występującym powszechnie w środowisku pracy nauczyciela jest
hałas. Nauczyciel przez cały czas pracuje w szkodliwych warunkach, gdyż wilgotność powietrza w
ogrzewanych kaloryferami pomieszczeniach rzadko przekracza 45% (podczas gdy przy temperaturze
ok. 20°C wilgotność powinna wynosić 60 – 70 %). Mokry ręcznik na grzejniku, czy zbiornik z wodą
tylko o kilka procent poprawią poziom wilgotności powietrza.
*Niezbędne dla higieny pracy głosu są nawilżacze. Przy złej wilgotności powietrza zalecane jest także
popijanie w czasie fonacji napojów. Najlepsza jest niegazowana woda lub herbata ze ślazu lub
rumianku.
*W razie występowania zanikowego zapalenia błony śluzowej gardła i krtani, przed długim
mówieniem można rozgryźć kapsułkę witamin A + E.
• Tablicę zawsze wycierać mokrą gąbką (pył kredy to również czynnik drażniący),
• W razie istnienia choroby alergicznej należy stosować się do ogólnych zasad zmniejszenia
ekspozycji na alergen.
Wysoki poziom hałasu powoduje automatycznie zwiększenie głośności w czasie mówienia. Wiąże
się to z niepotrzebnym obciążaniem narządu głosu. Zasada, której należy stale przestrzegać, brzmi:
„Unikać zbędnych obciążeń głosu”. Mówienie „podniesionym głosem, to jest zbyt głośno i zbyt
wysoko, powoduje wzrost wartości średniego położenia głosu w czasie mowy, zwiększenie napięcia
mięśniowego oraz twarde nastawienie głosowe. W konsekwencji prowadzi do nieprawidłowego
(nadmiernego) obciążenia fałdów głosowych i powstania uszkodzeń narządu głosu.
ĆWICZENIA ODDECHOWE
Podam teraz przykładowe ćwiczenia oddechowe. Ich celem jest wyrobienie właściwych nawyków
oddechowych, tj. „wyćwiczenie” właściwego toru oddechowego niezbędnego podczas wykonywania
zawodu nauczyciela z pracą głosem. Należy je wykonywać jak najczęściej, najlepiej dwa razy dziennie.
• Spokojny wdech i wydech, jedna dłoń ułożona na klatce piersiowej, druga na brzuchu
(sprawdzamy tor oddychania – powinien unosić się brzuch, a nie klatka piersiowa). Wdech
wykonujemy nosem, wydech ustami. Ćwiczenie powtarzamy 3 razy.
• Syczymy legato na jednym wydechu ze zmianą natężenia dźwięku (raz głośniej, raz ciszej).
Powtarzamy ćwiczenie kilka razy.
• Syczymy staccato – kilka powtórzeń (wg możliwości). Ćwiczenia w pozycji leżącej na brzuchu:
• Ramiona wyprostowane trzymamy przed sobą, podczas wdechu unosimy ręce i nogi, podczas
wydechu syczymy legato.
• Ćwiczenie wykonujemy tak, jak poprzednie, ale podczas wydechu syczymy staccato.
Kilkakrotnie powtarzamy ćwiczenie.
• Stoimy w lekkim rozkroku, plecy wyprostowane, jedna dłoń ułożona na brzuchu (na
wysokości pępka), druga na klatce piersiowej. Wykonujemy kilka wdechów i wydechów kontrolując
tor oddechowy.
• Pozycja jak wyżej. W czasie wdechu unosimy ramiona w bok, w czasie wydechu wolno
opuszczamy ramiona do pozycji wyjściowej.
• Opieramy głowę na złączonych z tyłu dłoniach. Przy wdechu przesuwamy łokcie silnie do tyłu,
przy wydechu łokcie przesuwamy do przodu, aż do ich zetknięcia się.
• Jedną rękę kładziemy na brzuchu, w drugiej trzymamy zapaloną świecę w odległości ok. 20 –
35 cm od twarzy na wysokości ust. Wykonujemy szybki wdech, a następnie wydychamy powietrze
równomiernie dmuchając tak, aby utrzymać jak najdłużej odchylony płomień świecy.
• Naśladujemy zdyszanego pieska (wdech i wydech bardzo szybki) - na sylabach: cha - cha...
• Dłonie kładziemy: jedna na brzuchu, druga na boku w pasie (dolna okolica żeber). Wciągamy
powietrze ustami - całkowity pełny wdech. Powietrze zatrzymujemy, ale tylko na chwilę.
Wypuszczamy bardzo wolno, dmuchając jak najdłużej. Podczas wdechu należy unikać sytuacji, kiedy
się "usztywniamy" (nie nabierajmy skrajnie dużo powietrza, powoduje to zbyt duże napięcie), cały
czas jesteśmy rozluźnieni, a dłońmi kontrolujemy nasze ciało.
• Kładziemy się na plecach, na brzuch kładziemy książkę, jedna ręka wzdłuż ciała, druga na
książce (nie uciskać). Wciągamy powietrze spokojnie ustami i nosem i wypuszczamy energicznie
krótkimi "porcjami" (wielokrotnie) na spółgłosce "s", "uderzając" powietrzem. Książka na brzuchu
powinna za każdym razem "podskakiwać".
Ćwiczenia na legato
2. Na jednym dźwięku o wygodnej dla nas wysokości wymawiamy sylaby legato, łącząc je i
mówiąc na jednym oddechu:
a. mi - je - mi - jo - mi - je - mi - jo...
b. hi - jo - hi - ju - hi - jo - hi - ju...
c. wi - ja - wi - jo - wi - ja - wi - jo...
3. Składamy dłonie "okrągło" przy ustach tak, jak byśmy chcieli krzyknąć w lesie i usłyszeć echo,
głośno krzyczymy, rozpoczynając wyższym dźwiękiem, samogłoskami:
Ćwiczenie, oprócz techniki legato, uczy jak bezpiecznie krzyczeć lub bardzo głośno mówić (na impuls
oddechowy). Pamiętajmy o łączeniu dźwięków.
5. Na dźwiękach rozpoczynających piosenkę - toast "Sto lat" (sol - mi) wymawiamy melodyjnie
sylaby łącząc je (legato) i mówiąc na jednym oddechu:
a. hi - ja - wi - ja - mi - ja...
b. hi - jo - wi - jo - mi - jo...
c. hi - ju - wi - ju - mi - ju...
d. hi - je - wi - je - mi - je...
5. Gazowane i zimne napoje powodują chrypkę, głos może stać się "matowy". Zły wpływ mają
również: piwo, mocne alkohole, sok z czerwonej porzeczki, czekolada, dym papierosowy.
7. Unikajmy mówienia na zbyt "podniesionym głosie" jak i również zbyt nisko. Nie mówmy także
za cicho (większe zużycie powietrza, potrzebne mocne podparcie oddechowe).
LITERATURA:
http://www.logopeda.info/artykuly/o-emisji-i-higienie-g%C5%82osu-ucznia-i-nauczyciela-raz-
jeszcze%E2%80%A6#
https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335
539182278&html_tresc_root_id=300001817&html_tresc_id=300001837&html_klucz=19558&html_k
lucz_spis=
http://www.soswpila.pl/emisja_i_higiena_glosu.pdf
http://dlibra.bg.ajd.czest.pl:8080/Content/1044/filologia_polska_5.-93.pdf