LNEER CEBR MATRSLER

Tanm: i = 1, 2, . , m ve j = 1, 2, . , n iin olmak zere 4- A + (-A) = (-A) + A = 0 ( A = a ij

mxn

ise

A = a ij mxn dir.)
Matrislerin Skalarla arpm:Bir matrisi Teorem: ile Her bir

A = a ij mxn
arpm ve

skalarnn

a11 a 21 ai1 am1

a12 a22 ai2 am 2

a1j a2 j aij amj

a1n a2n ain amn

A = a ij mxn = a ij mxn Olarak tanmlanr.

, 1, 2

skalarlar

A = a ij mxn , B = bij mxn matrisi iin

1234 (A + B) = A + B (1 + 2 ) A = 1A + 2A (1.2) A = 1.(2A) 1.A = A

eklindeki dikdrtgensel tabloya m x n tipinde bir matris denir ve ksaca

Matrislerin arpm:

A = a ij mxn , B = b ij nxp

A = a ij mxn eklinde

gsterilir. i ye satr indisi j ye stun indisi, aij ye de matrisin i. satr, j. stundaki eleman denir. 1 satr ve n stundan oluan matrise satr matrisi; 1 stun ve m satrdan oluan matrise de stun matrisi denir. Kegen Matris: a11 , a22 , a33 , ann elemanlarna asal kegen elemanlar denir. Asal kegeni dnda kalan elemanlar sfr olan matrise kegen matris denir. Karesel Matris: Bir matriste satr says stun saysna eitse bu matrise karesel matris denir. Sfr Matrisi: Bir matrisin tm satr ve stunlarndaki elemanlar sfr ise bu matrise sfr matrisi denir ve 0 ile gsterilir. Birim Matris: Bir n x n tipindeki karesel matriste i j iin aij = 0 ve i = j iin aij = 1 ise bu matrise birim matris denir ve In ile gsterilir. Alt Matris: Bir matrisin baz satr veya stunlar silindiinde kalan matrise o matrisin alt matrisi denir. ki Matrisin Eitlii:

gibi birincisini stun says ikincisinin satr saysna eit olan iki matris verilsin. A matrisinin i. satr ile B matrisinin k. stunundaki elemanlar karlkl olarak arplp, bu arpmlar toplanrsa, A.B matrisinin (ik). terimi elde edilir. Bu ekilde elde edilen mxp trndeki

C = [ cik ]mxp matrisine

n

A ile B matrisinin arpm denir.

cij = a i1.b1j + a i2 .b 2 j +

+ a in .b nj = a ik .b kj
k =1

dir. zelikler 1 (A.B).C = A.(B.C) 2 A(B + C) = AB +AC 3 AB ve BA arpmlar mmkn ise AB = BA olmas gerekmez. 4 AB = 0 ise A veya B matrislerinin birinin 0 olmas gerekmez. 5 AB = AC ise B = C olmas gerekmez. Bir Matrisin Tersi: A nxn tipinde bir matris olsun. A.B = B.A = In olacak ekilde bir B matrisi varsa, B ye A nn arpmaya gre tersi denir ve A-1 ile gsterilir.

A = a ij mxn , B = bij mxn

iki matris olsun (i,j) iin aij = bij ise A ve B matrisleri eittir denir ve A = B eklinde gsterilir. Matrislerin Toplanmas:

A = a ij mxn ,

B = bij mxn ayn tipten iki matris olsun A ile B

nin toplam

a b A= kare matrisinin, arpma c d 1 d b 1 ilemine gre tersi A = a ad bc c

Bir dr. A karesel matrisinin arpma ilemine gre tersinin olabilmesi iin ad bc 0 olmaldr. Teorem: Bir matrisin tersi varsa tektir. Teorem: Bir A matrisin tersi varsa

A + B = a ij mxn + bij mxn = a ij + bij mxn

olarak tanmlanr. Teorem:A, B, C ayn tipten matrisler olmak zere 1- A + B = B + A 2- (A + B) + C = A + (B + C) 3- A + 0 = 0 + A = A

(A )

1 1

=A

dr.

Teorem: A ve B matrislerinin tersleri varsa ve A.B ile B-1.A-1 tanml ise (A.B)-1 = B-1.A-1 dr.

Sonu: A, B, C aadaki ilemlerde tanml olacak biimde matris ise

12-

(A.B.C) 1 = C1.B1.A 1

olarak tanmlanr. Sarrus Kural: Bu kural yalnzca 3x3 tipindeki matrislerde geerlidir.

(A )

n 1

= ( A 1 )

dir.

Bir Matrisin Transpozu: Bir A matrisinin satrlarnn stun, stunlarnn satr yaplmasyla elde edilen matrise A matrisinin transpozu (devrii) denir ve AT (Ad) ile gsterilir. Teorem: k bir skaler ve A, B matrisleri mxn trnden matrisler olsun; 12345-

a1 A = a 2 a3

b1 b2 b3

c1 c2 c3

ise det A deeri,

( A + B)

=A +B
T

(A )

T T
T

=A

a1 a2 a3 a1 a2

b1 b2 b3 b1 b2

c1 c2 c3 c1 c2

-a3b2c1 -a1b3c2 -a2b1c3

( kA ) = kA T T ( A.B ) = BT .A T

(A )

T 1

= ( A 1 )

(A

tersi

olan

karesel matris) Tanm: A nxn tipinde bir karesel matris olsun 1- AT = A ise A ya simetrik matris, 2- AT = - A ise A ya anti simetrik matris. 3- AT = A-1 ise A ya ortogonal matris denir.

emasna gre det A = a1b2c3 + a 2 b3c1 + a 3b1c2 (a1b3c2 + a 2 b1c3 + a 3b2c1 ) dir. Minrler: Determinantta bir elemann ait olduu satr ve stun silinerek elde edilen determinanta bu elemann minr denir. aij nin minr Mij olarak gsterilir. E arpan (Kofaktr): Bir determinantta satr numaras i ve stun numaras j olan eleman seelim. Bu elemann minrnn (-1) i + j ile arpmna setiimiz elemann e arpan denir. aij nin kofaktr Aij ile gsterilir

+ a1b2c3 + a2b3c1 + a3b1c2

DETERMNANTLAR
Tanm: 1x1 tipindeki karesel matrislerin kmesi M1 ise [a] M1 iin det : M1 R , det [a] = a olarak tanmlanr. Tanm: 2x2 tipindeki karesel matrislerin kmesi M2 ise

A ij = ( 1) .M ij dir.
i+ j

a b A= M 2 iin det : M 2 R iin c d a b det A = det = ad bc c d

olarak tanmlanr. Tanm: 3x3 tipindeki karesel matrislerin kmesi M3 ise

Teorem: A = [aij], n. mertebeden bir kare matris olsun ve bir i = 1, 2, .., n iin A determinant, A nn i. satrndaki terimlerin kendileriyle ilgili earpanlaryla arpmlarnn toplamna eittir; Yani,

A = a i1 .A i1 + a i 2 .A i2 +

+ a in .A in = a ik .A ik
k =1

c1 b 2 c 2 M 3 iin det : M 3 R iin b3 c3 a1 b1 c1 det A = det a 2 b 2 c2 a 3 b 3 c3 b1 = a1b 2 c3 + a 2 b3c1 + a 3 b1c 2 a1b3c 2 a 2 b1c3 a 3 b 2 c1

a1 A = a 2 a 3

olur. Determinant Fonksiyonunun zelikleri 1. det AT = det A 2. Karesel bir A matrisinin bir satr veya stunundaki elemanlar 0 ise A= 0 dr. 3. Bir A matrisinin iki satr veya stunu kendi aralarnda yer deitirirse determinantn iareti deiir. 4. Bir determinantda ayn numaral satrlarla stunlar yer deitirdii zaman determinantn deeri deimez. 5. Karesel bir A matrisinin iki satr veya stunu eit ise A= 0 dr.

6.

7.

8.

Karesel bir A matrisinin bir satr veya stunu k gibi bir reel say ile arplarak bir B matrisi bulunursa B = k.A olur. Bir determinantn bir satr veya stununun k kat baka bir satr veya stuna eklenirse determinantn deeri deimez. Bir satrdaki (ya da stundaki) elemanlarn baka bir satr (ya da stundaki) elemanlarn earpanlaryla arpmlarnn toplam 0 dr. (rnein 3x3 lk bir matrisde a11A31 + a12A32 + a13A33 = 0 dr.)

demek olur ve o zaman A matrisini satr matrisler cinsinden

A1 A A= 2 Am
yazabiliriz. Elemanter Satr lemleri: Bir mxn tipindeki

9.

Kegenin altnda ya da stndeki elemanlar 0 olan determinant kegen elemanlarnn arpmna eittir. 10. Bir determinantn her satrndaki her eleman, iki elemann toplamndan oluuyorsa, bu determinant, iki dterminantn toplam olarak yazlabilir.

A1 A 2 matrisinin satr vektrleri zerinde bir Am

elemanter ilem aadakilerden biridir: 1. c 0 R olmak zere Ai vektr yerine c.Ai vektrn alma ilemi Ai cAi ile gsterilir. 2. i j ve c R olmak zere Ai vektr yerine Ai + c.Aj vektrn alma ilemi Ai Ai + cAj ile gsterilir. 3. i j olmak zere Ai ve Aj vektrlerinin yerlerinin kendi aralarnda deitirme ilemleri Ai Aj ile gsterilir. Bu ilemlere matrislerde elemanter satr ilemleri denir ve herhangi bir ile gsterilir. Denk Matrisler: Satr vektrleriyle verilen iki matris

a b c a b c a b c d+x e+ y f+z = d e f + x y z g h k g h k g h k
11. A.B = A.B (Determinantlarda arpma matrislerde olduu gibi yaplr.

Sonu: A
Bir Matrisin Eki: rnn
T

=A

1 A
olmak zere

A = a ij nxn olsun aij elemanla

Aij ler

kofaktrleri

Aij matrisine A matrisinin eki denir ve A mxn

ile gsterilir. Bir Matrisin Tersi: Tersi olan matrislere regler matrisler, tersi olmayan matrislere de singler matrisler denir.

A1 A A= 2 Am

ve

1 A 1 = .A A
MATRSLER ZERNDE ELEMANTER SATIR LEMLER Satr Vektrleri: Elemanlar reel saylar olan mxn tipindeki bir matris

B1 B B= 2 Bm
olsun. Sonlu sayda elemanter satr ilemleriyle A dan B elde ediliyorsa A matrisi B matrisine denktir denir ve A B biiminde yazlr. Teorem: mxn tipindeki matrisler kmesinde ile gsterilen denk bants bir denklik bantsdr. Bir Matrisin Rank: Bir

a1j a11 a12 a a2j 21 a 22 A= a ij a i1 a i2 a mj a m1 a m2 a ij R, 1 i m, 1 j n

a1n a 2n a in a mn

A = a ij mxn 0 matrisi

olsun bu matrisin satr vektrlerini A1, A2, . Am ile gsterirsek

A i = [ a i1 a i2

a in ] , 1 i n

verilsin bu matrisin terimlerinden meydana getirilebilecek btn karesel alt matrislerden determinant 0 dan farkl olanlarn mertebelerinin en byne A matrisinin rank denir ve Rank(A) ile gsterilir.

Teorem:Denk matrislerin ranklar birbirine eittir. Bir Matrisin Tersinin Bulunuu:

matrisinden

[ In / X ] matrisi elde edilerek sistem

y 1 y1 1 = 0 dr. y2 1

zlr. Not: A(x1, y1) , B(x2 , y2) den geen dorunun

[ A / In ] In / A 1

oluundan faydalanlr.

Lineer Denklem Sistemlerinin zmlerini Bulma A) nvers Metodu a11x1 + a12x2 + . . . . + a1nxn = b1 a21x1 + a22x2 + . . . . + a2nxn = b2 .. .. an1x1 + an2x2 + . . . . + annxn = bn Byle bir denklem sistemini matrisler yardmyla

x denklemi x1 x2

a11 a12 a 21 a 22 A= a i1 a i2 a m1 a m2

a1j a2j a ij a mj

a1n x1 b1 x b a 2n 2 2 .X = = B = a in a mn xn bn

biiminde yazabiliriz. Buradan X = A-1 . B kar

B)

a11x1 + a12x2 + . . . . + a1nxn = b1 a21x1 + a22x2 + . . . . + a2nxn = b2 .. .. an1x1 + an2x2 + . . . . + annxn = bn

a11 a12 = a 21 a 22 a n1 a n 2

a1n a 2n a nn 0

olmak zere sistemin bir tek zm vardr. Bu zm yle bulunur;

x1 =
dir. Burada;

1 , x2 = 2 ,

xn =

b1 a12 1 = b 2 a 22 bn a n 2

a1n a 2n a nn , 2 =

a11 b1 a 21 b 2 a n1 b n

a1n a 2n a nn ,

biimindedir. C) Elemanter lemler lemler Metodu: AX = B ile verilen bir lineer denklem sisteminde

[ A / B]