Tanzimat Servet i Fünun ve Fecr i Ati

Dönemlerinden Özgün Psikoportreler

1st Edition Erdal Altun
Visit to download the full and correct content document:
https://ebookstep.com/product/tanzimat-servet-i-funun-ve-fecr-i-ati-donemlerinden-oz
gun-psikoportreler-1st-edition-erdal-altun/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Mekteb i Mülkiye 1859 1960 Tanzimat tan Cumhuriyet e

Bilimsel ve Kültürel Modernle■menin Kurumsalla■mas■ 1st
Edition Resul Babao■lu

https://ebookstep.com/product/mekteb-i-
mulkiye-1859-1960-tanzimat-tan-cumhuriyet-e-bilimsel-ve-kulturel-
modernlesmenin-kurumsallasmasi-1st-edition-resul-babaoglu/

After All I ve Done 1st Edition Mina Hardy

https://ebookstep.com/product/after-all-i-ve-done-1st-edition-
mina-hardy/

Anadolu da I s letmeye Ac ■lan I lk Demiryolu Hatt■ I

zmir Kasaba Hatt■ ve Uzant■lar■ 1st Edition Arif Kolay

https://ebookstep.com/product/anadolu-da-i-s-letmeye-ac-ilan-i-
lk-demiryolu-hatti-i-zmir-kasaba-hatti-ve-uzantilari-1st-edition-
arif-kolay/

Diari d Escània i Univers endins Enric Casasses

https://ebookstep.com/product/diari-d-escania-i-univers-endins-
enric-casasses/
I sommersi e i salvati 1st Edition Primo Levi

https://ebookstep.com/product/i-sommersi-e-i-salvati-1st-edition-
primo-levi/

Demir Duvar I srail ve Arap Du nyas■ 2nd Edition Avi

Shlaim

https://ebookstep.com/product/demir-duvar-i-srail-ve-arap-du-
nyasi-2nd-edition-avi-shlaim/

Tarih ve Toplum Say■ 20 Tanzimat ■ Yeniden Du s u nmek

Kolektif

https://ebookstep.com/product/tarih-ve-toplum-sayi-20-tanzimat-i-
yeniden-du-s-u-nmek-kolektif/

I Greci i Romani e le stelle 1st Edition Simone Beta

https://ebookstep.com/product/i-greci-i-romani-e-le-stelle-1st-
edition-simone-beta/

As Quatro coroas de D Pedro I Sergio Corrêa Da Costa

https://ebookstep.com/product/as-quatro-coroas-de-d-pedro-i-
sergio-correa-da-costa/
Tanzimat, Servet-i Fünun,
Fecr-i Ati Dõnemlerinden
••

Ozgün

Psikoportreler

Erdal Altun

• ,,,_ ��- • � .. • ... -

,...
-r •• )< ""'.
i:........ �·" ···1.
Fikir • Sa N at
 Cenevre Yaymlan

Tanzimat, Serveti Fünun, Fecr-i Ati Dõnemlerinden

Õzgün Psikoportreler
Erdal Altun

Genel Yaym Yõnetmeni: Kadir Ürün

Editõr: Erdal Altun
Kapak Tasar1m : Seren Sarsar
Dizgi : Senol Ceviz

1. Bas1m : Kas1m 2019

ileti�im : 0505 933 06 47

erdalaltun25@hotmail.com

Baska&Cilt: Deren Matbaac1hk Amb. San. Tic. Ltd. $ti.

Beylikdüzü Osb Mah. Orkide Cad. No:9/Z
Beylikdüzü/Ístanbul
Sertifika No: 34011

Mevlanakap1 Mah. Eliflamet Sk.

No:lS/A $ehreminiFatih/istanbul
ileti�im No: 0212 529 30 40
e-mail : info@cenevrefikirsanat.com

@ 1cenevre yayinlari li /C enevre Fikir Sanat

©copyright
Bu kitabm yaym hakk1 yaymevimize aittir. Kaynak gosterilmeden almt1
yapilamaz, izin almmadan hiçbir �ekilde çogaltzlamaz.
 Tanzimat, Servet-i Fünun,
Fecr-i Ati Dõnemlerinden

Õzgün

Psikoportreler

Dogumlar, ç ocukluklar, gençlikler, a�klar, evlilikler, e debi, siyasi

ve sosyal gõrü�ler, huylar, ah�kanhklar, magazinler, dedikodular,
dostluklar, arkada�hklar, al datmalar, itiraflar, ihtiraslar,
tart1� malar, polemikler, kavgalar, küskünlükler, kinler, nefretler,
k1skançhklar, korkular, kirgmhklar, üzüntüler, acdar, sevinçler,
ç1lgmhklar, soh betler, eglenceler, olaylar, intiharlar, õlümler.

Erdal Altun

. '

Fik1r • Sa .. at
Erdal Altun

1 974 y1lmda Erzwum Oltu ' da

dogdu. Atatürk Üni versitesi Ede­
biyat Fakültesi Türk Díli ve Ede­
biyatt Bõlümünü l 997 'de b itirdi .
Õgrencilik y1llarmda Dogu Ana­
dolu Gazeteciler Cemiyetinin
düzenledigi muhabirlik kursuna
kattld1. Daha sonra Mill i Egitim
Bakanhgmda õgretmenli k ve yõ­
neticilik yapt1. Aym zamanda
Milli Egitim Bakanhgt Kitap
Y azma Komisyonunda redaktõr­
lük ve editõrlük gõrevleri nde bu­
lundu. Degi�ik gazete ve dergi­
lerde yaz1lan yay1mland1. Hâlen
istanbul 'da, Milli Egitim Bakan­
hgma bagh bir lisede Türk dili ve
edebiyatt õ gretmeni olarak gõrev
yapmaktad1r. Evli olan yazann
Ahmet Meti n ve Yusuf Alp
admda iki çocugu vardu.
 i çindekiler

Abdülhak Hamit Tarhan ...................................................... 16

Ahmet Ha�im ...................................................................... 51

Ahmet Mithat Efendi ... . ....................................... ............... 67

Be�ir Fuat ............................................................................ 80

Halit Ziya U�akhgil .................. ............................................. 93

Hüseyin Rahmi Gürpinar ................................................... 103

Mehmet Rauf ........... ........... .......................................... . ... 120

Nam1k Kemal ..................................................................... 130

Neyzen Tevfik .................................................................... 143

Tevfik Fikret ...................................................................... 155

 Õ N SÕ Z*

Arif Nihat Asya, 1943 'te Diyarbakir' da yedek subay ola­

rak gõrev yaparken Ziya Gõkalp hakkmda bir konferans
verilecegini duymu�tu. Konu�acak ki�i Gõkalp ' in karde�i
Mehmet Nihat Bey'di. Ancak Arif Nihat Asya o konferansa
gitmedi. Yavuz Bülent Bakiler y1llar sonra ona bu konferan­
sa niçin gitmedigini sordugunda Arif Nihat Asya, benim bu
kitab1 yazmama sebep olan �u cevab1 verdi: "Gitseydim
adam kalk1p bana Ziya Gõkalp ' in hayatm1 ve fikirlerini anla­
tacakt1 . . . Bunlar benim bildigim, y1llardan beri edebiyat
derslerinde anlatt1g1m �eylerdi. Ben o konferansa gittim mi
Ziya Gõkalp' i çe�itli yõnleriyle dinlemek isterdim. Kitapla­
rm yazmad1g1 hususlan bilmek isterdim. Meseta ben Ziya
Gõkalp ' in nasil oturdugunu merak ediyorum. Ziya Bey nasil
otururdu? Bagda� m1 kurard1, diz üstü mü otururdu, ayagmm
birini altma ahp õtekisini gõgsüne dogru mu çekerdi? Nasil
giyinirdi? Nasil konu�urdu? Nasil gülerdi? Aglamasm1 bilir
miydi, aglamasm1? Nas1l yazard1? Nasil okurdu? Ve azizim
kahveyi nas1l içerdi kahveyi? Sade mi içerdi, �ekerli mi az
�ekerli mi? Bunlar benim için çok õnemli, çok õnemli. Ben
Ziya Bey'i çe�itli õzellikleriyle bilmek dinlemek isterim."

Rahmetli Arif Nihat Asya'nm sõylediklerini, ben de me­

rak ettigim için õgrencilerime yeri geldiginde anlattyordum.
Õ grenciler, �air ve yazarlarm psikoloj ilerini yans1tan entere­
san bilgilere büyük bir merakla dikkat kesiliyordular. Bir
edebi metne ilgisiz kalan õgrenciler, metin �airinin veya
yazarmm psikoloj ilerini õgrendikten sonra metne farkh bir
ilgi gõsteriyordular. Õ grencilerin onlan bir �air ve yazar
olmanm õtesinde iyisiyle kõtüsüyle bir insan olarak tammak
istediklerini fark ettim. Birçok õgrencinin, zamanla kendine

6
yakm gõrdügü, ilginç buldugu, tammak istedigi �air ve ya­
zarlann eserlerini okuduklanm gõrdüm.

Ancak bu konuda detayh ve yeterli düzeyde kitap pek bu­

lam1yordum. Sair ve yazarlarm psikoloj ilerini içeren bilgiler,
biyografi, otobiyografi, monografi, hatira ve portre türlerin­
de yaztlm1� kitaplann satlr aralarmda dag1mk bir �ekilde
kalm1�tl. Ben tanmm1� birçok �air ve yazann çok farkh psi­
koloj ilerinin dikkatlere õzellikle sunuldugu kapsamh bir eser
istiyordum. Bu maksatla Tanzimat, Servet-i Fünun ve Fecr-i
Ati dõnemlerinden belirledigim �air ve yazarlar üzerinde
çah�ttm. Onlarm ailelerini, dogumlanm, çocukluklanm,
gençliklerini, fiziksel õzelliklerini a�klanm, evliklerini,
edebi, siyasi ve sosyal gõrü�lerini, hattralanm, huylanm,
ah�kanhklanm, magazinsel yõnlerini, dostluklanm, arkada�­
hklanm aldatmalanm, itiraflanm, ihtiraslanm, tart1�malanm,
polemiklerini, dedikodulanm, kavgalanm, küskünlüklerini,
kinlerini, nefretlerini, k1skançhklanm, korkulanm, kirgmhk­
lanm, üzüntülerini, sevinçlerini, ç1lgmhklanm, sohbetlerini,
eglencelerini, olaylanm, intiharlanm, õlümlerini k1sacas1
psikoloj ilerini yans1tan birçok bilgiyi bir araya getirdim.
Psikoloj ileri ile ilgili bilgileri verirken onlann yaz1lanm,
rõportaj lanm, mülakatlanm, otobiyografilerini, baz1 eserle­
rini, yakm çevrelerinin gõrü�lerini, haklarmda yaztlan haber­
leri, biyografileri, monografileri, hat1ralan, portreleri ve az
da olsa kendi dü�üncelerimi kulland1m. Ancak onlarm her
birinin psikoloj ileri üzerine derinlemesine psikanali­
tik(ruhçõzümsel) bir inceleme yapmad1m. Çünkü bu, ba�ka
bir kitabm konusu olabilecek kadar daha geni� bir çah�ma
gerektirir. Ben yorum yapmakla birlikte genel olarak �air ve
yazarlarm psikoloj ileri hakkmda bilgi vermeyi, bunun yo­
rumlanmasm1 da okuyucuya b1rakmay1 uygun gõrdüm. Sair

7
ve yazarlann psikoloj ilerini okuyanlar, onlann eserlerini
anlamakta ve yorumlamakta daha ba�anh olacakttr. Zira
eserler, sanatçtlann hayatlanmn bir ürünüdür.

Sair ve yazarlan anlatirken kendimi �air ve yazarlann ya­

mnda gibi hissettim. Kimiyle sevindim, güldüm kimiyle de
üzüldüm, hüzünlendim, �a�ird1m ve hayretler içinde kald1m.
Haklannda yer yer yorum yapmakla beraber onlan oldugu
gibi kabullendim, horlamad1m, õtelemedim. Hepsinin edebi­
yattm1zm farkh renkleri oldugunu anlad1m. Onlann normal
insanlardan çok farkh ve aykm psikoloj ilere sahip olduklan­
m gõrdüm. Anlattlanlann birçogunun tart1�maya yol açabile­

cegini dü�ündügüm için bunlan kaynaklardan dipnot vererek

oldugu gibi aktard1m. Kaynaklann güvenilir olmasma bil­
hassa dikkat ettim. Sair ve yazarlann en mahrem yõnlerini
"Bilimde ay1p olmaz." ilkesinden hareketle herhangi bir
�ekilde sansürlemeden verdim. Bilgileri verirken genelde
dogumdan õlüme dogru bir siralama takip ettim. Dikkat
çekici ara ba�hklarla hem �air ve yazarlann belirgin yõnleri­
ni vurgulad1m hem de anlat1mm kolay ve anla�1hr olmasm1
saglad1m.

Sair ve yazarlarm psikoloj ilerini iyisiyle kõtüsüyle tam

veya tama yakm anlatabilmek için onlan tan1yan hemen
herkesin birbirini dogrulayan ya da yalanlayan gõrü�lerine
yer verdim. Bu, demek degildir ki burada bir ki�inin veya
birkaç ki�inin dü�üncesi dogru ya da yanh�ttr. En makbul
olan, bunlardan hareketle okurun kendi dü�üncesini üretme­
sidir. Bizde ne yaz1k ki �air ve yazarlarm i�imize gelen ya da
gelmeyen taraflanm degi�ik dü�üncelerle õne ç1karma veya
arkaya atma egilimi vardir. Sag gõrü�lü biri, Necip Faz1l'm
iyi taraflanm õne ç1kanrken kõtü taraflanm õrtüyor. Ayn1
tavn sol gõrü�lü bir ki�i Naz1m Hikmet için sergiliyor. Oysa

8
en dogru olan, sanatçtlann da bir insan oldugunu gõz õnünde
bulundurarak onlan günah1yla sevab1yla anlatabilmektir.
�air ve yazarlann çogu, sevenleri veya sevmeyenleri gibi
davranmam1�, kendilerini, ya�ad1klanm �a�1rt1c1 bir cesaret
ve aç1khkla anlatm1�ttr

Kitaplar hakkmda yaptlan yorumlara bakttg1mda baz1

okurlann �air ve yazarlann magazinsel say1labilecek yõnle­
rine tak1hp kald1g1m gõrdüm. Elbette ki bu kitaplarda �air ve
yazarlann magazinsel yõnleri çokça bulunmaktadlf. Tanm­
m1� ki�ilerle ilgili haber ve yorum anlamma gelen magazinin
�air ve yazarlar hakkmda da olmas1 gayet dogaldlf. Bunda
yadirganacak bir durum yoktur. Hatta aç1kça belirteyim ki
ilk ba�larda magazine yõnelerek kitabm adm1 Magazinsel
Edebiyat veya Türk Edebiyatmm Magazini adlarmdan birini
vermeyi dü�ündüm. Fakat bundan yazma sürecinde vazgeç­
tim. Çünkü �air ve yazarlarm sadece magazinsel yõnlerini
degil, kendilerine õzgü psikoloj ilerini anlatmaya ba�lam1�­
tlm. Magazinle ilgili verecegim isimler, kitaplan oldukça
sm1rlandmp basitle�tirecekti. Bundan dolay1 bu isimleri
eleyerek kitaplara, ki�ilerin dü�üncelerini, davram�lanm,
hareketlerini ve zihinsel i�leyi�lerini(Ki�iye õzgü korku,
hirs, k1skançhk, a�k vb.) konu edinen psikoloj i ile karakteris­
tik õzellikleri anlatan portreden hareketle Tanzimat, Servet-i
Fünun, Fecr-i Ati Dõnemlerinden Õ zgün Psikoportreler ad1-
m verdim. Dolay1s1yla bu kitaplar �air ve yazarlann psikolo­
j ilerini anlatmaktadlf. Psikanalitik incelemelerde sanatç1dan
esere, eserden de sanatç1ya gidilebildigi için bu alana kay­
nakhk etmektedir. Bõyle bir amaç dururken �air ve yazarla­
nn yalmzca magazinsel yõnlerine taktlmak, okuru, kitabm
yaz1h� amacmdan uzakla�tmr. Kitaplara bütüncül yakla�tl­
d1gmda �air ve yazarlann psikoloj ileri, psikoloj ilerinin eser-

9
lerine yans1mas1, eserlerinin yazilma süreçleri ve sebepleri
çok daha iyi anla�ilacaktir. Psikoportreler bunlann yamnda
onlarm ya�ad1klan sosyal, siyasal, kültürel çevrelere; sosyo­
loj ik ve tarihsel olaylara da i�1k tutacaktir. Psikoportreler bu
sõylediklerim dikkate almarak okunursa okura hakiki an­
lamda bir katk1 sunacaktir.

Kitab1 yazarken te�viklerini gõrdügüm egitimci dostlanm

Türkan Aygün'e, ibrahim Kul 'a, Hatice Tokgõz'e, Gamze
Kaymak'a ve Serife Yildmm'a te�ekkür ediyorum. Çah�­
mamm ba�ta õgretmen ve õgrenciler olmak üzere herkese
faydah olmas1m diliyorum.

*Bu eser, M illi E debiyat Dõne mi' nden Elit Psikoportreler adh
kitabm devam1 oldugu için buradaki õz sõz, birkaç degi�iklik yap1-
larak almm1�tlr.

Erdal Altun
15.10.2019

Tuzla /i stanbul

10
 Sair ve Yazar Psikolojisine Psikanalitik Yakla�1m*

Sair ve yazarlar bir toplumun õnde gelen aydmlandtr.

Toplumun dilini, kültürünü, dü�ünce dünyasm1 farkh �ekil
ve muhtevayla i�leyerek geli�tirirler. Bu bak1mdan onlara
dil, edebiyat ve kültür i�çileri denilebilir. Geçmi� ve gelecek
arasmda kõprü kurarak toplumdaki kültürel hafizamn de­
vamhhg1m saglarlar. Mamafih toplumun birçok õzelligi,
onlarm �ahsmda ve eserlerinde mücessem hâle gelebilir. Bu
sebeple �air ve yazarlar, içinden ç1ktiklan toplumun en mü­
him temsilcisi, rehberi ve elçileridir. Uluslararas1 dil, edebi­
yat ve kültür etkile�iminde kendi milletlerini temsil ederler.
Sair ve yazarlan tanman milletler de onlarm sayesinde avan­
taj saglayarak kendi kültürel hususiyetlerini diger milletlere
daha rahat anlatirlar. Bundan dolay1 �air ve yazarlar bir mil­
letin en mühim degerlerindendir. Onlann yeri kolay kolay
doldurulamaz. Sõyle ki bir ba�ka ülkeden birçok meslekten
uzman ki�i getirilip Türkiye' de istihdam edilebilir. Lakin
�air ve yazar getirilemez. Bir Yunus Emre, Fuzuli, bir Ah­
met Ha�im, Yakup Kadri Karaosmanoglu, Naz1m Hikmet
veya Necip Faz1l K1sakürek gibileri ithal edilemez. Onlar
milletin içinden dogal yollarla filizlenip ye�erirler.

Toplumda bu kadar õnemli bir yere sahip olan �air ve ya­

zarlar; ki�ilikleri, sanatlan, eserleri ve dü�ünceleriyle her
zaman gõz õnünde olmu�lard1r. Birçoklan stra d1�1 bir psiko­
lojiye sahiptirler. Gõzlemci, õzgün ve õzgür ki�ilerdir. Orta­
lama bir ki�iden daha fazla karma�1k duygu ve dü�ünceye
sahiptirler. Devamh degi�ip duran, kar�1 konulamaz tepki
duygu ve dü�üncelerin mahkfimudurlar. Bir anda karamsar,
bir ba�ka anda da iyimser olabilirler. Bir bakars1mz mutluluk
saçarlar, bir de bakarsm1z ki õtke kusarlar. Bu sebeple onlar
11
hem kendileriyle hem de çevreleriyle sorun ya�am1�lardtr.
Sanatçtlar farkh psikoloj ileriyle mütemadiyen ilgi odag1
olduklanndan onlann psikoloj ileri üzerine ara�ttrmalar ya­
p1lm1�ttr. Bu ara�ttrmalan yapanlardan en õnemlisi Sigmund
Freud' dur. Psikoloj i ve psikiyatriden yararlanarak insanm
bilinçaltm1 ara�ttrmak için kulland1g1 psikanalizi sanatç1lara
uygulam1�ttr. Sanatç1lann hayat hikâyeleri ve eserlerinden
hareketle degi�ik analizler yapmt�tlr. Bunu yaparken eserden
sanatç1ya, sanatç1dan esere yõnelik bir inceleme metodunu
benimsemi�tir. DolaylSlyla sanatç1lann ya�ad1g1 zamam,
çevreyi, hayatt, psikoloj ik hâllerini, eserlerini, eserlerinin
yaztlma süreçlerini mercek altma alm1�ttr. Bu çah�ma litera­
türe psikanalitik edebiyat kuram1 olarak geçmi�tir. Freud, bu
kuramsal çah�masma gõre sanatç1y1 nevrotik olarak nitele­
mi�tir. Freud'un bahsettigi nevroz, a�m ve yogun ya�and1g1
durumda insanm ya�amm1 çekilmez hâle getirebilen ruhsal
bir rahats1zhkttr. Bundan dolay1 bir sanatç1 üzerinde durur­
ken bir ruh hastasm1 te�his ve tetkik eder gibi davranm1�ttr.
Ona gõre sanat eseri; sanatçtlann mahremlerini, egolanm,
komplekslerini, kayg1lanm, korkulanm, zay1fltklanm, sap­
malanm, çekingenliklerini, takmttlanm, sorunlu hayallerini,
k1sacas1 psikoloj ilerini yans1tmaktad1r. Freud buradan hare­
ketle �air ve yazarlann eserlerinde anlatttklanm birer semp­
tom(belirti) olarak gõrüp onlardaki psikoloj ik hâlleri psika­
nalitik(ruhçõzümsel) yakla�1mla te�his etmeye çah�mt�ttr.
Ôbür yandan sanatçtlann tuhaf hâlleri, psikoloj ik rahatstzhk­
lara kapt aralasa da sanatçtlar için yarat1c1hgm bir yoludur.
Hatta baz1lan, ya�ad1klan psikoloj ik sorunlan yarattc1 üre­
timlerinin kaynag1 olarak gõrdükleri için tedavi olmaktan
kaç1mrlar. Sanatç1lar, yarattc1hk strasmda depresif bir ruh
hâline bürünürler. Bu psikoloj ik sanctlan ya�ad1ktan sonra
eser üretebiliyorlar. Nastl ki bir kadmm dogumdan õnce ve

12
sonra psikoloj isinde ciddi dalgalanrnalar olursa sanatç1da da
eser yazmadan õnce ve yazd1ktan sonra bunlara benzer degi­
�imler gõrülür. Bazen bu ruhsal dalgalanmalar uzun süreli ya
da kahc1 olabilmektedir. Bunlan sõylerken �unu da hemen
belirtelim ki s anatçilann tamarmm psikoloj ik sorunlu birey­
ler olarak gõnnek dogru degildir. Bazilan psikoloj ik rahat­
s1zhklann belirtilerini geçici olarak ta�1maktad rrlar. Bazila­
nnm ise gerçekten de psikolojik sorunlan bulunrnaktadrr.
Freud, bütün bunlarm yanmda yazar ve �airleri gõkyüzü ile
yeryüzü arasmda diger s1radan insanlann bilmedigi pek çok
�eyi bilebildiklerini, gõrebildiklerini ve yazabildiklerin i sõy­
lemi�tir. Alfred Adler de aym kanaati ta�1maktadrr. Ünlü
Alrnan �air Goethe ise �airlerin, esinlenrne gücüne sahip
oldugu için ba�kalanmn duyup da aç1klayamad1g1, büyük ac 1
ve sevinçleri dile getirdigine inanmaktadir.

Velhasil �air ve yazarlar enteresan psikolojileri her zaman

ve ortamda okuyuculann ve bilim insanlannm dikkatin i
çektigi için onlar üzerinde degi�ik analizler yap1lmaktadrr ve
bundan sonra da yap1lmaya devam edilecektir.
*Bu yazt, Son Dõnem Türk Edebiyatmdan Psikoportreler kita­
bmdan ayne n almmt�tlr.

13
 Portre Y azdarma Dair*

Her yazar veya okurun digerlerinden daha çok ho�una gi­

den yaz1 türlerinden bir veya birkaç1 vardIT. Bundan dolay1
ki�iler çok sevdigi yaz1 türlerini daha fazia okuma yoluna
giderler. Ben edebiyatm her nevinden okumakla birlikte son
ytllarda portre yaztlanna ve kitaplanna daha çok yogunla�­
tlm. Bu konuda ilerledikçe, yamhyor da olabilirim, portre
türünün edebiyatlm1zda pek de inki�af etmedigini, arzulanan
noktada olmad1gm1 dü�ündüm. Portre say1lan kimi metinle­
rin biyografi veya hatITayla kan�ttnld1gm1, baz1larmm soguk
akademik dille yaztld1gm1 mü�ahede ettim. Bununla birlikte
portrelerin daha çok �air ve yazarlarm gõrdügü, tamd1g1 �air
ve yazarlar hakkmda kaleme ald1g1 yaztlardan müte�ekkil
oldugunu gõrdüm. Bunlar da daha ziyade �air veya yazarla­
rm bir yahut birkaç yõnüne temas ediyor. �air ve yazarlar,
ki�ileri gayet tabii olarak tamyabildikleri kadar kendilerine
gõre anlatm1�lar. Dolay1s1yla bunlan bir portre kabul etmek­
le birlikte dõrt ba�1 mamur bir portre olarak degerlendirmek
güçtür. Zira portre yaztlannm sanatçtlann fiziksel ve ruhsal
õzelliklerini bir bütün ya da bir bütüne yakm olarak bilhassa
dikkatlere sunarak bir karakterin gõzümüzde canlanmasm1
saglamas1 gerekir. Mamafih portre yaztlarmda sanatçmm
karakteristik õzelliklerini okuyucuya anlatabilmek ve hisset­
tirebilmek için samimi ve seviyeli bir dil kullamlmas1 da
icap eder. Çünkü okuyucu, eserlerini okudugu yazar veya
�airi çe�itli ve bilinmeyen yõnleriyle bir arkada�1 ya da dostu
gibi tamd1kça bem bir sanatçmm portresi gõzünde canlamr
hem de portre yaz1smm keyfine vanr. Bunlann yamnda tam
bir portre ortaya ç1karabilmek için ki�i hakkmdaki bilgileri
saklamadan, ay1p demeden, çarp1tmadan, iyisiyle kõtüsüyle

14
oldugu gibi yazabilme iradesini gõstermek laz1m. Aynca
portresi yazilacak ki�iyi atleta iliklerine kadar tammak, bir
nevi onun karakterinin fotografm1 çekmek gerekir. Yazar,
portreyi meydana getirebilmek için kendi dü�üncelerini de
katabilir. Bu kriterler dü�ünüldügünde portre yaz1lanmn
obj ektif olmas1m beklemek dogru olmaz. Türk edebiyatmda
portre yaztlanyla tanman birçok �air yazar bulunuyor. Yahya
Kemal, Yakup Kadri, Yusuf Ziya Ortaç, Hakk1 Süha Gezgin,
Haldun Taner, Cemal Süreya, Orhan Okay ve Be�ir Ayva­
zoglu bunlardan bazilandIT.

*Bu yaz1, Son Dõnem Türk Edebiyatmdan Psikoportreler kita­

bmdan aynen almm1�tlr.

15
 Her Devrin Hedonist �airi: Abdülhak Hamit Tarhan

Türk edebiyatmm Sairiazam' 1 olarak tamnan Abdülhak

Hamit Tarhan, õmrti boyunca hep zirvede ya�ad1. Abdülaziz,
1. Me�rutiyet, II. Abdülhamit, II. Me�rutiyet, 1. Dünya Sava­
�1, Mim Mücadele ve Cumhuriyet dõnemlerine tamkhk etti .
B irçok dõnemi ya�amas1 ve õmrünün en verimli ytllanm
yabanc1 �ehirlerde ya�amas1 Abdülhak Hamit' i derinden
etkiledi. Eserlerinde, dilinde, dü�ünce ve davram�lannda
yerli kültürün yanmda birbirinden farkh yabanc1 kültürlerin
tesiri gõrüldü. Bundan dolay1 Hamit her kültürden bir damla
ta�1yan kozmopolit bir insand1. Hatta onun çokça tart1�Ilan
ve o dõnemde gündemden dü�meyen evlilikleri bile kozmo­
politti. Bõyle bir �ahsiyetin hayatI hiç �üphesiz ki çevresin­
dekilerin dikkatlerini devamh çekecekti. Çocuklugu, gençli­
gi, eserleri, evlilikleri, ilginç fikir ve davram�lan çevresin­
dekiler tarafmdan ��1rt1c1 bir ilgiyle takip edildi. Abdülhak
Hamit ise insanlann nazar ve alakalannm merkezinde ol­
maktan rahats1z degildi, bilakis gayet memnundu. Hatta bu,
Hamit için bir ya�am g1das1yd1. Çünkü Hamit çocukluktan
beri �1marttlmay1 seviyordu. Kendisi, "Ben dalkavukluktan,
beni eglendiren adamdan, nasihatten ho�lanmm." 1 diyordu.
Tanpmar'm ifadesiyle Hamit, narsist bir ki�ilikti . Kendisi de

1 Ahmet Hamdi Tanpinar, Edebiyat Dersleri, s. 109.

16
bu gõrü�ü dogrularcasma konu�uyordu: "Bense tarih yaz1yo­
rum fakat uyup ve zünubumla tarihe geçmek istiyorum.
Bundan ba�ka o hatirat içinde en çok kendimi gõrmek iste­
digimi de bilmelidirler. Yaztlanm bana benden yadigârdtr."2

Abdülhak Molla ile Hasenetullah Hamm' m evliliklerin­

den Hayrullah Efendi dogdu. Hayrullah Efendi çok yõnlü bir
�ahsiyetti. Çok iyi derecede bir doktor, devlet adamt, egitim­
ci, edip ve tarihçiydi. Hayrullah Efendi, Kafkasya' dan kaç1-
nlan Çerkez güzeli Münteha Hamm' la evlendi . Bu evlilikten
be� çocuk dünyaya geldi. Bunlardan biri 2 Ocak 1 85 2 ' de
dogan Abdülhak Hamit'ti. Hamit dogu�tan �ansh bir insandt.
Daha be� ya�mdayken ilmiye stmfma mensup ki�ilerin ço­
cuklanna verilen maa�tan faydalandt. Õ mrü boyunca, müsrif
dõnemleri hariç, geçim s1kmt1s1 çekmedi. Çocuklugunda bir
dedigi iki edilmedi. Tabiri caizse bir eli yagda bir eli balda
ya�adt. "Kibar ve zengin, derin ve talihin cilvelerini gayet iyi
bilen bir aile içinde dogdu ve dogar dogmaz bütün aileyi
be�iginin ucunda küçük hediyesini takdim için el pençe di­
van buldu ve hayatmm bütün istasyonlan bir talih istiaresine
benzeyen kelimeler oldu: yah, rütbe, manstp, sefirlik, ayan
azahgt vesaire . . . Beyaz sahifenin kar�tsmda dõkülen o ecel
terinden daha soguk teri bir gün bile dõkmedi . . . Ba�kalan
için o kadar cefakâr olan �õhret, �iirinin õnünde Semira­
mis ' in arslanlart gibi halim ve muti yaltaklandt, �an ve �eref
adtmlanm bir gõlge gibi takip etti. Bu, sonuna kadar bõylece
gitti ve o bütün bunlardan habersiz bir an kendi üzerinde
durmamn veya etrafma bakmanm zahmetine bile katlanma­
dan, talihin çizdigi bu düz yolda bir küçük seyyare azamet
ve kay1ts1zhg1yla yürüdü. "3 Y akm dostu ibnülemin onun

2 inci Enginün, Abdülhak Hamit'in Hat1ralan s. 1 1 .

3 Ahmet Hamdi Tanpmar, Edebiyat Üzerine Makaleler, s. 253.

17
hayatm1, "Hamit Bey, hayatta çok �ey degil, üç �ey çekti:
Buldukça ak�amlan mey, sineye dilber, hazineden para."4
diyerek õzetliyordu. Hamit küçükken zalim yaramazhklar
yaparak etrafmdakilere eziyet ederdi. Kaprisli ve mükemme­
liyetçi bir ki�iydi . Bebek'teki evlerinde sabahlara kadar dost­
lanyla satranç oynard1. Hamit' in askerlige dü�künlügü vard1
yalmz bu sadece askerlige ait oyuncaklan toplamaktan ibare­
ti .

Be� ya�mdayken mahalle mektebinde okuyan Abdülhak

Hamit, 1863 'te karde�leriyle beraber Paris' e yolland1. Bir
buçuk y1l Ecole Nationale'de okudu. Geri dõndügünde
Arapça ve Farsça üzerinde õzel dersler ald1 . Daha sonra Ro­
bert Kolej inde okudu. Babasmm 1 865 'te Tahran 'a elçi ola­
rak atanmas1 üzerine babas1yla bu �ehre gitti. Abdülhak Ha­
mit burada Farsçasm1 ilerleterek i ran edebiyatlm tamd1 . Tür­
kiye 'ye dõndükten sonra devlet dairelerinde çah�tI. 1 870
ytlmdan sonra Tanzimat' m ileri gelen sanatçtlan Sinasi,
Nam1k Kemal ve Ahmet Vefik Pa�a'yla temas kurdu.

Fatma Hamm lçin Ni�am Att1

Hamit, henüz on sekiz ya�lanndayken Ahmet Vefik Pa­
�a'nm k1zma tutuldu. Vefik Pa�a, k1zmm ya�1mn küçük ol­
masmdan dolay1 Hamit' e iki y1l beklemesini sõyledi. Fakat
bu i�lerde oldukça aceleci olan Hamit, teklifi kabul etmeye­
rek Ne�et Bey'in k1z1 Naciye Hamm' la ni�anland1. Zaten
aileleri Hamit' i altI, Naciye 'yi iki ya�mdayken be�ik kertme­
si yapm1�lard1. Bunu duyan Fatma Hamm, "Ben art1k karalar
giyecegim." diyerek Hamit' e olan a�k1m ilan etti. Hamit,
Fatma Hamm' m bu sõzünden çok etkilenip Naciye Hamm' la

4 i hsan Safi, Lüsyen Ta rhan'in Hat1ralar1, s. 1 2 .

18
yaptlg1 ni�am att1. Ardmdan henüz on üç ya�mdaki Fatma
Hamm' la 1 874'te evlendi. Hamit, Fatma Hamm' a tutkulu bir
a�kla bagland1: "Beraber gezerken dü�ecek diye tutacak
oluyordum. Uyurken bir ak�am uyanmayacak, õlecek gibi
duruyordu. Güldügü zaman güzelligi uçacak samyordum. "5

Kadm Dü�künlügü Yüzünden Gõrevinden Almd1

Abdülhak Hamit Tarhan en çok bilinen yõnü zen­
dost(kadm dü�künü) olmas1yd1.  �tk olmak onun için nefes
almak gibi bir �eydi . Kadmlar onun ilham kaynag1yd1 . Bu
nedenlerle kadms1z cemiyetleri pek sevmezdi. Boyle bir
mizaçta olan Abdülhak Hamit 1875' ten sonra edebi eserle­
rini arttrdt. 187 6' dan sonra Paris Büyükelçiligi ikinci Kâtip­
ligine atand1. Burada Frans1z edebiyatmdan õnemli isimleri
okudu. l 880'de Berlin Büyükelçiligi Ba�kâtipligine atandt.
Gõrevine ba�lamak için Odesa'ya kadar giden Hamit vapur­
da bir Alman ktzmdan huyland1. "Ben bu kadar iri ayakh
kadmlar yeti�tiren bir memlekette ya�ayamam ! " 6 diyerek
geri dõndü. Bunun üzerine "Hamit Bey çtldtrdt, gõrevine
gitmek istemiyor." diye i stanbul 'a telgraf çekildi. Olaym
gerçek nedeni õgrenen agabeyi Nasuhi Bey, Hamit' i azarla­
maktan kendini alamad1 . 7 Hamit'teki bu kadm dü�künlügü
daha sonralan da ba�m1 agr1tacakt1 . Hamit, l 9 1 2 'de Brüksel
elçiliginden ahnmca kamuoyunda hakkmda degi�ik haberler
ç1kt1. Bunlardan en dikkat çekeni Ali Kemal 'in Íkdam'da
kaleme ald1g1 bir yaz1yd1. Ali Kemal 'e gõre Abdülhak Hamit
lüzumundan fazia zendost oldugu için gõrevden ahnm1�tt. 8
E�i Lüsyen Hamm elçilikten almma nedenini Hamit' e sordu.

5 inci Enginün, Abdülhak Hamit'in Hatiralan, s. 89.

6 As1m Bezirci, Abdülhak H a m it Ya$am1 Çag1 �ai rligi Oyun Yazarhg1 Seçmeler, s. 2 1 .
7 i nci Enginün, Abdülhak H a m it'in Hat1ralan, s. 8 .
8 Yakup Kadri Karaosmanoglu, Gençlik v e Edebiyat Hat1ralan, s. 193.

19
O da "Dünyaya kaztk m1 çakacakttm." diyerek pek ald1rma­
d1gm1 gõsteren bir cevap verdi. Lüsyen Hamm, biraz daha
üsteleyince Hamit, alayh bir dille " Lüzümundan fazla zen­
dostmu�um." demek zorunda kald1.

Çapkmhk Atalarmdan m1 Geçti ?

Hamit' in baba tarafmdan dedesi olan Abdülhak Molla iki
yõnüyle me�hurdu. Birincisi hekimlik meslegindeki ba�anla­
n, ikincisi de evlilikleriydi. Tam on iki defa evlenen Abdül­

hak Molla, evliliklerini bir iki saat veya bir iki gün sürdüre­
bildi. Bu evliliklerin bu kadar k1sa süreli olmasmda Abdül­
hak Molla'nm inatç1, huçm ve geçimsiz biri olmas1 çok etki­
liydi. Abdülhak Hamit, "Bende etmi� onun hayatt de­
vam/Ona yahut ben olmu�um mülhak." diyerek kendisinin,
dedesine benzedigini sõyledi. 9 "Dedemiz Abdülhak Molla da
benim gibi huçm ve geçimsiz bir ihtiyarm1�. Ben dokuzuncu
neneden olmay1m. i �ledigim günahlar hep kadmlar âlemle­
rinde i�lenmi�tir. Bizde ' Â �1k1 olmayan dilber, hastas1 olma­
yan doktor gibidir. "' 1 0 Çapkmhk da �airlik ve bol luk içinde
ya�ama arzusu gibi atalarmdan ona geçmi�ti. 1 1 Abdülhak
Molla dokuzuncu evliligini Hasenetullah Hamm ' la yapm1�tl.
Bu hamm, Ahmet Vefik Pa�a' nm halas1yd1. Kendisinin Rum
kõkenli oldugu sõylendi. Abdülhak Hamit de bu Rumlugu
inkâr etmedi. Fakat Hasenetullah Hamm' m sadece annesinin
Rumca bildiginden hareketle onlann Adalar'dan gelmi� ola­
bileceklerini, dü�ündü. Bunlann yamn da Hasenetullah Ha­
mm' m, soyunun eski Türk tarhanlan nesline dayand1gm1
sõyleyenler de vardu. 1 2

9 ihsan Safi, Altm Suyuna Batmlm1� Bir Hayat Abdülhak Hamit Tarhan, s. 32.
10 Lüsyen, s. 21.
1 1 inci Enginün, Abdülhak Hamit Tarhan, s. 9.
1 2 ihsan Safi, Altm Suyu na Batmlm1� Bir H ayat Abdülhak Hamit Tarhan, s. 36.

20
 Fatma Hamm Veremden Õldü
Abdülhak Hamit, Berlin'e gitmeyince llk õnce Rusya Po­
ti, ardmdan da Yunanistan Golos Ba��ehbendirligine gõnde­
rildi . 1 883 yazmda Golos'tan aynhrken e�i Fatma Hamm
vereme yakaland1. Annesini ve babas1m, daha dünyaya gel­
meden kaybeden Fatma Hamm' 1 hayatm talihsizlikleri bir
türlü pe�ini blfakmad1. i stanbul ' da kõ�kte oturduklan slfa­
larda saranp solmaya ba�lad1 . Hasta olmasma ragmen Ha­
mit' in tayini nedeniyle Hindistan'm Bombay �ehrine gitti .
Hastahk burada daha fazia kendini hissettirdi : " 1 885 senesi
�ubatmda bir pazar günü ak�amüstü zevc ve zevce bermutat
arabayla gezmeye gitmi"'tik. Eve avdetimizde yemek haz1r
oldugundan sofraya oturur oturmaz daha bir lokma yemeden
refikam bay1ld1. Hemen yataga gõtürdük. Kim bilir ne ol­
mu"'tu. Ertesi gün hekimlerden haber ald1k. Verem üçüncü
dereceye girmi"'ti." 1 3 Durumun aciliyeti Nezarete bildirildik­
ten sonra Beyrut 'ta dogru yola ç1ktilar. Vapurdayken Fatma
Hamm ' da iyile"'me emareleri gõrüldü. Fakat bu geçici bir
�ydi. Vapur Beyrut'a vard1gmda onlan Hamit'in karde"'i
Beyrut Mutasamft Nasuhi Bey ' in e"'i Feride Hamm kar"'da­
d1. Burada Fatma Hamm'm nefes darhklan artm1�tt. "Eger
bu hâl geçmezse ben yirmi dõrt saatten fazia ya"'ayamam.
Yann siz de kurtulur ve art1k bahtiyar olursunuz." 1 4 demi"'ti .
Hamit, bu sõzün akhndan hiç ç1kmad1gm1 sõylüyordu. Fat­
ma Hamm'm durumundan Beyrut'taki doktorlar da ümidi
kesmi �ti ler. Fatma Hamm'a son anlannda her nedense �am­
panya ve konyak verdiler. Fatma Hamm da çok �a"'1rm1�
olacak ki "Huzur-1 ilahiye sarho� olarak m1 gidilecek." 1 5

1 3 lnci Enginün, Abdülhak Hamit'in Hat1ralari s. 163.

14 lnci Enginün, Abdülhak Hamit'in Hat1ralari s. 168.
15 inci Enginün, Abdülhak Hamit'in Hatlralari s. 168.

21
diye sõylendi. Hamit õmrünün en siyah gecesini ya�1yordu.
Fatma Hamm çektigi acilanndan kurtularak ertesi gün 2 1
Nisan 1 88 5 ' te toprakla bulu�tu. Manen intihar ettigini sõyle­
yen Hamit, e�inin kabrinden ald1g1 toprag1 y1llarca saklaya­
cakt1. Õ lümünden kITk gün sonra me�hur �iiri Makber' i ya­
zarak duydugu elemi yaz1ya dõktü. Hamit' in Fatma Ha­
mm'dan Abdülhak Hüseyin ve Hamide admda iki çocugu
oldu.

E�ini Defnedildigi Gün Aldatt1 m1?

Abdülhak Hamit çevresindekilcri hayretler içerisinde b1-
rakacak kadar ilginç davram�lar sergileyen bir �ahsiyetti .
Fatma Hamm yatagmda hasta yatarken "Bir igbirar" mersi­
yesini yazarak ona okudu. Fatma Hamm bunun üzerine hün­
gür hüngür aglad1. Bu yaptigm1 y1llar sonra dõrdüncü e�i
Lüsyen Hamm' a anlatt1gmda o, bu durum kar�1smda �a�1p
kalm1�tI : "Nasil olur da bir insanm ardmdan yazilacak mer­
siye, saghgmda okunabilirdi." 1 6 Hamit' in �a�Ilacak bir ba�ka
olay1 da Fatma Hamm' m defnedildigi günün ak�am1 bir
hizmetçiyle beraber yakalanmas1yd1. Ona, bu ac1dan sonra
cilvenin sebebini sordular. Verdigi cevap oldukça hayret
vericiydi: "Kederimden ne halt ettigimi biliyor muyum
ki?" 1 7 Hamit' in bõyle bir olay ya�ad1gma inanmak güç olsa
da gams1z, vefas1z, vurdumduymaz biri olduguna ve huna
benzeyen davram�larda bulunduguna dair hayatmdan birçok
õmek gõsterilebilir.

16
Lüsyen, s. 50.
1 7 Ergun Gõze, Gõzü mle ve Gõnlümle Tamd1klanm, s. 168.

22
 Nelly Cleaver'i Hasta Yatagmdayken AldattI
Hamit 1 886 'da Londra Elçiligi Ba�kâtipligine atandi.
Ancak 1 888 Zeynep adh eseri sakmcah bulundugu için gõ­
revinden aynldi. Dostlarmm araya girmesiyle tekrar elçilik
gõrevine dõndü. Ya�am1 kadmlar etrafmda �ekillenen Hamit,
1 890 'da atand1gmda kadm aray1�ma girdi. Çok zaman geç­
meden de kadmt buldu. Bir otelin yemek salonunda tam�tt
onunla. Adt Nelly Cleaver idi. Fatma Hamm' a çok benzi­
yordu. Bu nedenle olsa gerek ona olan ilgisi çok fazlaydt.
Nelly yirmi, kendisi otuz sekiz ya�mdaydi. 1 890' da yapttkla­
n evlilik yirmi y1l sürdü. Nelly de Fatma Hamm gibi bir

zaman soma vereme yakalandt. Hastaneler arttk ugrak yeri

oldu. Yumu�ak huylu ve temiz kalpli bir insan olan Nelly,
Hamit'e çok baghydi . Ne gariptir ki Hamit, bu baghhktan
çok s1k1hyordu. Hamit bir taraftan e�inin hastahgt ile ugra­
�trken bir taraftan da kadm dü�künlügü huyundan vazgeçmi­
yordu. Zira can ç1kmadan huy ç1km1yordu. Florance Ashley
adh irlandah bir kadmla a�k ya�amaya ba�ladi. Onu i stan­
bul 'a getirdi. Hamit' in �tmankhgmdan btkan ailesi, bu ka­
dmla gõrü�meyi reddetti. "Florance Ashley kimseyi tamma­
d1g1 yabanct �ehirde otel adasmda çile doldurmak zorunda
kaldt. Florance ile Hamit' in beraberce i stanbul ' da bulunduk­
lanm oglu Hüseyin, Nelly Hamm'a sõyleyince Hamit bir an
õnce Londra'ya dõnmek ve ortahgt yatt�ttrmak zorunda
kaldt." 1 8 Hamit bu iki kadma da derinden baghydt. Bunu
günlüklerine de yazd1 : "Arttk eve gidecegim. Hastaneye de
yann ugrayacag1m. Nelly'yi de Florance Ashley ' i de afiyette
bulurum in�allah. Kalbimde yerle�mi� olan bu iki nazenini
hariçte de bir arada gõrmeyi çok istedim. Hâlâ da çok istiyo­
rum ama kabil olam1yor. Aralarmda ben bulunuyorum ve

18
inci Enginün, Abdülhak Hamit Tarhan, s. 38

23
sanki taliim bir kara kedi oluyor fakat geçmiyor. istiyor ki
ben geçeyim."19 Hamit bu duygular içerisinde ya�arken e�i
Nelly, hastanede akciger veremiyle pençele�iyordu. Hamit
1911 Subatmda e�ini hastanede ziyarete gitti. Bu son ziyareti
oldu. Nelly, Hamit'in kollannda bu dünya yolculuguna son
verdi. Nelly, Hamit'in, kendisini hasta yatagmdayken aldat­
masma çok üzülmü�tü. Bu üzüntü hastahgmm ilerlemesine
sebep olmu�tu. Hamit, e�inin son anlarmda kendisini affet­
tirmek için çok çabalad1, zor bela da olsa kendisini affettir­
meyi ba�ardi.

Nelly' den Sonra Cemile

Nelly'i kaybettikten sonra yalmzhk içine dü�en Hamit,
agabeyi Nasuhi'nin isranyla 1911 'in yazmda istanbul'da
kom�u k1z1 Cemile ile evlendi: "Nikâh1mla Beyoglu'nda bir
otele gidip iki gece kald1k. ikinci gecenin sabah1 uyand1g1m
zaman ne gõreyim: Biçare k1z bana yaranmak için elbisele­
rimi süpürmüyor mu? Bu hâle tahammül edemeyip hemen
kaçtlm."20 Vakit geçirmeden Cemile'den aynlan Hamit'in,
bu evliligi yirmi gün sürmü�tü.

Daha Sonra Lüsyen Hamm

Abdülhak Hamit, 1906'da Brüksel Orta Elçiligine gõnde­
rildi. Lüsyen (Maria Lucienne Sacre)Hamm'la Brüksel'de
1912'nin bahannda tam�tl. Kendisi altm1�, Lüsyen henüz on
sekizinde olan bir tazeydi. Hamit bu güzellikten adeta büyü­
lendi. Lüsyen de Hamit'in zerafetinin tesiriyle ona ilgi duy­
maya ba�lad1. Aralanndaki k1rk iki ya� farkma ragmen aym
duygulan ya�1yorlard1. Fakat d1�anda onlan gõrenler Ha­
mit'i, Lüsyen'in dedesi olarak dü�ünebilirlerdi. Genç Lüs-

19 l nci Enginün, Abdülhak Hamit Tarhan, s. 38

20 Lüsyen, s. 18.

24
yen; ingilizce, Almanca, italyanca'y1 bilmesi ve zekâs1yla
da Hamit'in takdirini kazanm1�tt. Becerikliydi. Tarihe, mito­
lojiye ve dinler tarihine merakhyd1. Lüsyen'in bu ihtiyar
delikanh ile yakmla�masm1 duyan ailesi, huna �iddetle kar�1
ç1kt1. Çünkü kendileri koyu bir Katolik, Hamit ise bir Müs­
lüman'd1. Ancak Lüsyen, Hamit'ten gelen teklifi kabul ede­
rek onunla 6 May1s 1912'de Londra'da evlendi. Hamit, daha
õnceki e�inin kendisine sad1k olmasmdan ne ilginçtir ki
�ikâyet ediyordu. Lüsyen ise bütün dikkatleri üzerine çekebi­
liyordu. Hamit bundan son derece bahtiyard1. " istiyordum
ki kocasm1 seven bu kadm bir ba�kasm1 da sevmeyi becere­
bilsin. "21 Hamit, Lüsyen'e, evlenmeden õnce eger kendisin­
den daha uygun biri ç1karsa onunla evlenmesine müsaade
edecegini sõylemi�ti.

Hamit Alkolikti
Abdülhak Hamit gün boyunca çah�ttktan sonra geceleri
d1�an ç1k1p sabaha ka�1 eve geliyordu. Bu hâl Lüsyen'i bir
hayli endi�elendiriyordu. Hamit ondan bir �eyler sakhyordu.
Fakat Lüsyen bu evden kaç1�lann sebebini õgrenmekte ge­
cikmedi. Hamit için hayatta iki dost vard1. Bunlar içki ve
kadmd1. Hamit �imdi bir dostuyla yani içkiyle beraberdi,
sabahlara kadar içiyordu: " O cephesini ihtimamla saklamak,
titizlikle gizlenmek, kaybolmak. Bir zaman bunda muvaffak
oldu fakat heyhat bir �am felaket, �im�ek gibi gõzlerimin
õnünde aydmland1. Bir darbede korkunç hakikat kendini
gõsterdi. Korktuklanm içinde bundan beter olamaz sand1m.
Vurulmu�a dõndüm. Ya Rabb'i elimi ayag1m1 baglay1p beni
kime teslim etmi�sin? Astl Abdühak Hamit hangisi? Güzel

21
Lüsyen, s. 26.

25
gündüz saatlerinin ideal arkada�1 m1 yoksa her gece uyanan
bu zincirinden bo�anm1� canavar m1?" 22

Yüz Elli Kadm Seven Hamit Tek Kadmla Yetinmi­

yordu
"Sodayla viski benim için budur g1day1 seher." diyen �air,
aslmda çocuklugundan beri içiyordu. Lüsyen ' den astl sak­
lamak istedigi alkol aldtktan sonraki o peri�an ve rezalet
hâliydi. Bir gün çok fazla içtigi bir ortamda yanmdaki bir
zat, Hamit' e bu ayya� hâlinin bir diplomat ve �aire yak1�ma­
d1g1 sõylemi�ti. Hamit de ona," Bu sayd1klanmzdan hiçbiri
degilim. Ben burada sadece sarho�um." 23 demi�ti . Hamit
Lüsyen 'e sarho�lugunu aç1klarken ba�ka bir zafiyetini de
di�a vurdu: "Ben her içi�imde bir kadmla sevi�irdim. Haya­
ttmda yüz elli kadm sevdim. Tek kadmla yetinmem mümkün
degildi. Zaten içmesem evlenemezdim ki ! Seninle evlenme­
ye de yine bõyle bir içki âleminden sonra karar vermedim
mi?"24 Lüsyen bu sõzler kar�1smda �ok geçiriyordu.
Lüsyen bu kibar adamm içki içtiginde nastl zalimle�tigine
defalarca tamk olmu�tu. Bir gece �iddetli gürültüyle uyku­
dan uyand1gmda Hamit' i avaz1 ç1kttg1 kadar bagmrken gõr­
dü: "Sõyle o herif nerede?" diyerek Lüsyen ' in üzerine yürü­
yordu: "Nutkum tutulmu�, donmu� kalm1�tlm. Beyefendi
beni elinin tersiyle iterek yatak odasmdan içeri daldt. Karyo­
lamn altma bak1yor, perdelerin arkasm1 yokluyor, elbise
dolabm1 aç1p içini ara�tmyordu. Derken beni kolumdan ya­
kalay1p çekerek evin bütün odalanm, bütün kõ�e bucaklanm
aym heyecanla ara�tlrmaya ba�lad1 . . . Vestiyerde kendine ait
olmayan bir baston ! Kolumu buaktt, iki eliyle o bastonu

22
i hsan Safi, Lüsyen Tarhan'm Hatirala ri, s. 41.
23 Lüsyen, s . 38.
24
Lüsyen, s. 38, 39.

26
kavrad1 ve bana dõnerek h1�1mla sordu: ' Bu baston kimin?
Sõyle, bu baston kimin? ' 'Ne bileyim? Sizi ziyarete gelen­
lerden birinin unutup gittigi bir baston olacak. ' demek iste­
dim fakat Beyefendi sõz dinleyecek hâlde degildi. "25

Hamit Mitolojik Bir Varhk Gibiydi

Hamit i stanbul ' da atleta bir çekim merkeziydi . Herkes
ona olaganüstü bir ilgi gõsteriyor ve onun etrafmda toplam­
yordu. Bunlar arasmda kimler yoktu ki ! Cenap Sahabettin,
R1za Tevfik, Süleyman Nafiz, Hüseyin Cahit, Yakup Kadri,
Refik Halit Karay, Ahmet Hikmet . . . Yahya Kemal 'e gõre
Hamitperestler, onu gõklere ç1kanyordu. Kimine gõre o bir
güne�, kimine gõre de ula�Ilmaz bir varhktt : "Hayranhklan o
düzeydeydi ki meseta i smail Habip, Tepeba�1 Tiyatrosu ' daki
bir piyes ç1k1�mda kalabahg1 ite kaka ' kutsi Hamit' e yana�­
m1�, dirsegini onun dirsegine degdirdikten sonra arkada�lan­
na dõnüp ' Ben art1k bildiginiz insan degilim. ' demi�ti. "26
Y akup Kadri nazannda ise o, gõkte mi yer de mi oldugu
belli olmayan mitoloj ik bir varhktt: "Eserlerini okurken bana
hafiften birtak1m sesler duyuyormu�um gibi gelirdi. Bunlan
bizcileyin etten kemikten bir yarattgm yazm1� olacagma
ihtimal veremezdim. i lk defa Servet-i Fünun dergisinde ç1-
kan fotograftm gõrünce de onda bõylesine bir üstünlük bul­
maktan kurtulamam1�tlm . . . Sõzün k1sas1 Abdülhak Hamit
bu resmiyle benim üzerimde eserlerinden daha büyük bir
tesir birakm1�tI. Ô yle ki ya�1ma ba�1ma, boyuma posuma
bakmadan ben de onunki gibi bir resim ç1kartmak hevesine
dü�tüm. i lk gençlik çag1mm daha dogrusu son çocukluk
y1llannm bu õzentisi, bir gün gelip bana yüksek yakah kolah
gõmlegim, �atafath kravatlm ve son modaya gõre biçilmi�

25 Lüsyen, s. 126, 127.

26
Lüsyen, s. 82.

27
kostümümle bir fotografçmm ônünde Sairi Azam pozunu
almak hevesini verecekti. O tarihte on alt1 ya�1mda ya var ya
yoktum ve modelim olan ha�metli ihtiyarla ancak sekiz y1l
sonra kar�I kar�1ya gelecektim. Yalmz kar�1 kar�1ya gelmek
mi? Hatta bir grup hayranlan arasmda onunla birlikte resim
çektirmek �erefine erecektim."27 Fakat Yakup Kadri onunla
tam�hktan sonra sekiz y1l ônce fotografta gôrdügü adamdan
eser kalmad1gm1 gôrünce hayal kmkhgma ugrad1gm1 sôyle­
yecekti. Kimilerine gôre Hamit'in ulu ve etkileyici bir sesi
vard1. Hâlbuki Hamit iyi bir hatip olmad1g1 gibi bir parça
kekeleyerek ve bir ôgrenci s1k1lganhg1yla konu�urdu. Bazen
kendisine konu�ma suas1 gelince õnceden haz1rlanm1� bir
metni yanmdaki birine okuttururdu.

Oglu Hüseyin'den Lüsyen'e Hakaret

Hamit ve Lüsyen istanbul'a 19 13 ytlmda dôndüler. Ha­
mit, Sait Halim Pa�a'nm yard1m1yla Encümen-i Dani�te i�
buldu. Ancak Hamit'in kafasmdaki astl s1kmtl Lüsyen'di. Bu
genç hamm1 çevresine nastl tamtacak ve nastl anlatacakt1.
Çünkü tepkiler en yakmmdan ba�layarak gelmeye ba�lam1�­
tI. Oglu Hüseyin ciciannesi Lüsyen 'e alenen hakaret ediyor­
du.

Lüsyen Neden Çar,af Giydi?

Dogup büyüdügü yerleri H amit ugruna terk ederek istan­
bul'a yerle�en Lüsyen, ah�1k olmad1g1 toplum içinde ya�1-
yordu. Hamit, Lüsyen'in Türk kültürüne intibak saglamas1
için Türkçe ôgrenmesi için çaba sarf ediyordu. Bunun için
R1za Tevfik ve Ali Ekrem, Lüsyen'e Türkçe õgretmek için
evlerine geliyordu. Lüsyen bunlara ragmen s1k1hyordu. Her

27 Vakup Kadri Karaosmanotlu, Gençlik ve Edebiyat Hat1ralan, s. 190-193.

28
türlü eglence ve gezip tozma zevkinden mahrum kalm1�tl.
Beyoglu' na ah�veri�e ç1kmak istedigi zaman yanma iki çar­
�afh kadm veriliyordu. Bu adet ona garip geliyordu. Ôrtün­
meyi de zaten reddetmi�ti. Hamit de bu davram�m1 makul
gõrmü�tü. Ancak gayrimüslim esnafm bile çar�afh kadmlara
hürmet etmesi, Lüsyen' i bu õrtünmeme fikrini degi�tirdi.
Lüsyen de sayg1 gõrmek için çar�1ya ç1karken bir müddet de
olsa çar�af giymeye ba�lam1�tl.

Lüsyen i stanbul ' a biraz daha ah�mca çekingenligini üze­

rinden atti. Ba�1 aç1k olarak bu güzel �ehrin tepelerinde gõn­
lünce at ko�turmaya ba�ladi. "Lüsyen Hamm atta, Hamit
yaya bahçeden ç1k1p bir hayli zaman sonra kõ�ke dõnerler­
ken ekseriya etraflarmda bir merakhlar veya hayranlar kala­
bahg1 oluyordu."28 Hakkmda türlü türlü dedikodular ç1k1-
yordu. Hamit ise bunlara kulaklanm ttkayarak ald1rm1yordu.
" Ôrf de benim âdet de kime ne ! " diyerek umursamaz davra­
myordu.

Lüsyen'i Bar Kiz1yla AldattI

Abdülhak Hamit Tarhan, ilerlemi� ya�ma ragmen eglen­
celi, içkili ve kalabahk mekânlardan ayn durmuyordu. Her­
kes onu ya�mdan dolay1 Bogaziçi 'ndeki bir yahda veya
Çamhca'daki bir kõ�kte bir kõ�eye çekilecegini tahmin edi­
yordu. Fakat o, bu tahminleri bo�a ç1kardi . Beyoglu' ndaki
Tokatlayan Otelini tercih etti. Kendisine huzurlu ve sessiz
bir hayatl tercih edenlere de �u cevab1 verdi: "Ben sessiz,
1ss1z yerleri hiç sevmem. Burada büyük bir �ehrin gürültüleri
var diye oturuyorum. Hele geceleri el ayak çekildikten sonra
oteldeki elektrik motorunun sesi yok mu! Bana ninni gibi

28 Samiha Ayverdi, Bir Dü nyadan Bir Dünyaya, Ku bbealt1 Ne�riyat1, s. 1 14.

29
geliyor."29 Abdülhak Hamit' in Beyoglu gibi hareketli bir
yerde oturmak istemesindeki maksatlanndan biri gece haya­
tma olan dü�künlügü idi. Yakup Kadri s1k s1k gittigi Tepeba­
�1 'ndaki Garden Barda Hamit'i âlem yaparken gõrüyodu:
" Ô nce yanma yakla�maya cesaret edemeyerek uzaktan sey­
rine dalard1k: Sairiazam . . . bak1�lanm durmadan bar k1zlan­
nm üzerinde dola�ttrmaktadir. Hemen hepsi Fransa' dan geti­
rilmi� o k1zlar birbirinden güzel gõrünürdü bize. Ama bunlar
arasmda Mariette admda bir dansõz vard1 ki gerek sahnede
oynarken gerek ortada dola�irken yüregimiz agz1m1za gelir
gibi olurdu ve uzaktan bakttg1m1z zaman Hamit'in en ziyade
onunla ilgilendigini sezerdik. Bu yüzden Mariette ' in degeri
gõzümüzde bir kat artardt . Bir gece ne yap1p edip ve hepimi­
zin cebinde ne varsa bir araya getirip onu masam1za çagir­
mak cüretinde bulunduktu. Fakat k1zcag1z bizim yamm1za
gelmek üzere kmta kmta yürürken bir de ne gõrdüktü ! Ha­
mit Bey'in masas1 õnünde duraklaytp kalmasm m1? Hamit
Bey oturdugu yerden ona bir �eyler sõylüyor, o da ' Ben �u
masaya angaj eyim. ' demek ister gibi eliyle bizim taraft gõs­
teriyordu. Sairiazam monoklunu taktt, Mariette' i bileginden
tutmu� olarak uzun uzad1ya bulundugumuz noktaya bakt1 .
Bizi gõrdü mü gõrmedi mi? Gõrdü ise tamdt m1 tammad1
m1? Bilmiyorum. Tammam1� olacak ki bizi hiçe sayarak
bileginden tuttugu ktzt çekip yamna oturtmu� ya da tammt�
olacak ki biraz sonra Garden Bar'm ba�garsonunu gõnderip
bizi masasma davet etmi�ti. Herhalde bu hadise õyle kan�tk
bir durum yaratm1�tt ki hepimiz �a�1rm1� ve birer som­
nambül �uursuzlugu içinde üstadm masasma gitmi�tik. Ü ç
ki�iydik ve Mariette' le birlikte o saçh sakalh muhte�em ihti­
yann çevresinde herkesin dikkatini çeken acayip bir daire

29 Yakup Kadri Karaosmanoglu, Gençlik ve Edebiyat Hat1ralan, s. 196.

30
te�kil etmi�tik. Ona k1zm1, ogul ve torunlanm etrafmda top­
lam1� bir baba, bir büyükbaba, bize de aile reisinin sofrasm­
da oturan çocuklar denilemezdi. Kald1 ki o anda Hamit Be­
yefendi tam manas1yla sarho�tu ve bizimle mükalemesi ilk
andan itibaren o kadar yarence, Mariette' e kar�1 davram�lan
o kadar laubali bir �ekil alm1�tl ki gõrünü�ümüze türlü türlü
�üphe uyandmc1 manalar verilebilirdi. Sairiazam iki de bir
kadehini kaldmp bizimle toka ediyor ve her yudum içkiden
sonra Mariette'in �urasma burasma õpücükler konduruyor­
du. Sonra bize dõnüp ' Bu, mezelerin en tathsl. Flfsat1 ka­
ç1rmaym, siz de õpün bu nadide mahluku. ' diyordu. Ônceleri
utanc1m1zdan yerin dibine geçeyazd1k. Fakat yava� yava� biz
de aç1lmaya ba�lad1k. Kâh Sairiazam' la �akala�1yor kâh
onun tavsiyesini yerine getirmek te�ebbüslerinde bulunuyor­
duk. Ama dogrusunu sõylemek laz1m gelirse bu te�ebbüsle­
rimiz daima yanda kahyordu. Zira Mariette hep onun kollan
arasmda idi ve ensesinde, gerdanmda, kulaklannm ardmda,
hatta dudaklannda bo� blfaktlg1 nokta kalm1yordu . . .

Bar Kadm1 Hamit'i Neden Kaplana Benzetti?

i �te o gece biz de Garden Barda bõylece sabah1 etmi�
idik. i� bununla kalsa iyi . . . Fakat Sairiazam bizi haib-ü ha­
slf(hiçbir �ey elde edemeyen)blfakarak Frans1z güzeliyle
birlikte sallana sallana ç1k1p gitmi� idi. Nereye? Ne yapmak
için? Bunu õnümüzdeki gecelerin birinde Mariette ' e sormu�­
tuk. ' Seni ahp gõtürüyor. Ya sonra ne oluyor? ' Ve Mariette
�uh bir kahkaha atarak, 'Mais qu' est que vous croyez, mes
petits Messieurs? II est un tigre. ( Ne samyorsunuz, küçük
beyler? O bir kaplan. )' demi�ti. Frans1z kizmm bu sõzünü
elli üç ytl sonra bile hâlâ kelimesi kelimesine Frans1zca ola­
rak hatirlay1�1ma gõre anla�1hyor ki bende pek derin bir tesir
blfakm1�tlr. Neden mi diyeceksiniz? Biz ya�ta bir kizm alt-

31
m1� be�lik bir adamdan kaplan diye bahsedi�inin . . . delikan­
hhk gururumuza ne kadar dokunmu� oldugunu burada aç1k­
lamaya hacet yoktur samnm. " 3º

Hugo'ya Õzenen Hamit "Kadm Eti Lezizdir" Diyordu

Abdülhak Hamit, Paris ' te bir piyesin galasmda Frans1zla­
rm büyük yazan Victor Hugo ile tam�m1�t1. Hugo, Hamit' e
diplomat oldugu için iltifat etmi�ti. Hamit birkaç kez de
Frans1z yazann evine gitme firsatl bulmu�tu. Her gidi�inde
etraf1 o kadar kalabahktI ki kendisiyle konu�mak çok zordu.
Etrafmda genç ve güzel kadmlar vard1. Hugo hepsine yiye­
cek gibi bak1yordu. Sonradan Hugo 'nun büyük bahi (�ehvet
dü�künü)oldugunu õgrenmi�ti. Hamit, ke�ke bende onun
gibi olabilseydim, diye sõylendi. Lüsyen, Hamit' e, "Meger
bunda birbirinize benziyormu�sunuz." dediginde ondan �a­
�1rt1c1 bir cevap ald1: "Neden olmasm? Kadm eti her zaman
lezizdir." Ardmdan yamnda bulunan Yakup Kadri ' ye, "Fa­
kat hazm1 güç." diye mmldand1. 3 1 Hamit, gams1z olmas1yla
Hugo 'ya benziyordu. i ki çocugunu kaybeden Hugo, aradan
pek zaman geçmeden e�e dosta ziyafet vererek herkesi �a­
�1rtm1�tl. Hamit de oglu Hüseyin ' in õlümünden üç gün sonra
ne�eli ne�eli konu�maya ba�lam1�tl.

Lüsyen 'i Kendi Eliyle Evlendirdi

Lüsyen, babasmm õlümü üzerine Belçika'ya gitm1�tl.
Dõnü�teki sorunlardan dolay1 Roma'ya ugrad1. Burada ital­
yan aristokrasinden Kont Soranzo ile tam�t1. Lüsyen' e yar­
d1m eden zengin ve �a�aah Soranzo, onun kalbini kazanmay1
ba�ard1. Lüsyen, Hamit' e yazd1g1 mektuplannda bu adamdan
õvgüyle bahsediyordu. Lüsyen art1k kendisine yeni bir sev-

30 Yakup Kadri Karaosmanoglu, Gençlik ve Edebiyat Hat1ralan, s. 196-199.

208-209; Lüsyen, s. 83.
31 Yakup Kadri, Gençlik ve Edebiyat H at1 ralan, s.

32
Another random document with
no related content on Scribd:
 CHAPTER V.
THE GORGE DECOY.

“On to the gorge!” exclaimed Scarred Eagle, hurriedly. And forthwith,

all were gliding back in that direction.
A few minutes brought them into the denser section of woods beside
the opening. Here they halted and listened, but heard as yet no
sound of pursuit.
Mace hurriedly explained what had taken place, together with the
fact revealed by the Indian girl, that Brom was a prisoner.
“What!” said Scarred Eagle, hoarsely. “The boy took?” The revelation
of Hulet’s treachery and death was as nothing to this.
“Thar’s no doubt on’t, Rhodan,” replied Mace. “He dud ’is arrant at
the fort an’ got nabbed in the neighborhood of the village on his way
back.”
At this moment, Goodbrand, who had remained in the rear, glided
up.
“Bes’ go!” he whispered. “Comin’ ag’in, an’ more from village,
guess!”
“You that kin, find the body of poor Hank an’ hide it from their devilish
ways!” said Scarred Eagle.
This was soon done. The friendly Miami kept somewhat in the rear of
the rest, who pressed cautiously on toward the gorge.
For some time not even a whisper was uttered. A terrible anxiety
filled the heart of Scarred Eagle. All knew the cause was Brom Vail.
But they knew a present attempt to reach the village and endeavor to
release the latter, would be worse than useless. It would be an
extremely dangerous undertaking under far more favorable
circumstances. But one thought gave a ray of hope, and that was
what the Indian girl had promised. But would she alone be able to
effect Brom’s release?
They were nearing the retreat when Scarred Eagle suddenly halted
and listened anxiously.
“Goodbrand orter j’ined us by this time,” he said. “But thar’s one
thing, men. Whatever news he may bring of the mad devils, we must
git close to their camp afore mornin’ ef the boy’s tu be saved. Mebbe
he kain’t be. It’ll be an oncommon job to undertake, an’ I ask no man
tu go that ain’t parfictly willin’.”
“’Tain’t a fair way o’ puttin’ it!” said Mace. “Ye’d orter know thar ain’t a
man of us thet won’t stan’ by ye an’ him till the last!” This resolve
was echoed by the rest.
“I knowed it, men, I knowed it!” said Scarred Eagle, hopefully. “Our
mission as scouts is done, mostly. The major at the fort’s got his cue,
an’ thar’s nothin’ but to wait till Bradstreet comes up, when a sally kin
be made. Ay, here’s Goodbrand!”
The latter glided up with the news that quite a reinforcement had
arrived from the direction of the Indian village. Some of these were
seeking out their dead warriors; others were lurking in the woods
near the scene of conflict.
“No danger come here afore light,” added Goodbrand. “They keep
big watch an’ look for trail in mornin’!”
“Afore then, we’ll make indivors to help a boy that’s never flinched a
duty on account of danger,” said Rhodan. “We’ll git to the gorge fust,
an’ consider our plans.”
The mouth of this was soon reached. They stole cautiously up to the
bivouac, guided only by sense of touch and a previous knowledge of
the place. The darkness of midnight reigned. Goodbrand remained a
short distance away, as sentinel. The rest sought for the victim of
Hulet’s treachery; but for some time the search was vain. At last it
was found and brought into a recess in the cliff where a torch had
been lit. Exclamations of horror burst from the rangers as the light
shone upon the body. It told a fearful story better than words could
have done.
The victim had been mangled about the head, breast and arms by
some wild beast—a panther, probably. It was well known this animal
never preys upon a dead body! The inference was horrible! The
animal must have hovered near, and, attracted by the smell of blood,
attacked the unfortunate man while the latter was dying. His rifle was
found discharged, and he had evidently made one desperate effort
to keep the monster at bay!
The men looked at each other with faces blanched.
“The curse of every honest man light on the head of the wretch that
caused this!” said Scarred Eagle, breathing hard. “But—ay, the
wretch has gone to his account, an’ ’ll be judged accordin’ to his
deeds. Take the body out, men, an’ place it where it’ll never be
distarbed.”
They obeyed, with sad and gloomy feelings. The body was placed in
one of the nooks with which the sides of the cliff abounded. This
being securely closed, the midnight burial was over.
The rangers stood consulting with their leader, when suddenly
Goodbrand came in.
“They comin’—find!” he said, excitedly. “We bes’ go quick, ’fore
surround!”
They immediately glided out and passed down to the mouth of the
gorge. Then, turning to the right, they struck into a narrow by-path
leading to the rear of the high cliffs.
“Now, Goodbrand,” said Scarred Eagle, pausing, “tell us the lay o’
the denger that we may use our wits to the purpus.”
“This right way!” was the other’s whispered reply. “They comin’ from
way we came. Very slow come, so’s take sure.”
“Hish!” interrupted Scarred Eagle. “We’re surrounded now! Drop
close, every man, an’ not stir for your lives!”
As he gave this order, he glided from their midst directly back toward
the gorge. Perhaps not more than two of the men imagined his
object. But not one of them moved or even whispered.
Hardly a minute passed before he was again beside them. Meantime
they had heard abundant evidence that the gorge retreat was indeed
surrounded, though not closely.
“The bloody-minded whelps ar’ drawin’ the circle closer,” said
Scarred Eagle. “They’ll see a torch prisently, which I’ve took good
care to fix in the rocks. It’s a great p’int that they think they ain’t
suspected here. The light’ll burn out afore half an hour. When it
does, they’ll think it’s snatched away by our hands. They won’t dare
to enter the gorge afore light, thinkin’ their enemy is prepared. But
they’ll watch about here till then. Ef we k’n git clear ’ithout a tussle,
our chance at the village ’ll be all that a reasonable man orter expect.
Ye see how much depends.”
A moment later the men were stealing forward, each one by himself.
Not a dry leaf rustled under a hand or knee; not a bush was caused
to vibrate; even their breaths were drawn slowly as their bodies
were. The least accident would prove fatal, and all realized it.
Twenty minutes passed, as time is counted; but, to each of the men,
it seemed an hour. Then they found themselves together near a
brook whose waters caught the glimmer of the starlight. And as yet
they had not moved more than fifty yards. At this moment several
Indian signals were heard. As by magic the rangers, who had partly
risen, sunk to the ground.
It was well they did so in time. Between them and the space along
the banks of the brook, several figures glided by and disappeared in
the gloom above. One passed so near, they might have touched him.
They did not venture to move again for several minutes. Scarred
Eagle was the first to set the example—all following him silently.
They had gone but a short distance further when a chorus of
triumphant signal-shouts came from the vicinity of the gorge.
“That tells it,” said Scarred Eagle, pausing. “The skunks think they’ve
got us caged, an’ now we must work fast. Ar’ ye sure ye killed the
tretor, Mace?”
The sudden question made the men glance into each other’s faces
in surprise.
“The blow I gin ’im orter done it,” answered Mace, with a savage
imprecation. “I didn’t hev any time ter look close.”
“I’m ’fear’d ye didn’t,” said the veteran scout. “Least wise, he must ’a’
lived long enough ter told some on ’em whar our bivouac was. But,
thar’s no time ter talk of that, now. We must siperate. ’Tain’t more’n
half a mile to the p’int of shore where the canoe’s hid. You,
Goodbrand, take Hill and Revel with ye, an’ bring the canoe ter the
place ye know of nigh the village. Me an’ Mace’ll go stret through an’
git thar long enough afore ye to see what’s to be done. Hicks an’
Tim’ll stay behind an—”
“Divil a fut behint!” interrupted the Irishman, stoutly. “No, be gobs!
Phat’ll I stay behint for? I’ll take me share in the worst as well as the
best, so!”
“Ef by the wust ye mean denger, ye’ll find enough o’ that, both on
ye,” said Scarred Eagle. “This hyur neighboorhood ’ll be thoroughly
s’arched by mornin’. Ef, in the course of two hours after the rest are
gone, you an’ Hicks sh’u’d be convinced these devils war goin’ back
toward the village, it’ll be y’ur part ter draw ’em back, so’s to give us
a better chance to work for the boy.”
“A chance, is it? Pwhat c’u’d the two of us alone do?”
“I needn’t say thar’s no time to lose, Tim,” said the other, “an’ I trust
ye won’t hender us.”
“I’ll sthay,” said Tim, spitefully. “Ownly—look now: suppose yees all
git in dthe lurch! S’posin’ yees all fail! Dthat’s it—how are we to
know?”
“By comin’ to a place that I’ve told Hicks of,” said Scarred Eagle.
“We’ll have the boy out o’ thar clutches afore three hours, I hope.
Keep a sharp look-out about here. Ef ye should ondertake to draw
’em after ye, take good care ye don’t git nabbed y’urselves. You’ll
find y’ur task dengerous enough.”
Goodbrand and his two companions glided away in the gloom
toward the point of shore where lay the hidden canoe. Scarred Eagle
and Mace stood a few moments listening, till sure that Hicks and the
Irishman were well off toward a spot where they had been directed to
take a position to wait and watch. Then they themselves started on
their perilous mission to the Indian village.
 CHAPTER VI.
BEAUTY IN BONDS.

The Indian village was about six miles distant, and stood on a high
bluff overlooking the Detroit river. A jut from the rocky bluff extended
some fifty feet into the stream at this point. At the angle thus formed
was a gloomy subterranean passage, through which the water
flowed with a sullen roar. Far within, the channel made an abrupt
turn, gliding past a recess in the rocks large enough to contain a
dozen men. Thence was a devious, rough passage communicating
with the shore.
This was Goodbrand’s destination with the canoe and men. Once
within, they could watch the village, and be able to penetrate to its
very center at short notice.
The Indians did not know of this subterranean chamber, and of the
subterranean passage they held a tradition that it was the abode of
an evil spirit, and never entered it. This fact was well known to
several rangers who had explored the passage, and now its
existence seemed most favorable to their undertaking.
Scarred Eagle and Mace pressed forward as fast as possible. They
hoped to reach the village and by some stratagem release Brom Vail
before daylight. The chance seemed favorable. Many of the warriors
were absent at the siege of the fort, and of those not so employed,
they had reason to believe a good portion were at that moment
hovering about the gorge.
The two men were more than two-thirds of the distance to the Indian
village, when suddenly Scarred Eagle, who was in advance, put
back his hand and came to a dead halt.
“What is it?” whispered Ben Mace.
The other did not answer at once. With his body bent forward he was
listening intently; and now, through the gloomy, solemn aisles, Mace
detects sounds telling that lurkers are ahead.
“Kin it be thet some o’ the reds have come in another direction from
the gorge? If so—”
“No, Mace, ’tain’t it. I don’t b’lieve I’m deceived in thinkin’ these
ahead is them that ar’ takin’ the dead an’ wounded to the village.
They hev ter move slow, an’ that’s why we’ve overtook ’em.”
“What’s ter be done? Ef we wait ter foller ’em—”
He was interrupted by Rhodan’s grasping his arm, and for a moment
or two they almost held their breaths. Both entertained the same
suspicions now, and were waiting to see if these would be verified.
They did not remain long in doubt. The fact that the party ahead had
begun to move on again, making considerable noise, did not deceive
the scouts. They were almost sure some of the party had turned
back, evidently suspicious of being followed.
It was easy for the rangers to evade these. But they wished to do
more. The evident suspicion in the mind of the Indians, that a white
foe had been secretly dogging their steps, must be dispelled;
otherwise an attempt to enter the village unperceived, would be
worse than useless.
“They’ve heerd sunthin’ thet makes ’em suspicious,” said Scarred
Eagle. “They must go on, satisfied ’twas a panther on thar tracks
scentin’ the blood of the wounded warriors. Come in here, where the
darkness is thicker.”
They moved to the left, keeping a yard or two apart, and taking steps
which might indeed be mistaken for those of the animal named.
Under a dense foliage they halted, and then a purring sound broke
out through the stillness. As the slight echoes ceased, an almost
imperceptible stir was heard not far ahead; but this as suddenly
ceased, and all became silent again. It was evident the fellow had
not entirely taken the bait.
Scarred Eagle and Mace now dropped upon all-fours and stole
forward, imitating the stealthy advance of a panther.
Suddenly the silence was again broken by a cry that caused startling
echoes around. These had scarcely died away when the sound of
feet was heard retreating rapidly toward the Indian camp. The ruse
had succeeded.
“What now, Rhodan?” said Mace, as they rose.
“Foller ’em up,” was the brief reply.
“We mout flank past ’em.”
“’Twould be no use. We’d lose as much as we’d gain.”
“’Tain’t an hour to daylight now.”
“I know; but ’twon’t do to resk diskivery yit!” said Scarred Eagle, with
a tremor in his voice. “We must fust git into camp, an’ try to find
where Brom, ef he’s alive, is confined. Then—’ll come the resk.”
“Goodbrand an’ the rest must be at the jut afore this.”
“They won’t move ’ithout a good reason till they hear something of
us. Not till the last minnit must we signal an attack—not till t’other
plan fails.”
The two were stealing forward again, keeping as near to the
retreating Indians as possible without danger of discovery.
“Thar’ll be a powwow when these ’uns git in with thar burdens,” said
Mace. “It’ll rouse the hull nest.”
“It’ll be the more in our favor,” said the other. “We must keep a sharp
watch for the Indian girl.”
In a few minutes they noticed that it began to be lighter ahead, and
they were very near the open bluff on which stood the village.
Pushing forward, they soon saw the Indians before them, as the
latter emerged upon the bluff. As these disappeared, the trailers
pressed on; the more hastily, as a sound began to break on their
ears, denoting some unusual commotion in the village.
A moment or two later, and they were peering into the camp. The
inmates were not only astir, but seemed greatly excited. It was not all
caused by the approach of those bearing the dead and wounded, for
even as the scouts looked, these last were discovered and greeted
with howls of sorrow.
“What kin it mean, Scarred Eagle?”
“Let’s git nearer and see. Thar’s a good chance now.”
They began to glide forward, on hand and knee, directing their
course so as to gain the rear of a row of rude huts. Meantime, the
excitement among the warriors seemed to increase, and yells, fierce
and angry, were mingled with the cries of grief. The two men were
about twenty yards from the edge of the woods, when they raised
partly up beside a stump, and obtained a better view of the excited
throng. To their surprise, they saw that not less than fifty warriors
were present, nearly a score of whom were clustered upon the bank
of the river, just above the angle formed by the jut.
“Thar!” exclaimed Mace. “The story’s told. Thar’s more o’ the hellions
here than we thought, an’ the wust on’t is they’ve suspicted
Goodbrand’s party, an’ ar’ watchin’ the rocks!”
“I see!” said Scarred Eagle, uneasily. “It’s an unfortunit thing for all.
But, I’ll try ter find the boy if my life pays for the attempt. Seems ter
me the Injun gal—ha, look there! It’s her, as I live!”
A number of the Indians were hurrying a captive, who had been in
their midst, toward one of the huts. The glow of starlight over the
open bluff enabled the lurking men to identify the captive as
Moorooine. They knew her by occasionally hearing her name
pronounced, coupled with angry maledictions. She was bound hand
and foot, and thrust into one of the huts, as though she had been a
brute.
“The brave gal’s been catched in tryin’ to do sunthin’ for Brom,” said
Rhodan. “He’s in one o’ the huts above, where they’ve put her in,
likely. I judge so, ’cos two o’ the imps seem ter be watchin’ it close.
No doubt the boy’s well tied; but since his release hez been
ondertook, they mean ter make sure on ’im. Thar’s one apiece for us
to work for, now, Ben Mace, an’ no hope thet any o’ the rest ’ll git a
chance ter help us. Be ye ready?”
“Lead on!”
They again crept forward, and soon found themselves in the rear of
the line of huts. They could hear the tread of feet, and the jabber of
excited voices, all making a confusion most favorable to their
purpose. Not ten feet lay between them and the hut into which had
been thrust the Indian girl, when an Indian was dimly seen, coming
from the opposite space toward them.
They lay as close to the ground as possible. The savage came on,
and the concealed men saw that another followed. Both halted so
near, that they might not only have touched the lurking whites, but
have seen them by a chance look-down. One lightning glance on the
part of the scouts, revealed the odious face of the wretch, Hulet!
“Now, speak,” said the Indian to the renegade. “What has Sly Hate to
say that he has not said?”
“This, Heavy Sleep,” replied the other, speaking so as to be heard
above the confusion around. “The waters are deep where they pass
under the rocks. The roar makes your people afraid.”
“Ugh!” muttered Heavy Sleep, shaking his head. “A bad Manitou
keeps council there. What mean?”
“I know a secret about the place, which I learnt from our white
enemies by stealth. I will tell you what it is, and then—ha, what, ho!”
By accident the wretch cast his eye down, and noted a dark
crouching figure. The next moment it sprung up like lightning, and a
knife was buried to the hilt in Hulet’s breast! Heavy Sleep, with a
ringing yell, sprung upon Mace, who met him with the same bloody
weapon which had sent the renegade to death. The Indian avoided
the thrust, however; but before he could seize his adversary, the
hatchet of Scarred Eagle crashed through his brain!
“Come!” cried Mace, hoarsely, and he had just turned to flee, as a
bevy of Indians burst through between the huts, who, uttering their
alarm-cries, sprung after him. In an instant pursued and pursuers
were off like the wind.
Scarred Eagle had hesitated a moment too long. Notwithstanding the
danger, he could not bring himself to flee. A sudden wild hope, that
the confusion might enable him to yet rescue his boy, determined
him. And just before the aroused warriors darted from the front in
pursuit of Mace, he threw himself flat to the ground close beside the
hut.
The excitement and alarm that now prevailed may be imagined. Half
a dozen times, in as many seconds, Scarred Eagle was upon the
point of springing up, as he imagined he was discovered. Some of
the reds, not in pursuit of Mace, almost trod upon him, as they
huddled around the bodies of Heavy Sleep and Hulet. In a few
moments the victims were carried around to the front, and, watching
his opportunity Scarred Eagle nestled more closely to the rear side
of the hut. Then, hastily making an aperture, he peered in, and saw
the captive Indian girl tightly bound and alone. Something more than
a desire to communicate with her caused him to squeeze under the
rude tent-cloth and enter. There was a pile of skins in the nearest
corner, under which he might secrete himself, and he lost no time in
doing so.
The rush of feet from the river convinced him how narrow had been
his escape thus far. The spot where the victims had fallen was again
crowded, amid a perfect tornado of howls and imprecations. Seeing
there were no warriors about the door, he spoke to the Indian girl,
who seemed unaware of his presence. His voice reached her, and
with a painful effort she raised her head and recognized him.
“White Fox got away, but drown in river,” she said, faintly. “Me no
care for to live now! Hide down quick—some comin’.”
Scarred Eagle crouched under the skins, keeping his weapons
ready. His quick mind had its own theory in regard to Brom’s death.
Some of the terribly-enraged warriors, evidently well aware of some
part taken by the girl in regard to Brom, came forward, their eyes
glaring like a hyena’s. But at this moment three ringing rifle-reports
came from the forest causing them to rush out tumultuously.
 CHAPTER VII.
THE HEART OF LOVE.

To understand Moorooine’s situation, it is necessary that we briefly

trace her movements after leaving the side of the rangers in the
forest.
She had experienced much difficulty in getting clear of the circle of
warriors without discovery. The latter had dispatched two of their
swiftest runners for reinforcements, and these had begun to arrive.
Knowing that a knowledge of her presence would arouse suspicions,
she had been obliged to remain concealed a long time. And when, at
last, she made good her retreat toward the village, she little dreamed
that two persons who knew of her movements and intentions had
gone to intercept her.
One of these was the wretch Hulet. The blow of Mace had stunned
him only, and when the closely-pressed rangers dashed back to
cover, he managed to creep away, and soon communicated with a
warrior, and disclosed all he knew. And half an hour later, the warrior
was going with him toward the village, after informing another where
the bivouac of the rangers was situated. But concerning Moorooine
the fellow kept silent.
The two reached the village but a short time before the Indian girl.
The latter found that a number of warriors had come in from the
siege of the fort, and that the whole camp was in commotion over the
news brought by the runners.
Knowing of the reinforcements sent to hunt down the rangers, she
felt that no aid would come from them. The task of releasing Brom
was to devolve upon her alone. She well knew what the
consequences of failure or even of success might be. But she did not
shrink.
It took her some time to find the bark lodge where Brom was
confined. The next thing was to ascertain if he were alone, and if not,
to devise some stratagem to get rid of his guard.
To her joy she found that the prisoner was alone. To make an
opening in the rear of his prison-hut and creep inside, was the work
of a moment.
An idea of her extreme caution and skill may be formed from the
fact, that as yet the two plotters watching for her appearance were
not aware of her return.
No sooner had she entered the hut, than she closed the aperture
and crept toward White Fox, who was sitting upright. He heard and
suspected her. He had in fact hoped to receive her aid, and had
rightly supposed she was not ignorant of his situation. The thought
that she was near caused the blood to course through his veins like
wildfire. But suddenly, a warrior appeared in the door, and Moorooine
sunk behind the one she loved, as noiseless as a shadow!
The warrior stood a moment, and then entered, peering around the
gloomy interior. Pausing before the prisoner, he assured himself that
the latter’s wrists and ankles were well secured and then passed out
again among the excited throng.
The moment he disappeared, Moorooine glided beside the aroused
ranger and quickly severed the thongs about his wrists.
“Don’t stir till I tell you!” she whispered. “Me go out first an’ find best
way to git off an’ cheat warriors.”
“God bless ye, my own sweet Wild Flower,” said the young man,
fervently, as he pressed her heaving bosom against his own, and his
lips to hers. “You risk your life for mine.”
“Mustn’t—no time now,” she said, releasing herself. “Put hands
together again as before; use this knife to loose feet when time
come.”
He obeyed her instantly. The noise outside precluded their being
heard. They might be seen, though the guard having just passed out
after looking at the prisoner, it was not probable he would soon
return. But both kept a sharp watch as they talked.
“If I escape, you go with me,” said Brom.
“Yes; go help you clear.”
“You must go with me for good, Moorooine. I want you always. You
shall be my wife.”
“Talk of that when more time,” she said. “Go with you now first. Have
to for always, s’pose, or else warriors kill me.”
“Be very careful. If you should be found out, they’d kill you. That
would make my life bitter. You must not die for me.”
“Would willin’ if need,” she said, as she pressed his hand. “There—
now must go, hurry. Be back very quick!”
She noiselessly crept through the aperture and closed it. Then, with
great caution, she glided forward, and passed behind a huge
bowlder, from which a path led down a declivity to the river. She
darted down the path, and in five minutes returned. Her own canoe
was in its accustomed place, and between the rows of lodges yet
came the sounds of engrossing discussion. The moment had come.
With beating heart she approached the prison-hut. But two figures
hovering near rose and barred her way. They were those of Hulet
and the savage before mentioned! A feeling of the bitterest
disappointment and dread filled her soul as she recognized Sly Hate,
whom till now she thought killed. But she quailed not.
“Come this way,” said the Indian, who was called Heavy Sleep. The
girl could but obey, and the trio moved further aside.
“Listen!” said Heavy Sleep, as they halted. “Sporting Fawn has been
much in woods to-night to warn our enemies, who have killed many
warriors. Sly Hate has seen you, so there is no chance to tell lies, if
you would. None of the warriors know this yet but Heavy Sleep. If
they should find out, then what?”
“Then I would be killed,” she answered, while a shudder passed over
her. She knew the object of Heavy Sleep. He had long sought her
hand, but in vain. He was accounted a cruel monster, even among
his own tribe; capable of committing any atrocity to gratify revenge.
Many hated him, while fearing his malice. And now he held the girl’s
life in his hand, and well she knew the price he would ask for it. The
thought of this was what made her shudder.
“Yes, be killed hard!” he said. “But, I will save you if you will be my
squaw. None of the warriors shall ever know of what you have done
to-night. Be my squaw and live. Speak!”
“And if I say no?”
“Then I shall take you into the midst of the warriors yonder, and Sly
Hate will tell his story,” replied Heavy Sleep, grasping her arm.
“Hearken, Heavy Sleep!” she said. “It is true that I have been in the
woods; but it was to save blood, not to spill it. Many times, as you
know, I have risked the favor of my people by urging them to live at
peace with the whites.”
The savage clutched her arm more tightly and said:
“No need to say that again. We all know it. You love pale faces. That
is enough to make you die! I and Sly Hate have watched you. You
are even now going to find White Fox so as to get him away. But you
never try. Which will you do? Be my squaw, or burn at the stake with
the whole tribe mocking and hating your memory? Which?”
The girl could not repress a shudder, which the savage noticed. It
was a terrible choice. But, her wits did not forsake her. She saw that
Heavy Sleep and his ally had just come up, and did not know she
already had communicated with White Fox.
“Move aside and give me time to think alone!” she replied, as she
drew her arm away, and looked upward at the stars. “I am much
afraid you would hate me after a while, Heavy Sleep. You would get
tired of me, and then give me up to the vengeance of the tribe.”
“No!” replied the Indian, with a degree less of harshness in his tone.
“Heavy Sleep would keep his word. Give you a little time; but think
fast. We shall be watching you.”
He passed a few yards away with Hulet. The girl’s thoughts came
and went like lightning. Heavy Sleep evidently believed she would
consent, with such a fearful alternative before her. But she was fully
resolved to attempt the release of Brom, if she died for it. While
trying to devise some desperate expedient, a drift of clouds suddenly
shut out the starlight, and she knew that, for a moment, her body
would hardly be seen. She glided straight forward, as though to pass
between the two nearest huts. But, instead of doing so, she suddenly
turned and darted to the left; and by the time her two watchers had
discovered her ruse, she was in the prison-hut beside Brom.
“It’s the last chance—run!” she exclaimed, in a wild whisper.
The young ranger had no time to question her, or even to think.
Steps were heard close to the aperture where the girl had just
entered. The moment she spoke, Brom cut the thongs about his
ankles, and sprung up to encounter the guard, who had heard a
noise and rushed to the door. A blow from Brom knocked the fellow
prostrate, and, before the throng outside were well aware of it, a
figure darted clear of their circle and ran like a deer toward the
woods!
The air was rent with fierce yells as the crowd broke and pursued.
Brom saw that he could not reach the woods in time to get clear.
Within ten feet of the bluff he turned, and with one bound leaped into
the deep, swift current, not twenty feet above the mouth of the
subterranean passage!
As he disappeared in the water, an excited crowd appeared on the
bank, astonished into momentary silence by the act. And when the
moments passed, and no form broke the waters, none doubted that
the prisoner had been swept into the subterranean passage, a victim
to the evil spirit presiding there.
The Indian girl attempted to escape with Brom; but Heavy Sleep, as
implacable as death, gave no thought then but to her capture. She,
indeed, sprung clear of the lodge, and as Brom fled, with the crowd
after him, she started in the same direction with the pursuers. As she
suddenly darted aside from these, Heavy Sleep spied her, and,
throwing his hatchet struck her senseless to the ground.
These scenes took place only a few minutes before Scarred Eagle
and Mace came within view of the camp. Of what followed, the
reader is already aware.
 CHAPTER VIII.
A BLOODY TROPHY.

Scarred Eagle well knew whence the shots came. The moment
the Indians rushed from the lodge he glided from beneath the pile of
skins, and quickly freed the limbs of Moorooine.
“Courage, girl,” he whispered. “I b’l’eve Brom’s saved. We must git
out o’ this afore they come back!”
As he spoke he sprung from her side, and peering out saw the
Indians yet rushing pell-mell toward the high bank of the river.
“Now’s our time—come!” he added, turning to the Indian girl.
She had started to her feet, filled with a new strength at the thought
that Brom was saved and her own escape probable. But as Rhodan
was about to glide out he caught a glimpse of a figure moving up
from the left of the entrance. There was no time to ensconce himself
under the pile of skins. Instead, he crouched close to the side of the
lodge, and Moorooine sunk back to her former attitude.
They had barely time to do this when a savage entered hastily and
stood beside the girl.
“Sporting Fawn too young to die,” he said. “If come to my lodge an’
be my squaw, take ’er dar now in canoe. Mus’ come quick!”
As he spoke he drew his knife, and bent low to cut her bonds. The
sudden discovery that these were no longer upon her caused the
fellow to straighten up in astonishment. He had no time to question
her or even to glance around. A quick, powerful blow from behind
laid him senseless. Moorooine again sprung to her feet, and the next
moment was gliding across to the opposite row of huts after Scarred
Eagle. The moment they were behind these they turned toward the
north. But they had not gone more than twenty yards when, amid the
general noise of alarm, they heard the ringing cry of the warrior
whom they had just evaded.
It was lucky for them the fellow raised the cry, for it was answered by
others whom in a moment more the fugitives would have met.
At the moment they were near a large square hut, and having no
time to do better, crouched close beside it.
The Indians rushed past them, and were for a moment hid from view
by an intervening lodge. The cry had recalled others from the vicinity
of the subterranean passage, and these were heard rushing up.
“Must git in here if can—quick!” whispered the girl.
It was a desperate attempt; but more dangerous to remain still or
attempt to run further. They crept rapidly forward, and at a moment
when the backs of the startled Indians were toward them, darted
inside.
“This council-house,” said the girl. “Mebbe not look here soon. Best
hide up there!”
She hurriedly pointed overhead to rude beams laid across from side
to side. Half the space was floored with small rough logs. The cabin
had evidently been reared by some French trapper. With a lightning
movement Scarred Eagle lifted her up, almost as soon as the
suggestion was made, and as she obtained a footing he sprung up
after her.
For the time they were safe. Words can give no idea of the
excitement and confusion that now prevailed. It was frenzied. The
last fifteen minutes had marked the death of Heavy Sleep and the
renegade, the escape of Mace, the occurrence of the shots; and as a
climax, some other deadly, unseen foe had snatched one from
captivity on whom the savages had calculated to execute a terrible
vengeance! No wonder these events, so rapidly succeeding each
other, made them crazy with alarm and confusion.
Scarred Eagle and Moorooine lost not a second in moving close to
the eaves of the roof and stretching themselves at length.