ThS BS HOÀNG THỊ TUỆ NGỌC

Bộ môn Hóa Sinh – Sinh Học Phân Tử

Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch 1
ĐẠI CƯƠNG

Cromoprotein porphyrinoprotein : Hb, Mb

(nhóm ngoại là nhân porphyrin)
Protein tạp
Nhóm ngoại: chất màu
cromoprotein: Feritin, flavoprotein
(nhóm ngoại không có nhân Porphyrin)

2
3
CẤU TẠO HOÁ HỌC

x 4 + nhóm thế
Pyrol Porphin Porphyrin

protoporphyrin

4
4 vòng pyrol lk với nhau tạo thành porphin (C20H14N4)
bằng 4 cầu nối methylen (-CH=)

• thứ tự vòng pyrol (I, II, III, IV):

theo chiều kim đồng hồ
•Đánh dấu cầu methylen:
α, β, γ,δ
•1,2,3,..,8: đỉnh porphin
= vị trí nhóm thế

5
 PORPHYRIN = porphin + các nhóm thế
(tại vị trí 1,2,3,..,8)
Teân goác Coâng thöùc Kyù hieäu
Methyl - CH3 -M
Ethyl -CH2 ‟ CH3 -E
Hydroethyl -CH2 ‟ CH2OH -E ‟ OH
Vinyl - CH = CH2 -V
Acetate - CH2 ‟ COOH -A
Propyonate - CH2 ‟ CH2 - COOH -P

 Caùc porphyrin seõ khaùc nhau ôû caùc nhoùm theá. 6

Moät soá
PORPHYRIN
khaùc

Uroporphyrin III
Uroporphyrin I

Coproporphyrin I Coproporphyrin III

7
Tính chaát

 Caùc porphyrin ñeàu coù maøu

 Coù N hoùa trò III ôû 2 voøng pyrol (I vaø III)
→ coù tính baz yeáu
 Coù nhoùm carboxyl ôû maïch beân
→ coù tính acid yeáu
 pHi: 3-4,5

8
9
 Hb kết tinh dưới
dạng những phân tử
khác nhau tùy mỗi
loài động vật

1. Huyết cầu tố (Hb)

2. Là 1 cromoprotein (porphyrinoprotein)
3. Tæ leä saét trong Hb laø 0,34%

10
Cấu tạo
Hb laø 1 tetramer
chöùa 4 chuoãi polypeptid (Globin) vaø 4 nhoùm ngoaïi Hem

Hb protein thuần: GLOBIN

nhóm ngoại: HEM Fe 2+

porphin
protoporphyrin
Nhóm thế
11
nhân protoporphyrin IX
gắn 1 ngtử Fe 2+
ôû trung taâm

Fe2+ gắn 4 N của 4 vòng pyrol baèng

2 lk cộng hoá trị và 2 lk phối trí
12
 Đun Hb với
Oxy hoá NaCl và a.acetic
Hem hematin hemin
Fe 2+ Fe 3+ Tạo muối
clohydrat

ứng dụng trong pháp y:

Xaùc ñònh vết máu của người hay động vật khác.
13
GLOBIN: 4 chuỗi polypeptid

• 2 chuỗi α (141aa)
• 2 chuỗi β (146 aa)

HbA1 (2 2) :

Hb chuû yeáu cuûa
ngöôøi tröôûng thaønh
bình thöôøng

14
 Ngoaøi ra coøn coù caùc daïng Hb khaùc

HbG (2 2): Hb cuûa baøo thai trong giai ñoaïn ñaàu
HbP (2 2):Hb cuûa baøo thai trong giai ñoaïn sau
HbF (2 2): Hb chuû yeáu cuûa baøo thai
HbA2 (22): chieám khoaûng 2% Hb ôû ngöôøi
tröôûng thaønh

15
Tæ leä toång hôïp chuoãi globin trong thai kyø vaø sau khi sinh
16
HbS: Hb chuû yeáu ôû ngöôøi beänh thieáu maùu HC hình lieàm
HbC: Hb chuû yeáu ôû ngöôøi beänh thieáu maùu HC hình bia

3 loaïi HbA, HbS, HbC chæ khaùc nhau ôû 1 aa

 HbS: taïi vò trí 6 chuoãi β , Glutamat  Valin

 HbC : taïi vò trí 6 chuoãi β , Glutamat  Lysin

17
1 chuỗi pp của Globin N của nhân Imidazol của aa Histidin
+ Lk phối trí

1 Hem Fe2+

1 bán đơn vị (sub unit) của phân tử Hb

phaân töû Hb hoaøn chænh goàm 4 baùn ñôn vò,

gioáng nhau töøng ñoâi moät

18
 M V
1 Fe trong 1 bán đơn vị của Hb có
  6 lieân keát
N .
M . M • 4 lk với 4N của vòng pyrol
. Fe++ N
. • 2 lk phối trí với N của His
N
. . ( lieân keát VI coù theå bò chieám bôûi
P
.N .
V oxy oxyhemoglobin):
Hemoglobin
pöù gaén
  oxy hay oxygen hoaù, khoâng phaûi
2+
pöù OXHFe
P M Hem
Porphin
(4pyrol)
Protoporphyrin
N GLOBIN N 8 nhoùm theá

19
MYOGLOBIN
1. Laø protein döï tröõ O2 cuûa toå chöùc cô (cô tim, cô heä xöông)
2. Phaân töû coù caáu truùc baäc III, goàm 1 HEM “giaáu mình” trong 1
chuoãi GLOBIN
3. Lk cuûa saét: 4 lk naèm treân cuøng 1 mp, lk 5-6 naèm ôû 2 beân mp

20
 TÍNH CHAÁT
Keát hôïp thuaän nghòch vôùi oxy taïo oxyHb

1 ngtöû Fe cuûa Hem gaén vôùi 1 ptöû O2

Hb + O2 Hb(O2)4

Chieàu PÖÙ phuï thuoäc phaân aùp oxy moâi tröôøng

21
O2 ít tan trong nöôùc
1. Bình thöôøng: 3.2ml O2 tan trong 1L
huyeát töông
2. Nhôø Hb trong HC  1L coù theå gaén keát
toái ña vôùi 220ml O2

 Gaáp 70 laàn

22
Keát hôïp vôùi CO2 taïo daïng carbamat (-NHCOO-)
qua nhoùm amin töï do cuûa globin

PÖÙ thuaän nghòch.

Hb vaän chuyeån 15% CO2 cuûa cô theå
Chieàu phaûn öùng phuï thuoäc phaân aùp CO2:
Moâ: phaân aùp CO2 cao → taïo HbCO2
Phoåi: phaân aùp CO2 thaáp → nhaû CO2
23
 Keát hôïp vôùi CO
Taïo HbCO raát beàn vöõng
Hb + CO → HbCO
HbCO khoâng vaän chuyeån oxy

CO coù aùi löïc vôùi Hb gaáp 210 so vôùi aùi löïc cuûa O2
→ ñaåy O2 khoûi HbO2:
HbO2 + CO → HbCO + O2
Nhöng 1 löôïng lôùn O2 coù theå laøm phaân ly HbCO

24
 Hb bò OXH bôûi caùc chaát OXH
(nitrit, clorat, ferricyanua,..)

Fe2+ cuûa Hb thaønh Fe3+ → Methemoglobin

Hb M-Hb + e-

1. M-Hb khoâng gaén ñöôïc O2

→ khoâng coù chöùc naêng hoâ haáp
2. Methylene Blue (TM): baát hoïat Met-Hb
25
Vì sao
MetHb thöôøng xảy ra ở trẻ em < 4-6 thaùng tuoåi?

1 nhiều Hb baøo thai- loïai deã bò chuyeån thaønh Meth-Hb

Treû em 2
thiếu enzyme khử MetHb (NADH MetHb
< 4-6 reductase, glutiathion reductase và G6PD)
thaùng 3 acid dạ dày kém toan  nitrate dễ CH thành nitrite

4 Chế độ ăn thiếu Vit C, K- các chất giúp khử MetHb.

26
Hb coù tính chaát cuûa oxydoreductaz
(xuùc taùc phaûn öùng OXH-khöû)

 Hoaït tính peroxydaz ( roõ reät)

Hb
H2O2 + AH2 2H2O + A

„  öùng duïng: tìm maùu / nöôùc tieåu

 Hoaït tính catalaz (yeáu)

2H2O2 2H2O + O2 27