Chương 910 Tai Chinh Cong GT

You might also like

Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 37
Chong 10, Tai chinh cong CHUONG 10 TAI CHINH CON M6t trong cae céng cu quan ly vi mé cia Chinh phit 6 eae quéc gia la tai chinh céng. Tuy theo tinh hinh kinh té 6 mdi giai doan khac nhau ma cdc Chinh phi cé thé thyc hién chinh séch mé rong tai khéa ho§e chinh sich thac chat tai khoa. Quy mé tai chinheéng ngay cang ting xét 6 pham vi toan cau, riéng tai Viét Nam li khoang 25% GDP. Trong hé théng tai chinh, tai chinh céng déng vai tro kha quan trong duge thé hién quacae dic diém nhu (i) cung cdp hang héa céng cOng cho xa hdi (ii) tac dong dén cdchoat dong kinh té cita cc doanh nghiép, cae dinh ché tai chinh, va thj trudng tai chinh thong qua chinh séch tai khéa. Chwong nay trang bj m6t sé kién thite co ban cho sinh vién vé pham chinh céng va vai tro chinh sach tai khéa trong dieu tiét kinhté v NOi dung chuong ~ Cae van dé lign quan dén tai chinh céng - Ngan sch nha nude - Chinh sdch tai khéa Chong 10, Tai chinh cong 10.1 Cac vn dé lign quan dén tai chinh cong 10.1.1 Khu vue cong Theo Quy tién t8 quéc t& (IMF, 2010), mé hinh khu vue céng Ia sur két hgp cua khu vue Chinh phii (Chinh phi trung wong, Chinh phi ign bang, va chinh quyén dja phuong) va khu vue cd ac 16 chite cong phi tai chinh (cdc cng ty khu vue cng) va cde dinh ché tai chinh khu vuc eéng (cdc t8 ». Theo Stiglitz va Rosengard (2015), 6 linh vue céng, cae chtte nang cua Chinh phi dirge 1h cu chtte céng nha nude, ngan hang trung wong, ngan han thwrong mai nha nude, thé hién 6 cdc hoat déng gin véi viée thre hién ca khu vue inh sdch va quy cng thong qua vige cung tmg cdc hang héa céng cOng va tai phan bd thu nhap xa héi. Ngudn tai tro cho cdc hoat dong cua CP duge thue hién thong qua thué, phi, 1é phi, va cae khoan bat bude khée phai nép cho khu vue phi Chinh phi. Tuy nhién, viée phan dinh ranh gidi Chinh pha va khu vue céng la digu kha phite tap, dae bigt déi véi cdc quéc gia c6 nhing thay 4éi nhanh vé cau triic hoat dong ciia nén kinh 18. Khu vue céng Khu wwe Khu vc cic 16 [J Chinh pi chic céag [ : 1 Chink phi = Cac t6 chite cOng Céc t6 chtte cong phi tii chih tii chiah Ue Nefa hing Teme a vong (NETW) Chink quyéa dia phuong (Cic 8 chic ab surge nbn tidn ai (ris NHTW) Sodé 10.1. Céc thinh phin cia khu vee céng ‘theo dinh nghia cia IMF aaa Che 8 chic ti Neuén: IMF 2010) chinh cong khéc So dé 10.1. Cac thanh phan cia khu vuc céng theo dinh nghia cia IFM (Nguén: IMF (2010) Chong 10, Tai chinh cong Khu vue Chinh phi cé thé bao gdm tat cd cde don vi Chinh phi va tat cd cde dinh ché phi loi nhugn, phi thi trudng duge tro trg va kiém soat béi Chinh phi. Nhing don vi Chinh phi bao gém tit cdc don vj cé tinh php nhan tir dia phwrong dén trung wong voi nhigm vu thy hit chite ning co ban ciia Chinh ph. Cée don vj nay chit yéu nhan von tién té tir chuyén giao va ngudn luc tir Chinh phi: hodc kiém duge théng qua chite nang duge chi dinh boi nha nuéc dé thyc hién cac chimg nang cua Chinh phi, ogc thye hign viée chi tiéu cng theo chi dinh cua Chinh phu cho muc dich tai khéa. Dac biét, cae hoat déng thu ngn sdch va chi tiéu ngdn sich cua Chinh pho khéng duge phan bé trong ngan sdch hang ndm duge goi 14 ede khoan “ngoai ngin sich”. Cae hoat dong nay cé lién quan dén hai dinh ché ma cé thé tim thay 6 cae e4p chinh quyén: Céc ngudn quy nim ngoai ngan sich (extrabudgetary funds) va cae dinh ché phi thi truéng,phi loi nhuan (nonprofit nonmarket institutions: NNPIs). Cac dinh ché dang nay hién nay kha phé bién 6 Vigt nam nhu Quy bao hiém x3 hdi, cdc quy hé try dia phuong,... véi vai trd la thye hign cae hoat déng theo nguyén tie phi thi trudng va ngudn lye chi yéu duge tai troy béi Chinh pho qua céc khoan chuyén giao va céc khoan huy déngduge theo quy dinh cla Chinh phi. 10.1.2 Quan diém vé tai chinh cong Quan niém vé tai chinh céng cé quan hé chat ché véi khu vue céng va duge sit dung dé d4i lap voi khdi niém tai chinh tu. Theo dong théi gian, cdc quan diém vé tai chinh cng ciing cé su khac nhau gitta cde nha kinh té, so di nhw vay, la vi béi canh kinh té xa hi da lam thay déi quan niém vé vai trd ca nha nude. Theo quan diém cia nha kinh 8 hc ed dién Adam Smith (Smith, 1937), tai chinh céng li khoa hoe nghién ctu sy tii try cho cdc khoan chi tiéu céng ctia nha nude. G hoan cénh hién dai thi Rosen (2004) cho rang tai chinh céng la linh vue kinh té hoc phan tich thué va chinh sach chi tigu cla CP. Do vay, theo cae quan diém nay thi tai chinh céng khéng nhiing 1a khoa hoe nghién cru vige sir dung cae céng cy tai chinh détai tro chi tiéu cng, ma cdn phan tich cde chinh sch thu céng, chi tiéu céng nhim muc dich thy hién vai tré can thigp cita Chinh phi vao nén kinh té (quan diém hep). Trong khi d6, theo quan diém rng hon thi tai chinh céng li tai chinh cia khu vue céng. Quan diém nay thuéng duge céc nha Lim chinh sich va cde nha quan tri céng Chong 10, Tai chinh cong van dung dé tién hanh xy dung chinh sach céng pha hgp va phan tich, danh gia quy m6 ng ctia khu vue céng, dé ma chi ra cdc nguy co cé thé c6 ctia ng cong déi véi quéc gia. Theo Ngan hang thé gigi, ng céng li toan b6 nhimg khoan ng ciia Chinh pho va nhiing khoan ng duge Chinh ph bio inh. Theo quy dinh ca Luat quan ly ng cng nim 2009 cla Viét Nam, ng céng duge hiéu bao gdm ba nhém li ng Chinh phil, ng duge Chinh pha bao lanh va ng chinh quyén dia phuong. Trong khi dé, IMF (2010)cho ring ng céng duge hiéu li nghia vu tra ng cia khu vue céng. Bi kém véi dé Lidinh nghia cu thé vé khu vue céng, bao gdm Khu vutc Chinh phu va khu vuc cdc td chire céng (So dd 10.1). Nhu vay Ngan hang thé gidi va Quy tién t@ quéc t8 c6 quan diém vé tai chinh céng theo nghia rng trong vige ban hanh va thiét lip cdc tiéu chun minh bach cho khu vue céng va hung dan cach quan ly ng céng pha hop cho cacquéc gia trén thé gidi. Vi vay, theo quan diém rong ve ta chinh c6ng thi tai chinh céng ham chita cde $i dung cu thé sau: (1) trong pham vi cla mét quée gia thi ta 6 hitu chinh cong thuéc hinh thi nha nude va quéc hdi 1a co quan quyén luc tdi cao ctia mét quéc gia co quyén xdc dinh va thiét Ip moi khoan thu chi cho nén kinh té va Chinh phii li b6 phin hanh phap durge quéc hGi trao quyén diéu hanh va thye thi chinh sach tai khéa; (2) tai ¢ céng hoat dong khéng vi loi nhuan; (3) tai chinh céng déng vai trd chinh trong vige cung ng cla déi séng x4_hdi. Moi cong dan trong hoa va dich vu cng c6ng, gan lién véi nhu ca x4 h6i cé thé tiép cn va sir dung céc hing héa va dich vy cong céng do tai chinh céng cung cp ma khéng phai tra phi, hoe trong trudng hop phai trathi cing khéng theo co ché thi truéng; (4) Tai chinh céng con dong vai trd quan trong gitip khac phuc cae that bai ciia thi trudng, dic biét trong viée bao vé méi trudng, thi truéng xuat hién hién tuong 6c quyén,.. Tom lai, vige phan dinh r pham vi va n6i ham cia khu vue céng_ va tai chinh céng khé phite tap, van con nhiéu tranh luan trong bdi canh théi dai sé va toan cdu héa nhu hién nay. Didu nay cé nguyén nhdn tir viée nén kinh té thi truéng da phat trién manh va lam thay ddi vai trd cua Chinh phi trong viée diéu hanh va phat trién kinh t8. Dac biét, khu vue tur fing c6 thé cung cp cae hang héa va dich vy cng céng nhwr chinh khu vyre céng. Chong 10, Tai chinh cong 10.2 Ngan sich nha nude 10.2.1 Khai im, dic diém, va chire nding cia ngén sich nha nude 10.2.1.1. Khai nigm ngén sich nha née Danh tirngan sich (budget) cé nguén géc tir tiéng Anh, mang y nghia cai vi, cai tai, cai xéch. Theo théi gian sir dung trong ddi séng kinh t&, danh tir nay di mat diy nghia ban dau va mang mét ngi ham hodin toin khac. Co nhidu y kiénhttps://hocluat.vn/wiki/quan-diem/ khac nhau vé khai niém ngan sich nha nuée: Theo ngudn tu ligu xanh ciia Php thi cé thé hiéu ngan sch nha nude Ia (i) Ching thr durge dy ton cho phép thie hién cae khoan thu ngén sach va chi ngan sich hing nim cia nha nude; (ii) Toan b6 cdc tu ligu va tai ligu ké todn trinh bay, mé ta cde khoan thu ngan sch va cée khoan chi cho kinh phi ca nha nude trong thdi han mot nam; (iii) Tat ca cde khoan muc chi rd nhing khodn tién ma m6t BO duge cap trong théi gian mot nam. Theo Adam (1982), khai niém ngén séch nha nude duge xée dinh nhu sau: (i) Bang ké toan vé kha ning thu nhap (dong vio) va chi tigu (dong ra) trong mét khong théi gian nhat dinh ciia tuong lai, thurdmg ¢6 thoi han Li mét nam; (ii) Ngan sach nha nuée la bang dy toan vé nguén thu nhap va chi tiéu ding ciia quéc gia sé duge thc hién trong tuong lai. Vi Quan Quée khé sau dé Nghj vign xem xét, dinh gid, va c6 thé dua ra trinh bay bang nay mot Kin truée Nghj vign trong mot nam, it thay déi vé thué khoa, va cé kha nang nhiing dé xuat nay sé tro than cdc diéu luat trong nim tai chinh; (iii) Bang dy tinh chi phi can phai cé dé thu thi mét chuong trinh hodc mét ké hoach cho mét muc tiéu nao dé (ngan sich nghién citu, ngan sch dau ty, va ngan sach quang cio), Trong khi 6, Gruber (2005) ghi nhin ngan sch nha nude bao him toan bd cde khoan thu ngin sch va chi tiéu ngan sich cua Nha nude nim trong dy toan dé duge cdc co quan Nha nude 6 tham quyénhttps://hocluat.vn/wiki/tham-quyen/ pha hop quyét dinh duge thye thi trong thoi han mét nam nhim thu hign cdc nhiém vy va chite nang cla Nha nuée. Tw nhiing ndi ham duge dé cp trén, cé thé ghi nhan mét sé dic diém co ban ctia ngin sdch nha nuéc nhu sau. Thir nhat, ngan sich duge xéc lap 1a mét bang liét ké cy thé, 5 Chong 10, Tai chinh cong trong d6 dir tinh va cho phép thyc hign cae khoan thu ngan sch va chi tiéu ngan sch bang tién cia mét chi thé nhat dinh (cd nhan, gia dinh, doanh nghiép, BG, Nha nuéc). Thit hai, ngdn sach nay chi ton tai va xc lap trong mét khoang thi gian cu thé, thudng c6 thoi han 1a mét nam. Ching ta cin Iu ¥ 6 day 14 thu ngan sich va chi tiéu ngan sich nha nude hoan toan khiic bigt voi cae khoan thu va chi ctia cdc déi tong khdc trong x hdi. Cée khodin thu, chi cia ngan sach nha nude ludn gan lign véi vige str dung quyén lye chinh trj ctia nha nude bang sy thé ché héa cia luat phap va gin véi nhu cau ve tai chinh dé dim bao thye hién chite nang cla nha nude. Vé mat kinh té, cdc hoat déng thu ngan sdch va chi tiéu ngan séch cua nha nude thé hign qua trinh phan phéi va phan bé lai gid tri tongsan phim quéc n6i duge tao dung trong x4 hoi. VE mat x4 hGi, do tinh dai dign giaicdp cla nha nude, nén ngan sich nha nuée cling biéu hign cia de tinh giai cdp, dim bao cho viée thc hign cde chtte nang va vai trd ciia nha nuéc trong timg hoan canhlich sir nhat dinh. 10.2.1.2. Dac diém cia ngén sich nha nuée Theo Gruber (2005), dic diém ctia ngfn sach nha nude duge thé hién qua cdc mat vi cc néi ham khac nhau nhu sau: —Vé mit néi dung: bao ham toan b6 cdc khoan thu ngan sach cia nha nude tir thué, phi, 1g phi va cdc khoan chi tiéu ding ciia nh nude. Luu ¥, cae khai nigm thu — chi da duge Khai quat hod, trong dé cin phai hiéu thu la tat ca cdc ngudn tién ma nha nude huy déng durge; edn chi ki bao gdm tit ca cae khoan ma nha nude str dung cho vige chitiéu va cae kho’n hoan tra khae. Trong khi 6, cde con sé cu thé sé xae dinh 16 cde khoan thu chi v6i muc tiéu ghi nhan r6 rang kha ning tao nguén kinh phi dé phuc vu cho nhu cau chi tigu cua nha nuéc, tao nén thé can bing trong thu va chi ngan sch, taonén tinh chu dong trong hoat déng ngan sich. - Vé mat phap ly: eae khoan thu ngan séch va chi tiéu ngan sach mang tinh chat dy toan cn phai duge co quan nha nude cé thim quyén quyét dinh. Ngan sach nha nude thude vé pham tri phan bé cdc nguén lye tai chinh, do dé né biéu hién cho méi quanhé kinh té gidta xa hdi va nha née. Quyén Ine vé ngan sich nha née thude vé nha Chong 10, Tai chinh cong nudc, do vay phai do Quéc héi (co quan quyén lye nha nude cao nhdt 6 nude ta) quyét dinh ngan sich nha nude. - Vé mit théi gian: cdc khoan thu ngan sich va chi tiéu ngan sich durge thyc hign trong thoi gian m6t nam. Do vay, tinh nién han cia ngan sch ghi nhin cdc nhigm vy thu ngan sach va chi tiéu ngan sach chi t6n tai trong khoang théi gian 12 thang. N6 c6 thé duge ghi nhan bing nam duong lich (tir 01.01 dén 31.12 ciia nim) nhung cé thé tay chinh theo hoan eanh dat nude véi cic khoang théi gian bit dau va két thie khéc nhau. - Vé mye dich: thé hign vai tro, nhiém vy, va chite nding ctia nha nude v6i muc tiéu én dinh xa hoi va phat trign kinh 18 cua quée gia. Nha nude s® déng vai trd quyét dinh moi khoan thu va chi tii chinh dé dim bao vige thre hién cdc chtte nang co ban ciia nha nude, Nha nuée nao ciing c6 thim quyén ban hanh luat va cae diéu lat phat hop. Xuit phat tir nhu cdu chi tigu ngan séch, nha nude sé sir dung céng cu phap luat dé ban hanh va thy thi cac chinh sach thué khéa va buéc tat ca cdc cd nhan, t3 chite phai nop mét phan thu nhp c6 duge trong vai tro 14 chui thé thu thi nghia vu 6i nha nude. Tinh cudng bude trong vige thu thi cdc hoat déng thu ngan sich khéng ham ¥ tiéu cuc béi vi tinh can thiét cita n6. Moi chi: thé ndp can phai ¥ thire dén nghia vu cia minh dé duy tri va thc day sy phat trién cla nha nude va quéc gia. Ngoai ra, ho clingy thite ding vé tm quan trong va vai trd ctia nha nuéc trong viée huy déng cdc nguén lye nhim thiic day su phat trién kinh té va xa hi cua dat nude. 10.2.1.3. Chive nang ctia ngan stich nha nuée Ngan séch nha nude déng vai trd v6 cing quan trong trong nén kinh té cing nhu doi sng x4 hdi. Chie nang cia ngan séch nha nude thé hién chi yéu qua bon khia canh nhue sau; - Ngan sach nha nuéc la mét cong cu duge sit dung dé én dinh kinh té vi m6, thiic day phat trién va tang trong kinh t6, gitr ving dn dinh cua lam phat va giam that nghiép. - Ngan séch nha nuéc ndm gidt chtte nang phan bd cae nguén lye trong xa hoi Nham dinh huéng cho viéc hinh thanh va sit dung cdc nguén lye trong x4 héi c6 higu qua, théng qua cdc hoat déng thu ngan sich, chi tiéu ngin sch, va quan ly ngan sich, nha nuéc sé phan bé nguén luc huy dong duge vao nhiing nganh nghé, dia ban chi chét, c6 nhiéu ri ro, cin dong vién hoe han ché phat trién; ngoai ra, c6 nhimg co ché 7 Chong 10, Tai chinh cong dé thu hat, huy dong su tham gia phan bé ngudn lye phi hgp ctia khu vue tu nhan va cdc thanh phan kinh té khic. - Ngan sch nha nude c6 nhigm vu phan bé Iai thu nhdp trong xa hdi Dé han ché sw phn héa gidu nghéo va su bat binh ding thu nhap trong xa héi, tin t6i sur cng bing va higu qua 6 m6t chimg myc phi hgp, nha nude sé phan phéi va phan bd lai nguén thu nhp mét cach truc tiép hodc gian tiép. Nhu vay, nguén thu nhap cia xa hGi c6 thé duge huy dong cho vige sir dung higu qua va kip thai. Nha nude sé thye hién duge cae muc tiéu nay théng qua cae hoat déng thu thué, phi, 1é phi va chi tiéu ngan sich. - Ngan sdch nha nuée cé chite ning diéu chinh kinh té Cac hoat déng thu ngan sch va chihttps:/hocluat.vn/wiki/chinh-sach/ tiéu ngan sich én kinh nha nude cé vai tro khéng thé tach roi khoi cac chinh sich kinh té xd héi. Khi 18 suy thoai hoi roi vio khiing hoaing ngudi ta thuéng khuyén céo ding chinh sich me rong tai khod bing céch tang chi tiéu céng hode cit gidm thué hode ca hai dé thie day tong cau, tir dé Kim ting san von san xuat i. Nguge lai, khi nén kinh té tingtruéng. néng, lam phat cao, Chinh phi can thye hién CSTK thu hep bang cach tangthué va giam chi tiéu céng. 6 hoan cinh nén kinh té phat trién binh thudng, véi chinh sch mo tra kinh té thi chinh sch tai khéa sé hinh thanh nén higu ting domino: néi léng tii khoa dé ting téng cau thi lai sudt trong nude tang lén, déng ndi té ting gid, xudt khdu thudn gidm, va sé Kim tng cdu gidm. Vi vay, vige kich thich tng ciu thong qua chinh sch néi long tai khéa c6 tae dng dén ting truéng kinh té trong ngan han, nhung vé dai han I lam suy giam kinh té. Diéu nay ciing doi hdi cdc nha hoach dinh cl inh sch néi chung can phai vin dung mét cach phii hop cac céng cu tai khéa trong qua trinh phat trién kinh té. Bén chite nang n6i trén co thé noi li cé mdi quan hé rat gin b6, phan anh durgc ban chat hoat dng cla ngn sach nha nude trong qué trinh tao lap, khai thie, déng vién, phan bé, tai phn bé, t6 chite huy déng cdc nguén vén cing nhu tham gia kiém soat, digu chinh kinh té vi mé. Chong 10, Tai chinh cong 10,2.2 Tai trg chi tiéu Chinh phit Theo Rosen (2004), dé tai tr cho cdc hoat d6ng chi tiéu cla minh, nha nudc tién hanh cae hoat dng thu ngin sach. Thu ngan sich nha nude la viée nha nude ding quyén lye cia minh dé tap trung mét phin nguén tai chinh quéc gia hinh thinh qui ngan séch nha nuée nham théa man cdc nhu cau chi tiéu cla Nha nuéc. Nguén tai chinh xa hdi duge huy ddng vao ngin sich nha nude. bing nhing phuong thire va hinh thite khic nhau trong dé thué duige xem 1a hinh thite truyén théng durge sir dung tir xa dén nay, Thu ngan sach nha nude chi yéu gn lién véi céc hoat dong kinh té trong xa hdi trong 6 6 trinh d6 phat trién kinh té va mite ting truéng kinh té hang nam duge xem 1a y‘ khdch quan dinh hinh va quyét dinh mite d6 dong vién cdc khoan thu ciia ngan sich nha nuéc. Theo d6, 4é tao Lip nguén ngan quy cho hoat déng cita minh, nha nuded thé huy dong ngudn thu dui cdc hinh thite khée nhau nhur : Thué, phi va Ié phi, vayng ctia Chinh phi va cae khoan thu tir hoat dong kinh té khadc. 10.2.2.1. Thué Thué 1a khoan thu ma tat 4 cde ca nhdn (thé nhan) va t8 chite (phap nhiin) phai nop 48 thye hign cde nghia vu déi véi nha nude. Nghia vu nay duge thye hign dua trén ede van ban quy pham phap luat do nha nude ban hanh, khéng cé tinh chat d6i gia va khong c6 tinh hoan tra true tiép cho cde c& thé nép thué. Mot nén ai chinh lanh manh phai dua chu yéu vao nguén thu ndi bé cia nén kinh té quéc dan. Vi chu thé n6p thué thre hign nghia vu nép thué theo quy dinh ctia phdp Iuat da tao ra ngudn tai chinh quan trong, chiém ti Ié Ién trong co cdu nguén thu ngan sach nha nuée, tit do méi dp tng duge nhu clu chi ngay cang ting. Doanh thu tir thué duge str dung 48 trang trai cho cic hoat dng hang héa va dich vu céng eéngeiia Chinh phi, ngoai ra cén cé mét phan duge dainh dé chi dau tu phat trién kinh té. Nhu vay, viée nop thué cho nha nude duge coi la nghia vu va trich nhiém ciia cae php nhan va thé nhan trong x h@i déi véi nha nude nhim tao ra ngudn thu lén, én dinh cho ngén sch nha nude dé nha nude thuc hién cdc chit ning va nhiém vy cla minh déi vi quéc gia va x hdi. Vao lac thu thi viée nép thué, cdc déi tugng nép khéng hudng bit cit lgi ich truc tiép nao hoac khéng c6 quyén hode di héi co quan nha nude hoan tra sé thué da ndp theo ding luat dinh. Thué mang tinh chit cudng ché Chong 10, Tai chinh cong va duge thiét lap theo nguyén tic Iudt dinh. Do cé quyén lye chinh tri, nha nude 1a chit thé duy nhat cé quyén ban hanh, thuc thi, va sira déi cdc luat 18 va qui dinh vé thué, phi, va Ié phi, xac dinh va lap ra cdc loai thué dé tao dung ngudn thu cho ngan séch nhim. dam bao cho viée chi tiéu thiét thuc cia nha nude. Do vay, cé thé xem thué 14 suphan h gia Anh qua trinh phan phdi lai thu nhap trong xa hdi, t n méi quan hé tai cl nha nude va cde phap nhan, thé nhan trong phan bé cde nguén lye tai chinh va la céng cu co ban thu hign viée phan phéi tai chinh. Nguén thu vé thué c6 tae dung kich thich tang trrong kinh té, didu tiét nén kinh té vi 6 thé mé, tao nén co use kinh té hop ly. Nha ir dung nguén thué thu duge dé ta trg, tro cp cho mt sé doanh nghiép san xudt kinh doanh nhing nganh nghé, mat hang cn khuyén khich phat trién hoc can cung cap dén ving sau ving xa 6 mién ni, hai dao. Nha nude cing cé thé str dung nguén thu tir thué dé dau tu truc tiép cho cdc céng trinh trong diém clia ca nuée hoac cilia tig ving, dau tu vao nhiing viée tu nhén khong muén lim hoc khong c6 kha nang Lim. Trong nén kinh té thi trudng vai tro nay cua thué cang néi bat béi thué 1a nguén thu chi yéu cia ngan sich nha nude. Vai tro tao nguén thu cia thué xudt phat tir yéu cau va quyén lyre cia nha nude déi véi xa hoi. Nha nude véi quyén lye chinh tr] c6 thé ban hanh cdc loai thué véi cae mite thué suat tuy ¥. Tuy nhién, khi xét vé mu dich lau dai khi dinh ra cae loai thué, thué suat, di tung chiu thué Chinh phi khong chi don thuan thoa man nbu cau ting thu cla ngan séch nha nude, ma phai thoa man ddng théi yéu cau tang truréng kinh té va diéu chinh thu nhap. Vige dap tig ca ba yéu cdu dé doi hoi Chinh phu phai tinh toan, cn nhac ky lung khi ban hanh cdc loai thué, boi vi nguén thu cla thué bat nguén tir thu nhap quéc dan, kha nang déng vién ciia thué phu thude chit yéu vao phat trién cita san xuat, higu qua ciia san xuat. Theo tinh chat diéu tiét va tay thudc vao phuong thire dinh thué, danh mét cach true tiép hay gidn tiép vao thu nhap ma ngudi ta chia hé théng thué thanh hai loai: thué true thu va thué gidn thu. ~ Thué true thu: Day 14 m6t loai thué duge thu truc tiép, tinh trén Igi ich, khoan thu nhap cé duge trong mét théi gian nhat dinh. Déi tugng bi Ap thué & day thudng 1a nhiing doanh nghigp, c nhan hoae nhimng t6 chite kinh té nhat dinh, Thué tryc thu 1a 10 Chong 10, Tai chinh cong mt loai hinh danh thué theo dja chi, nhiim vao cdc doanh nghigp, cac hd gia dinh, va cae c4 nhan, Ngudi nop thué dng thoi 1a ngudi chiu thug, phai ganh chiu toan bd sé thué phai n6p cho nha nude theo luat dinh ma kh6ng thé chuyén sé thué Ay sang cho m6t ca nhdn nao khac ganh thay. Théng qua thué truc thu, nha nude thu hién phan phéi va diéu tiét thu nhap cla ngudi nép thué vao lic phat sinh thu nhap. Do dung cham dén loi ich kinh té mét cach truc tiép chia nguéi nép thué nén thué truc thu thurdng tao nén tm ly bat binh trong xa héi. Vi thé, nha nuéc can phai xc dinh mite thu thué hop ly, phi hop voi kha nang dong gop cia ngwdi ndp thué. Ngoai ra, thué truc thu cé nhurge diém 1a lam han ché di phan nao su phan ddu nang cao thu nhap cla nhiing déi tugng chiu thué vi thu nh§p va loi nhugn cang cao ho phai thre hign nép thué cang nhiéu. Vi du: thué thu nhap doanh nghiép, thué thu nhap - Thué gidn thu: Thué gian thu la loai hinh danh thué mét cach gidn tiép théng qua gid ca hang héa va dich vu, khéng dinh true tiép vao tai san va thu nhap ciia ngudi nop thué. Nhu vay, thué gidn thu 1a mét b6 phan cdu thnh trong gid ca hang héa, dich vu nhim dong vién m6t phan thu nh§p ctia nguéi tiéu ding. Thué gidn thu thé hién méi quan hé gidn tiép gitta nha nude va ngudi tiéu ding. Thong qua co ché gid ca, thuégidn thu sé do ngudi tigu ding ganh chiu trong khi ngudi san xuét, kinh doanh hang héa va cung img dich vu cé nhiém vy thu hé khoan thué nay cho nha nuéc. Vi du: thuégid tri gia tang, thué tiéu thy dic biét. Tom lai, ech phan loai nay cho thay vai tré cita timg loai thué trong phan phi va digu tiét thu nhap ctta cdc chit thé trong xa hi, phan anh méi tong quan gitta thué gin thu va thué true thu trong tong thu nhap vé thué ctia ngan sach nha nuée va c6 ¥ nghia trong vige hé théng héa mét cach khoa hoc cac sac thué phuc vu cho nghién citu, thiét ké, dé xuat, ban hanh, va thye thi cae chinh sch ve thué. 10. 2. Phi va Ig phi M6t nguén thu thung duge 48 cap dau tién trong cae nguén thu vén cé cia ngan sich nha nude la phi va Ié phi vi nd gan lién v6i vige cung cp hang héa va dich vu céng e6ng cla Chinh phi. Mac dit chié ty trong khong Ién lim trong ngudn thu ngan sich nhung phi va Ig phi vain duge huy dng va khai thie ngudn thu dua vio ngan sch nha nuée voi muc tiéu cu thé nhu sau: ll Chong 10, Tai chinh cong - Ba dip duge mét phan chi phi, do 46 t6i thiéu héa mot phan ganh nang phai ba dip tir thu thué; - T6i da héa nguén thu cho ngan sch nha nude; va - Kiém soat duge nhu cau sir dung dé logi trir hién tuong “ngudi thy huéng khong mat tien”. Phi la khoan tién ma t6 chite, cé nhan phai tra nhim co ban bi dip chi phi va mang tinh phuc vu khi duge co quan nha nude, don vi su nghiép cdng lip va td chite duge co quan nha nude cé tham quyén giao cung cap dich vu céng duoc quy dinh trong Danh mye phi ban hanh kém theo Luat nay (Theo khoan 1 Diéu 3 Luat Phi va 1¢ phi nam 2015). Phi gém cé hai logi: cdc loai phi mang tinh phé bién va cdc loai phi mang tinh dia phuong. Tay theo tinh chat ciia cdc loai phi ma nha nude phan c4p cho cdc nganh, cdc dia phuong ban hanh va thyc hign thu cho ngan sach nha nuéc. Lé phi li khoan tién duge an dinh ma t6 chite, cé nhan phai ngp khi duge co quan nha nuéc cung cp dich vu céng cng, phue vu céng vie quan ly nha nude duge quy dinh trong Danh muc 1é phi ban hanh kém theo Luat nay (Theo khoan 2 Diéu 3 Luat Phi va 1g phi nam 2015). Vi dy: 1g phi mén bai, 1é phi trude ba, 1é phi cdng chitng,... Lé phi cé tinh chat phdp Ly, thudng do don vi su nghiép céng lip va té chtte duge co quan nha nuéc c6 tham quyén cung cp dich vu céng cng ban han. Khoan thu nay c6 gan lién véi vige nha nuoe cung cap Igi ich hode dich vu chuyén ding nao 46, vi vay no mang tinh chat hoan tra truc tiép. 10.2.2.3. Vay ng vat vign try cia Chink phit Theo Str Dinh Thanh va ctg (2008), nha nude thu hién viée huy dong vén bing vay ng trong nude va ngoai nude dé bu dip cho phan tham hut ngan sich va dap img nhu cau phat trién kinh 8, Day la pham tri tin dung nha nude hé hign méi quan hé tin dungtrong, dé nha nude sé tién hanh vay ng cia cdc chu thé trong va ngoai nude dé dam baonguén cung ngan sich phu vu cho cdc hoat déng chi tiéu. Cac chi thé tham gia vaoméi quan hg nay bao gdm: Chinh phii trung wong, chinh quyén dia phuong, cdc téchire kinh t8, cde t6 chite ti chinh, cae t6 chtte xa hgi, dan cu va ic chil thé nurée ngoai. 12 Chong 10, Tai chinh cong Vay ng ctia Chinh phi gm cé hai loai co ban: Cain ctt theo tiéu chi théi gian von chia thanh 2 loai Vay ngin han: thoi han vay tir 1 nam tré lai, ding dé bu dap thiéu hut ngan quy tam thdi cua nha nude. Vay trung han va dai han: thuong thi thoi han vay trén 1 nam dén 10 nam ddi voi vay trung han, trén 10 nam déi véi vay dai han, nhim ba dip thm hut ngan séch hoe chi dau tu cho cdc cng trinh co so ha ting ma théi gian khai thdc va thu hdi vén kha dai. Can ete vao pham vi chia thanh 2 logi vay trong medic va vay ng medic ngodi: Vay ng trong nude: dé vay ng trong nuée, Chinh phii thudng phat hanh tin phiéu hod trai phiéu dé dap img muc tiéu timg thdi ky. Day la cde ching chi x4e nhin ng cla Chinh phi durge phat hanh véi muc tiéu vay vén cia céc ting Iép dan cur, va cdc téchite kinh té x4 hdi. Tai Viét Nam cé cdc hinh thite vay ng nhu sau: Tin phiéu kho bac la loai cng cu ng gan han véi ky han thanh toan 1a 3, 6 va 12 thang duge phat hanh boi Chinh ph. Do duge xem Ia 6 tinh thanh khoan loai ong cu ng ¢ (tinh long) cao nhat va an toain nhat trén thj trudng tién té, tin phiéu kho bac durge cic nha dau tu wa hich va mua ban nhigu nhat trén thj trudng. Nguyén nhin né loi cng cu an toan nhat la vi duge su bao dam chi tra ctf Chinh phu. Trai phiéu kho bac 1 mot trong nhimg loai trai phiéu Chinh phi va 1a céng cu -vay ng anh trung va ngin han do kho bac nha nuée phat hanh. Loai trai phiéu nay duge pha véi mue dich huy déng tién nhin ri trén thj trudng dé bi dp tham hut tam théi ngén sch nha nude véi mét Igi tire theo quy dinh véi ky han thanh ton thing [a trén I nam. Trdi phiéu dé tw 1a loai tri phiéu do Chinh phi phat hanh trung va dai han, nhim mue dich mt phan bi dp cdc tham hut ctia ngan sich nha nude va phn Kin ki ti try cho cdc c6ng trinh phiic Igi céng cng trung vong va dia phuong hodc lam céng cu diéu tiét tign té. 13 Chong 10, Tai chinh cong Vay ng nuée ngoai: day 18 ce khoan vay ngodi nuée cla Chinh phi, bao gdm cic khoan vay wu dai mang tinh vign tro phat trién chinh thite, vay tin dung xudt khdu hoje vay thurong mai, va vay trén th trudng vén quéc t8 (dur6i dang trai pl hanh 6 nude ngoai). Co quan duge wy quyén cua nha nuée hoge dich than Chinh phi ky vay dudi danh nghia nha nude hose Chinh phit ky vay véi ngudi cho vay nude ngoai. Vay hé tro phat trién chinh thite: Vén vay hgp tac phat trién chinh thie (ODA) la vién tre khéng hoan Iai hoe hoan Iai hoe tin dung wu dai (cho vay lai suit thép) ciia Chinh phi, co quan thuge Lin hop quéc, t8 chite phi Chinh phi, té chtte tai chinh quée té (Quy Tién té quéc té, Ngan hang thé giéi, Ngan hang phat trién Chau A), durocgoi chung 14 cde déi tac nude ngoai danh cho CP va nhan dan cae nude nhan vign tre. Vén hop tac phat trién chinh thite gdm cé: vén hgp tac phat trién chinh thir rang bude (chi tai nuée vign tro); vén hgp tie phat trign chinh thie khong rang bude (chi 6 bait ki nuée nao); vén hop téc phat trién chinh thire rang bude mot phin (m6t phn chi 6 nude vign tro, phan cdn lai chi 6 bat ki noi nao). Von hop tac phat trién chinh thite phan loai theo géc dé “vay - tra" gém c6: vién tro khéng hoan lai; vién tro hén hgp; vién tro cé hoan lai. Vén hop tac phat trién chinh thire duge thuc hién théng qua cdc hinh thtre sau: hé tro can can thanh toan; tin dung thong mai véi cae diéu khoan “mém; ign tro chuong trinh; hé tro dy an. Cac khoan vay ODA cé mite Iai suat rat thap, chi dao déng ti mét vai phan tram, néu langan hang thé gidi thi khoan vay 0% mét nam. Véi muc tiéu hé try cc quéc gia dang phat trién va kém phat trién, ODA cé tinh wu dai hon bat ky mét ngudn vén nao khae, phai ké dén d6 la: thai han vay dai trén 30 nam gan véi mite lai suat tin dung thdp, thoi gian an han tuong déi dai,... Cac nude vién tro von ODA déu co nhiing chinh s ich, quy dinh rang buGc khdc nhau véi nude tiép nhan. Cac nude vién tro vira mudn dat anh huéng vé chinh tri, vira mudn dem lai loi nhudn cho chinh minh,...Boi vay ma nhiing khoin ODA bao gié cing cé nhimng diéu kién nhat dinh vé kinh té, chinh tri hay khu vue dia ly. 14 Chong 10, Tai chinh cong Vay thong mgi mde ngodi cia Chinh phi: Can cit vio nhu cau vén cho cic hoat d6ng dau tu phat trién, Chinh phu cé thé thyc hién vay thong mai tir nude ngoai thong qua céc hinh thite khdc nhau nhw vay tin dung xuat khau, vay truc tiép, phat hanh trai phiéu Chinh phd ra thi truéng vén thé gidi hogc cae hinh thite nao dé pha hgp. Nguyén tic thc hién cdc khoan vay nay cla Chinh phi 1a dim bao sy hoan tra vén trong mot thoi gian nhat dinh. Theo dé, cdc muc dich ¢6 thé ding cho vige vay thuong mai nuée ngoai ciia Chinh phu bao gém: (i) cho vay lai déi véi céc dur an, chuong trinh dau tw phat trién trong diém cia nha nuéc trong do yéu cau nhap khau thiét bi, cong nghé tién tién, va c6 kha nding hoan vén va tra ng vay; (ii) hoae ding dé dao ng nude ngoai cla Chinh phu theo nguyén tic dim bio cé Igi véi chi phi thap nhatcho ngan sach. 10.2.3 Chi tigu Chinh phir 10.2.3.1. Chi dau tw phat trién Theo Gruber (2005), chi dau tu phat trién cla ngan séch nha nude 1a qué trinh phan phdi A str dung mét phan vén tién t¢ tir qui ngan sch nha nude 48 dau tu xay dung cosé ha tang kinh té xa hdi, phat trién san xuat va dy trit vat tu hang héa ctia Nha nuée nhim thye hign muc tiéu én dinh, thie day ting truéng kinh té va phat trién xa di. Trong khi 46, theo Luat ngan séch Nha nuée 2020 (2020), chi dau tw phat trién 1a qua trinh phan ch nha nuée dé diu tur co s6 ha tng, kinh té xa hGi, phat ir dung quy ngan s tu hang héa cia nha nuée nhim thye hién m dinh ting trudng vi mé va thiic day phat trién kinh té xa hdi. Chi dau tu phat trién cé mét 6 duc diém sau: ~ Cac khoan chi dau tu phat trién dugc léy chi yéu tir ngdn sach trung wong va mét phan duge trich ra tir ngan sch dja phuong. Ngudn thu ngan sach duge tao lap tir chu yéu tir thué, phi, va Ié phi. Day 1a khoan chi c6 tinh chat tich lity, durge xem la khoan chi tao ning sudt va cé tic dong tich cue dén viée gia ting nang sudt cua nén kinh té (Duong Thi Binh Minh, 2005). ~ Cae khoan chi ctia nha nuée dinh cho dau tu phat trién phu thuge vao mite dé gia ting ca thu nhap binh quan diu ngudi trong nude, myc tiéu phat trién kinh té ca 15 Chong 10, Tai chinh cong quéc gia, hé théng quan ly hanh chinh ctia nha nude, va mot s6 yéu t6 quan trong khac cé tinh chat dia phuong. - Trong hé théng kinh té c6 tinh hdn hgp, ngoai cée khoan vén cia nha nuée ding cho dau tur phat trién thi con c6 cée ngudn vén khée nhur vén dau tur cia doanh nghiép, vin dau tu cia cd nhan va \6 gia dinh, von dau tu truc tiép nuée ngoai, von vay va vén vién trg phat trién. Tuy nhién, von dau tr phat trién dén tir ngudn ngan sach nha nuée van duge xem li déng vai trd quan trong va chinh yéu vi thie day cée hoat ding kinhté trong nuée va thu hién cée chién roc phat trién 6 tinh dinh huéng va mang tim quéc gia (Sir Dinh Thanh va etg, 2008). N6@i dung cac khoan chi dau tu phat trién nhu sau: — Chi dau tw xdy dung co’ séha tang vé kinh té xa hdi cng cong Khoan chi nay chiém phan én trong chi dau tu phat trién, bao gdm cai tao, nang cp cic céng trinh cc céng trinh khéng thu héi vén duge hodc chim thu héi vén nhu bénhvién, trudng hoc, nha van héa, dé diéu, cong trinh giao thong,... Viée xay dug va dautu cho cae cOng trinh co sé ha ting sé thie day va tao diéu kign thudn loi cho vige dau tu, mo rng sin xudt knh doanh cia cdc thanh phin kinh té, qua 46 thie day phat trién va ting truéng kinh té, chuyén dich co cdu kinh té theo huéng phit hyp. Cac khoan dautu nay cén cé tinh chat tao “mdi” dé thu hut cae nguén vén khae dau tu cho muc tiéu céng cong. Céc khoan dau tu phat trién co sé ha tang x3 héi nhim vao xay dung va phat trién ngudn nhan luc, hinh thanh co so vat chat cho cdc hoat d6ng y té, gido duc, dao tao, vin héa, va bao vé méi truéng. Tom lai, khoan chi dau tr phat trién nay d6ng vai tro quan trong trong viée tgo thé can bing cho nén kinh té xa h6i, thu hit ngudn von titcde chit thé dau tu khac 46 thie day phat trién va tang trrong kinh té, — Chi hé tre cée cong ty nha nwéc, gép von dau tu c6 phan vio cée cong ty hoat dong trong linh vuc thiét yéu ciia nén kinh t6 Nha nuée thuéng hay can nhac tinh than trong khi thu hién viée chi hé tro, gop von dau tu. Nha nuéc chi huéng dén cdc nganh kinh té quan trong véi quy mé Ién dé dinh huéng cho nén kinh t8 phat trign theo muc tiéu dinh sin. Ching han, céc doanh nghiép 16 Chong 10, Tai chinh cong san xudt ra tu ligu sain xudt quan trong, dic biét nhiing loai hang héa con phy thuge Ion vao nguyén ligu nhap khau, cdc hang héa gin véi an ninh, quéc phong, dich vu céng ich. Tuy nhién, céc khoan chi nay sé giam dan khi nén kinh té cita quéc gia hoi nhép sau vao nén kinh té thé gidi do cae cam két va thi ic biét, chi hd thi trong qua trinh héi nhap trg cdc céng ty cdn duge ding dé vue day nén kinh té khi roi vio suy thoai sau dé chan da suy giam. Tuy vay, khoan chi nay chi 6 tinh chat nhat thai, thye hign trongmdt khong thai gian phi hgp nao dé. ~ Chi de trie nha nicée Duy tri sur cn déi va én dinh cia nén kinh t8 La muc tiéu ciia khoan chi dy trit nha nude. Truéc tién, khoan chi nay sé giip han ché, ngin chan, va bi dip nhimng thiét hai bat ng’ xay ra cho nén kinh té nhur dich bénh, dich hoa, thién tai,... Trong nén kinh té thi trudng, Khoan chi nay cén c6 vai tro diéu tiét nén kinh té trude cdc that bai cia thi tung dé gitip cho nén kinh té vi 6 én dinh, de bigt khi xudt hign ic cit shock I6n tir bén ngoai nhu tang gid xang dau, lam phat vé gid nguén nguyén liéu, khiing hoang ng cac khu vue khac,... Chi tiéu céng cho dau tu phat trién thuéng chiém ty 1é 1én trong téng chi tiéu céng. Sb chi nay trong timg nam tay vao muc tiéu kinh té x4 hdi ctia quéc gia trong giai doan va tay vao mite tang trong thu nhp binh quan dau nguéi. Dac biét, khoan chi dau tu phat trién con déng vai tra “dinh hudng” cho cdc hoat dong dau tu cita cae chit thé khéc trong nén kinh té. Day 1a khoan chi cé tinh chat tich lly, khéng sir dung cho tiéu ding hién tai ma cé y dinh phuc vu cho tang truéng kinh té trong dai han, la khoan chikhéng mang tinh mat mat, ma la khoan chi sé duge béi hoan Iai trong tuong lai, Nguyén nhan thé thie nao khién cho chi ddu tu phat trién iy ting trudng kinh t8? Mot mat, cdc Khon chi diu tu phat trién dé x4y dung cdc céng trinh giao théng, trudng hoc, bénh vign kim tang tng cau vé céc loai hang héa vé vat ligu san xuat, lam tang san Ingng san xuat cai mat hang nay; mat khdc, diéu nay tao céng An, viée kim cho ngudi lao déng tham gia trye tiép vio vige xay dung cdc céng trinh nay va nhiing ai kim vige trong nganh san xuat vat ligu xay dung, va do vay kéo theo sy phat trigncia cde nginh nghé khdc. Khoan chi nay c6 thé duge thyc hién duéi dang cac khoan. 17 Chong 10, Tai chinh cong chi cap phat khéng hoan lai, thy theo dy toan kinh phi hodc cap phat theo Iénh chi tién. Tuy nhién, cdc khodn chi dau tu phat trién c6 mite d6 wu tién khéng cao bing khoan chi thudng xuyén. 10,2.3.2. Chi thong xuyén Theo Gruber (2005), chi thuéng xuyén 1a qua trinh phan bé va sir dung cae nguén Ie tai chinh dé dap img cae nhu cau chi tiéu di lién véi viée thuc hign cae nhigm vu thudng xuyén ciia nha nude trong qua trinh quan ly kinh t8 xa héi. Néi dung céc khoan chi thudng xuyén: - Chi cho cée don vi su nghiép cong lap: Khoan chi nay ding cho cc don vi su nghiép céng lp véi vai tro cung cap cae dich vu dé phat trién nguén nhan luc, nang cao dan tri, cham soe site khée y t6, tao déng lye nang cao nang suat lao dong cho cdc nganh nghé, thsuc day phat trién va ting trudng kinh té theo chidu sau. Cu thé: + Khoan chi nhiim duy tri hoat déng cla cdc don vi su nghiép kinh té cia nha nude. Khoan chi nay nhim gidip cho cée don vi sy nghiép kinh té cia nha nuréc dim bio hoat ddng trong vide cung img hang héa va dich vu phyc vu cho cdc hoat déng kinh t6 nhur don vi thude Tinh vuc khi tong, thiy vin, thiy loi, ngu nghigp, lim nghigp, néng nghigp.... di ring cae don vj nay cé tao ra sin pham va dich vy, va chuyén giao duge nhung khéng ¢6 kha nang kinh doanh nén cde khoan chi tiéu nay duge coi nhu Li chi tigu ngdn sich nha nude. Trong diéu kign cla Viét Nam hign nay, nha nude chi gidt lai va duy tri mét s6 don vj su nghiép kinh té thye sur can thiét, cde don vi cén lai sé phai chuyén d6i m6 hinh hoat dng nhw mét céng ty tw nhan nhim nang cao tinh higu qua va 16 chite cita cdc don vi nay. + Khoan chi cho hoat dong cic don vj sur nghigp van héa xa hdi. Hoat dong sur nghigp van hoa xa hdi la tong thé cac hoat déng gido duc, dao tao, nghién ctru khoa hoe, thé due thé thao, van héa, y té, va xa hdi. Cae khoan chi cho khoa hoe céng nghé la cde khoan chi cho nghién ctru, phé bién, va img dung cdc tién b6 khoa hoc ky thuat, cong nghé méi véi myc tigu hign dai ha khoa hoc, cong nghé dé gidp cai thign ing suatlao dong, thie diy méi trudng lam vige lanh manb, tao dong lye cho nang Iue can tranh ca quéc gia vé kinh té va x3 hi. Cae khoan chi ndy durge thong qua cde nginh, 18 Chong 10, Tai chinh cong cde hi 6 ede dia phuong. Cac khoan chi nay ngay eding duge ting cudng theo xu huéng phat trign kinh té theo chigu sau. Cie khoain chi cho cde hoat déng dao tgo va gido duc la cae khoan chi cho hé théng gido duc va dio tao tir cdp giéo duc mim non va phé théng dén dio tao dai hoe va sau dai hoc. Xa hdi ngay nay doi hdi cao vé gido duc va dao tao, v6i yéu cau gia ting vé so lugng va ting cao vé chat lugng. Tuy nhién, do ngudn luc tai chinh ctia nha nude con han ché nén khéng thé dim bao dap img cho tat cd cdc nhu cdu nay ma chi thyc hién duge mét phan nhu cau nao dé trong mét khuén khé nhat dinh, cho mét s6 di tung cu thé. Theo d6, di tuong thu huéng gido duc va dao tao va Khuén khé chi tiéu sé tay thuée vao ngudn luc tai chinh quéc gia va quan diém cia nha nude. Theo cdc quy dinhhién hanh thi 6 Vigt Nam hign nay, cdc khoan chi tai chinh cng sé dim bao toan b6 kinh phi tiéu hoe céng lap, mét phan 1én kinh phi cho giéo duc phé théngtrung hoc kinh phi cho gio due dai hoc. Ngoai ra, nha nuée Vigt Namedn huy dong cae ngudn tai chinh cia céc thinh phan kinh té dau tu cho gido due émoi cdp hge nhim nang cao chat long va sé lrgng cua hoat dong nay. Thém vao 46, cdc khoan chi tai chinh céng cho gido duc yéu cdu phai dim bao cho hé théng gido duephat trién toan dign, phat trién ky nang sng, nang cao trinh 49 nhan thie, va nang lye viée ctia con ngudi tir dé xay dung va phat trién cudc séng theo huéng lanh manh va van minh. Véi dao tao, cde khoan chi tai chinh céng dit c6 xu huéng gidm dn nhung vin phai dam bao thyc hién duge muc tiéu 6 chitng mu nhat dinh dé bdi dudng, phat hién, va khuyén Khich nhan tai, tao diéu ki 8 ho phat huy duge nang lye va chuyén mén cua minh tir d6 gop phan cai thién va thac day nén kinh té phat trién nhanh va bénvimng. Cfe khodn chi cho linh vue y té nhim dim bao chim séc site khée cong dong, phong bénh va kham chita bénh cho ngudi dan. G mét chimg mye nhit dinh, cae khodn chi tii chinh eéng phai dim bao nguén kinh phi cho cdc hoat dng phéng bénh va kham chita bénh ciia mot sé déi trong nhu nhiing ngudi thude dign chinh sich x4 hdi va tré nho. Khodn chi nay huéng dén chit yéu cho cdc hoat déng y té cong céng va dy phong nhim dam bao site khoe chung ctia cong ding. 19 Chong 10, Tai chinh cong Cc khoan chi cho thé duc thé thao va van héa bao gém céc khoan cho hoat dong truyén hinh, truyén thanh, nghé thuat, van hoc, thé thao, va thé duc,... Cae khoan chi nay ngoai vige cai thign va nang cao dan tri, site khoe, va tinh than cho ngudi dan, cdn gitip gidt gin va phat huy ban séc van héa va dan gian ciia dan tc, gop phan duy tri, khing dinh, va nang cao hinh anh cia dt nude va dan t6e trén trén trudng qué Cac khoan chi cho hoat déng xa hdi dé dim bao cho viée hé trg va citu té xi hoi. Cac khoan nay nham dén nhiing nguéi dan g4p hoan nan, kho khan do dm dau, bénh tat hose nhiing ngudi cao tudi, neo don, khéng noi mrong tya nhim dim bao cudc séng cho moi ngudi trong xa hdi. Noi tom lai, Khoan chi cho cée hoat d6gn su nghiégp du mang tinh chat tiéu ding, al tinh myc tigu cai thign va nang cao trinh d6 dan tri, dam bao stte khde thé than ctia ngudi dan. Tuy nhién, cdc khodn chi nay néu duge sit dung phu hop cé thé tao nén cae dng lyre gidn tiép gitp phat trién va ting trrdng kinh té, dam bao an ninh trat tu xa hdi. — Chi cho céc hogt dong quan I nha medic (chi quan If hank chinh): \a cdc khoan chi dé bao va duy tri hoat déng cua ca hé théng cdc don vi quan ly nha nude tirdi phuong dén trung wong nhu chi cho eo quan chuyén mén cae cp, cho hé théng co quan quyén luc, tda an va vign kiém sat. Trong nhiing nam gin diy, theo quy luat tét yéu ctia séng, ci khoan chi nay khong chi gitp duy tri va dam bao céc hoat ddngquan ly cila b6 may nha nuée dé cai tri ma con hudng dén phuc vu ngudi dan. Cac hoat déng cu thé duge ghi nhan nhu bao vé va hé tro cho cac ca nhan va té chite trong phat trién kin 18, cp phép, cdng chig, hd khdu, hd tich,... — Chi cho hogt déng trét ty an todn xd hGi, an ninh va quéc phong: cic khoan chi cho an ninh dé gitr gin an ninh trat tur x4 hdi, tao ra sy binh an cho ngudi dan. Khon chi quéc phéng dé bao vé su toan ven linh thé ctia dit nude, chéng lai su xam Ling, vide doa cia cae thé Ie _bén ngoai. Quy mé ctia khoan chi nay tity thude manh vao su bat 6n chinh tri, sur an toan ciia xa hGi, va cae yéu t6 bat dn tir bén ngoai, Vi mang tinh bi mat ctia quéc gia nén cdc khodin chi nay hoan toan do nha nuée cung c4p va khong co nghi vu c6ng bé va gidi trinh nhur cdc khosin chi khc. 20 Chong 10, Tai chinh cong — Chi khée: ngoa tinh thuéng xuyén va lién tuc nhumg vin duge xem nhu chi thung xuyén nhur chi hd ac Khoan chi durge thé hién r6 trén thi m6t sé khoan chi khéng mang trg gid theo chinh sach cia quéc gia, chi tra lai cho cdc khoan vay ciia Chinh phu, chi hé tro quy bao hiém xa héi, y té, bao hiém that nghigp,... 10.2.3.3. Chi tra: ng géc cho céc khodn vay cia Chinh phit - Tri ng trong nuée: nhimg khoan ng ma Chinh phit vay cau ngudi dan, cée 16 chite doan thé xa héi, cdc t6 chite kinh té bang cach phat hanh cac loai ching khoan ctia Chinh phi nhur trai phiéu Chinh phd, tin phiéu kho bac nha nuée. - Tri ng nude ngoai: cae khoan ng nude ngodi mi Chinh phi vay tir Chinh phi cdc nude, cdc t6 chite tai chinh va tién t@ quéc t8, va cac doanh nghiép nude ngoai. Khi t6i han, Chinh pha phai thanh toan tién vay gée cho tat ea cdc khoan vay trong va ngoai nude. O Viét Nam, ng vay cla Chinh phi xuat phat tir tinh trang tham hut ngan sdch kéo dai va tir nhu cau chi dau tu phat trién kinh . Theo théi gian, s6 ng nuée ngoai ma ngan sach nha nuéc phai tra tang lén kha Ién trong d6 bao gém ca ng qué han. Hang nam, s6 chi tra ng cua nha nude duge bé tri theo mot ty 1é nhat dinh trong tong sé chi cla ngan sich nha nude. 10.2.4 Tham hyt ngiin sich va ng Chinh phi Can kinh 6i ngdn sch nha nude 1 mét trong nhimg can déi vi mé quan trong ci 18, phan anh cho su digu chinh cdc hoat dng thu chi ngan sich cua nha nude nhim dat duge cae muc tiéu kinh t8 xa hOi ma nha nude thiét lip 6 tim vi mé cing nhur & cae Hinh vue va cde dia ban cu thé. Méi tuong quan gitta thu va chi ngan séch nha nuée trong mét tai Khoa duge thé hign nhu sau: Ngdn sich nha nwoe can bang: nguén thu huy dong duge dap tg vita di cae nhu cau chi tiéu cua Chinh phi, thu ngdn séch nha née: (Téng s6) thu ln hon (téng s6) chi trong nam ngan sich. thu ngan sach 1a biéu hién tinh trang lanh manh va 6n dinh cua ngén sach nha nude, tao co s6 dé ting cudng dur tri tai chinh cia quéc gia. 21 Chong 10, Tai chinh cong Tham hut ngdn séch: Ki tinh trang chi tigu vugt qué ngudn thu ngan sich nha nude, phan chénh Iéch goi [a thim hut ngan sch. Thm hut ngan sch nha nuéc la tinh trang duge quan tim dic biét vi né cho thay su thiéu hut nguén luc so véi nhu cau, ¢6 tae d9ng nhiéu mat lén nén kinh té va chita dung cic yéu 6 kinh té co tinh mau thun. Néu dp dung chinh sdch thim hut ngan sdch chi d6ng trong diéu cho phép kiém soat tot thi cé thé gidp thie day nén kinh té phat trién va ting trudng, thodt khdi suy thoai. Nguge lai, tham hut kéo dai sé dan dén ng céng tang cao, gay site ép Ién viée quan ly vi kiém soat ng, chén ln dau tr trong nude, dp lye gia tang lam phat, Nhu , ng Chinh phi (ng céng) la tong nhitng khodn vay hay tong cdc khoan ng tén (tich ly) cua Chinh phi. Ng cOng la hé qua cia vige tham hut ngan sich kéo dai hang nam va tich Itty din. Khi kim vao tinh trang tham hut ngan sch thi Chinh phit phai di vay dé tra cho nhimg khoan ng ca minh. Tac dong cita ng cong len nén kinh té Nautet va Van Meensel (2011) nhn dinh c6 nhiéu cach trong 46 ng cong ting (giim) c6 thé tac dong am (durong) lén hoat d6ng kinh té trong dai han. Cé ba co ché trayén din chinh. Trude tién, ng céng ting néi chung tong tg v6i tiét kiém cita Chinh pho gia, din dén tiét kigm quéc gia rong giam. Diéu nay co xu huéng Lim lai suat ting. Lai suat ting lam gidm dau tur va Lim gidm nguén vén. Tich lay vén gidm Lim chim sudéi méi va lim giam nang suat. Két qua ing suat lao déng thap hon. Dang cl mg i tac dong béi ng céng ting. Néu su gia 1én Idi sudt phy thude vao quy mé ctia khu vue ting do dug gidi han trong mét nén kinh té mé nh6, tac dng lén Iai suat thi truéng chi vira phai, Nguge Iai, néu ng tang én ciing liie 6 cde quée gia hinh thanh nén khu ve kinh té chung, dp Ie lén Jai swat thi trudng sé rat 1én. Ngoii ra, ng céng ting dura dén chi phi tra lai cao hon. C: chi phi nay sau a6 duge bd dip bing cach cit gidm cdc chi tiéu cho nang sudt — ching han nhu dau tu céng vao ha tang — hode duge bir dip béi thué cao hon va tao nén su bop méo ciia thué. Tiy vao cac cng cu tai khéa duge ding, cé thé la tac dng am lén tiéu diing (trong trang hop gia ting thué VAT va trich nhiém tra thué), [én dau tu tr nhan (trong truéng hop thué von), va lén ngudén cung lao déng (trong truéng hop thué thu nhap). 22 Chong 10, Tai chinh cong ‘é S Lai suit ‘Dau tutu rong | nin \ 7 \ oa ‘Thué von Nang suit lao dong / \ + No cong Tinh thay di Chi tigu cdng Gor pe FY cinta tao ning suit wre 1 s S I 1 + I 1 1 I Cung lao ! I + ding I 1 Phin bi ni “ 1 I ro 1 1 I 1 a 1 1 It So dé 10.2. Co ché truyén din chinh qua dé ng cng cao hon trong dai han dua dén GDP binh quin dau ngudi thap hon (Nguon: Nautet va Van Meensel, 2011) Cudi cing, ng céng tng dura dén ri ro vo ng, va kim tang chi phi ri ro. Chi phi riii ro cao hon lim tang chi phi tai try va c6 thé de doa kha nang thanh todn cua khu vue cng. Ngoai ra, diéu nay c6 thé dan dén lai suat danh cho cdc cé nhan va doanh nghiép tang len, Luong ng cao két hgp véi céc diéu kién ngan sich bat Ioi sé lam ting téc déng xdu cua lugng ng cao lén [ai sudt (Nautet va Van Meensel, 2011). Diéu nay 06 nghia ki Chinh phu sé phai canh tranh voi khu vue tu trong viée vay ng, tao nén higu img chen lin khu vue tur trong vige thu hit ngudn vén va khién cho Iai suit ting cao. Trong tinh huéng nay, cn quan tam dén vai tro cua céc thé ché va cau tric thiét lap ngan séch ban dau, va cae tac dong x4u bat nguén tir thj trudng tai chinh. Vi thé, cde yéu t6 nhu thé ché yéu kém va khong day du, tiét kigm tu nhan thap, dong vén nude ngoai yéu, tinh canh tranh cua nén kinh té yéu, that nghiép cao, khu vue ngan hang yéu hode nhay eam véi cée tie dong x4u sé quyét dinh quy mé téc déng ciia ng len [ai sudt, Anh hwéng ciia 23 Chong 10, Tai chinh cong yéu t6 dan sé ngay cang gid lén tinh bén vitng cia khu vuc céng ciing co thé 1d mot yéu t6 quan trong. Tc dong 4m cia ng céng lén hoat d6ng kinh té ciing cé thé duge cim nhin théng qua cae co ché truyén dan khac, chang han nlur lam phat ky vong cao hon, tinh bat dinh va tinh thay di cha méi truéng vi mé tng Ién. Dang chit y la trong khi ng c6 tic dng Am Ién ting truéng, mdi quan hé nhin qua nguge lai cling hoan toan ding. Noi cach khac, tang trong kinh té gidm co xu huéng lam tang ty léng. NGUYEN TAC CAN BOI, QUAN LY NGAN SACH NHA NUOC Dieu 7. Nguyén tic cin doi ngan sch nha nude 1. Cae khoain thu tir thué, phi, 1é phi va cdc khoan thu khdc theo quy dinh eta phap lujt duge téng hop day dit vao can déi ngan séch nha nuéc, theo nguyén tic khéng gan véi nhiém vy chi cu thé, Truéng hop ¢é khoan thu cn gin véi nhiém vu chi cu thé theo quy dinh cia php ludt thi duge bé tri tong tg tir ce khoan thu nay trong dy tosnchi ngan sich dé the ch thu ngan sich phai bio dim nguyén tac can déi nga m két vé hi nhap quéc +h trong trung han, dai han va thue hign e: té. 2. Ngan sich nha nurée durge can déi theo nguyén tie tong s6 thu tir thug, phi, 1é phi phai Ién hon téng sé chi thudng xuyén va gép phan tich liy ngay cang cao dé chi dau tu phat trign; trudng hop con bGi chi thi s6 bdi chi phai nh6 hon sé chi dau tur phat trién, tién toi cn bing thu, chi ngan sach; truéng hgp dac biét Chinh phi trinh Quéc hdi xem xét, quyét dinh. Truéng hop bdi thu ngan sdch thi duge sir dung dé tra ng géc va Idi cde khoan vay ciia ngan sich nha nude. 3. Vay bi dap bdi chi ngan sdch nha nude chi durge sir dung cho |. khong sir dung cho chi thuéng xuyén. 4, B6i chi ngan sach trung wong duge bit dip tir cae nguén sau: a) Vay trong nude tir phat hinh trai phiéu Chinh ph, cong trai x4y dung Té quéc va cée khoiin vay trong nuée khéc theo quy dinh ciia php luat; 24 Chong 10, Tai chinh cong b) Vay ngoai nude tir cdc khoan vay ciia Chinh phi cic nude, cae t6 chite quée t8 va phat hanh trai phiéu Chinh phut ra thj trong quéc té, khéng bao gdm cae khoan vay vé cho vay lai. 5. Boi chi ngan sich dia phurong: a) Chi ngan sich dia phuong cp tinh duge bi chi; bdi chi ngdn sich dia phuong chi duge sir dung dé dau tu cdc du an thuéc ké hoach dau tucéng trung han da durge Hdi déng nhan dan cp tinh quyét dinh; b) B6i chi ngan sch dia phuong duge bi dap bing cdc nguén vay trong nude tir phat hanh trai phiéu chinh quyén dia phuong, vay lai tir ngudn Chinh phi vay vé cho vay lai va cde khoan vay trong nude khdc theo quy dinh cia phap luat; ©) BGi chi ngan séch dia phuong duge tng hgp vio béi chi ngan sich nha nuée va do Quéec hdi quyét dinh, Chinh phi: quy dinh cu thé diéu kiénduge phép bdi chi ngan sich dja phuong dé bio dam phi hop voi kha nang tra ng cua dia phuong va tng mite béi chi chung cua ngfn sich nha nude. 6. Mite dur ng vay ciia ngan sich dia phurong: a) Déi véi thinh phd Ha Ndi va thinh phé Hé Chi Minh khéng vuot qua 60% sé thu ngan sach dia phuong duge huéng theo phan cdp; b) Déi véi cdc dia phuong cé sé thu ngan sich dia phuong duge hudng theo phan cdp Ién hon chi thong xuyén cia ngin sich dia phuong khéng vugt qué 30% sé thu ngan sich duge huréng theo phan cp: c) Déi vai cdc dia phuong cé sé thu ngan sich dja phuong duge huéng theo phan cap hd hon hoge bang chi thuéng xuyén ciia ngan sich dja phutong khong vurgt qua 20% s6 thu ngan sich duge huéng theo phan cdp. Dieu 8, Nguyén tic quan ly ngin sich nha nude 1. Ngan s ip trung dan chu, higu qua, tiét kiém, ich nha nude duge qu: ly théng nhat, céng khai, minh bach, céng bing; c6 phan céng, phan c4p quan ly; gn quyén han véi trach nhigm ca co quan quan ly nha nuée cae cp. 2. Toan bé cae khoan thu, chi ngan sich phai duge dy todn, tang hop day dit vao ngin 25 Chong 10, Tai chinh cong sdch nha nude. 3. Cac khoan thu ngan sach thyc hién theo quy dinh ctia cac luat thué va ché d6 thu theo quy dinh ciia phap luat. 4. Cac khoan chi ngan sach chi duge thuc hién khi c6 dy toan duge cdp c6 tham quyén giao va phai bio dim ding ché d6, tigu chudn, dinh mite chi do co quan nha nude co thm quyén quy dinh. Ngan séch cae cp, don vi dy toan ngan sich, don vi sir dung ngan sich khéng duge thye hién nhiém vu chi khi chura cé nguén tai chinh, dir toan chingan sich lam phat sinh ng khéi Itgng xay dymg co ban, ng kinh phi thue sn nhigm vy chi thudng xuyén. 5. Bao dim wu tién bé tri ngdn sdch dé thy hién cdc chi trong, chinh sach ctla Dang, Nha nue trong ting thai ky vé phat trién kinh té; x6a déi, giam nghéo; chinh sach dan tc; thyc hign muc tiéu binh dang gidi; phat trién néng nghiép, ndng thon, gido duc, dao tao, y té, khoa hoc va céng nghé va nhiing chinh sach quan trong khac. 6. Bé tri ngdn sich dé thuc hién nhiém vu phat trién kinh té - x h6i; bao dam quéc phéng, an ninh, doi ngoai, kinh phi hoat dong cita bd may nha nuéc, 7, Ngan sich nha nuée bao dim cin déi kinh phi hoat dng ciia t6 chite chinh tri va cdc t6 chite chinh tri - x2 hi. 8. Kinh phi hoat dng etia e: re chinh tr} x2. hGi - nghé nghigp, 16 chite xa hgi, 16 chite xa hdi - nghé nghigp duge thy hién theo nguyén te ty bio dim; ngan sich nha nuée chi hé tra cho cae nhiém vu Nha nuéc giao theo quy dinh ctia Chinh phu. 9. Bao dam chi tra cdc khoan ng lai dén han thudc nhigm vy chi cua ngan séch nha nude. 10. Viée quyét dinh dau tu va chi dau tw chuong trinh, dy an 6 str dung vén ngan sich nha nude phai phi hop v6i Luat diu tr céng va quy dinh cua phap ludt cé lién quan. 11. Ngan sich nha nude khéng hé tre kinh phi hoat déng cho eae quy tai chinh nha nude ngoai ngan sch. Trung hop duge ngan sich nha nude hé try vén diéu Ié theo quy dinh cua phap luat thi phai phu hgp véi kha nang cua ngan séch nha nude va chi thye hién khi dip img dit cde diéu kign sau: duge thanh lap va hoat dong theo ding 26

You might also like