Graphology:

Yazıların incelenmesiyle, yazan kişinin karakterinin belirlenmesine yönelik çalışmalara batıda Grafoloji
(Graphology) denilmektedir. Yazıdan hareket ederek onu yazanın fiziksel-ruhsal kişiliğini, zeka yapısını, huy
ve karakterindeki eğilimleri, hangi mesleklere yatkın olduğunu, hangi hastalıklara yakalanma olasılığı
bulunduğunu vb. ortaya koyan, deneysel bir bilim olarak tanımlanmaktadır.
yazı incelemesi yoluyla kişilerin kişiliklerinin, iç dünyalarının ve gizli özelliklerinin belirlenmesi ve buna
göre hareket edilmesi amacıyla; işe eleman seçimi, iş ortağı seçimi, eş seçimi v.b. alanlarda grafolojiye
başvurulduğu bilinmektedir.
Aldatıcı özelliği olan kopya belgelerde el yazısında pek çok açıklanabilir fenomen meydana
gelmektedir:
infrared ışıldama, sister çizgileri, yazı yüzeyi, yazı yazma enstrümanı, plastik laminalar, altında görülen
mürekkep parçalarının difuzyonu nedeniyle aldatıcı özelliği olan kopya belgeler ortaya
çıkarılabilmektedir.
Elektrostatik Arama Aygıtı (ESDA) Elektrostatik arama aygıtı (ESDA) belgelerdeki baskı örneğini
aydınlatan en hassas araç olarak kullanılmaya başlandı. Hatta uygun aydınlatma koşullarında fotoğrafta
ve görsel olarak tanımlanamayabilen yazı izleri ESDA’ da görülebiliyordu.
Kameralar(fotoğraf makinesi) : Üç önemli özelliği ile vazgeçilmezdi, bunlar; suç delillerinin tesbiti,
delillerin fotoğraf ile gösterilmesi, çıplak insan gözünün duyarlı olmadığı suç delillerinin görünür hale
getirilmesidir.
Belge incelemelerinde kullanılan genellikle iki çeşit mikroskop vardır: Stereo mikroskop ile üç boyutlu
büyüklük elde edilir böylece silintiler, değişiklikler ve diğer problemler gerekli büyütme ile araştırıla
bilinir. Karşılaştırmalı mikroskop ise inceleme konusu belge ile karşılaştırma konusu belge arasında
mukayese yapmaya yardımcı olur.
(VSC); Yalnızca renkli mürekkeplerdeki farklılıkları göstermekte kullanılmaz aynı zamanda rutin el yazısı
incelemelerinde de kullanılmaktadır. Gerçek zamanlı olarak incelenen belgeyi büyütür ve bulguları
görmeyi sağlar. Basınç ve haritalama gözükür
Spektroskopik yöntemler;
Raman spektroskopi (RS), infrared attenuated total reflectance (IR-ATR), Raman ve surface enhanced
resonance Raman spektroskopi (SERRS) yöntemleridir. Raman spektroskopi (RS) mürekkep
farklılıklarını öğrenmede kullanılan metodlardan biridir ve belge inceleme pratiğinde gittikçe artan
sıklıkta kullanılmaktadır. Mikro raman spektroskopi ise, adli bilimlerde farklı alanlardaki uygulamalarının
dışında tükenmez kalem ve yazıcı mürekkep analizi incelemelerinde de başarıyla kullanılmaktadır.
Bilişim Suçları
1.Bilgisayar Sistemlerine ve Servislerine Yetkisiz erişim; Anayasada da belirtilen “Özel Hayatın Gizliliği”
maddesine aykırı olarak teknolojik dinlemelerin yapılmasıdır.
2.Bilgisayar Sabotajı; 1. Bilgisayar teknolojisi kullanarak sistemine sızılan bilgisayardaki bilgilerin
silinmesi, yok edilmesi ve değiştirilmesi. 2. Hedef alınan sisteme uzaktan erişerek değil de bilakis fiziksel
zarar vererek yada sistem başında bulunarak bilgisayardaki bilgileri silmek, yok etmek veya değiştirerek
zarar verilmesi.
3.Bilgisayar Yoluyla dolandırıcılık; Klasik olarak bildiğimiz ve karşılaştığımız dolandırıcılık suçunun
bilgisayar ve iletişim ortamları üzerinden yapılıyor olmasıdır.
4.Bilgisayar yoluyla sahtecilik; Bilinen klasik sahtecilik suçunun, ileri teknoloji ürünlerini kullanarak
yapılmasıdır. Bilgisayar kullanarak üretilmiş sahte para, kimlik, kıymetli evrak v.b. suçunda, yapılacak
incelemede teknik olarak işleyişi incelemek gerekir.
5.Yasadışı Yayınlar; Yasadışı yayınlar; pornografik yayınlar, kişi ve kurumlara karşı işlenen hakaret ve
sövme içerikli sayfalardır.
6.Diğer Suç tipleri; yukarıdakilerin haricindeki diğer suç türleridir.
Adli Belge İnceleme nedir?
Adli amaçlı el yazısı, imza, daktilo, bilgisayar, matbaa vb. yazı-basım incelemeleri ile fotokopi, kağıt,
mürekkep, mühür, kaşe, fotoğraf ve belgelerdeki sahteciliklerin incelenmesi ve belirlenmesi ilgili adli
bilimlerin bölümüdür.
İmza-Yazı İncelemeleri
El yazısı parmak izi gibi kişiye özgüdür. El yazısı ile parmak izi arasındaki fark;
Parmak izi kalıcıdır ve değiştirilemez. El yası bir öğrenme sürecidir ve kişi kendi isteği ile değiştirebilir.

El Yazısını Etkileyen İç Etkenler El Yazısını Etkileyen Dış Etkenler

yorgunluk Hareket
hastalık Bedenin konumu
Alkol, ilaç ve uyuşturucu etkisi Yazı yazılan zemin
Kişinin yaşı Yazı materyalleri (kalem, kağıt)
Kullandığı el

Aynı kişi el yazısı ile iki kez aynı şekilde yazmaz. Birinin, başka birisinin el yazısı karakteristiklerini, bir
metin yazmak veya veya karmaşık bir imza uygulamak bakımından kusursuz şekilde taklit etmesi, ve
aynı zamanda taklit edilmeye çalışılan kişi ile aynı göreceli hız ve beceri ile yazması mümkün değildir.
Öğrenme Süreci
Yazıda alışkanlıklar ve tekrarlar oturana kadar yazı bireysel karakteristik değildir. Kişi bilinçaltı
hareketleri ile yazabildiği zaman.Artık parmak izi gibi el yazısını karşılaştırma yapabiliriz.
• – Faklı iki kişiye ait parmak izi aynı olamadığı gibi, yazıda aynı değildir.Bu karakteristik özellikler
sadece bir yazara özgüdür.
Yazı sistemleri aynı tip te öğrenmiş bireyler arasında sınıfsal benzerlikler vardır.incelemelerde Standart
yazı sistemleri belirlenirse arama daraltılır.
Bireysel Karakteristik Özellikler
Fulaj(baskı izi) olarak da adlandirilan kalem veya benzeri yazi materyallerinin kagit uzerinde olusturdugu
basi izine denir.

Bireysel karakteristik özellikler

Form- Harflerin Tersimi/Yapılışı
• Form yazarın harfleri yaparken izlediği yoldur. (örnei a harfi şekli farklılıkları)
Hareket ve Kalem Baskı İzi-Fulaj
• Hareket bir harfi yapmak veya formu oluşturmak için kalem hamle yoludur.
• Farklı formları ayırt etmek için yardımcı olabilir. 2 harf aynı olabilir fakat farklı yollardan
yapılmış olabilir. Farklı kalem ve mürekkepler Kalem Baskı İzi Fulaj izi faklıdır. Hareket doğrultusunu
belirlemekte yardımcı olur.

Orantı, Yükseklik, Büklümler

• Orantı her bir harfin simetrisidir.Büklümler orantılara benzerdir.Yükseklik bir harfin
yüksekliğinin diğeri ile karşılaştırmasıdır.
Hizalama
• ABİ’de yazının değişmiş olup olmadığını belirlemek veya yazının diğer örneklerin tutarlı olup
olmadığını belirlenir.

Kalem Kaldırma ve Süslemeler

• Kalem kaldırmaları kalem kağıttan kaldırıldığı zaman ve bir kelime veya cümle bitiminde

görülür. Genellikle başlangıçta bulunur.

Hız
• ABİ’de yazının bağıl hızının tespiti ve değerlendirilmesi anahtar belirleyicidir. Hızlı ve yavaş hızları
yazı içinde ikisininde olduğu tutarsız durumlarda ayırt etmek zordur.
İmla/ Kelime ve Harf Aralıkları
• İmla alınan eğitim ve alışkanlıklar nedeniyle oluşur. Kişiye özgüdür.
Temel alışkanlıkları
Temel alışkanlıklar; Tarih yazımı, rakamlar, Büyük küçük harf başlangıç ve dizilişi

İncelenecek Belge
• Orijinal belge tercih edilir Fotokopi tercih edilmese bile zorunlu durumlarda bazen kullanılır.
• ABİ tüm belgelere işaret (tarih- özel no)koyar.
-Kurumsal kaşeler -Delil zincirine dikkat edilir - Başka örnekler varsa onlarla karşılaştırılır.

El Yazısı İncelemeleri
• Buradaki yaklaşım, el yazısı veya imza karakteristiklerinin görsel incelenmesine ve birden fazla el
yazısı metinleri arasında benzerlikler ve farklılıkların bir değerlendirmesine dayalıdır.

Mukayese Örnekler ve Toplanması

• 2 tip mukayese örnekler elde edilir:
– Dikte veya Resmi olarak istenilen.
– Belge düzenleme tarihine yakın ve tercihen bu tarihten önce belgeler aranır.
– Güvenilir yerlerden alınması istenir(Kamu-Banka vb.)
– Ne kadar çok belge olursa o kadar iyi olur.

Mukayese yazı ve imza örneği alma prosedürleri

 Yazı örneği alınacak kişiye uygun ortam sağlanmalı,
 İnceleme konusu belgenin tanziminde kullanılan kalem ile benzer nitelikte kalem temin edilmeli,
tükenmez kalem ile mutlaka örnek alınmalı,
 İnceleme konusu belge kişiye gösterilmemeli ve yazdırılacak metin dikte suretiyle yazdırılmalı,
 Yazı örneği alınacak kişiye nezaret edilmeli,
 İnceleme konusu belgedeki yazılar ile mukayese yazılar aynı içerik, tip ve formada olmalı,
 Oturarak ve ayakta, sağ sol el ile her pozisyonda iki sayfadan az olmayacak şekilde örnekler
alınmalı,
 Yazım işlemi biten kağıt alınmalı, ara verilerek yeni kağıda mukayese yazım işlemi devam
ettirilmeli
 Duruma göre örnek metin yavaş veya hızlı olarak okunmalı, Kişinin eş zamanlı olarak yazmasına
dikkat edilmeli
 İnceleme konusu belgedeki yazılar yanlış yazılmış harfler, kelimeler ve imla hataları içeriyorsa
yazdırılırken doğrusu okunmalı ve şahısların bildikleri şekilde yazmalarına müdahale edilmemeli,
 Yazı örnekleri tarih ve onay içermeli,
 Yazı örneği alınacak kişi sayısı birden fazla ise mukayese yazı örnekleri ayrı zarflarda toplanmalı ve
zarfların üzerine kişinin kimlik bilgileri yazılmalı,
 Kişinin samimi yazılarını içerir mektup, kartpostal, dilekçe, ajanda vb. belgeler temin edilmeli,
 Ekli mukayese yazı forma eksiksiz doldurulmalı Belge aslı gönderilmeli, belge aslı temin
edilemiyorsa bu husus açıkça belirtilmeli
 Mümkün olan en kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalı, Uygun korumalı bir zarf içerisinde
tutulmalı,Aşırı sıcaktan ve şiddetli ışıktan uzak kuru bir ortamda saklanmalıdır.
  Gereğinden fazla belgeye dokunulmamalı, belge katlanmamalı, kesilmemeli yırtılmamalı iğne
veya zımba ile delik açılmamalı, işaretlenmemeli
 Zarf içerisinde saklanacak veya nakledilecek ise zarfın yapıştırılması ve mühürlenmesinde
kullanılan kimyasal ile belgenin teması önlenmeli

Dikkat edilecek hususlar

Çizgi kalitesi, kelime ve harf aralıkları, oran- yükseklik, genişlik, boy, kalem kaldırma ve bağlantıları,
bağlantı hareketleri, başlangıç-bitiş hareketleri, olağandışı harf oluşumu, Fulaj-baskı kalem izi, eğim,
temel alışkanlıklar, süslemeler, Noktalama-çizgi yeri- i’nin noktası, t’nin çizgisi

SAHTECİLİK
• Gerçekte olmayan bir belge düzenlemek veya gerçek bir belge üzerinde tahrifat yapmak veya/ve
bu belgeyi kullanmaktır.
Parada Sahtecilik (m.197), Kıymetli Damgada Sahtecilik (m.199), Mühürde Sahtecilik (m.202), Resmi
Belgede Sahtecilik (m.204), Resmî Belgeyi Bozmak, Yok Etmek veya Gizlemek (m.205), Resmî Belgenin
Düzenlenmesinde Yalan Beyan (m.206), Özel Belgede Sahtecilik (m.207), Özel Belgeyi Bozmak, Yok
Etmek veya Gizlemek (m.208), Açığa İmzanın Kötüye Kullanılması (m.209) suçları olarak düzenlenmiştir.
Resmî belgede sahtecilik

⚫ MADDE 204. - (1) Bir resmî belgeyi sahte olarak düzenleyen, gerçek bir resmî belgeyi başkalarını
aldatacak şekilde değiştiren veya sahte resmî belgeyi kullanan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis
cezası ile cezalandırılır.

⚫ (2) Görevi gereği düzenlemeye yetkili olduğu resmî bir belgeyi

sahte olarak düzenleyen, gerçek bir belgeyi başkalarını aldatacak şekilde değiştiren, gerçeğe aykırı
olarak belge düzenleyen veya sahte resmî belgeyi kullanan kamu görevlisi üç yıldan sekiz yıla kadar hapis
cezası ile cezalandırılır.

⚫ (3) Resmî belgenin, kanun hükmü gereği sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli olan belge
niteliğinde olması hâlinde, verilecek ceza yarısı oranında artırılır.
*TÜRK CEZA KANUNU, Kanun No. 5237 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Kamu Güvenine Karşı Suçlar…

⚫ Resmî belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek

⚫ MADDE 205. - (1) Gerçek bir resmî belgeyi bozan, yok eden veya gizleyen kişi, iki yıldan beş yıla
kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçun kamu görevlisi
tarafından işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.

⚫ Resmî belgenin düzenlenmesinde yalan beyan

MADDE 206. - (1) Bir resmî belgeyi düzenlemek yetkisine sahip olan kamu görevlisine yalan beyanda
bulunan kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
SAHTECİLİK TÜRLERİ
MADDİ SAHTECİLİK
1. TÜMDEN SAHTECİLİK
2. KISMİ SAHTECİLİK
FİKRİ SAHTECİLİK
1-TÜMDEN SAHTECİLİK
Sahtecilik ilgi alanı belgenin tamamının sahte olarak düzenlenmesidir. Sahteciliği yapan, geçerli olan bir
belgenin tamamını sahte olarak doldurur veya gerçekte olmayan yada olan bir belgenin benzerini

düzenler. sahte belgeler orijinallerinden bir takım farklılıklar taşırlar. Baskı kalitesi, kağıt yapısı, ebatlar,
matbu yazı biçimi, rakam ve desenlerdeki karakteristik özellikler yönünden farklılaşır.
Boş bir pasaport, ehliyet, çek, doğum tutanağı, vb. Belgelerin alınarak doldurulması, mühürlenmesi ve
imzalanması bu tür sahtecilik olayına örnektir.
2-KISMİ SAHTECİLİK
İlgili ve yetkililer tarafından düzenlenmiş bir belge üzerinde silinti, kazıntı, karalama, lekeleme, ilave
ve eklemeler yapılmasıdır. Belgede bulunan kelime, rakam ve işaretlerin değiştirilerek tarih, anlam
veya miktar bakımından tahrifata uğratılmasıdır.
KISMİ SAHTECİLİĞİN AMAÇLARI;
1. Miktar Yönünden

⚫ Çek, bono, Kontrat, vb. kıymetli belgelerin değer gösteren bölümleri üzerinde değişiklik
yapılması işlemidir.
2. Tarih Yönünden

⚫ Belgeler üzerinde önemli olan tarihler üzerinde değişiklik yapmaktır. Örneğin Geçerlilik süresi
6.5.2005 olarak belirtilmiş bir pasaport üzerinde 5 rakamlarının 9 rakamına dönüştürmek
suretiyle yapılarak geçerlilik süresinin 6.9.2009 olarak değiştirilmesidir
3. Anlam Yönünden

⚫ Belge içerisindeki bilgilerin ifade ettikleri anlamlar açısından değiştirilmesidir. ÖRNEK: Bu yönden
yapılan sahtecilikler genelde isim, doğum yeri, meslek, vb. hanelerinde yapılan değişiklikler ile
senet ve sözleşme gibi metinlerinde yapılansilme ve eklentiler şeklinde yapılmaktadır.
Aidiyeti yönünden :
 ⚫ Bir belge üzerinde kişiye ait olabilecek bilgi ve fotoğraflar üzerinde tahrifat yapılmasıdır

KISMİ SAHTECİLİK USULLERİ;

Kıymetli belgeler (hüviyet, pasaport, sürücü belgesi, çek, senet, vb.) sosyal yaşantımızın her safhasında
kullanılan belgelerdir. Çeşitli nedenlerle tahrif edilerek orijinalliği bozulan belgelerin üzerinde
oluşturulan kısmi sahtecilik şekilleri şunlardır.
1.İLAVE,
Mevcut harf ve rakamların sonuna, başına, ortasına yeni harf ve rakamların eklenmesidir.
İlave suretiyle yapılan sahtecilik olaylarında yapılan incelemeler;
1. Yazma araçlarının (kalem ve mürekkep) incelenmesi,
2. Belge üzerinde bulunan çizgilerinin incelenmesi,
3. Baskı-Fulaj izi incelemesi,
4. Mürekkep çizgilerinin birbirini kesmesi(hangi çizginin altta yada üstte olduğu),
5. Uygunluk; yayılma aralıkları
2.SÜRŞARJ,

⚫ Mevcut harf rakam ve işaret üzerinde oynama yaparak şeklini değiştirip yeni harf, rakam veya
işaretoluşturulmasıdır. “5” rakamının “9”, “1” rakamının “4”,“c” harfinin “d” olarak
değiştirilmesidir. Sürşarj ile yapılan sahtecilikler genelde;
1. Mikroskop altında inceleme,
2. Fulaj izi inceleme,
3. Fotoğraf yöntemi inceleme (ışığa duyarlılığı az film kullanılarak renk tonu farkı ortaya
çıkartılır.),
4. Ultraviole ve infrared ışık kaynakları ile inceleme,
5. Fiziksel incelemelerle ortaya çıkartılır.
3.LEKELEME VE KARALAMA,
Görünmesi istenmeyen harf, rakam ve kelimelerin, karalama veya lekeleme yoluyla üzerinin
kapatılmasıdır. Karalama, belgenin düzenlenme aşamasında kullanılan kalem veya makine ile yapılırsa,
sahteciliğin ortaya çıkarılması hemen hemen imkansızdır.
Karalama işlemi belgenin düzenlendiği kalem veya makineden farklı ise, belge üzerine değişik açılardan
ışık verildiğinde karalamanın altında yazılı harf veya rakamın tespit edilmesi mümkündür.
Ultraviole ve infrared alanda farklı dalga boylarında ışık vermek suretiyle karalamanın altındaki orijinal
yazı, resim, vb. ne olduğu çıkartılabilir. Karalamayı çıkartmak için kimyasal çözücüler de kullanılabilir
fakat bu çözücüler karalanan yazıyı da bozması mümkündür. Karalama ve lekeleme üzerinde
uygulanacak kimyasal çözücüler sonrasında yazı meydana çıkarıldıktan sonra, mutlaka fotoğraf ile tespit
edilmesi gerekir.

4.SİLME VE KAZIMA,
Kimyasal ve fiziksel yolla yapılır. Kimyasal sıvılar kullanılarak yapılan silmeye kimyasal silme, silgi, jilet,
çakı, vb. kesici cisimlerle yapılan silme işlemine fiziksel silme denir.
Fiziksel Silme

⚫ Silgilerde sertliği sağlayan maddeler, içine karıştırılan kükürt ve zımpara tozlarıdır. Silgi bu
maddelerin karışım oranında sertlik kazanır.
Kağıt yüzeyinin aşındırdığı grafit çubuğuna ait zerreler yüzeydeki çukur yerlere dolmak suretiyle çizgi
veyayazıyı meydana getirirler. Kağıda sürtülen silgide de olay aynıdır. Silginin kağıt yüzeyine sürülmesi
ile üzerine grafit tozlarının yapışmış olduğu lastikparçacıkları yuvarlanırlar ve beraberlerinde grafit
tozlarını da götürürler. Böylece, kağıdın bir kısmı grafitten temizlenerek yazı silinmiş olur.
Fiziksel olarak yapılan silme işlemlerinde
kullanılan araçlar, kağıt yapısı içindeki kolaj maddesi üzerinde deformasyon (tahrifat) meydana
getireceğinden, kağıdın bir bölümündeki parlaklık kaybolur ve kağıt
kılcal lifleri kalkar. Ayrıca bu bölgede kağıt kalınlığı incelir. Silinen yere tekrar yazı
yazılırsa mürekkep dağılır.
1. Parlaklık incelemesi, Ultraviole incelemesi,
2. İyot buharına tutma,
3. Stereomikroskop incelemesi,
4. Şeffaflık incelemesi,
5. Kağıt kalınlığının ölçülmesi,
6. Kağıt-Selülöz liflerinin incelenmesi şeklinde yapılır.
KİMYASAL SİLME

⚫ Kimyasal yolla yapılan silme işleminde, fiziksel yolla yapılan silme işleminde olduğu gibi kağıt
üzerinde bir deformasyon meydana gelmemekle birlikte, harf ve
rakamların etrafında renk değişiklikleri olabilir.Bu işlemin ana prensibi mürekkebin renksizleştirilmesidir.
Yazılar silinmiş değildir.
Görünmez duruma gelmiş yazılardaki baskı kalitesi düşük olsa da mevcuttur ve bu yazılar tekrar ortaya
çıkartılabilir. Silinmiş yazıların okunmasında fiziksel ve kimyasal uygulamalardan herhangi biri kullanılır.
5. ESKİTME, YAKMA VE YIRTMA

⚫ Belgeler üzerinde bulunan bazı kayıtların veya yapılmış tahrifatların yok edilmesi amacıyla bu
yöntemlere başvurulur.

⚫ Belge, okunamayacak şekilde buruşturularak kağıt lifleri bozulur. Kağıt yırtılır veya yakılır. Yakılan
belgelerin parçalanmadan toplanmasına dikkat edilmelidir. Aksi durumda, yapılacak
 incelemedensonuç alınması imkansızlaşır. Yırtılarak okunamayacak kadar küçük parçalara
ayrılmış belgeler toplamak ve birleştirmek suretiyle okunabilir hale getirilebilir.

GÜVENLİKLİ BELGELER, ULUSLARARASI STANDARTLAR

VE BELGE SAHTECİLİĞİ TÜRLERİ

 ÖSYM Belgeleri
 Kira ve Satış Sözleşmeleri
 Fatura, Makbuz ve Dekontlar
 Beyanname ve İbraname gibi belgeler
 İhale Teklif Mektubu
 Banknot vb.
 Örgütsel Doküman
 Diğer Belgeler (Yerli ve Yabancı Kimlik ve Seyahat Belgeleri, Vize Etiketleri, Sürücü Belgeleri ve Nüfus
Cüzdanları, Motorlu Araç Trafik ve Tescil Belgeleri, Çek ve Senetler, GSM Abonelik Sözleşmeleri,
Bankacılık Sözleşmeleri, İntihar-Tehdit-Hakaret Notu ve Dilekçeler, Reçeteler)
Güvenlikli belge nedir?
Güvenlikli dokümanlar, yasal bir amaç için yetkili makamlarca üretilen, sahteciliğe karşı korunmak üzere güvenlik
unsurları ve üretim özellikleri itibariyle orijinal olduklarının tespitine imkan veren, özel olarak dizayn edilmiş ve
üretildikleri andan itibaren değerli olan para veya kimlik kartları gibi belgelerdir.

Güvenlikli belge türleri**

 Pasaport

 Kimlik belgesi

 Vize ve İkamet tezkeresi

 Sürücü belgesi ve araç dokümanları

 Banknot, çek, banka/kredi kartları, senetler, hisse senetleri ve tapu senedi

 Doğum, evlenme, ölüm ve vatandaşlık belgeleri

 Eğitim ve sağlık sertifikaları,

 Resmi mühürler ve patent hakkını ifade eden bandrol vs. unsurlar

 Biletler

Güvenlikli belgelerin ortak unsur ve standartları

 ICAO 9303
- Makineyle okunabilir alan (MRZ)
- Biometri
 Avrupa Birliği mevzuatı (2252/2004)
- güvenlikli kağıt ve materyal
- kişisel bilgiler sayfası
- baskı teknikleri
- kopyalanmaya karşı koruma
 - tanzim teknikleri
 ISO 7810
- standart şekiller, ebatlar vs. ID 1, ID 2, ID 3

Belgelerin önemi ve tanzim eden makamın mevcut kaynaklarına bağlı olarak farklı seviyelerde belge
güvenliği unsurları bulunmaktadır. Yüksek nitelikli güvenlik unsurları hem karmaşık hem de yüksek
maliyetlidir, bu nedenlerle sahteciler tarafından ulaşılması güçtür.
BELGE SAHTECİLİK TÜRLERİ
1-Külli sahtecilik
Tamamıyla taklit edilen belgeler veya belgeye benzeyen yazılı evraklardır.
2-Kısmi sahtecilik
Bir belgenin esas içeriğinin sonradan yetkisiz bir şekilde değiştirilmesidir.
Türleri: Fotoğraf değişikliği, verilerde değişiklik, sayfa değişikliği, damga ve vize sahteciliğidir.
!Belgede sahtecilikde türler
Uydurma belge: Mevcut ülkelere ve kurumlara ait belgelerin aslından farklı şekillerde düzenlenmesi
Hayali belge: Aslında mevcut olmayan devletlere ve kurumlara ait belgelerdir
Kamuflaj belge: Günümüzde artık mevcut olmayan veya başka isimle mevcut olan ülkelerin belgeleridir

Başka birinin kimlik belgelerinin kullanılması:

Orijinal bir belgenin, başka bir kişi tarafından kullanılmasıdır (özellikle pasaport hamiline benzeyen bir şahıs
tarafından). Başka bir kişinin belgeleri istismar edilmektedir.

Sahte belge ibrazıyla gerçek belge temin etme:

  Başvuruda sahte bilgilerin verilmesi
 Rüşvet alan memurların veya kurumların düzenlediği belgeler
 Boş belgelerin çalınması

Nüfus Cüzdanlarının
Güvenlik Özellikleri ve Sahtecilik
1. Orijinal nüfus cüzdanları,
Nüfus cüzdanlarında güvenlik özelliği olarak, kağıt ve baskı kalitesi, UV ışığına duyarlı baskı, soğuk ve ıslak
mühür sayılabilir.
2. Tamamen sahte nüfus cüzdanları,
Bir nüfus cüzdanının sahte yada tahrifatlı olup olmadığını anlamak, bazı durumlarda çıplak göz ile
yapılacak kontrol ile mümkün olabileceği halde, çoğunlukla UV lambası, basit bir büyüteç yada harici bir
ışık kaynağının kullanılması ile mümkündür
A) Baskı kalitesi
Nüfus cüzdanları Damga Matbaası Genel Müdürlüğünce sürekli aynı baskı kalıpları ve yöntemleri
kullanılmak suretiyle basılırlar. Ofset baskı ve Tipografik baskıdır ve Hatların keskinliğini kontrol edin.
(Ofset baskı makineleri bugün hemen tüm matbaalarda kullanılmaktadır. ofset baskı yaygın olarak
kullanılmakla birlikte, güvenlik renk tonlamalarıyla sağlanmaktadır.)

B) Baskı arıza ve işaretleri

Tekrarlayan ve standart olarak var olan kasıtlı yada kasıtsız olarak belgelerde bulunabilecek baskı arızaları
kontrol edilmesi gereken özelliklerdendir. Bu arızaların kontrol edilen belgede bulunması, o belgenin mutlaka
hakiki olduğu anlamına gelmez.

C) Seri Numarası

Nüfus cüzdanlarında basılı bulunan seri numaraları basit bir kontrol ile sahteliği belirleyici bir unsur olabilir.
Nüfus Cüzdanlarında bulunan seri ve sıra numaraları her zaman tipografik baskı yöntemi ile oluşturulur.

• Erkekler için üretilenlerin seri numaraları her zaman tek rakamdır.

• Kadınlar için üretilenlerin seri numaraları her zaman çift rakamdır.

• Baskı tekniği yönünden daha önce seri harf grubu tipo/letterpress/yüksek baskı tekniği ile basılırken
20.08.2008 tarihinden sonra erkek nüfus cüzdanlarında ‘M11’ serisinden itibaren, kadın nüfus cüzdanları
ise 23.08.2008 tarihinden sonra ‘K10’ serisinden itibaren ofset tekniği ile basılmıştır.

Nüfus cüzdanlarının seri numaralarının basım sırası ise:

• A-01/B-01/C-01/D-01/…/Z-01 şeklinde ilerlemektedir.

• Buna göre; erkek nüfus cüzdanı için J-05 serisi I-07 serisinden önce basılmış demektir.

• Kadın nüfus cüzdanları için ise P-04 serisi O-06 serisinden önce basılmış demektir.

! Tipografik baskı, kalıp üzerinde yüksekte bulunan baskı alanının zemine baskı ile aktarılması yöntemine verilen
addır.
 D) Soğuk ve Islak Mühürler

Bazı durumlarda, mühürlerin kontrol edilmesiyle bir nüfus cüzdanının sahte olup olmadığı kolaylıkla anlaşılabilir.
Nüfuz cüzdanlarına, düzenleme sırasında bir bölümü fotoğraf üzerine gelecek şekilde soğuk mühür, arka yüzüne
de ıslak mühür tatbik edilir. Tanzim eden makam olarak gözüken hanede bulunan içerik ile mühür izlerinin içeriğini
karşılaştırmak son derece önemlidir.

E) Uv özellikleri

Ultraviyole ışığı altında yapılacak kontroller, gerek tamamen sahteliği ve gerekse tahrifatları belirlemede son
derece önemlidir.

Nüfus cüzdanlarında UV ışığı altında yapılan kontrolde iki temel özelliğe bakılır;

• Bunlardan birincisi kağıt kalitesi,

• Diğeri de ön yüzde bulunan ve yalnızca UV ışığı altında görünür hale gelen “TÜRKİYE CUMHURİYETİ”
ibareleri, Seri Numaraları ve Ay-Yıldız motifidir.
UV tepkimeli baskı uygulamasına;

• Erkek Nüfus Cüzdanları için 10.02.1998 tarihinde I-07/000001 seri numaralı cüzdanından,

• Kadın nüfus cüzdanları içinse 20.05.1998 tarihinde O-06/000001 seri numaralı cüzdanından
başlanılmıştır.

• UV ışığı altında tepkime veren mürekkepler artık ticari olarak temin edilebildiğindenbu tür baskıların
yapımı kolaylaşmış ve UV tepkimesi tek başına güvenilir olmaktan çıkmıştır.

3. Tahrifatlı nüfus cüzdanları,

Fiziksel,
Dikkatli bakıldığında çıplak göz ile tespiti mümkün olmakla birlikte bazı durumlarda yalnızca UV ışığı
altında görülebilir. Nüfus cüzdanlarında öncelikli olarak doğum tarihinin yıl grubu birler ve onlar
basamağında görülür.
Kimyasal,
Maddenin uygulandığı bölümde sararma, renk değişikliği ve kağıt yüzeyinde kısmi deformasyon en
önemli belirtileridir. Genellikle doğum tarihi yıl grubunun birler ve onlar basamaklarında yada tarihin
tamamında rastlanır.Tüm yazılı alanlara uygulandığı da görülür. Makine yazılarını kimyasal yolla silmek
güçtür. Bu nedenle çoğunlukla mürekkepli kalem ile yazılmış belgelerde rastlanır. UV ışığı altında
kolaylıkla tespit edilebilir.
İlave yada
Bazı durumlarda belgede bulunan ibarelerin üzerine, başına yada sonuna ilaveler yapılmak suretiyle
belgenin anlam ve bütünlüğünün değiştirildiğine rastlanır.Tespiti genellikle güçtür.
Sürşarj Şeklinde olabilirler.
4. Fotoğraf değişikliği,
Fotoğraf değişikliği yapabilmek için;
 PVC kaplamanın açılması,
 Halen mevcut fotoğrafın çıkarılması,
 Yeni fotoğrafın yapıştırılması,
 Gerekli ise doğum tarihi ve diğer bilgilerin tahrif edilmesi ve
 PVC kaplamanın yeniden yapılması Gereklidir. Yapılan tüm bu işlemler sırasında sonradan tespit

edilebilecek bazı bulgular oluşur.

Fotoğraf değişikliğinde aşağıdaki bulgulardan bir yada birkaçına rastlamak mümkündür;

 Sahte mühür,
 Çift (mükerrer) mühür izi,
 Parça eksikliği,
 Kart yüzeyinde deformasyon,
 Aşırı büyük fotoğraf,
  Fotoğraf kesim bozuklukları,
 Yapıştırıcı artıkları,
 Çift PVC kaplaması.
 Parça Eksikliği

5. Sahte bilgi ve belgelere istinaden temin edilen nüfus cüzdanları,

Başka bir kişinin kimlik belgelerini kullanarak edinilen nüfus cüzdanlarıdır.
Bazı durumlarda kardeş yahut akrabaların kimlik bilgileri kullanılabildiği gibi, bazen de farklı yollar
ile temin edilen her hangi bir kişinin kimlik bilgileri kullanılır.
İlk aşamada nüfuz cüzdanı kayıp ve değiştirme belgesi temin edilir. Daha sonra bu belge ile Nüfus
Müdürlüklerine başvurularak, üzerinde kendi fotoğrafı bulunan ancak kimlik bilgileri başkasına ait
nüfus cüzdanı düzenlettirilir.
Ortak özellikleri;
• Yeni tarihli oluşu,
• Kayıp yahut yenileme nedeniyle verilmiş oluşu,
• Demografik bilgilerin ibraz eden şahıs ile örtüşmemesi.
6. Fotoğraf benzerliği.
Başkasına ait nüfus cüzdanının kullanılmasıdır.
Nelere Dikkat etmeliyiz?
• Matbu basım net ve düzgün mü?
• Soğuk ve sıcak mühür izleri mevcut mu ve muntazam mı?
• Mükerrer soğuk mühür izi var mı?
• Tanzim eden makam ile mühür içerisindeki ibareler uyuşuyor mu?
• Fotoğraf kenarlarında yapıştırıcı bakiyeleri var mı?
• Kart yüzeyinde (fotoğraf kenarlarında) deformasyon var mı?
• Fotoğraf olması gerekenden daha büyük mü?
• Işığa tutulduğunda fotoğraf altında soyulmalar yada yazı eksiklikleri görülüyor mu?
• Bilhassa doğum tarihinin yıl grubunda deformasyon ve sararma belirtileri var mı?
• Nüfus cüzdanı “KAYIP” ya da “YENİLEME” nedeniyle mi verilmiş? Öyle ise tanzim tarihi çok yeni
mi?

TÜRKİYE CUMHURİYETİ YENİ KİMLİK KARTLARININ GÜVENLİK ÖZELLİKLERİ

ISO standartlarında polikarbon malzemeden üretilmiştir.
Zemin baskısı ofset baskı tekniği ile oluşturulmuştur.
IR Işık Altındaki Görüntüleri ile güvenlik oluşturur.
Mikro Yazı içerir.
MLI Lazerle yakma (laser engraving) yöntemiyle oluşturulan güvenlik özelliklerinden bir tanesidir.
Karakteristik özelliği bakış açısına bağlı olarak görülebilen iki çeşit bilgi içermesidir. Bu güvenlik
özelliğinde bakış açısında belgeye yandan açılı bir şekilde bakıldığında görülür.
Dovid (Diffractive Optically Variable Image Device): Farklı açılarda farklı renkte görüntüleri
barındıran optik değişkenli resimlerdir.
Optik Değişken Mürekkep (OVI): Optik değişken pigmentler barındıran, bakıldığı ışığın açısına bağlı olarak
değişik renklerde görünen mürekkeptir
Giyoş (Guilloches / fine line patterns): Güvenli belgelerin özellikle zemin baskısında, geometrikmotifler
olarak düzenlenmişiç içe geçmiş sürekli hatlardanoluşan girift desenlerdir
Fotoğraf: lazerle yakma yöntemi ile oluşmuştur.
Kişiselleştirme - Lazerle Yakma (Laser Engraving: Lazerle yakma yöntemiyle Polikarbon materyal üzerine
istenen bilgiler aktarılmaktadır.
MRZ: Makine tarafından okunabilen optik alan
Temaslı Yonga (Çip): Kişisel bilgilerin yüklendiği elektronik devre
Barkod: Elektronik tarayıcıyla okunabilen ve kişinin TC Kimlik Numarasını içeren bölüm

MLI DOVİD

GİYOŞ
OVI

MRZ
Lazerle yakma

Temaslı yonga (çip) Barkod

Ofset Mikro yazı

ESKİ TİP SÜRÜCÜ BELGELERİNİN TANZİMİ, GÜVENLİK UNSURLARI VE YAPILAN SAHTECİLİKLER

 Sürücü Belgelerinin kartları yekpare (bütünleşik) bir yapıya sahiptir.

 Kart üzerindeki kimlik bilgileri ilgili bölümler elektrikli daktilo ile doldurulur.
 Kart yüzeyindeki fotoğraf yerleştirilecek bölüm özel bir kesme aleti ile kesilir. Şahsa ait fotoğrafta,
yerleştirilecek bölüme uygun kesilir.
 Bütünleşik haldeki belge perforeli kısımlardan ikiye katlanır. Arasına yapıştırıcı özellikte olan bir
katman konur. Fotoğrafın hanesine yerleştirilmesinden sonra lamine işlemine geçilir. Belgeye ara
katmanın ve fotoğrafın yerleştirilmesinden sonra lamineyle birlikte lamine makinesine ait bir kartuş
içerisine konulurlar.
 Belgeye mühür izi ve plaka numarasını oluşturacak özel bir plaka konur.
 Belge lamine makinesi içerisine konur ve bir bütün haline getirilir.
  Belge lamine makinesinden çıktıktan sonra kesim aparatı kullanılarak belgenin kenarları düzgün
formda kesilir.

!Sürücü belgeleri, Z250004-Z999999’den başlayarak bitiminde AA000001-AA999999, AB000001-

AB999999 serilerde basılacaktır. Bu serilerden önce basılmış olan sürücü belgelerinin farklı zamanlarda açılan
ihaleler yoluyla değişik firmalara yaptırılmıştır. Bu nedenle, firmaların yapmış olduğu kartlarda, kart yüzeyleri ile
ilgili bir standart bulunmamaktadır.

! Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından üretimi gerçekleştirilen sürücü belgelerinin seri
numaraları, gün ışığında bakıldığında siyah renkte görülürken, UV (Ultra-Viole) ışık altında sarımtrak bir renk
vermektedir.

! Yeni serilerdeki sürücü belgelerinin seri numaraları, numaratör (letterpress, yüksek baskı) sistemiyle
oluşturulmaktadır.

! AD serisi Sürücü Belgelerinin bitiminde AE serisi Sürücü Belgelerinde kullanılacak yeni lamine üzerinde çıplak
gözle görülmeyen UV ışıkta görülen “TÜRKİYE CUMHURİYETİ” yazısı ve “ANITKABİR” resmi vardır.

! Matbu karakterlerde, imla hataları ve eksiklikler görülebilir

Fotoğraf değişikliğine şüphe uyandıracak bulgular

• Kart yüzeyinde çift kat lamine mevcut ise,

• Belgedeki mühür izi, fotoğraf üzerine denk gelen bölümünde bulunmuyor ise,

• Fotoğraf üzerindeki mühür izi ile belgedeki devamı birbirini tamamlamıyor ise,

• Fotoğraf tam olarak fotoğraflı bölüme denk gelmiyor ise,

• Fotoğraf kenarları düzgün formda kesilmemiş ise,

• Kartın fotoğraflı bölümünde kırılmalar mevcut ise, Belgeye şüpheyle bakılmalıdır.

YENİ TİP SÜRÜCÜ BELGELERİNİN GÜVENLİK UNSURLARI

polikarbonat malzemeden üretilerek 01.01.2016 tarihinden itibaren kullanılmaya başlanmıştır.

• Sürücü Belgesi kartı, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nce hazırlanmakta olup, Sürücü
Belgesinin kişiselleştirilmesi ise EGM Pasaport ve Güvenli Belge Daire Başkanlığınca yapılmaktadır.

• Sürücü Belgesi kartı, 85.60 x 53.98 mm boyutlarında ve 0,76 mm kalınlığındadır.

• Sürücü Belgesinin ön yüzündeki 4b bölümünde geçerlilik süresi bulunmaktadır. Ayrıca, geçerlilik süresi
sürücü belgesinin sınıfına göre değişiklik göstermekte olup, bu süre 10 yılı geçmemektedir. (M, A1, A2, B1,
B, BE, F ve G sınıfları 10 yıl, C1, C1E, C, CE, D1, D1E, D ve DE sınıfları ise 5 yıl geçerlidir.

• Sürücü Belgesi kartı, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nce hazırlanmakta olup, Sürücü
Belgesinin kişiselleştirilmesi ise EGM Pasaport ve Güvenli Belge Daire Başkanlığınca yapılmaktadır.

• Sürücü Belgesi kartı, 85.60 x 53.98 mm boyutlarında ve 0,76 mm kalınlığındadır.

• Sürücü Belgesinin ön yüzündeki 4b bölümünde geçerlilik süresi bulunmaktadır. Ayrıca, geçerlilik süresi
sürücü belgesinin sınıfına göre değişiklik göstermekte olup, bu süre 10 yılı geçmemektedir. (M, A1, A2, B1,
B, BE, F ve G sınıfları 10 yıl, C1, C1E, C, CE, D1, D1E, D ve DE sınıfları ise 5 yıl geçerlidir.
Resmi veya Özel belge
• Yazılı olması gerekir.
• Yazı, hukuki değer taşıyan içerikte olmalı.
• Belgede yazı ve imza içermelidir.
• Yazı veya imza taşınabilir bir nesnenin üzerine yazılmış olmalıdır.
• Yazıyı düzenleyenin belirli olması gerekir.
• Bir anlam ifade etmesi gerekir.
• Yazı hukuki değer ve sonuç doğurmalı.
• Resmi belge «bir memur tarafından görev ve fonksiyonu nedeniyle düzenlenen yazı olarak
tanımlanmıştır. (nüfus cüzdanı, ruhsat, tutanak vs )
Bir belgenin resmi belge niteliği taşıması için 3 unsur olması gerekir.
1. Belge kamu görevlisi tarafından düzenlenmiş olmalı,
2. Kamu görevlisi belgeyi görev gereği düzenlemiş olmalı,
3. Belge yasalarla belirtilen yöntem ve biçimsel koşullar içermeli.
Özel Belgeler
• Resmi belge niteliği olmayan 5237 S.y.TCK 210/1. maddesi uyarınca resmi belge hükmünde
sayılmayan her türlü belge özel belgedir.
• Örnek: ihbar yazısı, teminat mektubu, vergi beyanı, kira sözleşmesi, tahliye taahhüdü vb.
Resmi belge hükmünde özel belgeler:
5237 S.y. TCK 201/1.Maddesi resmi belge hükmünde kabul edilen belgeler
• Emre veya hamile yazılı senet- çek
• Hisse senedi
• Tahvil ve vasiyetnamedir.
 • BELGELERDE ALDATMA

İĞFAL KABİLİYETİ (BELGELERDE ALDATMA )

 Yetkililerin ve ilgililerin sahte dokümana ilk bakışta, dokümanın bir bütün olarak sahteliğinin
nazari dikkatlerini çekip-çekmeyeceği hususudur.
 Tamamen sahte üretilmiş nüfus cüzdanı, sürücü belgesi, pasaport, sağlık raporu, banknot, vb.
dokümana ilk bakışta dokümanın tümden sahte olduğunu anlayabiliyorsa ALDATMA
KABİLİYETİNE HAİZ OLMADIĞI,
 Tamamen sahte olduğunu ANLAŞILAMIYOR ise ALDATMA KABİLİYETİNE HAİZ OLDUĞU
 Bu evrak bilirkişi ve ilgili kurumlarca inceleme sonucu ancak anlaşılabilir.
 Örnek; Renkli fotokopi yöntemiyle üretilmiş bir nüfus cüzdanı ile bankadan kredi formu
doldurarak
 kredi çekmeye çalışan,
 şirket kurmaya çalışan,
 noter vasıtasıyla bu belgenin fotokopisini onaylatan, çek karnesi tedarik etmeye çalışan,
 ev veya arsa satın alıp tapu belgesi çıkartmaya çalışan,
 vasıta satın alıp ruhsat çıkartmaya çalışan,
 Yani üretilmiş dokümanın sahteliğinin ilk bakışta fark edilmemiş olması dokümanın aldatma
kabiliyetine haiz olduğu, fark edilmiş olması da aldatma kabiliyetine haiz olmadığına örnektir.

Noter onaylı ise

• Eğer noter onaylı fotokopi belge ise; Noter onayı inandırıcılık için yeterli ve geçerli bir özellik
yarattığından, bu tür bir belgede aldatıcılık yeteneğinin bulunduğunu kabul etmek gereklidir.
• Hatta noter onayı, inandırıcılığı çok yüksek kılan, sağlayan ve artıran bir işlem olduğundan
sahtecilik suçunun oluştuğu kesin olarak düşünülebilecektir.
• Ve yine, noter onaylı fotokopi elde etmek, resmi evrakta sahteciliğin aksi sabit oluncaya kadar
geçerli (geçerlilik ve inandırıcılığı güçlü) resmi evrakta sahtecilik suçunu oluşturmaktadır.

SAHTE ATILMIŞ İMZALARDA YAPILIŞ ŞEKİLLERİNE GÖRE YÖNTEMLER

 Üstten kopya metodu,
 Bakarak kopya metodu,
 Serbest taklit (yöntemi) metodu,
 İmza, yazı transferi metodu,
 İnkar kastıyla atılan imza türü metodu,
 Hile ve desise ile yapılan karmaşık tür metodu olarak gruplara ayrılmaktadır.
BAZI KIYMETLİ EVRAKLAR VE SAHTECİLİK
 • Çek
• Senet
• Nüfus cüzdanı
• Ehliyet
• Pasaport
• Araç Ruhsatı
• Sözleşmeler
Senette sahtecilik ve iğfal kabiliyeti
SENET NEDİR: Bir kişinin ödemeye veya yapmaya borçlu olduğu şeyi göstermek amacıyla en az iki kişi
arasında düzenlenen kıymetli bir evraktır. Ticari anlamda senet; satılan bir mal ve hizmetin tutarları
peşin ödenmeyip gelecek bir tarihte ödenmesi için düzenlenen bir belgedir. Senette iki taraf bulunur:
Senette yapılan başlıca aldatma iğfal kabiliyeti vaka örnekleri
SENETTE YAPILAN SAHTECİLİK ÖRNEKLERİ
 Türk Ticaret kanununa göre bono/ senedin nitelikleri belirtilmiş olduğu bunları ihtiva eden matbu
basılmış şekli yanı sıra herhangi bir kağıda aynı nitelikler yazılarak bono/senet düzenlemek
mümkündür.
 Tamamen sahte olarak hazırlanmış bono/ senet. Borçlu-alacaklı yerine gerçek olmayan kişi veya
şirket kaşesi kullanılarak serbest taklitle oluşturulmuş senetler.
 Senette, ödenecek miktarı gösteren rakam ve yazının önüne veya sonuna rakam veya yazı ilave
edilmek suretiyle yapılan sahtecilik.
 Senette zaman aşımını sağlamak için ödeme tarihinde yapılan tahrifat suretiyle yapılan sahtecilik.
 Ödeme tarihinin yılın olmayan gününe yazılması suretiyle yapılan sahtecilik
 Farklı kişilere imzalattırılarak düzenlenen aldatma kastıyla hazırlanmış senetler
 Çalıntı senetlerde hayali kişilerin isim ve imzalarıyla ciranta edilmesi yoluyla oluşturulmuş
senetler
Pasaportta sahtecilik iğfal kabiliyeti
PASAPORT NEDİR: Yabancı ülkelere gidecek olanlara yetkili kuruluşça verilen, yabancı ülke yetkililerinin
kimlik incelemesinde geçerli olan belgedir. Türkiye'de bordo, yeşil ve gri pasaportlar İl Emniyet
Müdürlükleri tarafından
SENETTE YAPILAN SAHTECİLİK ÖRNEKLERİ
 Tamamen sahte düzenlenmiş pasaportlar
 Gerçek kişiye ait fotoğrafının değiştirilmesi yoluyla yapılan sahtecilik
 Mühürlerinin taklit edilmesi yoluyla oluşturulan sahtecilik
 Daha çok havaalanı polislerince kontrollerde şüphelenilen pasaportların laboratuvarda
gerçekleriyle yapılan kıyas sonucu elde edilen başkaca yapılmış sahtecilik.
Sürücü belgesinde sahtecilik iğfal kabiliyeti
EHLİYET NEDİR: Sürücü belgesi veya ehliyet yetkili kurumlar tarafından verilen; karayolunda seyreden
motorlu veya motorsuz araçların bireyler tarafından idare edilebilmesine olanak tanıyan, kimlik işlevi
görebilen resmi belgedir.
EHLİYETTE YAPILAN SAHTECİLİK ÖRNEKLERİ
 Tamamen sahte düzenlenmiş ehliyetler
 Gerçek kişiye ait fotoğrafının değiştirilmesi yoluyla yapılan sahtecilik
 Mühürlerinin taklit edilmesi yoluyla oluşturulan sahtecilik aldatma kabiliyetine haiz ehliyet
Kimlik belgesinde sahtecilik iğfal kabiliyeti
NÜFUS CÜZDANI NEDİR: Bireyin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olduğunu ve Türk Nüfus kütüklerine
kayıtlı olduğunu kanıtlayan resmi bir belgedir.
EHLİYETTE YAPILAN SAHTECİLİK ÖRNEKLERİ
• Tamamen sahte olarak düzenlenmiş nüfus cüzdanları
• Fotoğrafı değiştirilerek oluşturulmuş nüfus cüzdanları
• Soğuk damga ve mühürde yapılmış tahrifat sonucu oluşturulmuş sahte nüfus cüzdanı
• Başkasına ait kimlikle yapılan resmi işlemler, telefon hattı açma, şirket kurma, noter vekaleti
çıkartma vs.
Millî piyango biletinde sahtecilik iğfal kabiliyeti
MİLLÎ PİYANGO NEDİR: Türkiye'de Millî Piyango İdaresi tarafından düzenlenen, bastırılmış numaralı
biletlerin satılarak, adet ve tutarları önceden belirlenmiş ikramiyeleri kazanacak kişilerin belirlendiği
kıymetli evrak.
EHLİYETTE YAPILAN SAHTECİLİK ÖRNEKLERİ
• Tamamen sahte olarak basılan veya renkli fotokopi yöntemi ile düzenlenmiş biletler
• Fotoğrafı değiştirilerek oluşturulmuş nüfus cüzdanları
• İkramiye numaraları üzerinde yapılan değişiklikler..
• ( İzmir’de bazı numaralarını jiletle kestiği Milli Piyango biletlerine kazanan numaraları yapıştırıp
dolandırıcılık yaptığı iddia edilen kişi yakalandı.)

Çek Nedir?
Çek genel anlamda para yerine kullanılan değerli kağıt olarak tanımlansa da, herhangi bir kredi
kurumunda hesabı bulunan bir kimsenin özel işaretli bir matbu kağıtla, alacaklıya ya da kağıda sahip
kişiye yazılı miktar kadar para ödenmesine ilişkin verdiği yazılı emir veya bir bankada ticari hesap açtırmış
olan kimsenin gerek kendisine gerekse de başkasına ödeme kolaylığı sağlayan yazılı talimat gibi tanımları
da mevcuttur.
Çekler Üzerinde Yapılan Sahtecilikler Nelerdir ?
Sahtecilik, düzenleyici veya tasarlayıcı dışında bir şahıs ya da kuruluş tarafından, belge-ürün veya
eserlerin taklit edilerek benzerlerinin oluşturulması veya orijinal bir belge üzerinde bulunan bazı
unsurların içeriklerinin, çıkar sağlamak amacıyla değiştirilmesi eylemleridir.
Belgeler üzerinde yapılan sahtecilik;
1. Külli sahtecilik
2. Kısmi sahtecilik olmak üzere ikiye ayrılır.

Çekte sahtecilik İğfal kabiliyeti

ÇEK NEDİR: bir kimsenin, bankadaki hesabından belgede yazılı miktar kadarının belgede adı yazılı olana
ya da onun belgeyi havale ettiği kimseye ya da belgeyi taşıyana ödenmesi için düzenlediği, belli biçim ve
özelliği olan yazılı belge.

ÇEKTE YAPILAN SAHTECİLİK ÖRNEKLERİ

 Matbu basımı veya renkli fotokopi dahil tamamen sahte olarak hazırlanmış çek.
 Keşideci yerine gerçek olmayan kişi veya şirket kaşesi kullanılarak serbest taklitle oluşturulmuş
çekler.
 Çekte, ödenecek miktarı gösteren rakamın önüne veya sonuna rakam ilave edilmek suretiyle
yapılan sahtecilik.
 Çekte ödeme tarihinin tahrifat yoluyla değiştirilerek öne veya daha sonraya erteleme amaçlı
yapılan sahtecilik
 Ödeme tarihinin yılın olmayan gününe yazılması suretiyle yapılan sahtecilik
 Farklı kişilere imzalattırılarak düzenlenen aldatma kastıyla hazırlanmış çekler
 Çalıntı çeklerle hayali kişilerin isim ve imzalarıyla ciranta edilmesi yoluyla oluşturulmuş çekler
Çekler Üzerinde Yapılan Külli Sahtecilikler :

 Külli sahtecilik, genel anlamıyla bir belgeyi bütünü ile sahte olarak düzenlenmek veya sahte
düzenlenmiş belgeyi kullanmaktır.
 Çekler de, çeşitli baskı teknikleri kullanılarak tamamen (külli) sahte olarak basılabilir ve isteğe
uygun şekilde doldurulup, keşideci ve ciranta imzalarının atılması suretiyle kullanılabilir.
 Bu yöntemle (tamamen sahte olarak) elde edilen çekler, kağıt ve baskı kalitesi, matbu ibare, şekil
ve desenlerin baskı teknikleri, ultra viole ışığına duyarlılık derecesi, üzerinde yapışık/basılı
bulunan hologram ve kağıdın yapısındaki watermark (filigran) incelenmesi ile tespit edilir.
Çekler Üzerinde Yapılan Kısmi Sahtecilikler :
Kısmi sahtecilik genel anlamda; gerçek bir belge üzerindeki orijinal kayıtları tahrifen değiştirmek veya
tahrifen değiştirilmiş belgeyi kullanmaktır.
Gerçek bir belge üzerinde yapılan kısmi sahtecilikte amaç, belgeyi kıymet, zaman ve mana yönünden
değişikliğe uğratmaktır.
Bu amaçla gerçek belge üzerinde,
• Sürşarj (tamamlama),
• İlave,
• Silme (fiziksel veya kimyasal),
• Karalama,
• Yakma, Yırtma gibi metotlar ile kısmi sahtecilik yapılabilir.
• Fiziksel ve kimyasal yollarla tahrif edilen çekler,
• Parlaklık incelemesi,
• Ultraviyole incelemesi,
• Mikroskop incelemesi,
• Kağıt kalınlığının ölçülmesi,
• Selüloz liflerinin incelenmesi ile tespit edilebilir.
Bu şekilde yapılan sahtecilikler genelde;
• Mikroskop altında inceleme,
• Fulaj izi inceleme,
• Fotoğraf yöntemi inceleme (ışığa duyarlılığı az film kullanılarak renk tonu farkı ortaya çıkartılır),
• Ultraviyole ve infrared alanda inceleme,
• Fiziksel incelemeler,
• Yazma araçlarının (kalem ve mürekkep) incelenmesi,
• Belge üzerinde bulunan çizgilerin incelenmesi,
• Mürekkep çizgilerinin birbirini kesmesi (hangi çizginin altta ya da üstte olduğu), uygunluk; yayılma
aralıkları ile ortaya çıkarılır .
Çekler Üzerinde Yapılan İmza Sahteciliği:
Sahte imza kullanımı;
• Çalıntı çekteki keşideci imzası,
• Sahih çek-senet gibi belgelerde yapılan değişiklikleri onaylamak üzere atılmış paraf imzaları,
• Hayali bir alacak, belgeye dayanmayan alacaklar veya diğer durumlarda düzenlen tümden sahte
senet- belge-protokoller vb. olgulara ait örnekleri kapsamaktadır.
İmza incelemelerinde (adli grafoloji) sahteciliğin temel bulguları arasında şunlar sayılabilir:
• İmzanın hızı gerçek imzaya göre yavaştır,
• Kalem tutuşta sıklıkla değişiklikler yapılmaktadır,
• İmzaya künt bir çizgi ile başlama ve bitirme söz konusudur,
• Kötü çizgi kalitesi titreme ve dalgalanmalar.

ADLİ BELGE İNCELEME

El Yazısı İnceleme
+Yazı: Söylenen sözcüklerin kayda geçirilmesi yöntemi ve bu esnada kullanılan semboller bütünü olarak
ifade edilebilir.
+Kişinin itiyadı ( alışkanlık) olarak adlandırdığımız bir takım çizgisel alışkanlıklar yazılarda yerleşik bir
durum alır.
+El yazıları insanların kas kontrol işlemi, kas koordinasyonu, öğrenim deneyimi, becerikliliği gibi bireysel
karakteristiklerini yansıtır. Bütün bu faktörler sadece el yazısındaki harf şekillerini değil aynı zamanda
yazının dizaynını da etkiler.

+El yazısının nitelikleri:

Yapısal Nitelikler;
-Harflerin boyutları,
-Harfler ve kelimeler arasındaki boşluklar,
-Harflerin geçişleri,
-Yazının eğimi,
-Yazının basıncı,
-Yazı içerisinde büyük harf kullanım alışkanlığı,
-Noktalama işaretlerinin konuluşları
-Kağıdın genel kullanımı ve boşluklar
Bireysel Nitelikler
-Yazım içinde saklı olan çok ufak nüanslardır ve tamamen yazıyı yazan şahsa aittir.
-Kaligrafi, bağlantılar, farklı varyasyonlar,
-Yazım yanlışlıkları,
-Yuvarlak harf ve rakamların saat yönüne göre başlama ve bitim yerleri
+Bir yazının kim tarafından yazıldığına yönelik yapılan incelemeler ve sonuçları bilimseldir; somut ve
objektif verilere dayanır; verilerin uygun nitelikte ve yeterli olması ve usulüne uygun tarzda inceleme
yapılması halinde ortaya konulacak sonuçlar da güvenilir nitelikte olur.
+Yeterlilik: Tetkik konusu yazının, kişi tespitine elverişli, yeterli ve yazan kişinin grafolojik özelliklerini
yansıtıyor olması gerekir.
+Karşılaştırma: Yazanı belli olmayan bir yazının (ki biz buna “tetkik konusu yazı” diyoruz) kim tarafından
yazıldığının tespiti, o yazıyı yazmış olabilecek şüpheli şahısların örnek yazıları (ki biz bunlara “mukayese
yazılar” diyoruz) ile karşılaştırılarak yapılır.
+Mukayese yazılarını iki kategoriye ayırıyoruz;
-huzurda alınan mukayese yazıları
-samimi mukayese yazıları
+harflerin tersim (resmetme) tarzı, başlama ve bitim yerleri, yerleşim pozisyonları, ebadı, harfler ve
kelimeler arasındaki mesafeler, harflerin birbirlerine bağlanış özellikleri, yazının meyil ve istikamet
durumları, sürat ve tazyik dereceleri, noktalama özellikleri, şahsi karakteristik itiyatları v.b. unsurları
inceler, birbirleriyle kıyaslar, değerlendirir; eğer yazılar arasında uyum varsa, yazıların aynı şahıs elinden
çıktığı, eğer uyum yoksa farklı şahıslar elinden çıktığı yönünde kanaat belirtir.
+Dikkat edilmesi gereken hususlar;
psikolojik durum (sakin-öfkeli-baskı altında v.b),
sağlık durumu (sağlıklı-hasta),
hava şartları (soğuk-sıcak, karanlık-aydınlık),
pozisyon (rahat veya rahatsız bir duruş),
yazının yazıldığı zemin (yumuşak-sert),
yazının yazıldığı kağıt cinsi,
belgenin niteliği ve yazıya ayrılan yer (aynı yazının çok dar veya geniş alana yazılması durumu),
yazımda kullanılan materyal (dolma kalem-kurşun kalem-tükenmez kalem), değiştirme gayreti v.b.
durumlar yazıların ilk görünüşlerinde farklı olduğu izlenimi verebilir veya farklı kişilerin yazıları arasında
tesadüfü benzerlikler olabilir.
+Yazılara ilişkin olumsuzluklar;
-Tetkik konusu yazının çok az miktarda olması nedeniyle, ihtiva ettiği kişisel karakteristik özellikler
açısından kesin kanaat oluşturacak yeterliğe sahip olmaması,
-Tetkik konusu yazının, yazan şahsın karakteristik özelliklerini yansıtmıyor olması,
-Yeteri kadar mukayese yazı materyalinin toplanamamış olması,
-İnceleme materyalinin fotokopi olması,
+KANAAT: Eldeki bulguları değerlendirerek sağlıklı neticeye ulaşmak
İmza
+İmza: “Bir kimsenin bir yazının altına bu yazıyı yazdığını veya onayladığını belirtmek için her zaman aynı
biçimde yazdığı ad veya işaret” olarak tanımlanmaktadır
+Islak imza: Mürekkep, boya gibi yazı oluşturan kimyasal maddelerin kalem veya benzer bir materyal ile
kağıt veya herhangi bir yüzeye kişinin kendisi tarafından, kendisini tanımlayan çizgi veya şekillerin
aktarılmasıyla oluşan el yazısı formudur
+ İmzanın en önemli özelliği tümüyle aynı şekilde tekrarlanır olmayışıdır. Buna doğal çeşitlilik (natural
varyasyon) denilmektedir. Bu nedenle iki imzanın üst üste çakışacak biçimde aynı olması uzmanlarca
taklit (üsten kopya yöntemi, ya da nakil yöntemi gibi) belirtisi sayılmaktadır.
+ İmzanın her zaman tümüyle aynı olmayışında etkenler :
• Vücut pozisyonu
• Yazı yüzeyi
• Yazı enstrümanı (yumuşak uçlu kalem, dolma kalem gibi…)
• Duygusal durum (neşe, üzüntü, heyecan, sitres, korku, kızgınlık gibi…)
• Çevresel koşullar
• Hastalıklar
• Alkol, uyuşturucu maddeler ve ilaçlar
• Yaş

+ İmza Türleri
1) Basit Çizimli (Tersimli) İmza
Yazılışları ve şekilleri itibariyle imza formunda herhangi bir karakteristik özellik bulunmayan, imza
sahibinin ad ve soyadını içermeyen, taklit edilebilmesi kolay imza türüdür. Sade bir yuvarlak, bir takım
yatay ya da dikey, bükümlü çizgilerden oluşan karakteristik bir özellik taşımayan ayırt edici özelliği düşük
olan imzalardır.
2) Karakteristik İmza
Yazılışları ve şekilleri itibariyle harf ve sözcüklerinde karakteristik özellikler bulunan, kişinin ön ad ve son
adını içeren, kolaylıkla taklit edilemeyen imza formlarıdır.
+ İmza Taklit Yöntemleri ve Analizleri
1) Serbest Taklit Yöntemi
Serbest taklit yönteminde imza modelini atabilmek için bir ön çalışma gerekir. Serbest taklit yöntemiyle
atıldığı şüphesi olan imzalarda doğru sonucun elde edilebilmesi için incelemeci tarafından ince ayrıntılara
girilerek tetkik detaylandırılmaktadır. Aynı zamanda incelemeci açısından da ortaya çıkarılması en zor
olan sahtecilik yöntemidir. İmzanın grafolojik özellikleri incelenir.

2) Bakarak Taklit Yöntemi

Sahteciliği yapacak kişi atacağı imza formu üzerinden gözleriyle takip edip aynı zamanda elin göze eşlik
etmesini sağlayarak sahte imza modelini oluşturur.
Gözlerin imza formunu takip etmesi elin ise göze eşlik ederek imza atmaya çalışması nedeniyle kaleme
uygulanan basınç fazla, hız ise az olur. Kalemin ucunun kâğıda fazlaca bastırılması nedeniyle kalın çizgi
hatları ve imza üzerinde kalem istikametinde meydana gelen sapmalar olur. Ayrıca kalem kaldırmalar,
olağan dışı duraklamalar, titreklik, normal olmayan keskin kenarlı el hareketleri veya bazı eklemeler
yapılabilir. Bu yöntemde imza formu doğru olarak yapılabilse de genel imza varyasyonunu ve kişisel
orantıları tutturabilmek olanaksızdır. Mürekkebin bittiği noktalara, imzanın varsa ortasında bir harf
resmederken bitişine ve sonra çizilen çizgilere de dikkat edilmelidir
3) Üstten Kopya Yöntemi
Atılmak istenen imzanın bulunduğu belge üzerine bir başka belgenin konulması ve arka taraftan ışık
alması sağlanır. Bu yöntemde alttaki orijinal imzanın görüntüsü ya direk dolmakalemle çizilir ya da
yumuşak bir kalemle imzanın hatları çıkartılır daha sonra üzerinde mürekkepli kalem ile geçilir.
Bir kişinin başka bir kişinin imzasının üzerinden geçerek attığı imzada kişi asıl imza sahibinin yazı
alışkanlıklarını taklit ettiği için kopyacının el yazısının karakteristik özellikleri kopya da ortaya çıkmaz.
İncelemeler esnasında asıl imza mevcutsa, asıl imza ile sahte imza karşılaştırılarak ilişkilendirilebilir fakat
taklit eden kişi taklit imzadan tanımlanamaz.
Sahte imza bu yöntemle atılırken kalem kağıt üzerinde çok hızlı hareket edemeyecek ve kağıt üzerinde
fazla baskı yapmayacaktır. Bu yüzden imza hatlarını oluşturan çizgi monoton bir yapıda her tarafta aynı
kalınlıkta olacaktır. Taklit imza formu yüzeysel olarak gerçek imzaya benzer olmasına rağmen imza
karakterlerinin detaylı yapılanmasındaki hatalar ve sahtecinin çaba içinde orijinal imzanın çizgilerini takip
etme gayretinden dolayı oluşan akıcılık eksikliğinden imzanın sahte olduğu tespit edilir

4) Karbon Kâğıdı Kullanılarak Kopya Yöntemi

Karbon kağıdı kullanılarak atılan sahte imzalarda öncelikle herhangi bir belge üzerindeki hedef imzanın
bulunduğu belgenin altına bir karbon kağıdı yerleştirilir daha sonra sahte belgenin imza atılacak
bölümüne gelecek şekilde üstteki belgenin imza bloğu oynamayacak şekilde sabitlenir. İmza üzerinden
sert uçlu bir kalemle hafif gidilerek imzanın karbon kağıdı aracılığı ile alttaki kağıda aktarılması sağlanır ve
aktarılan imza üzerinden mürekkepli kalemle geçilerek imzanın kalıcılığı sağlanır. İmza çizgileri dışında
karbona ait çizgi ve hatlar kalmış ise silinir ve imza sahteciliği gerçekleşmiş olur.
İncelemecinin bu tür imza tetkiklerinde yapacağı incelemede karbon izi ve silinti izi tespit etmesi
sahteciliğin göstergesidir.
5) Kalem Baskı İzi (Fulaj) Yöntemiyle Kopya
Kalem ile kağıda yazılan yazı ve atılan imzaların izinin kağıdın arka yüzünde ve altta bulunan kağıtlarda
oluşturduğu izlerdir. Bu yöntemle imza sahteciliği yapmak için öncelikle herhangi bir belge üzerinde
bulunan hedef imzanın bulunduğu belge yoluyla kopyaları elde edilir. Kalem baskı izinin rahat oluşması
için defter, kitap, dergi gibi yumuşak zemin oluşturacak malzeme bulunur, sahte belgenin imza bloğu
üzerine hedef imzanın bulunduğu bölge denk gelecek şekilde yerleştirilir. Belgede yer alan imza
üzerinden sert uçlu bir cisim veya kalemle kağıda zarar vermeden imza üzerinden gidilerek alttaki kağıda
imzanın kalem baskı izi oluşturulur. Daha sonra oluşan bu baskı izi üzerinden mürekkepli kalemle
gidilerek sahte imza oluşturulur.İncelemeciler bu tip sahte imzalarda imza çizgi hatlarına paralel giden
kalem baskı izi çizgileri olup olmadığını doküman inceleme cihazı ve mikroskop kullanarak tespit etmeye
çalışır
6) Pul Transferi Yöntemi
Pul nakli yöntemi ile sahtecilik de imza herhangi bir belgede bulunan pul üzerinde yapıştırılmış ve üzeri
imzalanmış vaziyettedir. Sahteciliği yapacak kişi bu pulu belgeden çıkartarak sahte belgeye uygun yere
yapıştırır. Pulun dışına taşmış imza varsa devamı tamamlanır.
İncelemecinin dikkat etmesi gereken ayrıntı, yapıştırıcı kalıntıları, pulun altında kalan belge sınırları
üzerinde imzanın kalem baskı izi olup olmadığı, pul dışına taşan imza devamındaki kalem mürekkebi ile
pul üzerindeki kalem mürekkebinin aynı cins olup olmadığıdır
7) Belge Transfer (Fotokopi, Dijital Fotoğraflama)
Fotokopi, tarayıcı, dijital fotoğraflama, bilgisayar yazıcısı kullanarak hedef imzanın düzenlenecek sahte
belge üzerine transfer edilmesiyle gerçekleştirilen bir imza sahtecilik yöntemidir. Bu tür imzalar iki gruba
ayrılmaktadır.
1)Fotoğraf makinesi, tarayıcı ya da benzeri cihazlarla imzanın kopyalanıp imaj işleme programları
yardımıyla gerekli düzenlemelerin yapılmasından sonra kullanılacak belgeye aktarılmasıyla
gerçekleştirilir.
İncelemeciler bu tip sahtecilik yönteminde herhangi bir kaligrafik farklılık tespit edemez imzanın
sahteliği, ıslak imza (mürekkepli kalem kullanılarak atılan) imza olup olmadığını, kalem baskı izinin
bulunup bulunmadığının veya fotokopi, yazıcı gibi baskı araçlarında toner ya da mürekkep kullanılması
sonucunda dram izlerinin kağıttaki yansımasının ortaya çıkarılması gibi somut verileri ortaya koyarak
tespit edilebilir

2)İkinci yöntemde ise çeşitli belge transfer cihazları kullanılmaktadır. İmza makinesi olarak da bilinir.
Amerika‘da davetiye ya da tebrik kartı gibi çok sayıdaki belgeyi kullanıcı tarafından dolmakalemle
imzalanmış gibi göstermeye yarayan “autopen” adı altında pazarlanan “ıslak imza” makinelerinin
teknolojisi 150 yıl öncesine dayanmaktadır
+ Uydurma Suretiyle Atılan İmzalar
Uydurma suretiyle atılan imzalarda imza sahteciliğini yapacak kişi, kimin adına sahte imza atacaksa
genellikle o şahsın imza örneğini bilmeden kendi kişisel imza özelliklerini de saklamaya çalışarak yapmış
olduğu uydurma imza modeli ile oluşturulan sahtecilik yöntemidir
+ İnkar Kastıyla Atılan İmzalar
Bazı imzalar, imzayı atan kişi tarafından daha sonraki bir tarihte imzanın kendisine ait olduğunu
reddederek sorumluluktan kurtulmak amacıyla atılır.İnkar kastıyla atılan imzalarda sahte imza içerisinde
kişinin gerçek imzasının bazı bölümleri, yer alabilmektedir. Kişi farklı bir imza formu kullansa da kendi
imza formuna ait bazı karakteristik özelliklerine inkar edilen imza örneğinde de rastlanılmaktadır.
+ İmzalarda Aidiyet İncelemeleri
-İmza karşılaştırmalarında dikkate alınması gereken ilk husus, bir imzanın tamamen aynı şekilde
tekrarlanmasının mümkün olmadığıdır.
-Aynı şahsın imzaları arasında farklılıklar olabilir. İmzayı atan şahsın fiziki ve psikolojik durumu buna
sebep olabilir. İmza atarken kullanılan araçlar veya şahsın sarhoş, uykulu, kısmi felçli, yaşlı olması ve
daha bir çok sebep, imzanın farklı görünmesine yol açabilir. Ancak bu farklar imzanın bünyesi içerisinde
değil, görünüştedir.
-İmzalarda meydana gelen değişimler, şekilsel imzaların incelenmesinde karar vermeyi zorlaştırabilir. El
yazısı ise ne kadar değişime uğrasa da, kişiye özgü ve ayırt edici bir takım özelliklerini korur. Bu nedenle
imzanın, yazı kullanılarak atılması daha uygundur.
-Aidiyet tespitine ilişkin incelemelerde, incelenecek imzada, yeterli karakteristik unsurların bulunması
gerekir. Bu nedenle, basit bir şekilden ibaret imzalarda aidiyet yönünde bir tespite gidilemez.
-İmza incelemelerinde, imzayı atan kişiye ait karakteristik unsurların belirlenebilmesi için, çok sayıda
örneğe ihtiyaç vardır. Çok sayıdaki imza, farklı yer ve zamanlarda atılmış doğal imzalar olmalıdır.
- Karşılaştırmalarda en önemli unsurlar ritim ve formdur. Hız, baskı ve oran, ritmi oluşturur. İmzanın
tasarımı ise formu oluşturur.
-Karşılaştırmaya dayalı incelemelerde en önemli araç çıplak gözdür. Farklı büyütme yapabilen mercekler
ve stereo mikroskoplar incelemelerde kullanılabilir.
+Makine Yazısı İncelemeleri
Makine ile yazılmış belgelerin incelenmesinde, ya belgenin hangi makine ile yazıldığı ya da metni yazmış
olan şahsın tespiti istenir.
Yazının hangi makine ile yazıldığının tespitine yönelik incelemelerde, eldeki makinelerle, inceleme
konusu metin, en az beş kez, aynı büyüklükteki aynı çeşit kağıtlar üzerine ve aynı renk şerit ile
yazılmalıdır. Karşılaştırma yazılarında, satır ve kelimeler arasındaki boşluklar ile noktalama işaretleri ve
bunların iki tarafındaki boşluklar aynı olmalıdır. Metinde yer alan hataları da aynen tekrar etmek gerekir.
Yazı makinelerinin tespitinde kesin sonuç, makine üzerindeki eskime ve kullanma ile meydana gelen
bozulmalara dayanılarak elde edilir. Bu bozulmalar, vuruş bozuklukları veya harfler üzerindeki
bozukluklardır.
Makine yazısında, yazıyı yazan kişinin kimliğinin tespitinde, alışkanlıklar ve hatalar dikkate alınır. Örneğin,
tarih atma, başlık yapma, sayfa boşlukları, satır aralıkları, büyük harf kullanımı, kelime hataları, üslup
özellikleri dikkate alınarak karşılaştırma yapılabilir
Mekanik daktilolarda, kağıda mekanik baskı yapıldığı için, yazıyı yazan şahsın bazı kişisel özellikleri kağıt
ve yazı üzerinde görülür. Elektrikli daktiloda ise klavye tuşlarına uygulanan kuvvet ne olursa olsun kağıt
üzerindeki basınç aynıdır.
+ Fotokopi İncelemeleri
Belgelerin incelenmesinde aranan önemli tanı unsurlarını (hız, işleklik, baskı özellikleri) fotokopi
belgelerde tespit etmek mümkün değildir. Fotokopi belge üzerinde inceleme yapılması gerekirse, ortaya
çıkabilecek sakıncalardan raporda söz etmek gereklidir. Fotokopi belgelerde, harflerin başlangıç ve bitiş
noktaları, hareket yönü, baskı özellikleri, kalem ve kağıda ait özellikler görülemez. Belgenin aslına
ulaşmak mümkün değilse, kaliteli bir fotokopi üzerinde çalışılmalı ve bu durum raporda belirtilmelidir.
Yargıtay kararlarında da fotokopi üzerinde inceleme konusu ele alınmıştır. Bir Yargıtay kararında,
“Yerleşik Yargıtay uygulamasına ve bu arada dairemizin istikrar bulan kararlarına göre fotokopi
üzerinden imza incelemesi yapılamaz.” denilmektedir. Yine başka bir Yargıtay kararında, incelemenin
fotokopi üzerinde yapıldığı, bu fotokopiye dayalı olarak alınan rapora göre karar verilemeyeceği
belirtilmiştir.
+ Hasarlı Belge İncelemeleri
İnceleme konusu belge her zaman sağlam durumda olmayabilir. Belge, çeşitli dış etkenlerle hasarlı hale
gelmiş olabileceği gibi kasten de bozulmuş olabilir. Bu gibi durumlarda yapılacak incelemenin daha
dikkatli ve kapsamlı olması gerekir. Öncelikle bu tür belgelerin korunması, saklanması ve naklinde daha
fazla dikkat ve özen gösterilmelidir
+ Online İmza Doğrulama
Koordinat Sekansları x, y: [x; y] Maksimum yatay ve dikey histogramı.
İmza Süresi: Kullanıcının toplam imzayı tamamlaması için gereken süre
İmza Genişliği: Yatay ekseni boyunca her iki ucun arasındaki en kısa mesafedir.
İmza Yüksekliği: Dikey ekseni boyunca her iki ucun arasındaki en kısa mesafedir.
Kalem-Yukarı Sayısı: İmzalama süresi boyunca kalemin temas yüzeyinden kaldırma sayısıdır.
Kalem-Aşağı Sayısı: İmzalama süresi boyunca kalemin temas yüzeyine indirme sayısıdır.
Total İmza Uzunluğu: Eğriyi tek bir hat’ta dönüştürdüğümüzde ölçülen imzanın toplam mesafesi.
Basınç, Yükseklik, Azimut: online imzalarda tipik bir dinamik özelliktir. azimut (kürsörun z ekseni
etrafında saat yönünde döndürülmesi) ve yükseklik (pozitif z-eksene doğru, yukarıya doğru olan açı) gibi.
Kütlenin Merkezi x (l) ve y (l), Tork T (l), Eğrilik-elips s1 (l) ve s2 (l):
Kalemin (Stylusun) hızı: Bir yazarın tablet üzerindeki imzasını tuttuğu hızdır,
Cos, sin, Eğrilik: hız vektörü ve x-ekseni arasındaki açıdır.
+BELGE İNCELEMEDE YAPILAN İŞ VE İŞLEMLER
-Değeri ve resmi niteliği olan her türlü belgenin sahte ya da tahrifatlı olup olmadığını, el yazısı ve
imzaların belirli bir kişi elinden çıkıp çıkmadığını ve makine yazılarının hangi makineden elde edildiğini en
güncel metot ve cihazlar yardımıyla araştırmasının yapılmasıdır.
-Şüpheli dokümanları incelemek, el yazıları ve imzaların kaligrafik incelemesini yapmak ve kişilere
aidiyetleri veya sahtelikleri hususunda görüş bildirmek, tümüyle sahte düzenlenmiş veya tahrif edilmiş
belgeler üzerinde inceleme yaparak sahteliklerini ve sahtelik yöntemlerini belirlemek yapılan işlemler
arasında sayılabilir

+ İNCELEME ÇEŞİTLERİ
-İmza incelemeleri,
-El yazısı incelemeleri,
-Belge sahteciliği incelemeleri, (pasaport, sürücü belgesi, kimlik belgeleri, motorlu araç belgeleri, çek vb.)
-Tahrifat incelemeleri, (belgeler üzerindeki silinti-kazıntı-ilave ve fotoğraf değişiklikleri vb…)
-Makine yazısı incelemeleri, (daktilo, elektrikli ve elektronik yazıcılar, bilgisayar yazıcıları)
- Fulaj incelemeleri,
-Kaşe ve mühür izi incelemeleri,
-Yanmış ve üzeri karalanmış belge ve fotoğraflar.

+EL YAZISI İNCELEMELERİ

- tehdit, intihar mektuplarının ve konusu suç teşkil eden yazı faillerinin tespiti ve dolayısıyla olayların
aydınlatılması maksadıyla incelemeye konu belgelerde mevcut el yazıları ile şüpheli kişilere ait mukayese
el yazıları arasında karşılaştırma yoluyla şüpheli belgedeki yazıyı yazan şahsın tespitine yönelik yazı
incelemeleri yapılmaktadır. Ancak yazı üzerinden yazan şahsa ait yaş, cinsiyet, karakter, amaç, kişisel
özellikler gibi hususiyetlerin saptanmasına yönelik herhangi bir inceleme yapılmamaktadır.
+İMZA İNCELEMELERİ
- inceleme konusu belge üzerinde atılı bulunan imzaların sahte olup olmadığının tespiti ve imzaları atan
şahsın belirlenmesi yönünde incelemeler yapılmaktadır. Bu suretle inceleme konusu belgeler üzerindeki
imzalarla şüphelenilen şahısların huzurda alınan mukayese imzaları ve bu şahısların daha önceden çeşitli
belgelerde kullanmış oldukları samimi imzaları incelenerek kanaat raporları düzenlenmektedir.
+Tahrifat İncelemeleri
-Optik cihazlar yardımıyla, çek, senet, sözleşmeler, fotoğraf, nüfus cüzdanı, pasaport, sürücü belgesi vb.
belgeler üzerinde; silme, ilave, fotoğraf değişikliği, karalama, yırtma, yakma vb. yollarla tahrifat yapılıp
yapılmadığı ve yapılan tahrifatın aldatma kabiliyetinin (iğfal kabiliyetinin) bulunup bulunmadığı yönünde
incelemeler yapılmaktadır.

+ Makine Yazısı İncelemeleri

-optik cihazlar yardımıyla, suç konusu belgelerdeki daktilo, fotokopi makinesi, bilgisayar yazıcısı ve faks
makinesi çıktılarının, şüpheli makinelerden alınan örnek çıktılarla karşılaştırılıp, suç konusu belgenin
şüpheli makineyle yazılıp yazılmadığının belirlenmektedir.
+Belge Sahteciliği İncelemeleri
- belgeler ve diğer resmi evrakların hakiki olup olmadıkları veya üzerlerinde tahrifat yapılıp yapılmadığı
hususları optik cihazlar yardımıyla belirlenmektedir.
-Şüpheli belgeler üzerinde mevcut kaşe izleri, soğuk mühür izleri ve mürekkepli mühür izlerini; mukayese
edilmek üzere gönderilen örneklerle talep doğrultusunda karşılaştırma yapılarak, inceleme konusu kaşe
izleri, soğuk mühür izleri ve mürekkepli mühür izlerinin sahte olup olmadığı tespit edilmektedir.
+DELİL NİTELİĞİNİDEKİ BELGELERİN TOPLANMASI VE MUHAFAZASI
-Delil niteliğindeki belgelerin toplanmasından ve laboratuvara ulaştırılmasından sorumlu olan kişinin
görevi belge inceleyicisinin görevi kadar önemlidir. Ayrıca eğer bir olay yeri araştırmacısı incelemesi
esnasında bir belgeden şüphelenip, muhafaza etmezse, o belge hiçbir zaman tetkik edilemeyecektir.
Diğer delil şekillerinde de olduğu gibi bir belgenin bütünlüğü ve değeri, her zaman o belgenin fark
edilerek toplanması ve muhafaza edilmesine bağlıdır.
- laboratuvara gönderilen her belge orijinal halde olmalı, belgeyle ilgili çok sayıda mukayese temin
edilmeli ve daha itinalı bir inceleme açısından olayın ayrıntıları tam olarak belirtilmelidir. Belgede
meydana gelebilecek en ufak bir değişiklik bile, belgenin mevcut değerine zarar verebilir ve incelemeyi
zorlaştırabilir.
-Belgeler üzerinde gözle fark edilemeyen, fakat var olan gizli izler çok çeşitli fiziksel ve kimyasal yollar
kullanılarak ortaya çıkarılabilmektedirler.

+Laboratuvara İncelenmek Üzere Gönderilecek Belgelere Gösterilecek İtina Ve Bilinmesi Gereken

Hususlar:
-Hiç bir suretle belgelerin, yapılacak olan incelemede zorluk çıkarmasına neden olacak tarzda
muameleye tabi tutulmaması gerekir.
-Mümkün olduğu kadar incelemeye en elverişli şekilde laboratuvarlara intikal ettirilmesi gerekir.
-Gereksiz yere alınmamalı,
-Gereksiz açıp katlanmamalı,
-Yeni katlamalar yapılmamalı,
-Rutubete açık bulundurulmamalı,
-Kesme, iğneleme veya herhangi bir suretle zedeleme yapılmamalıdır.
-Herhangi bir şekilde işaret konulmamalı (hüviyet teşhisi amaçları hariç)
-Eğer sürekli bakmak gerekiyorsa belge saydam bir zarf içerisine konulmalıdır.
-İncelenmek üzere belgelerin orijinalleri gönderilmelidir.
Mürekkep
+Belgenin 3 temel unsuru vardır. Bunlar;
● Belgenin yazılı olması,
● Belgenin hukuki değer taşıyan bir içeriğinin olması
● Düzenleyicisinin belli olmasıdır
+Mürekkepler renklendirilmiş, yazı yazmak ve basmak için kullanılan maddelerdir.
+Kandillerde yakılan yağdan çıkan isi, su ve bitki zamklarıyla karıştırarak mürekkep hazırlamışlardır. Eski
çağda demir tannatlı mürekkepler biliniyordu.
+Mürekkebin KİMYASAL YAPISI
-Yazı mürekkeplerinin yapısında boyar maddeler, organik çözücüler ve reçineler bulunmaktadır
Az miktarlarda ise diğer katkı maddelerine sahiptir. Bunlar kayganlaştırıcılar, korozyon önleyiciler,
emülsiyonlaştırıcılar, tamponlar, kalemin tıkanmasını önleyen katkılar, mikrobiyolojik üremeyi önleyen
katkılar, pH ayarlayıcılar vb.
+Boyar Maddeler
-Mürekkebe renk veren maddedir. Boyalar kimyasal yapılarına göre inorganik ve organik olarak ikiye
ayrılır. İnorganik boyalardan yapılan mürekkeplerin rengi, kristallerin kararlı atomik geçişi nedeniyle
fotostabildir, organik boyalar ise değildir. Boyanın rengi, boya molekülünün değişken elektron bulutunun
enerji seviyesini değiştiren kromoforların varlığından kaynaklanmaktadır. Bu değişimin bir sonucu olarak,
görünür aralıktaki (400-800 nm) absorpsiyon gözümüz tarafından renk olarak algılanır. Boyalar öncelikle
pH ı yüksek yani bazik boyalardır. Azot atomu genellikle yükü taşıyan atomdur. Tükenmez kalem
mürekkeplerinde genellikle kullanılan boyar maddeler; Kristal Viyole (heksametil metil viyole), Metil
viyole (pentametil metil viyole), Bazik Mavi 26 (viktorya mavi B), Bazik Mavi 7 (Viktorya mavi BO) vb. dir.
-Boyalar organik çözücülerde çözünebilen aromatik renklendirici maddelerdir. Bir kimyasal maddenin
boyarmadde olarak değerlendirilmesi için:
-Elektromanyetik spektrum görünür bölgesinde (400-700 nm) absorplama/yansıtma özelliği göstermesi
- En az bir adet renk sağlayıcı (kromofor grup) gruba sahip olması - Konjuge bağ sistemine sahip olması
(yapıda çift/tek bağ komşuluğu ve tekrarı)
- Elektronlarda rezonans sergilemesi gerekmektedir. Boyanın rengi görünür bölgede elektromanyetik
radyasyonun absorblanması sonucu kromoforun enerji seviyesini değiştirmesi ile oluşur. Boyar
maddelerde renk sağlayıcı grup (kromofor) yanında elde edilen renge katkı sağlayan grup (oksokrom:
sülfonik asit, amino, hidroksil vb.) bulunması durumunda renk derinliği ya da farklı renklerin elde
edilmesi sağlanmaktadır. Boyarmaddeler kimyasal yapılarına göre ve uygulama yöntemlerine göre olmak
üzere iki şekilde sınıflandırılmaktadır. Boyarmaddeler ilk olarak renk indeksi (Colour Index) denilen
yayında sınıflandırılmıştır.
+Yazı mürekkep incelemelerini yapan kişileri ilgilendiren dört sınıf boya vardır:
- Triarilmetan Boyalar,
- Azo boyalar,
- Ftalosiyanin Boyalar,
- Nitro Boyalar.
+Nitro Boyalar : yapısında nitro grubu olan fenol, naftol veya aromatik amin türevleridir. Bu grup boyalar
en eski sentetik boyalardandırlar. Nitro boyalar teknik sınıflandırmaya göre asidik boyalara aittir.
-Triarilmetan Boyaları : renksiz trifenilmetan türevleridir. Boyaların aril gruplarında merkezi karbon
atomuna göre para konumunda elektron çekici veya elektron verici gruplar bulunmaktadır. parlak ancak
ışığa stabilitesi düşüktür. Tükenmez kalem mürekkeplerinde de kullanılan boyar maddeler triarilmetan
boyalardır.Bu boyalar; Kristal Viyole (CV), Metil viyole (MV), Bazik Mavi 26 (viktorya mavi VBB), Bazik
Mavi 7 (VPBBO), ve bakır ftalosiyanin türevleridir
-Azo Boyalar: En önemli kromofor, yani renk veren grubu azo boyaları oluşturmaktadır. Azoboyaların
molekül yapısında bir veya birkaç azo grubu bulunur. Azo gruplar genel olarak, aromatik radikaller
arasında olup, aromatik radikali heterosiklik, alifatik veya iki heterosiklik radikalle birleştirir. Azoboyalar
aromatik aminlerin diazolanma reaksiyonu ve sonra elde edilen diazo bileşiklerinin amin veya oksi
bileşiklerle reaksiyonu sonucu elde edilir. Diazolama için kullanılan aromatik aminlerin yapısında halojen,
sulfo, oksi, karboksil, nitro grupları gibi bazı gruplar olabilir.
-Ftalosiyanin Boyalar: Ftalosiyanin kromofor grubu 20. yüzyılda keşfedilen en önemli kromofor grup
olarak kabul edilmektedir. Hem boyarmaddelerde hem de pigmentlerde önemlidir. Metal ftalosiyaninler
parlak ve keskin renk verme kabiliyetine sahiptirler. Güçlü renk verme kabiliyetleri ftalosiyanin
kromoforları ekonomik olarak cazip hale getirmektedir. Metal ftalosiyaninlerde maksimum absorpsiyon
noktası kompleks oluşturduğu metal atomuna bağlı olarak değişmektedir. En çok kullanılan metal
atomları bakırdır.1960 yılından itibaren mavi tükenmez kalemlerin yapısında bakır ftalosiyanin boyalar
kullanılmaktadır
+Görünür veya ultraviyole ışığa maruz kalmak fotokimyasal reaksiyona neden olur ve sonucunda solma
meydana gelir. boyaların solmasına çevresel faktörler etki etmektedir. Oksijen, nem, sıcaklık, ışığın dalga
boyu ve boya konsantrasyonu, ışığın neden olduğu solma sürecini hızlandırır. Kağıdın fiziksel ve kimyasal
yapısı, yüzey özellikleri, gözenek yapısı ve kağıt üzerinde tutunan çözücü ışığa bağlı solmayı etkileyen
faktörlerin örnekleridir. Mürekkebin solması incelendiğinde üç reaksiyon türü vardır.
-Birinci reaksiyon türü, en çok gerçekleşen kristal viyolenin N-demetilayson reaksiyonudur
-İkinci reaksiyon türü oksijen aracılığıyla boyaların merkez C- Fenil bağlarının ayrıldığı reaksiyonlardır.
-Üçüncü tip reaksiyonlar ise uyarılmış boya katyonunun elektron eklenmesi ya da fotokimyasal
hidrojenasyonu sonucunda renksiz boya elde edilen reaksiyonlardır.
Bu üç farklı solma reaksiyonu ayrı ayrı gerçekleşebileceği gibi aynı anda da gerçekleşebilir
+Çözücüler : mürekkebin rengini açmak ve boyadan kağıda geçişi hafifletmek için kullanılır. Başlangıçta
tükenmez kalemler için çözücü olarak kullanılan yağ bazlı çözücü, sudan daha yüksek bir yoğunluğa
sahiptir bu nedenle kaynama noktası ve buhar basıncı düşüktür, bu nedenle kalem haznesinde uzun süre
kalır ve kullanılır. Glikol bazlı çözücüler mürekkebi kartuş sıvısında tutar, ancak kağıda uygulandıktan
sonra mürekkebin hızla kurumasını sağlar. Başlangıçta olefinler, hint yağı ,mineral yağlar çözücü olarak
kullanılırdı. Günümüzde fenoksietanol, fenoksietoksietanol, propilen glikol, benzil alkol, bütilen glikol vb.
kimyasallar mürekkep çözücüsü olarak tercih edilmektedir
+Reçineler
-Reçineler, monomerlerin polimerizasyonundan sentezlenir ve diğerlerinden daha yüksek moleküler
ağırlıklı maddelerdir. Tükenmez kalemin viskozitesini ayarlamak, bilyeden kağıda aktarırken mürekkebin
kayganlığını iyileştirmek ve kurutma aşamasında mürekkep ve kağıt arasındaki bağlantıyı polimerize
etmek için mürekkebe reçine eklenir. Kağıt mürekkebi suda çözünürler, ancak mürekkep
formülasyonunun organik çözücüsü içinde ayrışırlar. Alkid reçineleri, fenolik reçineler, keton reçineleri
tükenmez kalemlerde yaygın olarak kullanılır, ancak daha sonra Weyermann tarafından klorürler ve
polivinil asetat, oleilamin, etoksilatlar, ftalatlar, hidrojene asetofenon ve kondensatlar da kullanılmıştır.
Alkid, polihidrik alkol ve dibazik asidin polikondenzasyon reaksiyonu ile oluşturulan ve yağ veya yağ asidi
ile modifiye edilmiş bir polyester sentetik reçine türüdür
-Reçineler birçok görevi yerine getirir.
*Kullanılabilen bir boya karışımı oluşturmak,
*Renk pigmentlerini sarmak ve yapıştırmak,
*Boya pigmentini kâğıt üzerine aktarmak,
*Mekanik sürtünmeye karşı koruyucu görevi üstlenmek,
*Boyaya gerekli kurutucu özelliği vermekdir.
+Yağlayıcı Maddeler
Tükenmez kalemin ucundaki topun yuvada rahat hareket etmesini sağlamak için kullanılır. Son yirmi
yıldır tükenmez kalem mürekkeplerinin yapısında bu amaçla oleikasit kullanılmaktadır
+Diğer Katkı Maddeleri
Biyositler mürekkep bileşimine mikrobiyyel oluşumu engellemek için ,yüzey aktif maddeler tükenmez
kalemin ucundaki metalin ıslanarak yüzey geriliminin ayarlaması için,korozyon önleyiciler kalemin
ucundaki metal topu ve yuvayı korumak için ve kenetleyiciler mürekkep içerisinde suda çözünen
polimerik yapıyı stabilize etmek için eklenmiştir
+Kâğıda mürekkebin geçişini etkileyen parametreler:
-Kalınlık; Bir tek kâğıt parçasının alt ve üst yüzeyi arasındaki mesafenin mikron cinsinden ifadesidir.
Kalınlığın homojen olması mürekkebin emiliminden sonra ton farkı olmaması ve uygulanacak
mürekkebin basıncının belirlenmesi bakımından önemlidir
-Nem; Kâğıdın yapısında bulundurduğu su miktarıdır. En ideal nem oranı % 55’tir. Bu oranın artması
mürekkebin kurumasını zorlaştırmakta, azalması ise kâğıdın kırılgan bir hal almasına neden olmaktadır.
Dayanıklılık; Kâğıdın kopmadan önce dayandığı birim genişlik başına düşen en büyük kopma direncidir.
-Porozite; Birim zamanda ve birim basınç farkı altında birim alandan geçen ortalama hava akış
miktarıdır. Bu değerin yüksek olması mürekkebin yazıya nüfus etmesi sırasında yazı kalitesinde düşüşe
neden olmaktadır.
-Yüzey düzgünlüğü(perdah); Yazı yazılan kâğıdın yüzeyinin düzgün oluşu yazı kalitesini artırmaktadır.
pH değeri; Yazma esnasında kâğıdın yapısının korunması, ton farklarının ve kuruma problemlerinin
olmaması için kâğıt ile mürekkebin pH değerlerinin uyumlu olması gerekmektedir.
Cobb değeri; Kâğıt yüzeyinin suya karşı gösterdiği direncin bir ölçüsüdür. Belirli bir süre içerisinde 1m2
kâğıt yüzeyi tarafından emilen su miktarının g/m2 cinsinden ifadesidir. ofset, fotokopi ve kuşe kâğıtlarda
bu değer 60 saniyedir. Bu değerdeki dengesizlik ya da bu değerin uygun bir aralıkta olmaması yazı
kalitesini önemli derecede etkilemektedir.
+Yazı yazma araçları: eski ve modern.eskide en bilineni kuş tüyüdür.modern tükenmez.
+Tükenmez kalem mürekkeplerinin yapısı
-Günümüzde en sık kullanılan yazı araçlarından biridir. Yazının yavaş kuruması, yayılması, bulaşması ve
solması tükenmez kalemler için istenmeyen kriterlerdendir. Bu yüzden tükenmez kalem mürekkeplerinin
yapısında; glikol solvent, renklendirici ajanlar (boya ve pigment), pas önleyici, pıhtılaştırıcı, su geçirmez
ajanlar, yağ itici ve diğer katkılar da bulunmaktadır.
-Tükenmez kalem mürekkepleri yağ bazlı mürekkeplerdir ve çeşitli boyalar, pigmentler, reçineler,
polimerler ve organik asitlerin yanında çözücü ile %45 oranında boyar madde içerirler. Çok küçük
miktarlarda kayganlaştırıcılar, incelticiler, tamponlar, akışkanlık ve polimerizasyon ayarlayıcılar ile
kalemin tıkanmasını ve mikrobiyolojik üremeyi önleyici eklentilerinin karışımlarını içerir. Neredeyse aynı
kimyasal davranışlar gösteren ve benzer yapıda yan ürünler veya çoğunlukla izomerleri gibi hidrofobik
boyalar içerir
- 1950’lere dek demirgallatannat veya yağ bazlı çözücülerle yıkanabilen boyalar kullanılırken bu tarihten
itibaren tükenmez kalem mürekkeplerinin çoğunda glikol bazlı boyalar kullanılmıştır. Glikol bazlı
tükenmez kalem mürekkebi yarı akıcıdır. Bileşiminde madensel veya bitkisel yağ ile oleik asit ve boya
maddeleri vardır
-1954 yılında bu mürekkeplere ftalosiyanin boyası da eklenmiştir. Roller kalemler ise tükenmez kalem
mekanizmasına benzer olarak çalışan yazı araçlarıdır. Tükenmez kalemlerde bulunan mürekkepler
viskoz ve yağ bazlı olmasına karşın roller kalemlerde bulunan mürekkepler su bazlı ve daha akışkandır.
-Roller kalemlerde su ve jel bazlı mürekkep kullanıldığı için tükenmez kalemlere göre daha yavaş kururlar
ve mürekkepleri tükenmez kalemlere göre daha çabuk biter. Çünkü yazarken akışkan yapısından dolayı
mürekkep daha çok kullanılır. Mürekkebin akışkan yapıda olması kâğıt üzerinde mürekkebin hemen ve
kolayca absorbe edilmesini sağlar. Roller kalemlerle yazılan yazılar daha açık ve daha iyi çizgiler verir
+Dolma kalem mürekkeplerinin yapısı
-Dolma kalem, günlük ve ticari hayatımızda, özel ve resmi belgelerin hazırlanmasında yaygın olarak
kullanılan bir materyaldir. Su bazlı olduğu için tükenmez kalemlere göre daha akışkan yapıdadır.
Tükenmez kalemler dolma kalemden farklı olarak içindeki mürekkep sütunundaki özel ve koyu
kıvamdaki mürekkebi, ucunda bulunan bilye sayesinde yüzeye aktarır.
-Dolma kalem mürekkepleri, renklendiriciler ve çeşitli katkı maddeleri gibi kimyasal bileşiklerin karmaşık
bir karışımıdır.
-Dolma kalem mürekkeplerinin boya bileşenleri genellikle sülfonik veya karboksilik, fenolik ve daha az
sıklıkla amino fonksiyonel gruplar içerir. Dolma kalem mürekkebinin tanımlanması ve karşılaştırılmasına
ilişkin yalnızca birkaç rapor vardır
+Mühür mürekkeplerinin yapısı
-İcat edilen ilk kaşe mürekkebi, genellikle keten tohumu yağı kullanılarak hazırlanan ve belgelerde
kullanılmak üzere geliştirilen doğal, yağ bazlı sürülebilir ürünlerdir. Blokların metal yüzeyine kolayca
yapıştıkları için başlangıçta yağ bazlı bir ortam kullanıldı, ancak yağ, mürekkebin kuruması için geçen
uzun süre nedeniyle blokları kayganlaştırdı. Bu sorunların üstesinden gelmek için, kuruma sürecini
kısaltmak için litharge (Kurşun-II oksitin doğal mineral formlarından biri olan, cam, boya, mürekkep ve
çanak çömlek üretiminde sıklıkla kullanılan) ve bitkisel yağlar gibi bileşenler kullanılmıştır.
+Tükenmez Kalem Mürekkebinin Yaşlanma Süreçleri
-Mürekkebin kâğıda uygulanmadığı sürece tükenmez kalemin kartuşunda değişime uğramadan kaldığı
genel olarak kabul edilen bir görüştür. Mürekkebin yaşlanma süreci kâğıda uygulanmasından itibaren
başlamaktadır. Bu süreçte çözücüler kâğıda nüfuz etmekte, buharlaşma başlamakta, boyalar solmakta ve
reçineler ise polimerleşmektedir. Yaşlanma süreci ışık ve sıcaklık gibi çevresel faktörlerden
etkilenmektedir.
-Mürekkep bileşenlerinin yaşlanmaya etkisi ayrıntılı olarak incelenmiş olanlar; boyaların ışık etkisiyle
solması, çözücülerin buharlaşması ve reçinelerin sertleşip polimerleşmesidir
+Boyaların Solması
-(UV) veya görünür ışığa maruziyet sonrası organik bir molekülün bir fotonu absorblamasıyla
fotokimyasal reaksiyonlar tetiklenerek boyalar solmaktadır.
-Kristal viyole en sık kullanılan boyar maddelerden olup, bu boyanın ışığa maruziyet ile zaman içerisinde
renklerinin koyuluğu azalmakta ve solmaktadır. Boyaların solması kimyasal yapılarının yanı sıra oksijen,
nem, sıcaklık ve ışığın dalga boyu gibi çevresel etmenlerden de etkilenmektedir. Boyaların solması
yalnızca ışığa bağlı olmayıp kâğıdın fiziksel ve kimyasal özellikleri, yüzey özellikleri, gözenek yapısı ve
kâğıdın içerisinde kalan çözücüler de solma üzerinde önemli ölçüde etkindirler
-Mürekkep bileşiminde bulunan ve ışığa karşı stabil olmayan triarilmetan boyalar ışığa maruz kaldığı
zaman bozunmaya başlar. Boyaların bozunması diğer birçok işlemden çok daha yavaştır. Bu işlem,
görünür veya ultraviyole ışığın emilmesi sırasında oluşan foto-kimyasal reaksiyonlardan dolayı doğal
koşullar altında birkaç yıl sürebilir. Bir fotonun bir organik molekül tarafından absorbe edilmesi,
elektronik olarak uyarılan halin oluşumuna neden olur ve bu da boyanın fotokimyasal bozunmasına
neden olur. Boyaların bozunmasının fotokimyasal süreci çeşitli yollardan olmaktadır:

*B- Oksijen aracılığıyla boyaların merkez C- Fenil bağlarının ayrıldığı reaksiyonlardır. Bu reaksiyonların
sonucunda fenoller ve benzofenonlar oluşur. Triaril metan boyalarının kağıt üzerinde ışığa maruziyetleri
sonucu tekli oksijen oluşturdukları kanıtlanmıştır. Sudaki tekli oksijenlerden oluşan OH radikallerinin de
bağların ayrılmasını sağladığı görülür

+Eşitliğe uygun olarak elde edilen eğride, çözücülerin kuruma süreci iki evreye ayrılmaktadır. İlk evrede
çözücünün kâğıt yüzeye uygulandığı andaki miktarı fazla olduğundan buharlaşma çok hızlı olacaktır. Bu
yüzden bu evreye hızlı kuruma evresi adı verilmiştir. İkinci evrede ise; çözücünün yüzeydeki miktarı
azaldığı, selüloz matriks içerisinde hapsedilerek yüzeye çıkması zorlaştığı ve böylece buharlaşma hızı
yavaşladığı için bu evreye yavaş kuruma evresi denmektedir
+Reçinelerin Polimerleşip Sertleşmesi
Mürekkebin kâğıda uygulanması ile reçinelerin sertleşmesi ve polimerizasyonu sonucu mürekkep
katılaşmaya başlamaktadır. Reçinelerin katılaşması veya sertleşmesi, polimerizasyon, moleküller arası
mesafelerin azalması, çapraz bağlar vb. içeren karmaşık bir fizikokimyasal süreçtir. Reçineler sertleştikçe
çözünürlükleri azalır. Reçineler boya ve uçucu bileşenleri yapılarında hapsederek kâğıt yüzeyinden
ekstraksiyonlarına engel olmaktadırlar. Reçinelerin sertleşmesinden kaynaklanan mürekkep
çeşitlenebilirliğindeki değişimler, asitlerdeki çözünme oranları ölçülerek gözlenmiş olup bu konuda
yapılan çalışmalar giderek hız kazanmıştır.
+Kimyasal yazı analizi
- Mürekkep incelemeleri daha çok iki ya da daha fazla mürekkep örneğinin, karşılaştırılması,
sınıflandırılması, kaynağının belirlenmesi ya da şüpheli belgenin oluşturulma tarihinin belirlenebilmesi
için yapılır.
-Mahkemeler sonuçların kesin ve doğru olmasını ayrıca delil olarak laboratuvara gönderilen belgenin de
tahrip edilmemesini isterler. İşte bu noktada belge inceleme uzmanı onu en doğru ve kesin sonuca
götürecek yöntemi makul bir süre içinde seçmeli ve çalışmasını bu yönde sürdürmelidir.
+İçlerinde boya maddesi bulunan mürekkepler ise "tükenmez kalem" olarak anılan kalemlerde kullanılır.
Keçeli kalemlerde kullanılan boya-katkılı mürekkeplerde ise kurumayı önlemek için alkol kullanılır.
Mürekkep içinde bazen %5 civa bile bulunabilen heterojen bir maddedir. Mürekkep yaşını tespit ederek
belgenin ne zaman oluşturulduğunun tespit edilmesinde mürekkebi oluşturan kimyasalların geçen
zamanla değişimlerinin saptanabilir olması önemlidir. Mürekkebin yapısını oluşturan kimyasal
maddelerin zamanla değişimlerinin analiz edilmesinde başlıca statik, mutlak dinamik ve bağıl dinamik
olmak üzere 3 farklı yaklaşım öne çıkmaktadır.
+Statik yaklaşım
-Mürekkebin içerisinde aradan geçen zamanla değişmeyen bileşenlerin analizini esas alan yaklaşımdır.
Mürekkep üreticilerinin mürekkebe kattıkları işaretleyici maddeler yıllara göre değişim göstermektedir.
Bu yaklaşım mürekkep üreticilerin kullandıkları işaretleyicilerin arşivlenmesi ile şüpheli yazıda kullanılan
mürekkebin iddia edilen zaman diliminde piyasada olup olmadığına cevap verilebilmektedir. Bu şekilde
oluşturulacak veri havuzunun güncellenmesinin zor oluşu ve oluşturulan arşivin tüm üreticileri
kapsayamaması statik yaklaşımın önemli bir dezavantajıdır.
+Mutlak dinamik yaklaşım
-Bu yaklaşım mürekkebin kâğıt üzerindeki yaşlanma süreçlerine dayanır. Mürekkep, yaşlanma sürecine
kâğıda uygulandıktan sonra başlar. Mürekkep yaşlanması kâğıdın özellikleri, ortam ve saklama koşulları
gibi pek çok değişkenden etkilenmektedir . Kâğıt belgeye uygulanan mürekkebin yaşlanma süreçleri
değişken koşullardan etkilendiğinden tam olarak mürekkep yaşının belirlenmesi yerine zaman aralığı
verilmesi daha doğrudur.
+Bağıl dinamik yaklaşım
-Kâğıt belgelerdeki mürekkeplerin yaşlarının kıyaslanması bu yaklaşımda esas alınmıştır. Bu yaklaşımla
aynı koşullarda oluşturulmuş sadece yazılma zamanları farklı kâğıt belgelerdeki mürekkep yaşları zamana
göre sıralanabilmektedir. Günlükler bu yaklaşımda değerlendirebilecek önemli örneklerdir. Kimyasal yazı
analizinin en önemli inceleme alanı olarak mürekkep yaşlanma süreçleri gösterilebilir.

+Tükenmez Kalem Aracılığıyla Kâğıda Uygulanan Mürekkebin Yaşlanma Süreçleri

- Mürekkebin kâğıt belgeye uygulandığı andan itibaren buharlaşmaya başlaması nedeniyle yaşlanmaya
başladığı da kabul edilmektedir. Yaşlanma sürecine aynı zamanda çözücülerin kâğıda nüfus etmeye
başlaması, boyaların solması ve reçinelerin polimerleşmesi de eşlik eder. Tüm bu etkenler ortam
koşullarından etkilenir.
+Boyaların solması
-Görünür ya da UV ışığa maruziyet nedeniyle başlayan fotokimyasal süreçler sonunda zamanla renkler
solmaktadır. Çevresel faktörlerin yanı sıra (nem, sıcaklık, ışık) boyaların kimyasal yapıları da bu süreçte
önemli rol almaktadır. Kâğıdın fiziksel, kimyasal ve yüzey özellikleri ile gözenek yapısı, kâğıdın içerisinde
kalan çözücüler ışığa bağlı solmayı etkileyen faktörlerdir.
+Çözücülerin buharlaşması
- Mürekkebin kuruması; çözücülerin yüzeye tutunmasını, kağıdın içerisinde yayılmasını ve ortam
koşullarında buharlaşmasını eş zamanlı olarak kapsayan kompleks bir olaydır. Çözücüsünün bir bölümü
hızlıca buharlaşırken bir bölümü de kâğıda dik ve yatay olarak yayılmaktadır. Selüloza tutunamayan
çözücünün dik olarak yayılan kısmı da mürekkep uygulanan tarafın arkasından buharlaşmaya başlar.
+ MÜREKKEP YAŞ TAYİNİ ÇALIŞMALARI
- Bir belge üzerindeki mürekkebe kimyasal analiz yapılırken iki farklı yaklaşım kullanılmaktadır.
Bunlardan ilki sorgulanan mürekkebin yaşının belirlenebilmesi için yapısında zamana bağlı olarak
bozunan bileşenlerin tespitidir. İkinci yaklaşım ise belge üzerindeki mürekkeplerin karakterize edilmesi
için yapısının tespiti ve karşılaştırılmasıdır.
- Mürekkep yaş tayini çalışmalarında HPLC mürekkebin yapısındaki boyalara odaklanmıştır (tanımlama
olsun veya olmasın) farklı boyalardaki bozulma ürünlerini saptamak için kullanılmıştır. Çalışmalarda hem
doğal hem de yapay yaşlanmış örneklerin analizi sonucu elde edilen sonuçlardan boya oranına bakılmış
ve karşılaştırılmıştır
- Tükenmez kalem mürekkebinin yapısındaki çözücülerin zamana bağlı kuruma sürecini belirlemek,
ölçmek ve incelemek için Gaz kromatografisi (GC) kullanılmıştır.
- Yapay ve doğal yaşlanma süreçlerinin incelenmesi mürekkebin yaş tahmininde kullanılan bir strateji
olmuştur. Mavi renkli tükenmez kalemin mürekkebinin hem yapay hem de doğal eskime/ bozulma
süreçlerini karşılaştıran MS spektrumları görülmektedir.
+ Tükenmez Kalem Mürekkebinin Yapısındaki Boyaların Analiz Yöntemleri Yüksek Performanslı Sıvı
Kromatografisine Giriş (HPLC)
- HPLC bütün analitik ayırma teknikleri arasında en yaygın olanıdır. Yöntemin bu kadar yaygın olmasının
sebepleri, duyarlılığı, doğru kantitatif tayinlere kolaylıkla uyarlanabilir olması, uçucu olmayan türlerin
veya sıcaklıkla kolayca bozulabilen türlerin ayrılmasına uygun olması, ve hepsinden de önemlisi
sanayinin, halkın ilgilendiği maddelere geniş bir şekilde uygulanabilirliğidir.
-HPLC analizlerinde sıvı veya katı bir örnek uygun bir solvent içerisinde çözülerek veya uygun bir
ekstraksiyon tekniği ile bileşenler ekstrakte edilerek kolona verildikten sonra bir mobil faz ile bileşenler
ayrılmaktadır. Kolonda bileşiklerin seperasyonu, katı- sıvı absorpsiyonu , sıvı-sıvı partisyonu, iyon
değişimi, moleküler eleme ve çözünen- çözücü etkileşimleri gibi mekanizmalar sayesinde olmaktadır.

- HPLC ‘nin kullanılmasındaki en önemli sebepler:

* Duyarlıdır
*Doğruluğu yüksektir
* Uygulanması kolaydır
* Hızlı sonuç alınır
* Değişik bilim dallarına uygulanabilir
*Birçok maddenin tayinine olanak sağlar
+ Mürekkep yapı ve yaş tayini ile ilgili yapılan çalışmaların dünden bugüne gelişimi
- Adli Belge İnceleme Uzmanları belgeyi oluşturan mürekkep ve kâğıdı ileri metotlarla tetkik ederler.
Belgeye zarar vermeden inceleme imkânı sunan optik 29 incelemeler, geleneksel metotların ilk akla
gelenidir. Optik inceleme ile farklı formülasyona sahip mürekkepler ayırt edilirken, aynı formüle sahip
ancak üretim reçeteleri farklı mürekkepler ayırt edilememektedir. Bu nedenlerle 1950’lerden sonra
kromatografik yöntemler geliştirilmiştir. 1904 yılında Mitchell ve Hepworth tarafından mürekkep yaş
tayini ile ilgili ilk çalışma “Inks and Their Composition And Manufacture” yayınlanmıştır.
- Cantunun 2017 yılında yayınladığı makalede; yazılı belgelerdeki fenoksietanolü GC-MS sistemleri ile
analiz etmiş, düşüş beklenen durumlarda düşüş olmadığı; şaşırtıcı bir şekilde yükselme ya da farklı
zamanlarda oluşturulmuş belgelerde aynı değerlerde fenoksietanol tespit ettiğini bildirmiştir. Cantu aynı
kalem kullanılarak ve aynı özellikteki kâğıttaki farklı yaştaki mürekkeplerdeki fenoksietanol
miktarlarındaki beklenmeyen bu davranışa neden olabilecek durumları; bazı ekstraksiyonların tam
olmasına, bası farkına, kâğıdın yeterince homojen olmaması durumuna, mürekkep çözücülerin kâğıda
geçme durumuna, yazılı belgelerin depolama ve çevre koşullarına bağlı olabileceğini bildirmiştir
BELGE SUÇLARI İLE İLGİLİ KANUN ve YÖNETMELİKLER
+GENEL BİLGİLER
-Türk Ceza Kanununda belgeden ne anlaşılması gerektiğine ilişkin bir tanımlama yapılamamıştır. Belge
sözlükte; “Bir gerçeğe tanıklık eden yazı, fotoğraf, resim, film gibi doküman” olarak tanımlanmıştır
-Aynı zamanda belge 765 sayılı TCK’daki “evrak” kelimesinin karşılığı olarak kullanılmıştır
-Yargıtay 6’ncı Dairesi de belgeyi “hukuki hüküm ifade eden ve bir hakkın doğmasına ve bir vakayı ispata
elverişli bir yazı” olarak tanımlamaktadır .
-Belgenin konusunun hukuk düzenimize aykırı olmaması ve hukuki sonuç doğurmaya elverişli olması
gerekir.
-Belgenin okunabilir olması arandığı için bir olayı ispatlayıcı özelliğe sahip olsalar dahi üzerinde yazı
bulunmayan filmler, ses bantları, resim veya fotoğraflar ve işaretler belge olarak kabul edilemezler
-Yine belgeden söz edebilmek için muhtevanın dayanıklı bir nesneye yazılması gerekir. Bu bakımdan
kum veya kar üzerine yahut kırılmış ağaç dalları gibi yerlere yazılan yazılar belge niteliği taşımazlar.
+BELGENİN UNSURLARI
-Belgenin unsurlarından ne anlaşılması gerektiği TCK 204.madde gerekçesinde açıklanmıştır. Madde
gerekçesi; Maddede, resmi belgede sahtecilik suçu tanımlanmıştır.
-Belge, eski dilimizdeki “evrak” kelimesi karşılığında kullanılmakta olup, yazılı kağıt anlamına
gelmektedir. Bu bakımdan, yazılı kağıt niteliğinde olmayan şey, ispat kuvveti ne olursa olsun, belge
niteliği taşımamaktadır. Kağıt üzerindeki yazının, anlaşılabilir bir içeriğe sahip olması ve ayrıca, bir irade
beyanını ihtiva etmesi gerekir. Bu yazının belli bir kişiye veya kişilere izafe edilebilir olması gerekir.
Ancak, bu kişilerin gerçekten mevcut kişiler olması gerekmez. Bu itibarla, gerçek veya hayalî belli bir
kişiye izafe edilemeyen yazılı kağıt, belge niteliği taşımaz. Kağıt üzerindeki yazının belli bir kişiye izafe
edilebilmesi için, bu kişinin ad ve soyadının kağıda eksiksiz bir şekilde yazılması ve kağıdın bu kişi
tarafından imzalanmış olması şart değildir. Ancak, bazı belgeler (örneğin poliçe gibi kambiyo senetleri)
açısından, belge üzerinde kişinin kendi el yazısı ile imzasının atılmış olması gerekir. Zira, imza, ilgili
kambiyo senedinin zorunlu şekil şartını (kurucu bir unsurunu) oluşturmaktadır.
-Bir kişinin, düzenlediği belgeye başkasının adını yazması ve belgeyi imzalaması durumunda da bir belge
vardır; ancak, bu belge sahtedir. Belge altında adı yazılan ve adına imza konulan kişi, gerçek veya hayali
bir kişi olabilir. Bir belgeden söz edebilmek için, kağıt üzerindeki yazının içeriğinin hukukî bir kıymet
taşıması, hukukî bir hüküm ifade eylemesi, hukukî bir sonuç doğurmaya elverişli olması gerekir.
- Resmi belge, bir kamu görevlisi tarafından görevi gereği olarak düzenlenen yazıyı ifade etmektedir.
Bu itibarla, düzenlenen belge ile kamu görevlisinin ifa ettiği görev arasında bir irtibatın bulunması
gerekir. Bu itibarla, bir kamu kurumu ile akdedilen sözleşme dolayısıyla özel hukuk hükümlerinin
uygulama kabiliyetinin olması hâlinde dahi, resmi belge vardır. Çünkü sözleşme, kamu kurumu adına
kamu görevlisi tarafından imzalanmaktadır. Ayrıca belirtilmelidir ki, her ne kadar, belgeden söz edilen
durumlarda yazılı bir kağıdın varlığı gerekli ise de; bazı durumlarda belgenin varlığını kabul için, yazının
kağıt üzerinde bulunması gerekmez. Bir metal levha üzerine yazı yazılması hâlinde de belgenin varlığını
kabul etmek gerekir. Bu itibarla, araç plakaları da resmi belge olarak kabul edilmek gerekir” şeklindedir.
+1.Yazılılık Unsuru
-Yazının belge olarak kabul edilebilmesi için, kâğıt, bez, metal levha, deri gibi taşınabilir bir eşya üzerine
yazılması gereklidir. Yazının yer aldığı nesnenin taşınabilir olması gerektiğinden binaların duvarlarına,
arabalara, tren vagonlarına ve benzeri alanlara yazılan yazılar belge niteliği taşımaz. Yazının hayal ürünü
bir isim taşıması veya gerçek kişinin adı yazılıp onun yerine sahte olarak imzalanması halinde de yazının
belge olarak kabul edilmesi gerekir.
-Bir belgenin karbon kopyası da belge olarak kabul edilir.
+2.İçerik Unsuru
-Bir metnin belge olarak kabul edilebilmesi için yazılılık unsurunun yanı sıra anlaşılabilir ve hukuken
anlam ihtiva eden bir içeriğe de sahip olması gerekir.
-Nitekim resmi belgede sahtecilik suçunu düzenleyen TCK’nın 204. maddesinin gerekçesinde belgenin
anlaşılabilir olması açısından; “Kâğıt üzerindeki yazının, anlaşılabilir bir içeriğe sahip olması ve ayrıca, bir
irade beyanını ihtiva etmesi gerekir” denilmiştir.
+3.Düzenleyicinin Belirli Olması Unsuru
-Resmi belgede sahteciliği hüküm altına alan TCK’nın 204. maddesinin gerekçesinde; “yazının belli bir
kişiye veya kişilere izafe edilebilir olması gerekir, ancak bu kişilerin gerçekten mevcut kişiler olması
gerekmez. Bu itibarla, gerçek veya hayalî belli bir kişiye izafe edilemeyen yazılı kağıt, belge niteliği
taşımaz. Kağıt üzerindeki yazının belli bir kişiye izafe edilebilmesi için, bu kişinin ad ve soyadının kağıda
eksiksiz bir şekilde yazılması ve kağıdın bu kişi tarafından imzalanmış olması şart değildir.”
denilmektedir.
-5070 sayılı Elektronik İmza Kanununda da elle imzanın istisnası niteliğindeki elektronik imzanın hukuki
ve teknik yönleri ile kullanımına ilişkin esaslar düzenlenmiştir. Elektronik imzanın elle atılan imza ile aynı
hukuki sonuçları doğurabilmesi için güvenli elektronik imza ile kullanılması gerekir.
-Resmi belgeler kamu görevlisinin imzası ile tamamlanıp resmi kimlik kazandıklarından, bu belgelerin
içeriğinden hangi kurum tarafından düzenlendiği anlaşılsa dahi yetkili kamu görevlisinin imzasını
taşımayan resmi belge kural olarak hiçbir hukuki değer taşımaz .

+BELGE ÇEŞİTLERİ:
-5237 sayılı TCK’da bütün yabancı kanunlarda olduğu gibi resmi evraklardaki sahteciliklerle özel
yazılardaki sahtecilikler arasında, gerek suçun unsurları ve gerek verilecek ceza bakımından fark
gözetilmiş ve bu iki çeşit sahtecilik ayrı ayrı düzenlenmiştir.
-Resmi Belgeler:
-Kanunumuzda sahtecilik suçları, resmi ve özel belge ayrımına dayandırılmış; Bu ayrımda, resmi
belgelerin kanıt gücünün yüksek bulunmasından ve kamu idaresinin işleyiş düzeninin ihlal edilmesinden
hareketle, eylem daha yüksek bir yaptırımla karşılanmıştır.
-Resmi belgenin temel unsurları doktrinde;
1.kamu görevlisi tarafından düzenlenmesi,
2.görevi gereği düzenlenmesi,
3.öngörülmüşse, usul ve şekil kurallarına uyulması, şeklinde açıklanmaktadır
-Düzenleyen kişinin kamu görevlisi olmaması durumunda, o belge resmi belge olarak kabul edilemez.
Kamu görevlisi kavramı,
-Kamu görevlisinin kamu göreviyle ilgisiz bir belge düzenlemesi durumunda, özel belgeden söz edilir. Bu
nedenle kamu görevlisinin, bu belgeyi görevi gereği düzenlemiş olması da aranmalıdır. Bu husus 204/2.
maddede; “görevi gereği düzenlemeye yetkili olduğu resmi bir belgeyi…” sözleriyle açıklanmıştır.
-Kanunda, resmi belge hakkındaki sahteciliğin kamu görevlisi olmayan fail tarafından işlenmesi 204/1.
madde ile, kamu görevlisinin resmi belgede sahteciliği ise ikinci fıkrada düzenlenmiştir. Kanun koyucu,
resmi belge niteliğini taşımasa dahi, bir resmi belgeyi sahte olarak düzenleme fiilini de resmi belge
üzerindeki sahtecilikle birlikte cezalandırmıştır.
-Resmi belgenin mutlaka belirli bir şekle uygun olması veya bazı unsurları taşıması şartı yoktur. Fakat,
mevzuat gereği belirli usul ve şekil şartlarının aranması söz konusu olabilir. Örneğin resmi
vasiyetnamenin kanunda belirtilen şekle uygun olarak düzenlenmesi zorunludur.
+Resmi Belge Niteliğinde Görülen Belgeler:
-Unsurları bakımından resmi belge sayılması olanaklı olmadığı halde, bazı özel belge türleri yasa
tarafından özel olarak resmi belge düzeyinde korumaya alınmıştır. Bu tür belgeler TCK 210/1. maddede
gösterilmiştir. Bunlar; emre veya hamile yazılı kambiyo senedi, tahvil, hisse senedi, emtiayı temsil eden
belge, ve vasiyetnamedir. Belirtilen türdeki belgelerin, resmi belge sayılabilmesi için, kanunda
öngörülen usul ve şekil şartlarının bulunması zorunludur.
-TCK 210/2. maddede belirtilen, kamu görevlisi olmayan veya görevi gereği hareket etmeyen sağlık
mesleği mensuplarının gerçeğe aykırı belge düzenleme suçu, özel nitelikli özel belgede sahtecilik suçu
vasfındadır. Fakat cezalandırma yönünden resmi belgede sahtecilik hükümlerine atıf yapılmıştır.
+Özel Belgeler:
-Özel belgeler, resmi belge sayılmasını gerektiren unsurları taşımayan belgelerdir. Ancak, özel belgenin
de belge niteliğinin, yani belge sayılması için gereken öğelerin bulunması aranmalıdır. Bu nedenle, belge
kavramı ve unsurları ile ilgili açıklamalar özel belgeler hakkında da geçerlidir. Başka bir anlatımla; yazılı
bir evrakın, hukuki sonuç doğurmaya elverişli bir biçimde kamu görevlisi olmayan belirli bir kimse
tarafından düzenlenmesi durumunda özel belgenin varlığı söz konusu olur.
-Örnek verirsek; bir bankanın hesap bilgileri hakkındaki yazısı, kredi sözleşmesi, teminat mektubu, adi
senet, fatura, mal beyanı, vergi beyanı, gümrük beyanı, sigorta giriş bildirimi, mektup, özel bir vaka
hakkında ilgililerince düzenlenen tutanak, kira sözleşmesi, tahliye taahhüdü, dilekçe, ihbar yazısı, vb.
belgeler özel belge sayılmaktadır
+Belge Suçları ile İlgili Kanun ve Yönetmelikler
+Türk Ceza Kanununda Yer Alan Belge Suçları
-Parada sahtecilik Madde 197
-Kıymetli Damgada sahtecilik madde199
-Mühürde sahtecilik Madde 202
-Resmi belgede sahtecilik Madde 204
-Resmî belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek Madde 205
-Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan Madde 206
-Özel belgede sahtecilik Madde 207
-Özel belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek MADDE 208.
-Açığa imzanın kötüye kullanılması Madde 209( boş kağıda alınan imzayla sahtecilik)
-Resmi belge hükmünde belgeler Madde 210(sahte resmi belge oluşturma)
-İçtima Madde 212(birden fazla suçun bulunmasına rağmen, çeşitli nedenlerle faile tek ceza verilmesi
durumudur)(birden fazla suçta ayrı ayrı ceza verilir)
-Göreve ilişkin sırrın açıklanması Madde 258
+6100 SAYILI HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU
- Belge MADDE 199 (kanuna göre belge)
-İmza atamayanların durumu MADDE 206(imza atamayan kimseler için)
- Senette çıkıntı, kazıntı ve silinti MADDE 207
- Yazı veya imza inkârı MADDE 208 (taraflardan biri yazı veya imza için sahtelik iddiasında
bulunduğunda)
- Yazı veya imza inkârının sonucu MADDE 209 (bir senetteki yazı veya imza inkâr edildiğinde, bu konuda
bir karar verilinceye kadar, o senet herhangi bir işleme esas alınamaz. )
- Güvenli elektronik imzalı belgenin inkârı MADDE 210
- Sahtelik incelemesi MADDE 211( belge sahte olunca inceleme sırası a) Hâkim, yazı veya imzayı inkâr
eden tarafı isticvap(mahkemece dinlenmek) ettikten sonra karar verememişse, huzurda bu kişiye yazı
yazdırıp imza attırmak suretiyle elde ettiği belge ve diğer delilleri değerlendirir. b) bendi hükmüne göre
yaptığı incelemeye rağmen, hâkimde sahtelik konusunda kesin bir kanaat oluşmamışsa, bilirkişi
incelemesine karar verir.)
- Belgenin yerinde incelenmesi MADDE 218 (mahkemeye getirilmesi zor veya sakıncalı deliller için)
+ 6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNU
- Tescil MADDE 40 (Her tacir, ticari işletmenin açıldığı günden itibaren onbeş gün içinde, işletmesini ve
seçtiği ticaret unvanını, işletme merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil(kayıt ettirme) ve ilan
ettirir)
- İmza şekli MADDE 372(Şirket adına imza yetkisini haiz kişiler şirketin unvanı altında imza atarlar)
- İmza edenlerin sorumluluğu Geçerli olmayan imzaların bulunması MADDE 677 (kişileri herhangi bir
sebeple bağlamayan imzaları içerirse, diğer imzaların geçerliliği bundan etkilenmez.)
- Yetkisiz imza MADDE 678
+ TÜRKİYE CUMHURİYETİ KİMLİK KARTI YÖNETMELİĞİ
- Gerçeğe aykırı beyan ve tahrifat MADDE 23

+ SAHTE BANKNOTLARIN İNCELENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİNDE UYULACAK USUL VE ESASLAR

HAKKINDA YÖNETMELİK
- Ön rapor aldırılması Madde 5 (Sahteliğinden şüphe edilen banknotlar hakkında gecikmesinde sakınca
bulunan hâllerde, Cumhuriyet savcısının yazılı veya en kısa sürede yazılı hâle dönüştürülecek rapor
hazırlanması)
- İnceleme ve değerlendirme yaptırmaya yetkili merci Madde 6
- Kod numarasının verilmesi Madde 12 (her bir olay için kod numarası verirler. Bu kod numarasının
teknik ayrıntılarına ilişkin hususlar kurumlar arası işbirliği ile belirlenir.)
- Kod numarasının ilgili kolluk birimleri ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından kullanılması
Madde 13
- Kod numarasının adlî makamlarca kullanılması Madde 14
+ TAPU MÜDÜRLÜKLERİNCE DÜZENLENEN RESMÎ SENETLERE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA
YÖNETMELİK
- Kazıntı, silinti ve çıkıntı yapılmaması MADDE 26
+ SERMAYE PİYASASI KANUNU
- Yasal defterlerde, muhasebe kayıtlarında ve finansal tablo ve raporlarda usulsüzlük
MADDE 112

BELGE İNCELEME
Autopen
+Signagraph makineleri, kullanıcı elinin hareketini takip etmekte ve diğer tüm kalemler aynı yazıyı ayrı
ayrı yazma işlemini gerçekleştirmektedir.
+tüm kalemlerin aynı anda kâğıda dokunarak yazma işlemini gerçekleştirmesi amaçlanmıştır.
+Autopen cihazların; dolma, tükenmez, kurşun, keçeli kalem vb. hemen her çeşit kalemle çok farklı
yüzeylere yazı yazma ve imza atma yeteneğine sahip olduğu ve hatta karbon kâğıdına da yazdırma işlemi
gerçekleştirdiği bilinmektedir.
+• Çok kalem basıncı,
• Küt başlangıç ve bitiş vuruşları,
• İmza boyunca sabit yazma hızı,
•Hafif orta sarsıntıya bağlı olarak titrek bir görünüm gözlemlenmektedir
+Signature Ware ve Note Writer yazılımları kullanılarak düzenlenen ve yazdırılan yazı ve imzalar,
bilgisayar ekranında kolayca boyutlandırılabilir. Güvenlik hükümleri gereği tüm yazdırma öncesi ve
sonrası işlemler gizlilikle yürütülmekte ve bilgilerin erişimine parola ile izin verilmektedir.
+Yine “simulated handwriting software” yazılımı ile notlar ve zarflara yazdırılacak el yazıları
düzenlenmektedir. Bu program, doğrudan programa girilen veya önceden hazırlanmış bir metin dosyası
veya elektronik tablodan alınan metinleri kabul edebilmektedir.

+❖ Her türlü yazı ve imzayı yazdırabilme yeteneği vardır,

❖ Büyük boy kalemler de dâhil her türlü yazma aletini kullanabilme imkânı mevcuttur,

❖ Ayarlanabilir kalem basıncı ve hız kontrolü mevcuttur,

❖ Her türlü küçük ve büyük çizimler, yabancı karakterler(Çinli vb.) ve simgeleri yazdırabilme kabiliyeti
vardır,

❖ Yazı ve imzaları farklı boyutlarda yazdırabilme özelliği mevcuttur,

❖ Büyük hacimli işler için imza yazdırmayı başlatmak için ayak pedalı içerir,

❖ Kâğıdı otomatik olarak alabilen kâğıt besleme mekanizması vardır,

❖ Makine, bir el yazısı stili tablosundaki tüm yazıları yazdırabilme özelliği taşır,

❖ Legacy modele kıyasla daha sessiz çalışırlar ancak tamamen sessiz oldukları söylenemez.

❖ İçerisinde yazı ve imza bilgisi bulunan şifreli CD kart kullanarak çalışır,

❖ Bireysel kullanıcılar için güvenli parola koruması sağlar,

❖ Kişiselleştirilmiş notları ve zarfları genel bir el yazısı stiliyle veya kişisel el yazı stili olarak yazabilme
kabiliyeti mevcuttur.

+el ürünü yazı ve imzalarda kalemin kâğıt üzerinde bıraktığı özellikler, autopen cihazlardan elde edilen
yazı ve imzaların taşıdığı fiziksel özellikler büyük ölçüde benzerlik gösterebilmektedir.
+Autopen cihazlarda kalemin makinedeki kâğıda baskı derecesi ayarlanabilmekte ve bu durum gerçek
yazı ve imzadan ayırt edilmesini zorlaştırabilmektedir. Ancak bu makinelerin yazı ve imzaların taşıdığı
bölgesel düzeyde oluşan değişken basınç ve açıyı oluşturamaması, karşılaştırmalarda ayırt edici ve
belirleyici bir kriter olarak kabul edilebilir.( DERSTE ÇOK BAHSETTİ)
+başlangıç ve bitiş noktalarında; titreşen çizgileri, çok fazla kalem vuruşu vb. gibi noktaları arayarak
autopen bir cihaz ürünü olup olmadığı hakkında fikir yürütülebilir. Ancak bu bulgular, karar vermek için
tek başına yeterli görülmemeli, genel bir gösterge olarak kabul edilmelidir. Çünkü başlangıç ve bitişlerde
küt veya titrek olmayan yapıları görmek de mümkün olabilmektedir.
+Autopen cihazının legacy modellerinde yazı ve imzaların hat kalınlığı hemen her yerde eşittir ve
herhangi bir değişiklik içermemektedir. Hatlardaki bu eşitlik; makinenin yazarken, insanın ürettiği
değişken basınç ve açıyı oluşturamamasından kaynaklanmakta ve her yerde eşit basınç ve buna bağlı
olarak eşit girinti (fulaj izi) oluşturmaktadır. Bu tespit de tüm örnekler için geçerli olmayabilir. Çünkü
digital autopen cihazları ile birlikte cihazlara bölgesel basınç farkını yansıtabilme kabiliyeti kazandırmak
mümkün olabilir. (DERSTE BAHSETTİ)
+MAKİNE ÜRÜNÜ YAZI VE İMZALARIN EL ÜRÜNÜ YAZI VE İMZALARA GÖRE FULAJ ÖZELLİKLERİ
YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ
-İnsanlar yazılarını yazarken ve imzalarını atarken kalem ile kâğıt üzerinde istemli veya istemsiz olarak
baskı uygularlar ve oluşan bu baskı fulaj olarak tanımlanmaktadır. Fulaj, işin doğası gereği her yerde eşit
olması sık karşılaşılan bir durum değildir. Çünkü insanların yazı yazarken veya imza atarken kalem
vasıtası ile kâğıda uyguladıkları basınç her yerde eşit bir dağılım göstermemekte ve söz konusu bu durum
fulaj derinlik dağılımını etkilemektedir.
-yazı yazılan zeminin sert veya yumuşak olması da fulaj farklılıklarının oluşmasında önemli bir
değişkendir. Autopen ile çoğaltmak için oluşturulan el ürünü yazı, rakam ve imza örnekleri yumuşak bir
zeminde (altına kâğıt konularak) alınmıştır.
-El ürünü yazı ve imzaların fulaj derinliğinin autopen kopyalarına göre daha belirgin olduğu ve farklılık
gösterdiği, yok denecek derecede az olduğu,
-Autopen ürünü yazı ve imzalarda fulaj derinliğinin homojen bir dağılım gösterirken el ürünü yazı ve
imzalarda fulaj derinliğinin heterojen bir yapı sergilediği,
- Söz konusu bu dağılım autopen ürünlerinin tespiti açısından belirleyici bir unsur olarak kabul edilebilir
ve böyle bir eşit dağılımı bir makinenin yapması da beklenen bir durumdur. Ancak dijital autopen
cihazların kalem basıncı ayarlanabilir özelliği taşıdığı da değerlendirildiğinde kullanılacak bir yazılım
sayesinde yazı ve imzalar üzerindeki fulaj izi dağılımını heterojen olarak da yazdırabilme kabiliyeti
kazanıp kazanamayacağı unutulmamalıdır
+MAKİNE ÜRÜNÜ YAZI VE İMZALARIN EL ÜRÜNÜ YAZI VE İMZALARA GÖRE İŞLEKLİK ÖZELLİĞİ
YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ
-El yazısı ve imzayı oluşturan çizgi hattının pürüzsüz olarak akıcılığı, çizginin hızlı ya da duraksamalı olma
durumu işleklik olarak kabul edilmektedir. İnsanlar yazı yazarken veya imza atarken bazı noktalarda
kalemi daha hızlı bazı yerlerde daha yavaş kullanmaktadır. Bu harekete bağlı olarak kalemin kâğıda
yapmış olduğu basınç yazı ve imza alanlarında mürekkebin yoğunluk durumunda farklılıklar oluşturmakta
ve söz konusu bu durum bize yazı ve imzanın hızının hatlar üzerindeki dağılımı hakkında bilgi
vermektedir. Yavaş yazılan alanlarda daha kalın bir hat gözlemlenirken, hızlı yazılan alanlarda inceden
kalına, kalından inceye bir görünüm oluşmaktadır. Başlangıç ve bitim noktalarında bu durum daha iyi
gözlemlenebilir.
-Seyri sürat vasıfları olarak da tabir edilen işleklik özelliği, yazı ve imza incelemelerinde bakılması
gereken kriterlerden biri olarak kabul edilmektedir. İnceleme konusu yazı ve imzalara mikroskobik
incelemeler neticesinde işleklik derecesi tespit edilebilmektedir.
-El ürünü yazı, rakam ve imzaların bazı noktalarında, hıza bağlı olarak kalemin oluşturduğu mürekkep
hattının inceldiği gözlemlenmiş, ancak aynı örneklerin autopen kopyalarında; aynı ince hattın oluşmadığı,
hatlardaki mürekkep yoğunluklarının hemen her yerde eşit olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca el ürünü yazı
ve imza örneklerinde hatlardaki kalınlık ve işleklik düzeyinin her noktada eşit olmadığı ve heterojen bir
dağılım sergilediği, ancak söz konusu işleklik düzeyinin autopen ürünü örneklerde eşit olduğu ve
homojen bir dağılım gösterdiği gözlemlenmiştir.
+MAKİNE ÜRÜNÜ YAZI VE İMZALARIN EL ÜRÜNÜ YAZI VE İMZALARA GÖRE GENEL ŞEKİL YÖNÜNDEN
DEĞERLENDİRİLMESİ
-Belge üzerindeki imzanın biçimi, boyutu, eğimi, oranı, konumu vb. özellikleri o yazı ve imzanın genel
şekli olarak kabul edilmektedir. Genel şekil yazı ve imza karşılaştırmalarında kullanılan bir karşılaştırma
kriteridir. Yazı ve imza incelemelerinde, tetkike konu yazı ve imza ile karşılaştırması yapılan
mukayeselerin tıpa tıp aynı olması beklenen ve çok karşılaştırılan durum değildir. Ancak çalışmamızın
temelini, el ürünü yazı ve imzaların autopen ile çoğaltılmış versiyonlarının karşılaştırılması
oluşturulmaktadır. Çoğaltma esnasında oluşan benzerlik ve farklılıkları ortaya koymak açısından genel
şekil incelemesi büyük önem arz etmektedir.
-El ürünü yazı ve imzalar ile Autopen kopyalarının harfler ve hatlar arasındaki milimetrik mesafeden
kaynaklanan farklılıklar dışında genel şekil olarak birebir uygunluk gösterdiği görülmektedir. Harfler ve
hatlar arasındaki milimetrik mesafe farklılıklarının, gerçek örneklerin çoğaltılmak için program üzerinde
işlendiği esnada oluştuğu değerlendirilebilir. Ayrıca elde edilen bulgulardan hareketle, bir autopen ürünü
yazı ve imzanın, gerçeğinin aynısı olabileceği gibi bölgesel veya boyutsal olarak gerçeğinden farklı
çoğaltılabileceği görüşü ortaya çıkmaktadır.
+MAKİNE ÜRÜNÜ YAZI VE İMZALARIN EL ÜRÜNÜ YAZI VE İMZALARA GÖRE BAŞLANGIÇ VE BİTİM
NOKTALARI YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ
-Yazı ve imzaların başlangıç ve bitim noktalarında ortaya çıkan çizgi, desen, motif veya harf karakterleri
kaligrafik ve karakteristik şekil olarak kabul edilmektedir. Başlangıç ve bitim noktaları el ürünü yazı ve
imza incelemelerinde kullanılan ve incelenen temel alanlardan biridir.
-El ürünü yazı ve imza hatlarının başlangıç ve bitiş bölümlerindeki kalem mürekkebinin inceldiği
kısımlarının, autopen versiyonlarında farklı olduğu görülmüştür.
-El ürünü yazı ve imzaların başlama ve bitim noktalarında kişinin yazımına bağlı olarak özgün şekiller
mevcuttur. Aynı örneklerin autopen kopyalarında başlangıç ve bitim noktalarında genel olarak küt
yapıların yaygın olduğu gözlemlenmiştir.
+MAKİNE ÜRÜNÜ YAZI VE İMZALARININ EL ÜRÜNÜ YAZI VE İMZALARA GÖRE HATLARDAKİ DÖNÜŞ
HAREKETLERİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ
- Yazı ve imza hatlarında bulunan buklesel hareketler yazı ve imza karşılaştırmalarında kullanılan bir
mukayese kriteridir. Buklesel hareketlerde oluşan farklılıklar genellikle hıza ve alışkanlıklara bağlı olarak
ortaya çıkmaktadır.
-Bu titrek görünümün ve mürekkep yoğunluğunun fazla olduğu noktaların oluşmasında autopen
cihazının bir insan eli kadar kıvrak olmaması sebep olarak görülebilir. Zira kalemin sabitlendiği robot kol
her ne kadar çeşitli yönlere doğru hareket kabiliyetine sabit olsa da bir insan elinin göstermiş olduğu
kıvrak dönüşleri gösterecek kadar kabiliyet kazanamamıştır.
+MAKİNE ÜRÜNÜ YAZI VE İMZALARI OLUŞTURAN HATLARDA KALEM VE MAKİNEYE BAĞLI KISMİ
FARKLILIKLAR OLUP OLMADIĞININ DEĞERLENDİRİLMESİ
-El ile hazırlanan örneklerin autopen kopyalarının kendi içerisinde farklılık mevcut olup olmadığının
tespitine yönelik olarak kopyalanan her örnekten 50’şer adet çoğaltılmıştır. Örneklerin kendi içerisinde
yapılan karşılaştırmada; birbiri ile üst üste örtüşecek derecede benzerlik taşıdıkları ve genel olarak
birbirinin kopyası derecesinde uygunluk gösterdikleri anlaşılmıştır.