Professional Documents
Culture Documents
10. شیمی فصل نخست
10. شیمی فصل نخست
COMجستجوی
122
واکنش با گوگرد و فسفر :فلزات قلیایی در هنگام گرم شدن با گوگرد و فسفر واکنش داده و بRRه تRRرتیب سRRولفید و فسRRفید )g
.تشکیل می دهند
Alو Liرابطه مورب بین
:لی عمدتًا به دلیل شباهت در اندازه اتم ها و یون های آن به منیزیم شباهت دارد .نقاط اصلی شباهت عبارتند از
)i .هر دو بسیار سخت هستند
)ii کربنات های هر دو در هنگام حرارت دادن تجزیه ). IIIبازهای ضعیفی هستند Mg(OH) 2و LiOHهر دو
.می شوند و اکسید و کربن دی اکسید تولید می کنند
.هر دو با نیتروژن واکنش می دهند و نیتریدهای یونی می دهند )iv
)v .نیترات های هر دو در اثر حرارت تجزیه می شوند و اکسید می شوند
در MgCl 2و LiClبه دلیل ویژگی کوواالنسی ). viiبی کربنات جامد تشکیل نمی دهند Mgو Liهر دو )vi
.اتانول محلول هستند
.هیدروکسیدها ،بی کربناتها و فلوریدهای لیتیوم و منیزیم هر دو به میزان کمی در آب محلول هستند )viii
Kو Naاهمیت بیولوژیکی
)i .یون های سدیم در انتقال سیگنال های عصبی شرکت می کنند
)ii یون های سدیم همچنین جریان آب را در غشاهای سلولی و در انتقال قندها و اسیدهای آمینRRه بRRه داخRRل سRRلول هRRا تنظیم
.می کنند
یونهای پتاسیم فراوانتRRرین کاتیونهRRا در مایعRRات سRRلولی هسRRتند ،جRRایی کRRه آنزیمهRRای زیRRادی را فعRRال میکننRRد و در )iii
.شرکت میکنند ATPاکسیداسیون گلوکز برای تولید
.یون های پتاسیم در ترکیب با یون های سدیم مسئول انتقال سیگنال های عصبی هستند )iv
)v .ویژگی های عملکردی سلول های عصبی به گرادیان یون پتاسیم سدیم که در سلول ایجاد می شود بستگی دارد
عناصر گروه :2فلزات قلیایی خاکی
شعاع اتمی :شعاع اتمی فلزات قلیایی خاکی نسبتًا بزرگ است اما کوچکتر از فلزات قلیایی مربوطRRه اسRRت و در گRRروه )(a
افزایش می یابد .این به این دلیل است که با حرکت به سمت پایین گروه ،شعاع اتمی در درجه اول به دلیل اضافه شدن یRRک الیRRه
.الکترون اضافی در هر عنصر بعدی افزایش می یابد
شعاع یونی :اتمهای این عناصر یونهای دو ظرفیتی را تشکیل میدهند که رونRد افزایشRی یکسRانی را در انRدازه خRود )(b
.در گروه نشان میدهند
آنتالپی یونیزاسیون :فلزات قلیایی خاکی دارای آنتالپی یونیزاسیون نسبتًا کم ،هرچند بیشتر از عناصر مربوطه گRRروه (c) 1
.هستند و این مقدار در گروه کاهش می یابد
Be 2+آنتالپی هیدراتاسیون :آنتالپی هیدراتاسیون یون فلز قلیایی خاکی با افزایش اندازه یون فلز کاهش می یابد گRRروه )(d
>Mg 2+ >Ca2 + >Sr2 + >Ba2 +
)(e حالت اکسیداسیون :همه اعضای خانواده حRالت اکسیداسRیون 2+را در کاتیونهRای ترکیRبی و دو ظرفیRتی خRود نشRان
(M2 + ).میدهند
)(f .الکترو منفی :مقادیر الکترومنفی فلزات قلیایی خاکی بسیار نزدیک به فلزات قلیایی است ،هرچند کمی بیشتر
.ویژگی فلزی :فلزات قلیایی خاکی پیوندهای فلزی قوی تری نسبت به فلزات قلیایی موجود در همان دوره دارند )(g
.نقطه ذوب و جوش :نقطه ذوب و جوش این فلزات باالتر از فلزات قلیایی موجود در همان دوره است )(h
)(i ،رنگ به شعله :به استثنای بریلیم و منیزیم ،بقیه عناصر به همان شعله رنگ می دهند .مثال
Mg Ca Sr Ba Raبی
آجری قرمز زرشکی سبز چمنی زرشکی - -
با ) Be & Mgیون های( ی) تشکیل کمپلکس :به طور کلی اعضا تشکیل کمپلکس نمی دهند .با این حال ،یون های کوچکتر
گونه های الکترون دهنده کمپلکس تشکیل می دهند
بRRا ترکیبRRات آلی خاصRRی را MCتشکیل ترکیبات آلی-فلزی :هم بریلیم و هم منیزیم تعدادی ترکیب آلی-فلزی حاوی پیونRRد )k
.تشکیل می دهند .به عنوان مثال ،منیزیم با آلکیل هالید در حضور اتر خشک واکنش می دهد و معرف گریگنارد می دهد
123
ویژگی کاهنده :فلزات قلیایی خاکی نسبت به فلزات قلیایی مربوطه که دارای آنتالپی یونیزاسRیون کمRتر و انRدازه اتمی نسRبتًا )l
.بزرگتر هستند ،عامل احیا کننده ضعیفی هستند
تشکیل می دهند ،بقیه فلزات در حرارت دادن با اکسیژن ) (MO 2که پراکسید Raو Baواکنش با اکسیژن :به استثنای )m
.تشکیل می دهند ) (MOاضافی ،اکسیدهای معمولی
واکنش با هالوژن ها :اعضای خانواده به طور مستقیم با هالوژن در دمای مناسب ترکیب می شوند و هالیRدهای مربوطRه را )n
.تشکیل می دهند
واکنش با آب :اعضای این گروه در مقایسه با فلزات قلیایی مربوطه نسبت به آب واکنش کمتری دارند ،زیرا این فلRRزات در )o
.طبیعت الکترومثبت کمتری دارند
مستقیمًا با حرارت دادن با هیدروژن ترکیب می شوند و هیدریدهای فلزی را تشکیل Beواکنش با هیدروژن :اعضا به جز )p
:سود سوزآور ): - (iمی دهند .موارد استفاده از برخی ترکیبات مهم
کاربرد :در صنایع صابون ،کاغذ ،نساجی ،نفت )2 ،کربنات سدیم
:استفاده شده است
در صنعت شیشه و صابون )a
در کاغذ سازی و تولید پارچه )b
در مواد رنگ و رنگ )c
در پاالیش فلزات )d
.در تولید ترکیبات سدیم مانند بوراکس ،سود سوزآور ،فسفات سدیم و غیره )e
:آهک سریع )iii
:استفاده شده است
.در تهیه سیمان ،شیشه و کاربید کلسیم a.
در تصفیه شکر b.
در نرم شدن آب سخت د .به عنوان یک شار در استخراج فلز c.
سنگ آهک :استفاده شده است )iv
به عنوان مصالح ساختمانی )a
در ساخت آهک سریع )b
است CO 2زیرا منبع Na 2 CO 3برای تهیه Solvayدر فرآیند )c
در متالورژی برای استخراج آهن )d
در خمیر دندان و برخی از لوازم آرایشی )e
)v سیمان :یک مصالح ساختمانی مهم است .در بتن و بتن مسلح ،در گچ کاری و در ساخت پل ها ،سدها و ساختمان ها
.استفاده می شود
گچ پاریس :استفاده می شود )vi
در ساخت قالب برای سفال و سرامیک و غیره )a
در باندهای جراحی برای قرار دادن استخوان های شکسته بدن )b
.برای ساخت مجسمه ،مدل ،مواد تزئینی و گچ تخته سیاه )c
اهمیت بیولوژیکی کلسیم و منیزیم
)i .یونهای منیزیم در سلولهای حیوانی و یونهای کلسیم در مایعات بدن ،خارج از سلول متمرکز میشوند
)ii .در انتقال فسفات استفاده می کنند به یون منیزیم به عنوان کوفاکتور نیاز دارند ATPتمام آنزیم هایی که از
.در گیاهان سبز منیزیم در کلروفیل وجود دارد )iii
.یون های کلسیم و منیزیم نیز برای انتقال تکانه ها در طول رشته های عصبی ضروری هستند )iv
)v .یون های کلسیم در لخته شدن خون مهم هستند و برای تحریک انقباض ماهیچه ها مورد نیاز هستند
:یون های کلسیم نیز ضربان قلب را تنظیم می کنند .سواالت یک نمره )vi
چرا هالیدهای بریلیم پلیمری هستند؟ 1.
124
.دارای کمبود الکترون هستند زیرا اکتت آنها ناقص است Beپاسخ :هالیدهای
.بنابراین ،برای تکمیل اکتت خود ،هالیدها پلیمریزه می شوند
.را تشکیل می دهند نام ببرید s-blockگروه هایی را که عناصر 2.
پاسخ - :گروه 1و 2
.کربنات های فلزات قلیایی خاکی را به ترتیب کاهش پایداری حرارتی مرتب کنید 3.
: - BaCO 3 > SrCO 3 > CaCO 3 > MgCO 3 > BeCO 3پاسخ
ns 1-2را بنویسید .جواب[ - :گاز نجیب] s-blockپیکربندی الکترونیکی کلی عناصر 4.
فرمول شیمیایی گچ پاریس چیست؟ 5.
: - CuSO 4 .1/2H 2 Oپاسخ
.بدست آورد نام ببرید Solvayترکیبی را که می توان با فرآیند 6-
پاسخ - :کربنات سدیم
خصوصیات اصلی هیدروکسیدهای فلزات قلیایی چگونه در گروه متفاوت است؟ 7.
پاسخ - :گروه را افزایش می دهد
: - MgSO 4در آب محلول تر است؟ پاسخ BaSO 4یا MgSO 4کدام یک از 8.
.عناصر رادیواکتیو گروه 1و 2را نام ببرید 9.
.پاسخ - :فرانسیوم و رادیوم
کدام عناصر از خانواده فلزات قلیایی خاکی رنگ شعله مشخصی ندارند؟ 10.
پاسخ - :باش و منیزیم
سواالت دو نمره ای
)(ii LiOH
: -پاسخ
)(i 2Mg(NO 3 ) 2 2MgO + 4NO 2 + O 2
)(ii 2LiOHLi 2O + H2O
125
:پاسخ :رفتار غیرعادی لیتیوم به دلیل آن است
،اندازه کوچک اتم و یون )(i
آنتالپی یونیزاسیون باال و )(ii
.در پوسته ظرفیت آن dعدم وجود اوربیتال های )(iii
4. :ارزش بیشتری برای خواص زیر دارد Naو Liکدامیک از
آنتالپی هیدراتاسیون )(i
پایداری هیدرید )(ii
پایداری کربنات )(iii
ویژگی اصلی هیدروکسید )(iv
: - (i) Li (ii) Li (iii) Na (iv) Naجواب
5. چرا فلزات قلیایی در طبیعت یافت نمی شوند؟
پاسخ فلزات قلیایی به دلیل آنتالپی یونیزاسیون کم و خاصیت الکتروپوزیتیو قوی در طRبیعت بسRیار واکنش پRذیر هسRتند .آنهRا در
حالت آزاد رخ نمی دهند و همیشه با عناصر دیگر ترکیب می شوند .در نتیجه فلزات قلیایی بRRه طRRور کلی در طRRبیعت یRRافت نمی
.شوند
6. چرا نمک های لیتیوم معموًال هیدراته و نمک های سایر یون های قلیایی معموًال بی آب هستند؟
به دلیل اندازه بسیار کوچک ،در تماس با رطوبت (آب) به راحتی هیدراته می شود .بنRRابراین Li + ،پاسخ در نمک لیتیوم ،یون
نمک های لیتیوم معموًال هیدراته می شوند .اما سایر یون هRای فلRز قلیRایی از نظRر انRدازه نسRبتًا بRزرگ هسRتند .بنRابراین تمایRل
.کمتری به هیدراته شدن دارند .این نمک ها معموًال بی آب هستند
7. بریلیم و منیزیم به شعله رنگ نمی دهند در حالی که سایر فلزات قلیایی خاکی این کار را انجام می دهند چرا؟
پاسخ :اتم های بریلیم و منیزیم در مقایسه با سایر فلزات قلیایی خاکی نسبتًا کوچکتر هستند و آنتالپی یونیزاسیون آنها بسRRیار زیRRاد
.است .بنابراین ،انرژی شعله برای برانگیختن الکترون های آنها به سطوح انرژی باالتر کافی نیست
.بنابراین این عناصر در شعله بونسن هیچ رنگی نمی دهند
7. چرا فلزات قلیایی نرم هستند و نقطه ذوب پایینی دارند؟
پاسخ :فلزات قلیایی در هر اتم فلز فقط یک الکترون ظرفیت دارند .در نتیجه ،انرژی اتصال یون های فلز قلیایی در شRRبکه هRRای
.فلزی بسته بندی شده ضعیف است
.بنابراین ،اینها نرم هستند و نقطه ذوب پایینی دارند
8. کدام یک از موارد زیر و چرا می توان برای ذخیره یک فلز قلیایی استفاده کرد؟
و بنزن H 2 O، C 2 H 5 OH
پاسخ - :بنزن را می توان برای ذخیره یک فلز قلیایی استفاده کرد زیرا مواد دیگر با فلز قلیایی به صورت زیRRر واکنش می
:دهند
Na + H 2 O NaOH + 1/2H 2 Na + C 2 H 5 OH C 2 H 5 ONa
+ 1/2H 2
9. چرا فلزات قلیایی در طبیعت آزاد نیستند؟
پاسخ :فلزات قلیایی بسیار واکنش پذیر هستند و بنابراین در طبیعت به صورت آزاد یافت نمی شوند و به صورت ترکیبی به
.صورت هالیدها ،اکسیدها ،سیلیکات ها ،نیترات ها و غیره وجود دارند
هنگامی که یک فلز قلیایی در آمونیاک مایع حل می شود ،محلول می تواند رنگ های متفاوتی به دست آورد .دالیل این 1.
نوع تغییر رنگ را توضیح دهید .پاسخ انحالل فلز در آمونیاک مایع با تشکیل الکترون های آمونیه همراه است که باعث
ایجاد رنگ تیره می شود .این به این دلیل است که الکترون های آمونیه انرژی مربوط به ناحیه قرمز نور مرئی را جذب
افزایش یابد ،رنگ به مس-برنز تغییر می کند و محلول به دلیل تشکیل Mمی کنند .با این حال ،اگر غلظت باالتر از 3
.خوشه های یون فلزی درخشش فلزی پیدا می کند
126
→ M+(x+y)NH 3 ]) [M(NH 3 ) 3 ] + [ e(NH 3
لیتیوم در رفتار شیمیایی خود شباهت هایی به منیزیم دارد؟ 2.
:پاسخ لی عمدتًا به دلیل شباهت در اندازه اتم ها و یون های آن به منیزیم شباهت دارد .نقاط اصلی شباهت عبارتند از
.هر دو بسیار سخت هستند
.بازهای ضعیفی هستند Mg(OH) 2و LiOHهر دو 1
.کربنات های هر دو در هنگام حرارت دادن تجزیه می شوند و اکسید و کربن دی اکسید تولید می کنند 2
.هر دو با نیتروژن واکنش می دهند و نیتریدهای یونی می دهند 3
Solvay.رخ می دهد بحث کنید .پاسخ در فرآیند آمونیاک Solvayدر مورد واکنش های مختلفی که در فرآیند 3.
.رسRوب می کنRRد ، NaHCO 3عبRRور می کنRRد NH 3هنگRامی کRRه دی اکسRید کRRربن از محلRول غلیRRظ آب نمRRک اشRباع شRده بRRا
.می دهد Na 2 CO 3در گرمایش بعدی NaHCO 3
NaCl + NH 3 + CO 2 + H 2 O → NaHCO 3 + NH 4 Cl
2 NaHCO 3 → Na 2 CO 3 + CO 2 + H 2 O
در آب حل می شود تا آهک ، CaOمورد نیاز برای واکنش با حرارت دادن کربنات کلسیم تهیه می شود و آهک سریع CO 2
.تشکیل شود ، Ca(OH) 2خاموش
CaCO 3 → CaO + CO 2
CaO + H 2 O → Ca(OH) 2
تهیه می شود Ca(OH) 2و NH 4 Clمورد نیاز برای این منظور با حرارت دادن NH 3
2 NH 4 Cl + Ca(OH) 2 → 2 NH 3 + CaCl 2 + H 2 O
کلر با آهک خاموش ) (iiiآهک زنده با سیلیس گرم می شود ) (iiمنیزیم در هوا می سوزد ) (iچه اتفاقی می افتد که 4.
نیترات کلسیم گرم می شود؟ ) (IVواکنش می دهد
مخلوطی از اکسید منیزیم و نیترید منیزیم تشکیل می شود ) (iپاسخ
+ O 2 + N 2 → 2 MgO + Mg 3 N 2میلی گرم 5
در هوا
)(ii .سیلیکات کلسیم تشکیل می شود
CaO + SiO 2 → CaSiO 3
→ Ca(OH) 2 + Cl 2اکسی کلرید کلسیم (پودر سفید کننده) تشکیل می شود )(iii
.دی اکسید نیتروژن تکامل یافته است )CaOCl 2 + H 2 O (IV
Ca(NO 3 ) 2 CaO + 2 NO 2 + O 2
.گچ پاریس را شرح دهید ) (iiiسیمان ) (iiسنگ آهک ) (iاهمیت موارد زیر 5.
پاسخ ط) سنگ آهک :استفاده شده است
به عنوان مصالح ساختمانی )f
در ساخت آهک سریع )g
است CO 2زیرا منبع Na 2 CO 3برای تهیه Solvayدر فرآیند )h
)i در متالورژی برای استخراج آهن
)j در خمیر دندان و برخی از لوازم آرایشی و بهداشتی ب) سیمان :یک مRRاده سRRاختمانی مهم اسRRت .در بتن و بتن مسRRلح،
.در گچ کاری و در ساخت پل ها ،سدها و ساختمان ها استفاده می شود
گچ پاریس :استفاده می شود )iii
در ساخت قالب برای سفال و سرامیک و غیره )d
در باندهای جراحی برای قرار دادن استخوان های شکسته بدن )e
.برای ساخت مجسمه ،مدل ،مواد تزئینی و گچ تخته سیاه )f
127
:چه اتفاقی می افتد زمانی که 6.
فلز سدیم در آب می ریزد؟ )a
فلز سدیم در هوای آزاد گرم می شود؟ )b
سدیم پراکسید در آب حل می شود؟ )c
پاسخ آ) فلز سدیم آتش می گیرد و گاز هیدروژن تکامل می یابد
گرما 2Na + 2H 2 O 2NaOH + H 2 +
پراکسید سدیم تشکیل می شود )b
2Na + O 2 Na 2 O 2
پراکسید سدیم با آب در دمای معمولی واکنش داده و گاز اکسیژن آزاد می کند )c) (i
Na 2 O 2 + 2H 2 O 4 NaOH + O 2
تشکیل می شود H 2 O 2با آب سرد یخ )ii
Na 2 O 2 + 2H 2 O 2 NaOH + H 2 O 2
7. دلیل آن را بیان کنید
قلیایی است؟ Na 2 CO 3محلول )a
فلزات قلیایی با الکترولیز کلریدهای ذوب شده آنها تهیه می شوند؟ )b
سدیم مفیدتر از پتاسیم است؟ )c
و اسید ضعیف است ) (NaOHپاسخ الف) کربنات سدیم نمکی از باز قوی
پس از هیدرولیز محلول قلیایی تشکیل می دهد ) (H 2 CO 3
Na 2 CO 3 + 2H 2 O → 2NaOH + H 2 CO 3
از آنجایی که پتانسیل تخلیه فلزات قلیایی بسیار بیشتر از هیدروژن است ،بنابراین ،هنگامی که محلول آبی هRRر کلریRRد فلRRز )ب(
بRRه جRای فلRز قلیRRایی در کاتRRد تولیRRد می شRود .بنRRابراین ،بRRرای تهیRRه فلRزات قلیRRایی، H2 ،قلیایی تحت الکترولیز قرار می گRRیرد
الکترولیز کلریدهای ذوب شده آنها انجام می شود .ج) سدیم نسبتًا فراوانتر از پتاسیم است .در عین حال واکنش کمتری نRRیز دارد
.و واکنش های آن با سایر مواد را بهتر می توان کنترل کرد
چرا در سلول های فوتوالکتریک از پتاسیم و سزیم به جای لیتیوم استفاده می شود؟ 8.
پاسخ آنتالپی یونیزاسیون لیتیوم بسیار باال است .فوتون های نور در موقعیتی نیستند که الکترون ها را از سطح فلز لیتیوم خRRارج
کنند .بنابراین اثر فوتوالکتریک مورد توجه قرار نمی گیرد .با این حال ،پتاسیم و سزیم هر دو دارای آنتRRالپی یونیزاسRRیون نسRRبتًا
پایینی هستند .این بدان معناست که وقRتی فوتونهRایی بRا حRداقل فرکRانس معین (فرکRانس آسRتانه) بRه سRطح آنهRا برخRورد کننRد،
.الکترونها میتوانند به راحتی از سطح این فلزات پرتاب شوند
در دمای باالتر؟ Na 2 CO 3در دمای پایین تر تجزیه می شود در حالی که Li 2 CO 3چرا 9.
از نظر اندازه بسیار کوچک است .بیشتر توسط آنیون های کوچکتر مانند یون اکسید تثبیت می شود تRا آنیRون Li + ionپاسخ
از نظر Na +تجزیRRه می شRRود .از طرف دیگر ،یون Li 2 Oبا حرارت مالیم به Li 2 CO 3های بزرگ مانند کربنات .بنابراین
به راحتی تحت تجزیRRه ، Na 2 CO 3اندازه بزرگتر است .بیشتر توسط یون کربنات تثبیت می شود تا یون اکسید .از این رو
.حرارتی قرار نمی گیرد
توضیح دهید چرا فلزات قلیایی و قلیایی خاکی را نمی توان با روش های احیای شیمیایی بدست آورد؟ 10.
پاسخ فلزات متعلق به هر دو این خانواده عوامل احیا کننده بسیار قوی هستند .بنابراین نمی توان اکسRRیدهای آنهRRا را بRRا واکنش بRRا
عوامل احیاء کننده معمولی مانند کربن (کک) ،روی و غیره کاهش داد .اینها معموًال با انجام الکترولیز نمک های این فلزات در
.حالت مذاب جدا می شوند
حاللیت و پایداری حرارتی ترکیبات زیر فلزات قلیایی را با ترکیبات فلزات قلیایی خاکی مقایسRه کنیRد( .الRف) نیتراتهRا (ب) 1.
.کربناتها (ج) سولفاتها
128
:پاسخ انحالل پذیری
در مورد فلزات قلیایی :نیترات ها ،کربنات ها و سولفات های فلزات قلیایی در آب محلول هستند .در فلزات قلیایی انرژی شRRبکه
.با سرعت بیشتری نسبت به انرژی های هیدراتاسیون کاهش می یابد ،بنابراین حاللیت آنها در گروه افزایش می یابد
در مورد فلزات قلیایی خاکی :نیترات تمام فلزات قلیایی خاکی محلول در آب هستند اما حاللیت آنها در گروه کاهش می یابد زیرا
.انرژی هیدراتاسیون آنها سریعتر از انرژی شبکه آنها کاهش می یابد
بسیار بزرگتر از کاتیون ها است ،بنابراین انرژی شبکه در یک گروه خاص SO 4 2-و CO 3 2-از آنجایی که اندازه آنیون های
تقریبًا ثابت می ماند .از آنجایی که با حرکت به سمت پایین ،انرژی هیدراتاسیون کاهش می یابد ،بنابراین حاللیت کربنRRات هRRا و
بRRر Mg2 +و Be2 +سولفات های فلزات قلیایی خاکی در گروه کاهش می یابد .با این حال ،انرژی هیدراتاسRRیون یونهRRای
به آسانی در آب محلول هستند در حالی کRRه حاللیت سRRایر MgSO4و BeSO4ضریب انرژی شبکه غلبه میکند و بنابراین
.کاهش مییابد BaSO4به CaSO4سولفاتها در گروه از
:پایداری حرارتی
.نیترات ها :نیترات های فلزات قلیایی و قلیایی خاکی در اثر حرارت تجزیه می شوند )a
.را تشکیل می دهند O 2و ، NO 2تمام نیترات های فلزات قلیایی خاکی تجزیه شده و اکسید فلزی
2M(NO 3 ) 2 2MO + 4NO
Baیا 2 + O 2 M = Be، Mg، Ca، Sr
.را تشکیل می دهند O 2تجزیه می شوند و نیتریت های فلزی و Csو Na، K. Rbنیترات های
2MNO 3 2MNO 2 + O 2
Oو ، NO 2تجزیه می شود و اکسید فلزی Mg(NO 3 ) 2نیترات لیتیوم مانند Mg،و Liبا این حال ،به دلیل رابطه مورب بین
.را تشکیل می دهد 2
4LiNO 3 2LiO 2 + 4NO 2 + O 2
کربنات ها :کربنات های فلزات قلیایی خاکی در اثر حرارت تجزیه می شRRوند و اکسRRید فلRRز و دی اکسRRید کRRربن تشRRکیل می )b
.دهند
2MCO 3 2MO + CO 2 M = Be، Mg، Ca، Ba
عالوه بر این ،با افزایش ویژگی الکترومثبت فلز در گروه ،پایداری این کربناتهای فلزی افRزایش مییابRد یRا دمRای تجزیRه آنهRا
.افزایش مییابد
.را تشکیل می دهند SO3سولفات ها :سولفات های فلزات قلیایی خاکی در اثر حرارت تجزیه می شوند و اکسید فلز و )c
MSO 4 2MO + SO 3 M = Be، Mg، Ca، Ba
.دمای تجزیه این سولفات ها با افزایش ویژگی الکترومثبت فلز یا بازی هیدروکسید فلز در گروه افزایش می یابد
SOتجزیه می شود و اکسید فلز مربوطه و MgSO 4مانند ، Li 2 SO 4در بین فلزات قلیایی به دلیل رابطه مورب را 3
.تشکیل می دهد
129
)(ii اساس اکسیدها :اکسیدهای فلزات قلیایی و قلیایی خاکی در آب حل می شوند و هیدروکسیدهای مربوطه خود را تشRRکیل
می دهند .این هیدروکسیدها بازهای قوی هستند .هیدروکسRRیدهای فلRRزات قلیRRایی خRRاکی نسRRبت بRRه فلRRزات قلیRRایی دوره هRRای
بار مثبت روی یونها ) (iiiآنتالپی یونیزه باالی آنها (ب) اندازه یونی کوچک و ) (iمربوطه کمتر بازی هستند .این به دلیل
.است
.در این هیدروکسیدها نسبتًا قوی تر از فلزات قلیایی مربوطه است و بنابراین نمی شکند MOدر نتیجه پیوند
حاللیت هیدروکسیدها :به دلیل اندازه کوچکتر و بار یونی باالتر ،آنتRRالپی شRRبکه فلRRزات قلیRRایی خRRاکی بسRRیار بیشRRتر از )(iii
فلزات قلیایی است و بنابراین حاللیت هیدروکسیدهای فلزات قلیایی بسیار بیشتر از فلزات قلیایی خRRاکی اسRRت .بRRا این حRRال،
حاللیت هیدروکسیدهای هRر دو فلRز قلیRایی و قلیRایی خRاکی بRه دلیRل کRاهش زیRاد آنتRالپی شRبکه آنهRا در مقایسRه بRا آنتRالپی
.هیدراتاسیون ،در گروه افزایش می یابد
.اهمیت سدیم ،پتاسیم ،منیزیم و کلسیم در مایعات بیولوژیکی را توضیح دهید 3.
:پاسخ اهمیت سدیم و پتاسیم
)(i .یون های سدیم در انتقال سیگنال های عصبی شرکت می کنند
یون های سدیم همچنین جریان آب را در غشاهای سلولی و در انتقال قنRRدها و اسRRیدهای آمینRRه بRRه داخRRل سRRلول هRRا )(ii
.تنظیم می کنند
یونهای پتاسیم فراوانترین کاتیونها در مایعات سلولی هستند ،جایی که آنزیمهRRای زیRRادی را فعRRال میکننRRد و در )(iii
.شرکت میکنند ATPاکسیداسیون گلوکز برای تولید
.یون های پتاسیم در ترکیب با یون های سدیم مسئول انتقال سیگنال های عصبی هستند )(iv
.ویژگی های عملکردی سلول های عصبی به گرادیان یون پتاسیم سدیم که در سلول ایجاد می شود بستگی دارد )(v
:اهمیت منیزیم و کلسیم
.یونهای منیزیم در سلولهای حیوانی و یونهای کلسیم در مایعات بدن ،خارج از سلول متمرکز میشوند 1.
.در انتقال فسفات استفاده می کنند به یون منیزیم به عنوان کوفاکتور نیاز دارند ATPتمام آنزیم هایی که از 2.
.در گیاهان سبز منیزیم در کلروفیل وجود دارد 3.
.یون های کلسیم و منیزیم نیز برای انتقال تکانه ها در طول رشته های عصبی ضروری هستند 4.
.یون های کلسیم در لخته شدن خون مهم هستند و برای تحریک انقباض ماهیچه ها مورد نیاز هستند 5.
.یون های کلسیم نیز ضربان قلب را تنظیم می کنند 6.
سواالت داغ
تهیه کرد .چرا؟ Solvayکربنات پتاسیم را نمی توان با فرآیند 1.
هنگRامی کRه( که به عنوان یک ماده واسطه تشکیل می شود ) (KHCO 3پاسخ دلیل این امر این است که بی کربنات پتاسیم
.در آب بسیار محلول است و نمی توان آن را با فیلتراسیون جدا کرد )از محلول آمونیه کلرید پتاسیم عبور می کند CO 2گاز
هیدروکسیدها و کربنات های سدیم و پتاسیم به راحتی در آب محلول هسRRتند در حRRالی کRRه نمRRک هRRای مربRRوط بRRه منRRیزیم و 2.
.کلسیم به قدری در آب محلول هستند .توضیح
پاسخ همه ترکیبات جامدات کریستالی هستند و حاللیت آنها در آب توسط آنتالپی شبکه و آنتالپی هیدراتاسیون هدایت می شود .در
مورد ترکیبات سدیم و پتاسیم ،بزرگی آنتالپی شبکه در مقایسه بRRا آنتRRالپی هیدراتاسRیون بسRیار کم اسRت زیRRرا انRRدازه کRRاتیونی آن
بزرگ است .بنابراین ترکیبات سدیم و پتاسیم که ذکر شد به راحتی در آب حل می شوند .با این حال ،در صورت وجود ترکیبات
منیزیم و کلسیم متناظر ،کاتیون ها دارای اندازه های کوچکتر و بار مثبت بیشتری هستند .این بدان معنی است کRRه آنتRRالپی شRRبکه
آنها در مقایسه با ترکیبات سدیم و پتاسیم بیشتر است .بنابراین ،هیدروکسیدها و کربنRRات هRRای این فلRRزات بRRه مRRیزان کمی در آب
.حل می شوند
نه تنها در آب بلکه در استون نیز محلول است؟ LiClتقریبًا در آب نامحلول است در حالی که LiFچرا 3.
از سوی دیگر). ،اندازه بسیار کوچکی دارد F -یون( در آب به دلیل آنتالپی شبکه بسیار باالی آن است LiFپاسخ حاللیت کم
آنتالپی شبکه نسبتًا بسیار کوچک است .این بدان معنی اسRت کRRه بRRزرگی آنتRRالپی هیدراتاسRیون بسRیار ) (LiClدر لیتیوم کلرید
130
زیاد است .بنابراین کلرید لیتیوم در آب حل می شود .همچنین به دلیل جاذبRRه دوقطRRبی در اسRRتون محلRRول اسRRت( .اسRRتون مRRاهیت
قطبی دارد)
131