‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫عملي هایدرولیک‬
‫له اوبو څخه د زیاتو اهدافو لپاره استفاده کیږي لکه د اوبه خور ‪ ،‬د برقي انرژی تولید ‪ ،‬د ماهیانو د روزني او‬
‫نورو لپاره چي ددغه اهدافو ترالسه کولو لپاره د هایدرولیکي میتودونو څخه کار اخلي ‪.‬‬

‫عملي هایدرولیک چي د مایعاتو د میخانیک او هایدرولیک یو تطبیقي مضمون دی د سیول انجینیری دمضامینو‬
‫یومهم او اساسي مضمون پیژندل کیږي د کوم په ذریعه چي کوالی شو داوبو څخه سالمه استفاده وکړو لکه د بندونو‬
‫په صورت کي د بریښنا تولید چي د نني عصر د پرمختګ اساسي المل ګڼل کیږي ‪ ،‬د اوبه خور لپاره د ښو کانالونو‬
‫جوړول ‪ ،‬د بریښنا د تولید د کوچنیو ساختمانونو(‪ )MHP‬ډیزاین او نور‬

‫په دي سمسترکي عملي هایدرولیک په الندي برخو کي مطالعه کوو‪:‬‬

‫لمړۍ برخه ‪:‬ذخیروې ساختمانونه (‪:)Storage structures‬‬

‫ذخیروې ساختمانونه هغه ساختمانونه دې چي د اوبو د ذخیره کولو په منظور ورڅخه استفاده کیږې ‪ ،‬داوبو‬
‫ذخیره کول کیداې شي د طبیعې مجرا پر سر د بندونو د اعمار پواسطه او یا په هواره ځمکه کې د کندن کارۍ‬
‫پواسطه او یا هم هغې ته د استنادې دیوالونو(‪ )Retaining walls‬د اعمار پواسطه رامنځ ته شې ‪.‬‬

‫په دغه برخه کې به په راتلونکې کې مختلفي ذخیري (‪ )Reservoirs‬او مختلف بندونه (‪ )Dams‬او د هغوې‬
‫ډیزاین مطالعه کړو‪.‬‬

‫دوهمه برخه‪:‬مسیر بدلوونکې ساختمانونه (‪:)Diversion structures‬‬

‫ټول هغه ساختمانونه چې د مجرا د مسیر په اوږدو کې اعماریږي تر څو اوبه د یو معلوم مسیر(‪ )Canal‬په لور‬
‫سوق کړي د مسیر بدلوونکو ساختمانونو په نوم یادیږي ‪.‬‬

‫د عملي هایدرولیک په دې برخه کې به ‪ weirs‬او ‪ barrages‬او د هغوې ډیزاین تر مطالعې الندې ونیسو‪.‬‬

‫دریمه برخه ‪:‬لیږدونکې ساختمانونه(‪:)Conveyance and distribution structures‬‬

‫لیږدونکې ساختمانونه هغه ساختمانونه دې چي اوبه له یوې مجرا یا ذخیري څخه یوې معلومې نقطي ته د یو‬
‫خاص هدف لپاره انتقالوې ‪.‬‬

‫په دې برخه کې به د ابیارې د کانال ډیزاین او د هغې په مسیر باندې د مختلفو کوچنیو هایدروتخنیکې‬
‫ساختمانونولکه سیفون ‪ ،‬ترناب ‪ ،‬بړق‪ ،‬واش اونورو ډیزاین تر مطالعي الندې ونیسو‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪1‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫څلورمه برخه‪:‬د بریښنا دتولید کوچنې ساختمانونه (‪:)Micro Hydro Power structures‬‬

‫دا ساختمانونه د هغه ساختمانونو څخه عبارت دې چي د اوبو د لوړ ارتفاعې فشار په مقابل کې اعماریږې تر څو‬
‫د توربینونو په مرسته یوه اندازه بریښنا تولید کړي ‪.‬‬

‫په دې برخه کې به د نوموړو ساختمانونو منځ ته راوړل (‪ )Development‬او ډیزاین تر مطالعې الندې ونیسو‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪2‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫لمړی برخه‬
‫ذخیروې ساختمانونه‬
‫(‪)Storage structures‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪3‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫لمړی فصل‬
‫د ذخیرې پالننګ (‪)Reservoir Planning‬‬
‫پیژندنه ‪:‬‬
‫د ویالو او سیندونو پر مسیر بندونه جوړیږې تر څو تر شا یې مصنوعې جهیلونه او ذخیرې رامنځ‬
‫ته شي ‪ .‬له اوبو څخه د موثري ګټې اخیستنې لپاره بندونه او ذخیري دوه ډیر مهم هایدروتخنیکې‬
‫ساختمانونه دې چې پالننګ او ډیزاین یې ډیر دقت ته اړتیا لري ځکه د بندونو او ذخیرو ډیزاین او‬
‫اعمار یو لړ ستونزو سره مخ وې لکه د ساحې ټاکنه ‪ ،‬د بند د نوعیت ټاکنه ‪ ،‬د ذخیري ظرفیت او د‬
‫ذخیري څخه د مختلفو اهدافو لپاره استفاده او داسې نور‪..‬‬
‫بندونه او ذخیرې (‪ )Storage works‬د الندې اهدافو لپاره اعماریږې ‪:‬‬
‫د اوبه لګونې په منظور (‪)Storage and diversion of water for Irrigation‬‬ ‫‪.1‬‬
‫د اوبه رسونې په منظور(‪(Storage and diversion of water for domestic uses‬‬ ‫‪.2‬‬
‫د اوبو د بریښنا د تولید په منظور(‪)Hydroelectricity‬‬ ‫‪.3‬‬
‫د سیالب د کنترول په منظور(‪)Flood control‬‬ ‫‪.4‬‬
‫کانالونو ته د اوبو د پورته کولو په منظور(‪)diversion works‬‬ ‫‪.5‬‬
‫د سیاحت او ورزشې محیط د رامنځ ته کولو په منظور(‪)Recreation‬‬ ‫‪.6‬‬
‫د جریان بیالنس کولو په منظور(‪)Flow balance‬‬ ‫‪.7‬‬
‫د ماهیانو د روزنې په منظور(‪ )Fishing‬او داسې نور‬ ‫‪.8‬‬

‫نظر استعمال ته ذخیرې په الندې ډول صنف بندې شویدې ‪:‬‬

‫د اوبو ساتلو ذخیري (‪)Storage and Conservation reservoirs‬‬ ‫‪.I‬‬

‫د سیالب د تخریب د مخنیوې ذخیري (‪)Flood Protection reservoirs‬‬ ‫‪.II‬‬
‫اوبه ویشونکې ذخیري (‪)Distribution reservoirs‬‬ ‫‪.III‬‬
‫څو هدفه ذخیري (‪)Multi-purpose reservoirs‬‬ ‫‪.IV‬‬

‫د اوبو ساتلو ذخیري (‪)Storage and Conservation reservoirs‬‬

‫نوموړي ذخیري د اوبو د ذخیره کولو په منظور اعماریږي چې د ذخیره شوو اوبو څخه بیا د اوبه‬
‫لګونې ‪ ،‬د بریښنایي انرژی تولید‪ ،‬په ښارګوټو او فابریکو کې د استعمال لپاره استفاده کیږي ‪ .‬د‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪4‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫کال په مختلفو موسمونو کې د روانو اوبو اندازه متفاوته وې بنا ً دغه ذخیري د پرابۍ د موسم اوبه‬
‫په ځان کې ساتې او د ضرورت مطابق بیا له نوموړو اوبو څخه استفاده کیږې ‪.‬‬
‫د سیالب د تخریب د مخنیوې ذخیري (‪)Flood Protection reservoirs‬‬

‫نوموړي ذخیري د سیالب پرمهال لوړ جریان ذخیره کوي او بیا یي په تدریجې ډول ردوې‬
‫تر څو د سیالب پواسطه د تخریب د رامنځ ته کیدو مخه ونیول شي ‪.‬‬

‫اوبه ویشونکې ذخیري (‪)Distribution reservoirs‬‬

‫ویشونکي ذخیره له یوې کوچنی ذخیرې څخه عبارت ده له کومې څخه چې یو ښارته د‬
‫ویشونکو اوبو د ذخیره کولو لپاره استفاده کیږې ‪ .‬نوموړې ذخیره د ورځې په اوږدو کې د‬
‫ښار د اوبو غوښتنې تحوالت په الس راکوې ‪ ،‬پمپونه او د تصفیی ساختمانونه ددې ذخیرو‬
‫ترڅنګ ځای پر ځای کیږې تر څو پاکې اوبه ښار ته په منظم ډول ورسیږي‬

‫څو هدفه ذخیري (‪)Multi-purpose reservoirs‬‬

‫څو هدفه ذخیرې له هغه ذخیرو څخه عبارت دې کوم چې په یو وخت کې د زیاتو اهدافو د تر‬
‫السه کولو لپاره اعماریږې ‪ .‬د مثال په ډول نوموړې ذخیرې په داسې ډول ډیزاین کیږې چې‬
‫د سیالبونو په وخت کې د تخریب مخه نیسې او همدارنګه اوبه د اوبه لګونې او د بریښنا د‬
‫تولید په منظور ذخیره کوې ‪.‬‬

‫د ذخیرو د پالننګ لپاره څیړنې (‪)Investigations for reservoir planning‬‬

‫د ذخیرو د پالننګ لپاره الندې څیړنې باید تر سره شي ‪:‬‬

‫‪ .1‬انجینیري سروې (‪)Engineering Survey‬‬
‫‪ .2‬جیولوجیکې څیړنې (‪)Geological Investigations‬‬
‫‪ .3‬هایدرولوجیکې څیړنې (‪)Hydrological Investigations‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪5‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫انجینیري سروې (‪)Engineering Survey‬‬

‫که د ذخیري ظرفیت په هره اندازه وې او د ذخیري د استعمال څخه هدف هر څه وې خو د ذخیري‬
‫اساسي دنده د اوبو ذخیره کول دې نو په دې اساس تر ټولو مهمه خبره د ذخیري د ظرفیت‬
‫معلومول دې ‪.‬‬
‫د بند په ساحه کې د ذخیرې تفصیلې سروې ترسره کیږې او د ساحې د کانټورونو پالن جوړیږې ‪،‬‬
‫مناسبه خبره ده چې په هرو پنځه مترو ارتفاعاتو کې کانټورونه ترسیم شي چې بیا کوچنې‬
‫کانتورونه د انټر پولیشن په مرسته الس ته راوړل کیږې ‪ ،‬د نوموړې پالن په مرسته الندې‬
‫فزیکې مشخصي تر السه کیږې‪:‬‬
‫‪ )a‬د (مساحت – لوړوالې) منحنې (‪)Area-Elevation Curve‬‬
‫‪ )b‬د (ظرفیت – لوړوالې ) منحنې (‪)Storage or Capacity-Elevation Curve‬‬
‫‪ )c‬د ساحې نقشه تر څو د سروې الندې ساحه ور څخه مشخصه شي ‪.‬‬
‫(‪)Map of the area to indicate the land property to be surveyed‬‬
‫‪ )d‬د بند لپاره د مناسبې ساحې ټاکل (‪)Suitable site selection for the dam‬‬

‫‪ )a‬د مساحت – ظرفیت منحنیات (‪)Area-Capacity curves‬‬

‫لکه مخکې چې وویل شول د انجینیري سروې په برخه کې د ساحې تفصیلې سروې ( ‪Detail‬‬
‫‪ )survey‬ترسره کیږې او کانټورې نقشي ترسیمیږې ‪ ،‬د همدغه نقشو څخه په استفاده د ذخیري په‬
‫مختلفو ارتفاعاتو کې د پالنیمتر(‪ )Planimeter‬په ذریعه د تړلو کانټورونو مساحتونه په الس‬
‫راوړو او بیا د مساحت او د دوه خوا په خوا (مجاورو) کانټورونو تر منځ د ارتفاعاتو په لرلو سره‬
‫د الندې فرمولونو څخه په استفاده د ذخیري ظرفیت په مختلفو ارتفاعاتوکې په الس راوړو او د‬
‫مساحت‪-‬لوړوالي او ظرفیت‪-‬لوړوالي منحنیات رسموو چي له مخې یي کوالې شو په هر لوړوالي‬
‫کې د ذخیري مساحت او ظرفیت په الس راوړو‪:‬‬

‫‪h‬‬
‫) ‪1. V = (A1 + 2 ∑(Am ) + AN‬‬ ‫‪trapezoidal farmula‬‬
‫‪2‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪6‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪h‬‬
‫]) ‪2. V = [(A1 + An + 4AEven + 2Aodd‬‬ ‫‪presmoidal farmula‬‬
‫‪3‬‬

‫سر بیره پر پورتنیو فرمولونو کوالې شو د انتیګرال نیونې د طریقي څخه په استفادې سره په معلوم‬
‫لوړوالې کې مساحتونه او ظرفیتونه په الس راوړو او د مساحت‪-‬لوړوالي او د ظرفیت لوړوالې‬
‫منحنیات ترسیم کړو‪:‬‬
‫د مساحت‪-‬لوړوالې منحنې(‪ )Area-Elevation curve‬معادله ‪:‬‬
‫په لمړې قدم کې د مساحت‪-‬لوړوالې د منحنې معادله په الندې ډول په الس راوړو اوبیا د نوموړې‬
‫معادلې د انتیګرال نیولو څخه د ظرفیت لوړوالې معادله ورڅخه په الس راځې‪:‬‬

‫‪Ay =∝ +β. y + γ. y 2 + ⋯ η. y n−1‬‬

‫په پورته معادله کې ‪:‬‬

‫‪ Ay‬د ‪ y‬په ارتفاع کې مساحت‬
‫‪ ∝, β, γ, η‬ټول ثابتونه دي‪.‬‬
‫‪ n‬د محاسبه شوو کانټورونو مجموعه راښیي‪.‬‬
‫پورتنۍ معادله په لمړې قدم کې د ثابتونو په الس ته راوړلو سره حل کوو اوبیا یي انتګرال نیسو تر‬
‫څو د ظرفیت‪-‬لوړوالې منحنې معادله په الس راشي ‪.‬‬
‫فرضوو چې د ‪ y3، y2،y1،0‬په ارتفاعاتو کې مساحتونه په ترتیب سره ‪ A3،A2 ،A1،A0‬دې نو‬
‫لرو چې ‪:‬‬
‫∝= ‪A0‬‬
‫‪A1 =∝ +β. y1 + γ. y1 2 + ⋯ η. y1 n−1‬‬
‫‪A2 =∝ +β. y2 + γ. y2 2 + ⋯ η. y2 n−1‬‬

‫‪A3 =∝ +β. y3 + γ. y3 2 + ⋯ η. y3 n−1‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪7‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫بنا ُ د ‪ n‬شمیرثابتونو(‪ )∝, β, γ, η‬د پیدا کولو لپاره ‪ n‬شمیر معادلې په الس راغلې چې کوالی شو‬
‫لدې معادلو څخه دغه ثابتونه په الس راوړو نو پدې سره د مساحت‪-‬لوړوالې معادله په مکمل ډول‬
‫حل (‪ )Define‬کیږې ‪ ،‬د نوموړې معادلې د انتیګرال نیولو څخه مونږ کوالې شو د ظرفیت‪-‬‬
‫لوړوالې معادله هم په الس راوړو ‪،‬له پورتنی معادلې څخه د ‪ 0‬څخه تر ‪ y‬پورې انتګرال نیسو په‬
‫تنیجه کې د ظرفیت‪-‬لوړوالې د منحنې معادله په الس راځې‪:‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪y=y‬‬
‫∫ = ‪∫ A1 . d y‬‬ ‫‪(∝ +β. y1 + γ. y1 2 + ⋯ η. y1 n−1 )dy‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪y=0‬‬

‫په نتیجه کې د مختلفو ارتفاعاتو لپاره د ظرفیت‪-‬لوړوالې د منحنې معادله په الندي ډول په الس‬
‫راوړو‪:‬‬

‫‪y2‬‬ ‫‪y3‬‬ ‫‪yn‬‬

‫‪Sy = [α. y + β. + γ. + ⋯ η. ] + K‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪n‬‬

‫په پورته معادله کې ‪ K‬ثابت دی کوم چې د ډاتیوم (‪ )Datum‬څخه ښکته د ذخیرې ظرفیت را په‬
‫ګوته کوې ‪.‬‬
‫د عددې مثال په حلولو سره په پورتنی طریقي ښه پوهیدالې شو‪:‬‬
‫مثال ‪ :‬د ذخیري د ساحې څخه الندې ډیټا په الس راغلې ده ‪:‬‬
‫‪Contour value‬‬ ‫‪Area‬‬
‫‪At 200 m contour‬‬ ‫‪A0=6.0 hectares‬‬
‫‪At 210 m contour‬‬ ‫‪A1=18.1 hectares‬‬
‫‪At 220 m contour‬‬ ‫‪A2=34.0 hectares‬‬

‫تر ډاټیوم (‪ )200 m‬پورې د ذخیري ظرفیت ‪ 14.1 hec.m‬محاسبه شویدې تاسې د مساحت‪-‬‬
‫لوړوالي او ظرفیت‪ -‬لوړوالي د منحنیاتو لپاره عمومې معادلي په الس راوړۍ ‪ ،‬او همدارنګه که د‬
‫اوبو ارتفاع په ذخیره کې تر ‪ 225 m‬پورې لوړه شي نو د ذخیري ظرفیت په الس راوړی ؟‬
‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪8‬‬
 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫حل ‪ :‬د مساحت لوړوالي د معادلې څخه په استفاده په لمړي قدم کې ثابتونه په الس راوړو‪:‬‬

‫‪A0 =∝ +β. (0) + γ. (0)2 = 6.0 → α = 6.0 hec‬‬

‫‪A1 = 6 + β. (10) + γ. (10)2 = 18.1‬‬
‫‪β + 10γ = 1.21 … … … … i‬‬
‫‪A2 = 6 + β. (20) + γ. (20)2 = 34‬‬
‫‪β + 20γ = 1.4 … … … … ii‬‬
‫اوس د ‪ i‬او ‪ ii‬د معادلود مقایسه کولو څخه کوالی شو چې د ‪ β‬او ‪ γ‬ثابتونه په الس راوړو‪:‬‬
‫‪β = 1.02‬‬ ‫‪γ = 0.019‬‬
‫په نتیجه کې د مساحت‪-‬لوړوالې عمومې معادله عبارت ده له‪:‬‬

‫‪Ay = 6 + 1.02y + 0.019y 2‬‬ ‫𝐬𝐧𝐀‬

‫د پورته معادلې څخه د انتیګرال له نیولو وروسته د ظرفیت‪-‬لوړوالي عمومې معادله په الندې ډول‬
‫الس ته راځې‪:‬‬

‫‪y2‬‬ ‫‪y3‬‬
‫‪Sy = 6y + 1.02 + 0.019 + K‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫لکه مخکې چي وویل شول د ‪ K‬ثابت تر ډاټیوم خط پوري د ذخیري ظرفیت دی کوم چې مونږ ته‬
‫‪ 14.1 hec.m‬راکړل شویدی نو لرو چې ‪:‬‬

‫‪Sy = 6y + 0.51y 2 + 0.0063y 3 + 14.1‬‬ ‫𝐬𝐧𝐀‬

‫اوس نو د عمومې معادلې څخه په استفاده کوالې شو چي په ‪ 225 m‬ارتفاع کې د ذخیري ظرفیت‬
‫په الس راوړو‪:‬‬

‫‪y = 225 − datum = 225 − 200 = 25 m‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪9‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪S225 = 6(25) + 0.51(25)2 + 0.0063(25)3 + 14.1‬‬

‫‪= 581.81 hec. m‬‬ ‫𝐬𝐧𝐀‬
‫جیولوجیکې څیړنې (‪)Geological Investigations‬‬
‫د سیول انجیینرې تقریبا ً په ټولو پروژو کې جیولوجیکې څیړنو ته اړتیا ده ‪ .‬د پروژي د مجموعې‬
‫قیمت په مقایسه په دغه څیړنو باندې ډیر کم مصرف راځې ‪.‬‬
‫د یو لړ څیړنو له مخې په جیولوجیکې څیړنود پروژي د مجموعې قیمت د یوې سلني څلورمه‬
‫برخه (‪ )0.25/100‬مصرف راځي ‪ ،‬خو دغه څیړنې د پروژي په کامیابۍ کې مهم رول لوبوي‬
‫ځکه ددغه څیړنو په مرسته کوالې شو د هغه ستونزو وړاندوینه وکړو له کومو سره چې کیداې‬
‫شي د پروژي د اعمار پرمهال مخ شو‪.‬‬
‫جیولوجیکې څیړني د الندي څیزونو په اړه مفصل معلومات په الس راکوي ‪:‬‬
‫د ذخیري د کاسې محکم والی د اوبو دجذب په مقابل کې ( ‪water tightness of‬‬ ‫‪.1‬‬
‫‪)reservoir basin‬‬
‫د بند لپاره د تهدابونو مناسب والی (‪)suitability of foundations for dam‬‬ ‫‪.2‬‬
‫د هغه موادو ژوروالی کوم چې د ذخیري د کاسي د پاسه پراته وي او کیندلو ته یي‬ ‫‪.3‬‬
‫ضرورت وي‪.‬‬
‫د ذخیري د کاسي د ځمکې طبقاتو په اړه‬ ‫‪.4‬‬
‫په محل کې د ساختمانې موادو د شتون په اړه‬ ‫‪.5‬‬
‫په ساحه کې د ځمکې الندي اوبو په اړه‬ ‫‪.6‬‬
‫په بند کې د استعمالیدونکو موادو د ساتني لپاره د ساحو د تعین په هکله‬ ‫‪.7‬‬

‫هایدرولوجیکې څیړنې (‪)Hydrological Investigations‬‬

‫د ذخیري د پالننګ لپاره هایدرولوژیکې څیړنې ډیري اړینې دې ‪ ،‬د اوبه لګونې د کانالونو ظرفیت‬
‫او همدارنګه د بریښناییز کور(‪ ) power house‬د تولید ظرفیت مستقیما ً د ذخیري د اوبو مقدار‬
‫پوري اړه لري ‪.‬‬
‫د ذخیرو لپاره هایدرولوژیکې څیړني په الندې دوه برخو ویشل کیږي ‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪10‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪ .1‬د رن‪ -‬اف مطالعه د تیرو وختونو د ریکاردونو له رویه تر څو په منځ ته راتلونکې مقدار‬
‫وپوهیږو او کوم مقدار ته چې ضرورت دې دهغې مطابق ذخیره پالن شي ‪.‬‬
‫‪ .2‬د شدیدو سیالبونو د هایدروګراف تعین تر څو ددې په مرسته د پرچاوي مناسب موقعیت او‬
‫ارتفاع تعینه کړو‪.‬‬

‫د ذخیري لپاره د موقعیت تعین‬

‫(‪)Selection of site for a reservoir‬‬
‫کله مو چې د ذخیري لپاره پورتنې څیړنې ترسره کړي په نتیجه کې د ذخیري لپاره ساحه د الندې‬
‫فکتورونو په پام کي نیولو سره تعینوو‪:‬‬
‫د (‪ )Catchment area‬جیولوجیکې حالت باید داسې وې چي زیات مقدار رن‪-‬اف ذخیرې‬ ‫‪.1‬‬
‫ته انتقال کړې او برعکس د اوبو ضایعات یي کم وې ‪.‬‬
‫د ذخیري ساحه باید یو څه محکمه اوسې تر څو اوبه ورڅخه خواوشا ساحو ته نفوذ‬ ‫‪.2‬‬
‫ونکړي‪.‬‬
‫د ذخیري تر څنګ د بند لپاره د مناسب اساس لرونکې ساحه باید موجوده اوسې او د بند‬ ‫‪.3‬‬
‫اساس ته د اوبو نفوذ باید اصغري اوسي‪.‬‬
‫د ذخیري وروستی برخه باید یوه نری دره(‪ )valley‬ولري ترڅو د بند اوږدوالي راکم شي‬ ‫‪.4‬‬
‫تر څو په دې سره په بند باندي منځ ته راتلونکې مصارف مناسب وي ‪.‬‬
‫ذخیري ته د تلونکو الرو قیمت باید اصغري وي لکه سرکونه ‪ ،‬د ریل پټلۍ ‪ ،‬داوسیدو‬ ‫‪.5‬‬
‫ځایونه اوداسي نور‪.‬‬
‫د ذخیري ټوپوګرافي باید داسې اوسي چي ذخیره بدون له دي څخه چې ډیري ځمکې الندي‬ ‫‪.6‬‬
‫کړي مناسب ظرفیت ولري ‪.‬‬
‫ذخیره باید ژوره اوسي ځکه ژوري ذخیري نسبت سطحي ذخیرو ته (‪ )۱‬کمه ځمکه الندې‬ ‫‪.7‬‬
‫کوي (‪ )۲‬کم تبخیر پکي رامنځ ته کیږي (‪ )۳‬او مضره نباتات پکي خه وده نه کوي‪.‬‬
‫د ذخیري موقعیت باید داسې اوسي تر څو هغه اوبه چې هغه له ځان سره زیات شمیر‬ ‫‪.8‬‬
‫ترسبي مواد انتقالوي ورته الره پیدا نکړي ‪.‬‬
‫د ذخیري موقعیت باید داسي وي چې په هغې کي ذخیره شوي اوبه د ذخیري د هدف مطابق‬ ‫‪.9‬‬
‫کیفیت ولري ‪ ،‬یعني که اوبه د اوبه لګونې په منظور ذخیره کیږي نو باید د ذخیري ساحه‬
‫داسي مضر منرالونه ونلري چي زراعت ته زیان ورسوي‪.‬‬
‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪11‬‬
 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫په ذخیرو کې د ذخیره کولو زونونه‬

‫(‪)Zones of storage in a reservoir‬‬
‫مخکې له دې څخه چې په ذخیره کې په موجوده زونونو باندې وغږیږو په ذخیرو کې‬
‫استعمالیدونکو اصطالحاتو سره اشنا کیږو‪:‬‬
‫‪ )a‬د اوبو نورماله ارتفاع(‪ -:)Normal Pool Level‬په نورماله شرایطو کې د اوبو اعظمي‬
‫مقدار څخه عبارت دې چې دغه مقدار د پرچاوي تر څوکي(‪ )crest‬پورې رسیدالې شي او‬
‫ورته (‪ )Full Reservoir level‬هم ویل کیږي ‪.‬‬
‫‪ )b‬د اوبو اعظمي ارتفاع(‪ -:)Maximum Pool Level‬هغه مقدار اوبه چي په سیالبي‬
‫شرایطو کې رامنځ ته کیږي د اوبو ارتفاع اعظمي حد ته (د پرچاوي د دروازي تر څوکې )‬
‫پورې پورته کیږي چي ورته د اوبو اعظمي ارتفاع(‪ )MPL‬ویل کیږي ‪ .‬د پرچاوو او‬
‫بندونو ډیزاین نظر همدغه ارتفاع ته تر سره کیږي‪.‬‬
‫‪ )c‬د اوبو اصغري ارتفاع(‪ -:)Minimum Pool level‬د اوبو هغه ارتفاع چې په خرابو‬
‫شرایطو کې په ذخیره کې را منځ ته کیږې د اوبو اصغري ارتفاع په نوم یادیږي‬
‫په ذخیره کي موجوده زونونه عبارت دې له ‪:‬‬
‫ګټوره ذخیره (‪)Useful Storage‬‬ ‫‪.1‬‬
‫سرچارج ذخیره(‪)Surcharge Storage‬‬ ‫‪.2‬‬
‫مړه ذخیره (‪)Dead Storage‬‬ ‫‪.3‬‬
‫بانکې ذخیره(‪)Bank storage‬‬ ‫‪.4‬‬
‫د ویالي پرمسیر ذخیره(‪)Valley storage‬‬ ‫‪.5‬‬
‫سرچارج ذخیره(‪ -:)Surcharge Storage‬د هغه اوبو مقدار کوم چې د (‪ )MPL‬او (‪ )NPL‬تر‬
‫منځ واقع کیږي د سرچارج ذخیري په نوم یادیږي کوم چي په سیالبي موسم کي منځ ته راځي‪.‬‬
‫ګټوره ذخیره (‪ -:)Useful Storage‬د اوبو د نورماله ارتفاع (‪ )Normal Pool level‬او‬
‫اصغري ارتفاع (‪ )Minimum Pool Level‬تر منځ د اوبو حجم ته ګټوره ذخیره ویل کیږي‪.‬‬
‫مړه ذخیره (‪ -:)Dead Storage‬د (‪ )MPL‬څخه ښکته د اوبو مقدار ته مړه ذخیره ویل کیږي‬
‫کوم چې ګټوره نده او دا ذخیره په بند کې د رسیوبي موادو د رسوب لپاره په پام کي نیول کیږي‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪12‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫بانکې ذخیره(‪ -:)Bank storage‬کله چې په ذخیره کې د اوبو ارتفاع پورته کیږي یو مقدار اوبه‬
‫د ذخیري په خواو شا جدارونو کي ذخیره وي چې د اوبو د ارتفاع په کمیدو سره بیرته د ذخیري له‬
‫اوبو سره یوځاې کیږي چي ورته بانکې ذخیره وایي‪.‬‬
‫د دري ذخیره(‪ -:)Valley storage‬د بند له اعمار څخه مخکې هم یو مقدار اوبه د سیند په بستر‬
‫کې ذخیره وې چې د بند په اعمار سره چون د اوبو ارتفاع لوړیږي ددغه ذخیره شوو اوبو مقدار‬
‫هم اضافه کیږي چې بیا د کم ابۍ په موسم کې د ذخیرې په طرف را درومي چې ورته ( ‪Valley‬‬
‫‪ )Storage‬وایي‪.‬‬

‫د ذخیره کولو ظرفیت او یلډ(‪)Storage capacity and Yield‬‬

‫یلډ(‪ -:)Yield‬د اوبو دهغه مقدار څخه عبارت دې کوم چې ذخیري څخه د وخت په یو معلوم‬
‫انتروال کې ویشل(‪ )Supply‬کیږي ‪ .‬د ډیزاین پر مهال د وخت انتروال په ورځ (د کوچنیو ذخیرو‬
‫لپاره) او یا هم په کال (د سترو ذخیرو لپاره) باندي ټاکل کیږي ‪ .‬د مثال په ډول یوه ذخیره د کال په‬
‫اوږدو کي ‪ 25,000 cum‬متر مکعب اوبه توزیع کوي ‪ ،‬د نوموړي ذخیري یلډ‬
‫‪ 25.000cum/year‬دی ‪.‬‬
‫محفوظ یلډ(‪ -:)Safe Yield or Firm Yield‬د هغه اعظمي مقدار اوبو څخه عبارت دې کوم چي‬
‫یوه ذخیره یي د ټولو نه په وچ (بحراني) موسم کي لري یا توزیع کوې‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪13‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫دوهمې یلډ(‪ -:)Secondary Yield‬د هغه مقدار اوبو څخه عبارت دې چي یوه ذخیره یي د‬
‫سیالبونو په موسم کې لري او یا یي توزیع کوي‪.‬‬
‫منځنۍ یلډ(‪ -:)Average Yield‬د محفوظ یلډ او دوهمي یلډ حسابي اوسط ته په یو اوږد انتروال د‬
‫وخت کي اوسط یلډ ویل کیږي ‪.‬‬
‫د کتلوې توییدني منحنې (‪)Mass Inflow curve‬‬
‫د یو معلوم یلډ لپاره د ذخیري ظرفیت د کتلوي توییدنې له منحني څخه په الس راځي ‪ ،‬د کتلوي‬
‫توییدنې منحنې د وخت په یو انتروال کې ذخیري ته د راغلو اوبو د مجموعې څخه عبارت دی ‪،‬‬
‫چي د سیالبونو هایدروګراف څخه په ګټه اخیستنه ترسیمیږي‪ .‬په الندي شکل کې د یوې مجرا د‬
‫مختلفو کلونو د سیالب هایدروګراف لیدالې شو‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪14‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د اوبو غوښتني منحنې (‪)Demand curve‬‬

‫د اوبوغوښتني منحنې د وخت په یو انتروال کې له ذخیرې څخه د غوښتل شوو اوبو د‬
‫مجموعې(‪ )accumulated demand‬څخه عبارت دی چې په الندي شکل کې یي لیدالی شو‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪15‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫که څه هم د اوبو غوښتنه د کال په مختلفو برخو کې مختلفه وې او د اوبو غوښتنې ګراف منحنې‬
‫باید ترسیم شي ‪ ،‬خو بیا هم د اوبو غوښتنې منحنې د کلنۍ اوسطې غوښتنې لپاره ترسیمیږې چې له‬
‫منحنې خط څخه مستقیم خط ته اوړې چې د ثابت میالن لرونکی وې‪.‬‬

‫د یو معلوم یلډ لپاره د ذخیري د ظرفیت محاسبه‬

‫د کتلوې توییدنې د منحنې په مرسته‬
‫پروسه‪:‬‬
‫په لمړې قدم کې د سیالبونو دهایدروګراف له مخې د څو کلونو لپاره د کتلوې‬ ‫‪.1‬‬
‫توییدنې منحنې او له ذخیري څخه د غوښتل شوو اوبو منحنې(تاًمینې منحنې) په عین‬
‫مقیاس سره ترسیموو‪.‬‬
‫د منحنې له لوړترینو نقاطو(‪ )apices‬څخه د غوښتنې د منحنې سره موازې مایل‬ ‫‪.2‬‬
‫خطونه ترسیموو‪.‬‬
‫په دریم قدم کې د مایلو خطونو(‪ )Tangents‬څخه د کتلوې توییدنې د منحنې په ټیټ‬ ‫‪.3‬‬
‫ترینو نقاطو عمودونه ترسیموو‪.‬‬
‫عمودې مرتسمونه مونږ ته هغه مقدار راښیي کوم چې د مهیا شوو اوبو سره یو ځاې‬
‫شي تر څو غوښتل شوې اوبه پوره کړې ‪ ،‬یعنې ‪ E3D3 ، E2D2 ، E1D1‬او‬
‫داسي نور‪.‬‬
‫په عمودې اردیناتو کې ترټولو لوې قیمت لرونکې مونږ ته په غوښتل شوې یلډ کې‬ ‫‪.4‬‬
‫د ذخیري ظرفیت راکوي ‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪16‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫په یاد باید ولرو چې د دوه پرلپسې مایلو خطونو ترمنځ عمودي مصافه مونږ ته هغه مقدار راښیي کوم چې له‬
‫پرچاوې څخه بدون له ګټه اخیستني عبور کوې‪.‬‬

‫شکل ته په کتو سره دکمیتونو عددې قیمتونه په الندې ډول په الس راځې ‪:‬‬

‫‪ .1‬ذخیره باید ‪ 2100 ha-m‬اوبه په ځان کې ذخیره کړي ‪.‬‬

‫‪ .2‬شکل ته په کتو سره دا په الس راځې چې ذخیره په ‪ A1‬کې ډکه ده په ‪ D1‬کې د ذخیرې‬
‫ظرفیت (‪ )2100-800=1300 ha-m‬ته راښکته شویدی ‪ ،‬همدارنګه ذخیره بیا په ‪ A2‬کې ډکه‬
‫ده په ‪ D2‬کې خالي ده او په ‪ B2‬کې بیا ډکه ده ‪.‬‬
‫‪ .3‬له ‪ B2‬څخه تر ‪ A2‬پورې ذخیره ډکه ده او یو مقدار اوبه د پرچاوې څخه بدون له استفادې‬
‫تیریږې چې مقدار یي عبارت دی له (‪ )800 ha-m‬څخه‪.‬‬

‫‪ 1-1‬مثال‪ - :‬په الندې جدول کې د یو سیند د ‪ 12‬پر لپسې کلونو د جریان ډیټا د کال په مختلفو موسمونو کې‬
‫ثبت شویده د نوموړو معلوماتو له مخې داسې ذخیره ډیزاین کړۍ (د ذخیرې ظرفیت وټاکۍ) چې د کال په‬
‫اوږدو کې ‪ 475 m3/sec‬اوبه د لګونې په منظور مهیا کړې؟‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪17‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫حل‪ -:‬د کال هغه ورځې چې په هغې کې د نوموړې سیند جریان ثابت وې د پورتنې جدول مطابق په دریوو‬
‫ګروپونو ویشو داسې چې د (‪ )16th June-30th September‬ورځوته د ‪ ، M‬د ( ‪1st October-31th‬‬
‫)‪ )March‬ورځو ته د ‪ W‬او د (‪ )1st April-15th June‬پورې ورځوته د ‪ S‬نوم ورکوو‪.‬‬

‫د پورتنیو مقدارونو په پام کې نیولو سره د کتلوې توییدنې د منحنې د تر السه کولو لپاره محاسبه ترسره‬
‫کووچې په الندې جدول کې ترسره شویده‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪18‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫اوس د اوبو غوښتنې منحنې(‪ )Water demand curve‬د ترسیمولو لپاره د یو کال د غوښتل شوو اوبو مقدار‬
‫محاسبه کوو‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Yearly demand = 475 m ⁄sec x 365 days = 1.5 ha − m‬‬

‫د پورته تر السه شوو معلوماتو له مخې د کتلوې توییدنې(‪ )mass inflow‬او اوبو غوښتنې ( ‪water‬‬
‫‪ )demand‬منحنیات په عین مقیاس سره ترسیموو‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪19‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫په پورتنې شکل کې (‪ )T1,T2,T3,T4,T5 etc.‬هغه مماسونه دې چې د کتلوې توییدنې منحنې د لوړترینو‬
‫نقاطو(‪ )Apexes‬څخه د اوبو غوښتنې منحنې سره موازي ترسیم شویدې ‪ .‬د (‪ )O1,O2 ,….O5‬اردینات په‬
‫مختلفو وچو موسمونو کې د هغو کمو شوو اوبو اندازه راښیې چې باید ذخیره یې مهیا کړې تر څو په یوه ثانیه‬
‫کې ‪ ۴۷۵‬متر مکعب اوبه غوښتنه پوره شې‪ ،‬د نوموړو اردیناتو تر منځ تر ټولو لوې قیمت لرونکۍ یې د‬
‫ذخیري ظرفیت را په ګوته کوې چې ‪ 16 ha-m‬قیمت لرونکې دۍ (یعنې ذخیره باید د ‪ 16 ha-m‬ظرفیت‬
‫ولري تر څو د اوبو غوښتنه کې کمۍ رامنځ ته نشې)‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪20‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫په ذخیرو کې ترسبات (‪)Reservoir sedimentations‬‬

‫ټول سیندونه له ځان سره ذرات انتقالوي کوم چې د سیندونو په مسیر کې له اوبو سره یو ځاې‬
‫کیږې او همدارنګه هغه ذرات کوم چې د تیزو بارانونو پرمهال د (‪ )catchment area‬څخه را‬
‫جال کیږې باالخره ذخیرې ته راټولیږې او په ذخیره کې ترسب رامنځ ته کیږې ‪ ،‬د نوموړو ذراتو‬
‫اندازه په الندې فکتورونو پورې اړه لري ‪:‬‬
‫د (‪ )Catchment area‬د خاوري په طبیعت پوري ‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫د (‪ )Catchment area‬په ټوپوګرافۍ پوري ‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫په نباتې پوښښ (‪ )vegetation cover‬پوري ‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫د باران شدت (‪ )Rain intensity‬پوري ‪.‬‬ ‫‪.4‬‬

‫هغه ذرات چې ذخیرې ته الره پیدا کوې په دوه عمده ګروپونو تقسیم شویدې چې عبارت دې له ‪:‬‬
‫‪ .1‬د بستر ترسبات (‪)Bed load‬‬
‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪21‬‬
 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪ .2‬معلق ذرات (‪)Suspension load‬‬

‫د بستر ترسبات د اوبو او بستر ترمنځ د اصطحکاک په وجه رامنځ ته کیږې او مقدار یي نسبت‬
‫معلقو ذراتو ته کم (د معلقو ذراتو د ‪ ) 10-15 %‬پوري وې ‪.‬‬

‫د معلقو ذراتو درانده یي د ذخیري په مړ زون کې ناسته کوي او نسبتا ً سپک ېې د ( ‪Sluice‬‬
‫‪ )way‬له الري د ذخیري څخه اخراجیږې ‪.‬‬

‫د ترسباتو د مقدار اندازه کول‬

‫د ترسباتو مقدار د سیند له اوبو څخه د نمونو اخیستلوپه طریقي سره پیداکیږې ‪ .‬نمونې د سیند په‬
‫مختلفو عمقونو کې اخیستل کیږې او بیا د فلتریشن پواسطه ذرات له اوبو څخه جال کیږې او‬
‫وروسته له وچولو څخه په اوبو کې د نوموړو ذراتو وزن په ‪ p.p.m‬اندازه کیږې‪.‬‬

‫د بستر د ذراتو د اندازه کولو لپاره کومه دقیقه اله نشته بنا ً نوموړي مقدار د معلقو ذراتو د مقدار‬
‫‪ 15%‬په پام کې نیول کیږې ‪.‬‬

‫د ذخیري ژوند (‪)Life of reservoir‬‬

‫ذخیري وروسته له یوې مودې څخه باالخره د ترسباتو پواسطه ډکیږې ‪ ،‬ددې لپاره چې په ذخیره‬
‫کې ترسبات رامنځ ته کیږې د ذخیري د ظرفیت یوه برخه ورته په پام کې نیول کیږې چې ورته‬
‫مړه ذخیره ویل کیږې ‪ ،‬خو د وخت په تیریدو سره د ترسباتو اندازه داسې حد ته رسیږي چې د‬
‫ذخیري موثر زون (ژوند) هم په ترتیب سره راکمیږې ‪.‬‬
‫هغه وخت چې په هغې کې د ذخیري ظرفیت د مجموعې ظرفیت څخه ‪ 20%‬پوري راښکته‬
‫کیږې (یعنې ذخیره ‪ 80%‬د ترسب پواسطه ونیول شي) ورته د ذخیري مناسب ژوند ویل کیږې ‪،‬‬
‫بنا ً د ذخیرو د پالننګ پرمهال د ترسباتو مقدار باید په پام کي ونیول شي ‪.‬‬
‫مو ًثریت (‪ )Trap efficiency‬له مخې‬
‫په ذخیره کې د ترسباتو مقدار د نوموړي ذخیري د تلک ٍ‬
‫تعینیږي ‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪22‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د تلک موثریت (‪ :)Trap efficiency‬د تلک موثریت د ترسباتو د هغه مقدار(فیصدۍ) څخه‬
‫عبارت دی کوم چې ذخیرې ته راځې او په هغې کې پاتې کیږې ‪ .‬مفصلې څیړنې ښیي چې د‬
‫‪Capacity‬‬
‫) د نسبت له تابع څخه عبارت دې ‪:‬‬ ‫ذخیرو د تلک موثریت د (‬
‫‪Inflow‬‬

‫‪Capacity‬‬
‫(‪η = f‬‬ ‫)‬
‫‪Inflow‬‬
‫د ذخیرې د ظرفیت او هغې ته د راتلونکو اوبو د مقدار د نسبت له مخې کوالې شو د تلک‬
‫موثریت د تابع د الندې ګراف له مخې په الس راوړو‪.‬‬

‫‪60 m-‬‬ ‫د مثال په ډول که د ذخیري ظرفیت ‪ 30 m-m3‬او هغې ته د راتلونکو اوبو مقدار‬
‫‪ m3‬وې د ذخیري د تلک موثریت د ګراف څخه په ګټه اخیستنه په الندې ډول په الس راځې‪.‬‬
‫‪Capacity 30‬‬
‫=‬ ‫‪= 0.5‬‬
‫‪Inflow‬‬ ‫‪60‬‬
‫‪Capacity‬‬
‫(‪η = f‬‬ ‫‪) = 0.96‬‬
‫‪Inflow‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪23‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫یعنې که د ذخیري ظرفیت کوچنې وې او ورسره د راتلونکو اوبو مقدار زیات وې نو د ذخیري د‬
‫تلک موثریت کم دې او ذخیره زیات عمر لري (ډیر وخت بعد ډکیږې) او برعکس که د ذخیري‬
‫ظرفیت زیات وې او هغې ته د راتلونکو اوبو مقدار کم وې نوداچې اوبو ته د پاتې کیدو لپاره‬
‫زمینه مساعدیږې نو ورسره د تلک موثریت هم زیات وې او ذخیره ژر ډکیږې‪.‬‬

‫د ذخیري د ژوند د تعین لپاره پروسیجر‪:‬‬

‫‪Capacity‬‬
‫)‬ ‫‪ .1‬د ذخیري مورد ضرورت ظرفیت محاسبه کوو(د تیر درس مطابق) اوبیا د (‬
‫‪Inflow‬‬
‫نسبت په الس راوړو تر څو د ذخیري د تلک موثریت د ذخیري د مجموعې ظرفیت لپاره‬
‫تر السه شي ‪.‬‬
‫د ذخیري ظرفیت په برخو برخو ویشو فرضا ً په لس برخو یې ویشو‪ ،‬فرضوو چې د‬ ‫‪.2‬‬
‫ذخیرې یوه برخه (‪ )10%‬د ترسباتو پواسطه نیول شویده د نوې ظرفیت (‪ )90%‬لپاره د‬
‫تلک موثریت په الس راوړو‪.‬‬
‫د ذخیري لپاره د تلک د موثریت د ترالسه شوو قیمتونو اوسط قیمت په الس راوړو(یعنې‬ ‫‪.3‬‬
‫د مکمل حجم او د ‪ 90%‬حجم لپاره د تلک موثریت قیمتونو اوسط قیمت)‪.‬‬
‫ذخیرې ته د ترسب د توییدنې نرخ (‪ )sediment inflow rate‬د نمونو د اخیستنې په‬ ‫‪.4‬‬
‫میتود ترالسه کوو‪ ،‬او بیا د ترسب مجموعې کلنی اندازه په الس راوړو‪.‬‬
‫د ترسب کلنی مقدار د تلک موثریت په اوسط قیمت کې ضربوو په نتیجه کې په یو کال‬ ‫‪.5‬‬
‫کې د ترسب مقدار په (‪ )hectare-meter‬په الس راځې‪.‬‬
‫د ذخیرې ‪ 10%‬حجم د ترسب په ترالسه شوې حجم تقسیموو په نتیجه کې د کلونو هغه‬ ‫‪.6‬‬
‫تعداد په الس راځې په کومو کې چې د ذخیرې ‪ 10%‬حجم د ترسب پواسطه نیول کیږې ‪.‬‬
‫د ذخیرې د نورو ویشل شوو برخو لپاره پورتنی پروسیجر تکراوو باالخره د ذخیرې‬ ‫‪.7‬‬
‫مجموعې ژوند د هغه کلونو د مجموعې څخه عبارت دی چې په هغې کې ‪ 80%‬ذخیره د‬
‫ترسب پواسطه نیول کیږې ‪.‬‬
‫په پورتنې پروسیجر د ښه پوهیدو لپاره الندې مثال په پام کې نیسو‪:‬‬
‫‪ 1-1‬مثال‪ :‬د تلک موثریت او ظرفیت پرتوییدنې نسبت تر منځ اړیکې له تیر ګراف څخه په‬
‫الندې ډول په الس راغلې دې‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪24‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪capacity‬‬
‫‪Inflow‬‬
‫‪ratio‬‬ ‫‪0.1‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪0.3‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪0.7‬‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪0.9‬‬ ‫‪1.0‬‬
‫)‪Trap efficieny (η%‬‬
‫‪87‬‬ ‫‪93‬‬ ‫‪95 95.5‬‬ ‫‪96 96.5‬‬ ‫‪97 97.2 97.3 97.5‬‬

‫که د ذخیرې ظرفیت ‪ 30 m-m3‬وې ‪ ،‬هغې ته په یو کال کې ‪ 60 m-m3‬اوبه تویي شي او هر‬

‫کال له ځان سره په اوسط ډول ‪ 360,000 tonnes‬رسوبې زرات چې د ‪ 1200 kg/m3‬اوسط‬
‫حجمې وزن لرونکې وې ذخیرې ته راوړې د نوموړې ذخیري احتمالې ژوند محاسبه کړۍ ؟‬
‫حل‪:‬‬
‫‪Given data:‬‬

‫‪Annual sediment inflow = 360000 tonnes = 3.6 x 108 kg.‬‬

‫‪3.6 x 108 kg‬‬
‫= ‪Volume of annual sediment inflow‬‬ ‫‪= 0.3 m − m3‬‬
‫‪kg‬‬
‫‪1200 ⁄ 3‬‬
‫‪m‬‬
‫د تیر پروسیجر مطابق د پورتنۍ ذخیرې ژوند(هغه موده چې په هغې کې د ذخیرې ‪ 80 %‬حجم د‬
‫رسوباتو پواسطه نیول کیږې) په الندې جدول کې محاسبه کوو‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪25‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫بنا ً د ذخیرې موثر ژوند تقریبا ً ‪ 85‬کاله دې ‪.‬‬

‫نوټ‪ :‬په نوموړې مثال کې د محاسبو د کموالې له اثره د حجم ‪ 20%‬په پام کې نیول شوې‬
‫ددې لپاره چې دقت زیات اوسې د ذخیرې ‪ 10%‬لپاره محاسبه تر سره کوو‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪26‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫دوهم فصل‬
‫بندونه(‪)Dams‬‬
‫بندونه هایدروتخنیکې ساختمانونه دې کوم چې د سیندونو پرمسیر اعماریږې تر څو تر شا یي(په ‪up stream‬‬
‫کې) اوبه ذخیره شي ‪ ،‬چې له نوموړو ذخیره شوو اوبو څخه بیا د ضرورت مطابق د مختلفو اهدافو لپاره‬
‫استفاده کیږې ‪.‬د بندونو په اعمار سره په پورتنی برخه(‪ )up stream‬کې د اوبو ارتفاع ډیره لوړیږې او یوه‬
‫زیاته ساحه الندې کوې چې دغه رامنځ ته شوې جوړښت ته ذخیره (‪ )reservoir‬ویل کیږې‪.‬‬

‫د بندو نو صنف بندې ‪ :‬بندونو نظر مختلفو فکتورونو ته صنف بندې شویدې چې په الندې جدول کې یې خالصه‬
‫لیدالې شو‪:‬‬

‫مثالونه‬ ‫ډولونه‬ ‫د صنف بندی ډول‬

‫وزني بندونه ‪ ،‬خاورین بندونه ‪،‬‬ ‫ذخیروې بندونه‬ ‫‪.I‬‬ ‫‪ )a‬د ګټې اخیستنې یا وظیفي‬
‫ډبرین بندونه او داسې نور‪...‬‬ ‫(‪)Storage dams‬‬
‫له مخې‬
‫مسیر بدلونکې(انحرافي) بندونه‬ ‫‪.II‬‬
‫پرچاوې او بیرجونه‪.‬‬
‫(‪)Diversion dams‬‬ ‫(‪: (According to use‬‬
‫د سیالب د مخنیوې بندونه او‬ ‫توقیفې بندونه‬ ‫‪.III‬‬
‫داسې نور‪...‬‬ ‫(‪)Detention dams‬‬
‫صندق ډوله بندونه‬ ‫‪.IV‬‬
‫د کار دساحې د وچ ساتلو بندونه‬ ‫(‪)Detention dams‬‬
‫اونور‪....‬‬

‫پرچاوه یي بندونه ‪ ،‬کانکریټې‬
‫بندونه اونور‪...‬‬
‫خاورین بندونه ‪ ،‬ډبرین بندونه‬
‫اوداسې نور‪...‬‬
‫اوبه تیرونکې (سر ریزه) بندونه‬ ‫‪.I‬‬ ‫‪ )b‬د هایدرولیکې ډیزاین له‬
‫(‪)Overflow dams‬‬
‫مخي( ‪According to‬‬
‫اوبه نه تیرونکی بندونه‬ ‫‪.II‬‬
‫(‪)Non-Overflow dams‬‬ ‫‪:)hydraulic design‬‬

‫وزنې بندونه ‪ ،‬کانکریټي بندونه ‪،‬‬ ‫سخت بندونه (‪)Rigid dams‬‬ ‫‪.I‬‬ ‫‪ )c‬د موادو له مخې‬
‫کمان ډوله بندونه او داسې نور‪...‬‬
‫نرم بندونه (‪)Rigid dams‬‬ ‫‪.II‬‬ ‫( ‪According to‬‬
‫خاورین بندونه ‪ ،‬ډبرین بندونه‬
‫‪:)Materials used‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪27‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د وظیفي له مخې د بندونو ډولونه‪:‬‬

‫د وظیفي له مخې بندونه په الندې څلورو ډولونو ویشل شویدې ‪:‬‬

‫ذخیروې بندونه (‪)Storage dams‬‬ ‫‪.1‬‬

‫مسیر بدلونکې (انحرافي) بندونه (‪)Diversion dams‬‬ ‫‪.2‬‬
‫توقیفې بندونه (‪)Detention dams‬‬ ‫‪.3‬‬
‫صندق ډوله بندونه (‪)Coffer dams‬‬ ‫‪.4‬‬
‫‪ .1‬ذخیروې بندونه (‪:)Storage dams‬‬
‫ذخیروې بندونه په نړی کې د جوړو شوو بندونو زیاته برخه برابروې ‪ ،‬او ددې لپاره جوړیږې چې د پر ابی د‬
‫موسم اوبه ذخیره کړې تر څو له نوموړو اوبو څخه د کم ابی په موسم کې د اوبو ضرورت رفع شې‪.‬‬

‫د ذخیروې بندونو ترشا د اوبو ذخیرې رامنځ ته کیږې چې له نوموړو اوبو څخه د مختلفو اهدافو لپاره استفاده‬
‫کیږې ‪ .‬لکه د اوبه لګونې په منظور ‪ ،‬د بریښنا د انرژی د تولید په منظور او داسي نور‪.‬‬

‫نوموړي بندونه له مختلفو موادو څخه اعماریږې لکه خاوره ‪ ،‬ډبري ‪ ،‬کانکریټ اوداسې نور‪.‬‬

‫‪ .2‬مسیر بدلونکې (انحرافي) بندونه (‪:)Diversion dams‬‬

‫مسیر بدلونکې بندونه د سیندونو پر مسیر ددې لپاره اعماریږې چې د پورتنی برخې (‪ )Up stream‬د اوبو‬
‫ارتفاع یوه اندازه لوړه کړې تر څو د سیندونو اوبه کانالونو ته مسیر بدل کړې او د کانالونو او یا نورو انتقالونکو‬
‫ساختمانونو(‪ )Conveyance structures‬پواسطه د استفادې وړ ځاې ته انتقال شي ‪.‬‬

‫داچې د نوموړو بندونو اساسي وظیفه د اوبو ارتفاع لوړول دې نو بنا ً په کمو ارتفاعاتو سره جوړیږې او د‬
‫ذخیرې د منځ ته راوړلو سبب نه ګرځې ‪.‬‬

‫پرچاوې او بیرجونه د نوموړو بندونو ښه مثالونه دې کوم چې اوبه د کانالونو په طرف انتقالوې ‪.‬‬

‫‪ .3‬توقیفې بندونه (‪:)Detention dams‬‬

‫توقیفي بندونه هغه بندونه دې چې د سیالبونو په مقابل کې اعماریږې تر څو د شدیدو سیالبونو پرمهال اوبه ذخیره‬
‫کړې چې نوموړې اوبه بیا په تدریجې ډول ښکتنی برخې(‪ )Down stream‬ته انتقالیږې او په دې ترتیب سره په‬
‫ښکتنی برخه کې د سیالبونو د تخریب څخه مخنیوې کیږې ‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪28‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪ .4‬صندق ډوله بندونه(‪:)Coffer dams‬‬

‫صندق ډوله بندونه د موقتې بندونو څخه عبارت دې چې د سیندونو پر مسیر د کار د ساحې د وچ ساتلو په منظور‬
‫په پورتنی برخه (‪ )Up stream‬کې اعماریږې چې د کار تر تکمیلیدو وروسته کیداې شي له منځه الړشي او یاهم‬
‫پاتې شي ‪.‬‬

‫د هایدرولیکې ډیزاین له مخې د بندونو ډولونه‪:‬‬

‫د هایدرولیکې ډیزاین له مخې بندونه په الندې دوه ډولونو ویشل شویدې‪:‬‬

‫‪ .1‬اوبه تیرونکې (سر ریزه) بندونه (‪)Overflow dams‬‬

‫‪ .2‬اوبه نه تیرونکې بندونه (‪)Non-overflow dams‬‬

‫‪ .1‬اوبه تیرونکې بندونه (‪:)Overflow dams‬‬

‫د هغه بندونو څخه عبارت دې چې د سیالبونو پرمهال اضافه اوبه(هغه اوبه چې د بند د سر(‪ )crest‬له پاسه واقع‬
‫کیږې ) د هغوې د سر څخه تیریږې ‪.‬‬

‫نوموړې بندونه د داسې موادو څخه جوړیږې کوم چې د اوبو د تګ له وجې نه تخریبیږې ‪ ،‬نوموړې بندونه‬
‫معموال ٌ د کانکریټو څخه جوړیږې او د پرچاوې (‪ )Spillway‬په نوم هم یادیږې‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪29‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪ .2‬اوبه نه تیرونکې بندونه (‪:)Non-overflow dams‬‬

‫اوبه نه تیرونکې بندونه هغه بندونه دې چې د هغوې له سر څخه اوبه نه تیریږې‪ .‬دغه بندونه د اوبو د اعظمې‬
‫ارتفاع(‪ )Maximum expected high flood level‬څخه په زیاتې ارتفاع سره جوړیږې او اوبو ته اجازه نه‬
‫ورکول کیږې چې د نوموړو بندونو له سر څخه واوړې ‪.‬‬

‫اوبه نه تیرونکې بندونه د مختلفو موادو څخه جوړیږې لکه خاورې‪،‬ډبري ‪ ،‬کانکریټ او داسې نور‪.‬‬

‫اکثرا وختونه پورته دواړه ډوله بندونه په یو ترکیب کې راټولیږې داسې چې د بند اساسي برخه د اوبه نه‬
‫تیرونکې بند(‪ )Non overflow‬او یوه برخه یې د اوبه تیرونکې بند(‪ )Over flow‬په شکل جوړیږې ‪.‬‬

‫د موادو له مخې د بندونو ډولونه‪:‬‬

‫د موادو له مخې بندونه په الندې دوه عمده ګروپونو سره ویشل شویدې‪:‬‬

‫‪ .1‬سخت بندونه (‪)Rigid dams‬‬

‫‪ .2‬نرم بندونه (‪)Non rigid dams‬‬

‫‪ .1‬سخت یا انعطاف نا پذیر بندونه (‪ : )rigid dams‬هغه بندونه دې چې له سختو موادو لکه کانکریټ ‪ ،‬فوالد او‬
‫داسې نورو څخه جوړیږې چې په الندې ډول صنف بندې شویدې ‪:‬‬

‫‪ .1‬کانکریټې وزنې او یا هم د سنګ کاری وزني بند(‪)Concrete or Solid masonry Gravity dam‬‬
‫‪ .2‬کمان ډوله کانکریټې یا د سنګ کاری کمان ډوله بندونه( ‪)Arched masonry or concrete dam‬‬
‫‪ .3‬پشته لرونکې کانکریټې بندونه (‪)Buttress dams‬‬
‫‪ .4‬فوالدې بندونه (‪)Steel dams‬‬
‫‪ .5‬لرګین بندونه (‪)Timber dams‬‬

‫‪ .2‬نرم بندونه (‪ : )Non-rigid dams‬هغه بندونه دې چې د انعطاف پذیر موادو لکه خاوره ‪ ،‬کوچنیو ډبرو او‬
‫نورو څخه جوړ شوي وې چې په عمومې ډول په الندې ګروپونو ویشل شویدې ‪:‬‬
‫‪ .1‬خاورین بندونه(‪)Earth fill dams‬‬
‫‪ .2‬ډبرین بندونه(‪)Rock fill dams‬‬
‫‪ .3‬مرکب بندونه(‪)Combined earth and rock fill dams‬‬

‫دبندونو پورتنۍ هر ډول په الندې ډول تر څیړنې الندې نیسو‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪30‬‬
 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫وزني (جاذبوې) بندونه (‪)Gravity dams‬‬

‫وزنې بندونه له هغه بندونو څخه عبارت دې کوم چې ټول وارده فشارونه (د اوبو فشار‪،‬ډینامیکې فشارونه‪،‬‬
‫د رسوبي موادو فشارونه او داسي نور) د خپل وزن په اساس زغمې ‪ ،‬یعنې ددې ډول بندونو استواري د‬
‫ځمکې جاذبوې تعجیل پورې تړلې ده کوم چې د بند په کتله باندې عمل کوې‪.‬‬
‫وزنې بندونه په کمو ارتفاعاتو سره د سنګ کاری او په زیاتو ارتفاعاتو سره له کانکریټو څخه جوړیږې‪.‬‬
‫د وزنې بندونو ګټې(‪: )Advantages of Gravity dams‬‬
‫وزنې کانکریټې بندونه د نورو بندونو پر خالف زیات عمر لري او مراقبت یي کم قیمت ته اړتیا لري سر‬
‫بیره پردې نوموړې بندونه د خاورین او ډبرین بندونو په مقایسه یو لړ مثبتې نقطي لري چې په الندې ډول‬
‫یي مطالعه کوو‪:‬‬
‫‪ .1‬دغه بندونه د خاورینو بندونو په نسبت ډیر قوې دې او په زیات میالن لرونکو سیمو کې (هغه سیمو کې‬
‫چې د خاورین بندونو دښوییدلو امکان موجود وې) اعماریږې‪.‬‬
‫‪ .2‬له دغه بندونو څخه د ابریزه بند(‪ )Spillway‬په حیث استفاده کیږې په داسې حال کې چې د خاورین‬
‫بندونو څخه یواځې د اوبه نه تیرونکو(‪ )Non overflow‬په حیث استفاده کیږې‪.‬‬
‫‪ .3‬دغه بندونه په لوړو ارتفاعاتو(د تهداب په مساعدو شرایطوکې) سره جوړیږې خو د خاورین بندونو‬
‫ارتفاع د هغوې د میالنونو په استواری پوري اړه لري ‪.‬‬
‫‪ .4‬دغه بندونه د خاورین بندونو برخالف په شدید اورښت لرونکو سیمو کې اعماریږې چیرته چې کیداې‬
‫شي د خاورین بندونو میالنونه د اورښت له وجهې ومنځل شي‪.‬‬
‫‪ .5‬دغه بندونه تر جوړیدو وروسته ډیرې کمې څارنې(‪ )maintenance‬ته اړتیا لري‪.‬‬
‫‪ .6‬ددغه بندونو تخریب ناڅاپې نه وې بلکې د تخریب څخه مخکې د (‪ )Down stream‬د حفاظت لپاره‬
‫وخت راکوې‪ ،‬په داسي حال کې چې خاورین بندونه ناڅاپې تخریبیږې په نتیجه کې زیات شمیر زیانونه‬
‫رامنځ ته کوې‪.‬‬
‫‪ .7‬د رسوبې موادو د عبور لپاره ددغه بندونو په ژورو برخو کې ویستونکې الري(‪ )Sluiceways‬په پام‬
‫کې نیول کیداې شي ‪ ،‬او همدارنګه د دغه بندونو د ذخیرو د تلک موثریت نسبت د خاورینو بندونو د‬
‫ذخیرو د تلک موثریت ته کم دی‪.‬‬

‫د وزنې بندونو تاوانونه (‪:)Disadvantages of Gravity dams‬‬

‫وزني بندونه د خاورین بندونو په نسبت یولړ منفي نقاط هم لري چې په الندې ډول یي مطالعه کوو‪:‬‬

‫‪ .1‬دغه بندونه قوې ډبرین اساس ته ضرورت لری په کمزورې اساس نه اعماریږې په داسي حال کې چې‬
‫خاورین بندونه په هر ډول اساس اعماریږې‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪31‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د وزني بندونو اولنۍ قیمت (د اعمار د مرحلې قیمت) ډیر لوړ دی بنا ً کله چې بودیجه محدوده وې ددې‬ ‫‪.2‬‬
‫ډول بندونو د جوړولو په نسبت خاورین بندونو ته ترجیح ورکول کیږې‪.‬‬
‫ددغه بندونو اعمار نسبت خاورین بندونو ته زیات وخت په بر کې نیسې‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫ددغه بندونو د اعمار لپاره زیاتو ماهرو کاریګرو ته اړتیا ده ‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ددغه بندونو له اعمار څخه وروسته په ارتفاع کې تغیر راوستنه ډیره مشکله ده ‪.‬‬ ‫‪.5‬‬

‫کمان ډوله بندونه(‪)Arch dams‬‬

‫دا ډول بندونه په پالن کې د یو منحنې خط په شکل سره ښودل کیږې ‪ .‬کمان ډوله بندونه ټول هغه فشارونه‬
‫چې پري واردیږې اتکاګانو(‪ )abutments‬ته انتقالوې ‪ ،‬مقطع یي مثلثې شکل لري او نسبت د نورو‬
‫بندونو(خاورین بندونه‪،‬وزنې بندونه او نور) مقطعې ته ډیره کم عرضه(‪ )thinner‬وې‪.‬دا ډول بندونه د تنګو‬
‫درو لپاره مناسب بندونه دې او داچې مقطع یي ډیره کم عرضه وې نو په ډیزاین کې ېې د ‪ uplift‬فشار ته‬
‫دومره اهمیت نه ورکول کیږې‪.‬‬

‫د کمان ډوله بندونو ګټې (‪:)Advantages of Arch dams‬‬

‫په تنګو درو کې چیرته چې د بند طول نسبت د بند ارتفاع ته کوچنی وې له دې ډول بندونو څخه استفاده‬ ‫‪.1‬‬
‫کیږې‪.‬‬
‫دعین ارتفاع لپاره د کمان ډوله بند عرضي مقطع نسبت وزنې بند ته ډیره کمه وې بنا ً د کمان ډوله بندونو‬ ‫‪.2‬‬
‫د اعمار لپاره کمو موادو ته ضرورت دی او نسبت وزني بندونو ته ارزانه تمامیږي‪.‬‬
‫دا چې ډیر کوچنی د اساس عرض(‪ )base width‬لري نو د ‪ uplift‬له وجهې کم مشکالت پکې رامنځ ته‬ ‫‪.3‬‬
‫کیږې‪.‬‬
‫دا چې ددې بندونو وزن نسبت وزني بندونو ته کم دی نو داعمار لپاره یې متوسطو تهدابونو ته ضرورت‬ ‫‪.4‬‬
‫دی او ډیرو قوې تهدابونو ته اړتیا نه لري‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪32‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د کمان ډوله بندونو تاوانونه (‪:)Disadvantages of Arch dams‬‬

‫ددغه بندونو په ډیزاین کې ډیر دقت او متخصصو ډیزاینرانو ته ضرورت دې او همدارنګه په اعمار کې‬ ‫‪.1‬‬
‫یي زیاتو ماهرو کارګرانو ته اړتیا ده‪.‬‬
‫د دغه بندونو اعمار ډیر وخت نیسې‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫دغه بندونه ډیر قوې اتکا ګانو(‪ )abutments‬ته اړتیا لري ‪ ،‬او د قوي اتکا ګانو د جوړولو لپاره مناسبې‬ ‫‪.3‬‬
‫ساحې ته ضرورت دی ‪ ،‬نو ځکه نوموړې بندونه په خاصو ساحو کې اعماریږې‪.‬‬
‫په دغه بندونو کې د کانکریټو د غنې مارک څخه استفاده کیږې‪.‬‬ ‫‪.4‬‬

‫پشته لرونکې بندونه (‪)Buttress dams‬‬

‫پشته لرونکې بندونه د مالتړ لپاره تر شا د یو شمیر پشتو(‪ )Buttresses‬په لرلو سره ټول وارده فشارونه‬
‫زغمې ‪ ،‬دغه بندونه په دوه ډولونو سره اعماریږې چې عبارت دې له ‪:‬‬

‫‪ .1‬کمان لرونکې بندونه ‪)Multiple arches type Buttress dam‬‬

‫‪ .2‬هموار سلب لرونکې بندونه (‪)Flat slabs or deck type buttress dams‬‬

‫په لمړې ډول کې د اوبو د ذخیره کولو لپاره د پشتیو مخې ته کمان ډوله ساختمانونه اعماریږې او په دوهم ډول‬
‫کې د هموارو سلبونو څخه استفاده کیږې ‪ ،‬چې هر یو یې په الندې شکلونو کې لیدالې شو‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪33‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د پشته لرونکو بندونو ګټې (‪:)Advantages of Buttress dams‬‬

‫پشته لرونکی بند نسبت وزني بند ته سپک دې بنا ً د وزني بندونو برخالف په ضعیفه تهدابونو هم‬ ‫‪.1‬‬
‫اعماریږې‪.‬‬
‫د اچې په دې بندونو کې د سلبونو او کمانونو لپاره پشتي جوړیږې نو د چپه کیدلو چانس یې ډیر کم دې او‬ ‫‪.2‬‬
‫د وزني بندونو په مقایسه دغه بندونه ډیرمحفوظ دي‪.‬‬
‫دا چې په دې بندونو کې سلب مایل وې نو د کنګل ټوټې ورباندې ښوییږې نو ځکه ددې بندونو په ډیزاین‬ ‫‪.3‬‬
‫کې د کنګل د ټوټو فشار(‪ )Ice pressure‬په پام کې نه نیول کیږې‪.‬‬
‫ددې بندونو یوه خوبې داده چې د پشتو تر منځ یي بریښناییز کور(‪ )power house‬او همدارنګه داوبو د‬ ‫‪.4‬‬
‫تصفیې ساختمانونو(‪ )water treatment plants‬په پام کې نیوالې شو چې په دې سره د ځینو‬
‫ساختمانونو قیمت راکمیږې‪.‬‬
‫په دغه بندونو کې د وزنې بندونو د (‪ )1/2-1/3‬برخو پورې کانکریټ استعمالیږې که په عین ارتفاع سره‬ ‫‪.5‬‬
‫اعمار شي ‪.‬‬

‫د پشته لرونکې بندونو تاوانونه(‪:)Disadvantages of Buttress dams‬‬

‫‪ .1‬په دغه بندونو کې ماهرو کارګرانو ته اړتیا ده ‪ ،‬او همدارنګه نسبت وزنې بندونو ته په دې بندونو کې د‬
‫‪Shuttering‬‬
‫نسبت زیات دی چې د ا د بند قیمت اضافه کوې‪.‬‬
‫‪Concrete‬‬
‫‪ .2‬دا چې ددغه بندونو د ‪ up stream‬کانکریټې برخه نری(‪ )thin‬ده نو ځکه د کانکریتو تخریب د نوموړو‬
‫بندونو د تخریب سبب ګرځې‪.‬‬

‫خاورین او ډبرین بندونه (‪)Earth fill dams and rock fill dams‬‬
‫خاورین بندونه د محلې موادو (خاورې او جغل) څخه جوړیږې نو په دې اساس د نړې ډیر معمول بندونه دې‬
‫‪ .‬نوموړې بندونه د نړې د نورو بندونو بر خالف په هغه ځایونو کې چې دره نسبتا ً پراخه وې جوړیږې ‪ ،‬دا‬
‫بندونه د الندینې پراخه عرض(‪ ) bed width‬لرونکې دي نو ځکه کومې قوې چې پرې واردیږې په اسانۍ‬
‫سره یي زغمې او په وړاندې یي مقاومت ښیي‪.‬‬

‫خاورین بندونه د نورو بندونو برخالف قوې اساس ته ضرورت نه لري او د اساس په هر ډول حالت کې‬
‫اعماریدای شي‪.‬‬

‫د ډبرین بندونو بدنه د خاورین بندونو بر خالف د مختلف سایز لرونکو ډبرو څخه جوړه شویده او هغې ته د‬
‫اوبو د نفوذ د مخنیوې په خاطر د اوبو د نفوذ ضد یو پوښښ(‪ )Impervious membrane‬په پام کې نیول‬
‫شویدې چې اوبه نه پریږدې چې د بند بدنې ته نفوذ وکړي ‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪34‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د خاورین او ډبرین بندونو ګټې (‪)Advantages of Earth and Rock fill dams‬‬
‫خاورین بندونه په هر ډول حالت لرونکې اساس باندې اعماریږې ‪ ،‬که څه هم ډبرین بندونه یو اندازه ښه اساس‬ ‫‪.1‬‬
‫ته ضرورت لري خو بیا هم د نورو بندونو په نسبت ددغه بندونو په اساس باندې ډیر کم مصرف راځې ‪.‬‬
‫دغه بندونه په چټکۍ سره اعماریږې ‪ ،‬ځکه په اعمار کې یي د محلې موادو اوغیرماهره کاریګرو څخه زیاته‬ ‫‪.2‬‬
‫استفاده کیږې ‪.‬‬
‫دغه بندونه د نورو بندونو په نسبت ارزانه تمامیږې‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫د دغه بندونو په ارتفاع کې تغیر راوستل دومره مشکل نه وې ‪ ،‬د ضرورت مطابق په اسانی سره کوالی شو د‬ ‫‪.4‬‬
‫نوموړو بندونو ارتفاع لوړه کړو‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪35‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د خاورین او ډبرین بندونو زیانونه(‪)Disadvantages of Earth and Rock fill dams‬‬

‫دغه بندونه د سیالبونو له وجهې په ناڅاپې ډول تخریبیږې ‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫د دغه بندونو څخه د ابریزه بند(‪ )over flow‬په حیث استفاده نه کیږې نو ځکه د اضافه اوبو د رد لپاره د بند‬ ‫‪.2‬‬
‫څخه په لیري ساحه کې جداګانه پرچاوه باید په پام کې ونیول شي ‪.‬‬
‫په هغه ځایونو کې چې د شدیدو اورښتونو وریدل معمول وې دا ډول بندونه نه اعماریږې ‪ ،‬ځکه میالنونه یي‬ ‫‪.3‬‬
‫منځل کیږې او ژر تخریبیږې‪.‬‬
‫د دغه بندونو په حفظ و مراقبت باندې زیات مصرف راځې‪.‬‬ ‫‪.4‬‬

‫د بند لپاره د ساحي تعینول‬

‫(‪)Selection of site for dams‬‬
‫د بند لپاره مناسبه ساحه باید الندې غوښتنې پوره کړې ‪:‬‬

‫تهداب او اساس(‪ -:)Foundation‬ساحه باید د بند د ډول مطابق تهداب ولري‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ټوپوګرافي(‪ )i( -:)topography‬د بند ساحه باید داسې اوسې چې د مجرا لپاره دره تنګه او د بند په پورتنی‬ ‫‪.2‬‬
‫برخه (‪ )up stream‬کې پراخه ساحه موجوده اوسې ترڅو له یوې خوا د بند قیمت راکم شي او له بلې خوا د‬
‫ذخیرې لپاره کافې ساحه موجوده اوسي‪ )ii(.‬د بند د جوړولو ساحه باید نسبتا ً د اساس جګوالۍ ولري‪.‬‬
‫د پرچاوې لپاره ساحه(‪ -:)Site for spillway‬د بند لپاره داسې ساحه باید وټاکل شي چې د جداګانه پرچاوې‬ ‫‪.3‬‬
‫لپاره ساحه ولري په خاص ډول د خاورین بندونو لپاره‪.‬‬
‫د موادو موجودیت(‪ -:)materials‬د بند لپاره باید داسې ساحه وټاکل شي چې د نوموړې بند مواد په ساحه کې‬ ‫‪.4‬‬
‫او یا هم ساحې ته په نږدې ځاې کې موجود اوسې‪.‬‬
‫ارتباطات(‪ -:)communication‬مناسبه خبره ده چې بند په داسي ځاې کې وټاکل شي چې هغې ته د‬ ‫‪.5‬‬
‫ضرورت وړ مواد او مشینري په اسانۍ سره انتقال شي یعنې نوموړې ساحې ته سرک یا هم د ریل پټلی‬
‫غځیدلې اوسې او یا هم په کم قیمت سره رامنځ ته شي‪.‬‬
‫د بند ساحه باید امنیت ولري او همدارنګه داسې ځاې کې نه اوسې چې هلته مضره عوامل(مضره غوماشي‬ ‫‪.6‬‬
‫اونور‪ )...‬د کاریګرو ژوند تهدید کړې‪.‬‬
‫ذخیره او اوبه نیونکې ساحه(‪ -:)reservoir and catchment area‬د بند تر شا ذخیره او ‪catchment‬‬ ‫‪.7‬‬
‫‪ area‬باید الندې خصوصیات ولري ‪:‬‬
‫‪ .I‬د بند په ساحه کې باید کافې ذخیره په کم قیمت سره رامنځ ته شي‪.‬‬
‫‪ .II‬د ذخیرې پواسطه د الندې شوو ځمکو قیمت باید اصغرې اوسې ‪.‬‬
‫‪ .III‬د ذخیرې کاسه باید داسي اوسې چې دبستر او کنارونو له الري یي د لیکیج مقدار اصغري اوسې‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪36‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫نیونکې ساحه(‪ )catchment area‬باید ښه جیولوجیکې حالت ولرې ‪ ،‬د جذب اندازه یې باید کمه‬ ‫‪.IV‬‬
‫اوسې او زیات مقدار رن‪-‬اف ذخیرې ته انتقال کړې‪.‬‬
‫د ذخیرې ساحه باید داسې وټاکل شي ترڅو د هغه ساحو څخه چې زیات مقدار رسوبې مواد لرې اوبه‬ ‫‪.V‬‬
‫ذخیرې ته رانشې‪.‬‬
‫د ذخیرې ساحه باید زیات ژوروالې ولرې ترڅو د زیاتو ځمکو د الندې کیدو مخه نیول شوي اوسي‪.‬‬ ‫‪.VI‬‬

‫د یوې ساحې لپاره د بند د یومعلوم ډول د ټاکلو فکتورونه‬

‫(‪)factors governing the particular types of dams‬‬
‫کله چې په یوه معلومه ساحه کې د بند اعمارول وغواړو اولنی مشکل چې ور سره مخ کیږو دنوموړې ساحې‬
‫لپاره د بند د مناسب ډول ټاکل دې ‪ ،‬کوم ډول به یي ډیر مناسب او ډیر اقتصادې وې ؟ د بندونو دوه دري‬
‫ډولونه به د نوموړې ساحې لپاره مناسب وې خو په هغوې کې یو به ډیر اقتصادې وې او ددې لپاره چې مناسب‬
‫او د ټولو نه اقتصادې بند مو انتخاب کړې اوسي نو په مختلفو پالنونو باید کار تر سره شي(د مختلفو بندونو‬
‫ډیزاین او براورد باید ترسره او یو د بل سره مقایسه شي) ‪.‬‬
‫هغه مختلف فکتورونه چې د یوې ساحې لپاره د بند دنوعې په ټاکلو کې باید په پام کې ونیول شي په الندې ډول‬
‫مطالعه کوو‪:‬‬
‫‪ .1‬ټوپوګرافي(‪ -:)Topography‬د بند د ډول په ټاکلو کې اولنۍ فکتور ټوپوګرافې ده چې له مونږ سره د بند د‬
‫ډول په ټاکلو کې مرسته کوې د مثال په ډول‪:‬‬
‫‪ .i‬په نرۍ ‪ U‬ډوله دره (‪ )valley‬کې چیرته چې سیند د لوړو دیوالونو تر منځ روان وې د کانکریټو‬
‫ابریزه بند جوړول مناسب دې‪.‬‬
‫‪ .ii‬په کم میالن لرونکو (هموارو) هیودادونو کې د خاورین بند جوړول مناسب دې د کوم سره چې‬
‫جداګانه پرچاوه په پام کې نیول کیږې‪.‬‬
‫‪ .iii‬د پرچاوې لپاره د مناسبې ساحې موجودیت د بند د ډول په ټاکلو کې ډیر اهمیت لري‪.‬‬
‫‪ .iv‬په نرۍ ‪ v‬ډوله دره کې د کمان ډوله بند اعمارول مناسب دې ‪.‬‬
‫‪ .2‬د تهداب جیولوجیکې حالت(‪ -:)Geology and foundations conditions‬تهدابونه باید د بندونو د وزن‬
‫برداشت کړالې شي ‪ ،‬د بند ساحه باید د جیولوجیسټاونو پواسطه وڅیړل شي تر څو د تهداب د طبقاتو‬
‫ضخامت ‪ ،‬په تهداب کې د درزونو(‪ )faults‬موجودیت او داسې نورو په اړه معلومات تر السه شې ‪ .‬د بندونو‬
‫لپاره مختلف تهدابونه په الندې ډول سره مطالعه کوو‪:‬‬
‫‪ .i‬د سختو ډبرو تهداب(‪-:)Solid rock foundations‬هغه تهدابونه چې د ګرانیټ ‪ ،‬ګنایس او داسي‬
‫نورو سختو ډبرو څخه وې د برداشت ستر قابلیت(‪ )Strong bearing power‬لرې ‪ ،‬د سولیدو په‬
‫مقابل کې مقاوم دې او اوبه ورته نفوذ نه کوې ‪.‬‬
‫دغه ډول تهدابونه د هر ډول بندونو لپاره مناسب تهدابونه دې ‪ ،‬که درزونه ولري د مصالحه‬
‫شیندنې(‪ )Grouting‬په مرسته ترمیمیږې‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪37‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫جغلې تهدابونه (‪ -:)Gravel Foundations‬دغه تهدابونه د غټ دانه ریګ او جغل څخه تشکیل‬ ‫‪.ii‬‬
‫شویدې‪ .‬جغلې بندونه د خاورین او ډبرین بندونو لپاره مناسب دې ‪ ،‬تر ‪ 15‬متره ارتفاع لرونکو‬
‫کانکریټې بندونو لپاره هم کارول کیږې خو د لوړو کانکریټي بندونو وزنونه نشي زغمالې‪.‬او‬
‫همدارنګه نوموړې بندونه د اوبو د نفوذ ستر قابلیت لري بنا ً کله چې له دې ډول تهدابونو څخه د‬
‫بندونو لپاره استفاده کیږې نو د (‪ )Cut-off‬ساختمانونو څخه باید استفاده وشي‪.‬‬
‫شګلن تهدابونه (‪ -:)Silt and fine sand foundations‬دا ډول تهدابونه د خاورین بندونو او ډیرو‬ ‫‪.iii‬‬
‫ټیټو وزنې بندونو(تر ‪ 8‬متره ارتفاع لرونکې) لپاره مناسب دې‪ .‬دا تهدابونه د ډبرین بند لپاره مناسب‬
‫ندې ‪ ،‬داوبو نفوذ یې ډیر دې او همدارنګه په دغه تهدابونو کې د نشست ستونزه هم رامنځ ته کیږې‪.‬‬
‫د پورته مشکالتو د حل لپاره ددوې په ډیزاین کې باید زیات دقت څخه کار واخیستل شي‪.‬‬
‫خټین تهدابونه(‪ -:)Clay Foundations‬د زیات رطوبت لرونکې تهدابونه دې زیاته ناسته (نشست)‬ ‫‪.iv‬‬
‫پکې رامنځ ته کیږې‪ .‬د کانکریټې او ډبرین بندونو لپاره مناسب ندې یواځې خاورین بندونه ورباندې‬
‫اعماریدای شي په هغه صورت کې چې په خاص ډول ترمیم شي‪.‬‬
‫مرکب تهدابونه (‪ -:)Non-uniform foundations‬په ځینو برخو کې د یو ډول موادو لرونکې‬ ‫‪.v‬‬
‫تهدابونه نه موجودیږې په دغه صورت کې د څو ډوله موادو له تهدابونو څخه د بندونو لپاره استفاده‬
‫کیږې چې ډیزاین یې د متخصصو انجینیرانو د ټیمونو له خوا تر سره کیږې‪.‬‬

‫‪ .3‬د موادو موجودیت(‪ -:)Availability of materials‬د یو اقتصادې بند د اعمار لپاره د موادو موجودیت یو‬
‫ضرورې فکتور دی چې باید د بند په ساحه او یاهم نږدې ځاې کې شتون ولري‪ .‬که مناسبه خاوره د بند په‬
‫ساحه کې موجوده وې نو ښه خبره ده چې خاورین بند انتخاب شي‪ ،‬که شګه جغل او سیمنټ موجود وې نو‬
‫کانکریټې بند جوړول مناسب دې او که چیرې مواد له لیري ساحې څخه د بند ساحې ته راوړل کیږې نو بیا‬
‫ښه خبره داده چې منځ خالې(‪ )Hollow‬بند لکه پشته لرونکې(‪ )Buttress‬بند وټاکل شي‪.‬‬
‫‪ .4‬د پرچاوې اندازه او د هغې موقعیت(‪ -:)Spillway size and location‬د پرچاوې اندازه د هغه سیالبونو په‬
‫مګنیتود پورې اړه لري چې د پرچاوې څخه تیریږې‪ .‬هغه سیندونه چې زیات سیالبې حالت لري د هغوې‬
‫لپاره د پرچاوې مناسب ډیزاین ډیر اړین فکتور دی‪.‬‬

‫په هغه ځایونو کې چې په جداګانه ډول د پرچاوې په اعمار باندې زیات مصرف راځې او همدارنګه د‬
‫جداګانه پرچاوې لپاره مناسب ځاې موجود نه وې نو پرچاوې ته د بند په بدنه کې ځاې ورکول کیږې‪.‬‬

‫په هغه صورت کې چې د پرچاوې د کیندل شوو موادو څخه د بند په بدنه کې استفاده کیږې نو بیا خاورین بند‬
‫جوړول مناسب دې‪.‬‬

‫د خاورین بندونو په بدنه کې هم د پرچاوې ساختمان ته ځاې ورکول کیداې شي خو دغه کړنه په اوسنې وخت‬
‫له نظره غورځول شویده‪ ،‬ځکه د نوموړو پرچاوو څخه د عملیاتو پرمهال باید مسلسله لیدنه ترسره شي‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪38‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪ .5‬د زلزلې زون (‪ -:)earthquake zone‬په هغه صورت کې چې بند د زلزلي په زون کې اعماریږې نو‬
‫په ډیزاین کې باید د زلزلي قوې په پام کې ونیول شي ‪ ،‬خاورین او کانکریټې وزني بندونه د زلزلو په‬
‫مقابل کې مقاوم بندونه دې‪.‬‬
‫‪ .6‬د بندارتفاع (‪ -:)Height of dam‬خاورین بندونه تر ‪ 30‬متره ارتفاعاتو پوري اعماریداې شي ‪ ،‬د لوړو‬
‫ارتفاعاتو لپاره وزنې بندونه مناسب بندونه دې‪.‬‬
‫‪ .7‬نورې خبري (‪ -:)Other Considerations‬د یوې ساحې لپاره د بند د مناسب ډول په تعین کې د پورته‬
‫فکتورونو تر څنګ ځینو نورو مسلو سره هم مخ کیږو لکه د ماهرو کاریګرو شتون ‪ ،‬د بند ټول قیمت او د‬
‫هغې لپاره د بودیجې اندازه او داسې نور چې باید د بند د ډول په ټاکلو کې له پامه ونه غورځول شي ‪.‬‬

‫پوښتنې‬
‫د بندونو مختلف ډولونه صنف بندې کړۍ او همدارنګه سخت او نرم بندونه په مقایسوې ډول تشریح‬ ‫‪.1‬‬
‫کړۍ؟‬
‫د مختلفو بندونو ګتې او تاوانونه په لنډ ډول تشریح کړۍ؟‬ ‫‪.2‬‬
‫د بند د ډول د ټاکلو لپاره فزیکې فکتورونه په لنډ ډول تشریح کړۍ؟‬ ‫‪.3‬‬
‫د بند لپاره د ساحې ټاکنه په کومو فکتورونو پوري اړه لري ویي لیکۍ؟‬ ‫‪.4‬‬
‫د بندونو لپاره د تهدابونو په ټاکنه باندې لنډ معلومات ولیکۍ ؟ له انټرنیټ څخه ګټه واخلۍ !‬ ‫‪.5‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪39‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫دریم فصل‬
‫وزنې بندونه(‪)Gravity dams‬‬
‫پیژندنه(‪)Introduction‬‬
‫وزنې بند د هغه ساختمان څخه عبارت دې چې په هغې باندې ټول واریدیدونکې قوې د خپل وزن له مخې زغمي‪.‬‬
‫د بند دا ډول د ډیر عمر لرونکې وې ‪ ،‬د عمر په اوږدو کې لږ حفظ او مراقبت ته اړتیا لري په دې اساس ددغه‬
‫بندونو جوړول په اوس وختونو کې ډیر معمول دې‪.‬‬

‫د نړۍ تر ټولو پخوانۍ وزنې بند د میالد څخه ‪ 400‬کاله مخکې په مصر(‪ )Egypt‬کې جوړ شویدۍ کوم چې د‬
‫ساده سنګ کارۍ څخه وو‪.‬‬

‫په اوسنې وخت کې زیاتره وزنې بندونه له کانکریټو څخه اعماریږې خو کوالې شوچې وزنې بند له سنګ کارۍ‬
‫هم اعمار کړو‪.‬دغه بندونه په زیات میالن لرونکو درو کې چیرته چې خاورین بندونه ښوییږې اعماریږې او د‬
‫اعمار لپاره یې تهدابونه باید ښه حالت ولری‪.‬وزنې بندونه په هرې ارتفاع سره اعماریږې ‪.‬‬

‫په وزنې بند باندې واردیدونکې قوې(‪)Forces acting on a gravity dam‬‬

‫هغه قوې چې په وزنې بندونو باندې واردیږې په مجموع کې په دوه کټګوریو ویشل شویدې چې عبارت دې له ‪:‬‬

‫‪ )a‬ساتونکې قواوې (‪)Stabilizing forces‬‬

‫‪ .1‬د بند خپل وزن(‪)weight of dam‬‬
‫‪ .2‬د بند د مایلې برخې له پاسه د اوبو فشار(‪)water pressure above inclined portions‬‬
‫‪ )b‬تخریبوونکې قواوي (‪)Overturning forces‬‬
‫د اوبو فشار(‪)water pressure‬‬ ‫‪.1‬‬
‫د اساس څخه د اوبو فشار(‪)uplift pressure‬‬ ‫‪.2‬‬
‫د زلزلي له اثره فشار(‪)pressure due to earthquake‬‬ ‫‪.3‬‬
‫د کنګل فشار(‪)Ice pressure‬‬ ‫‪.4‬‬
‫د باد یا د څپې فشار(‪)Wave pressure‬‬ ‫‪.5‬‬
‫د رسوبې موادو فشار(‪)Silt pressure‬‬ ‫‪.6‬‬

‫د پورته قوو څخه ځینې یي په الندې شکل کې کتالې شو‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪40‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د اوبو فشار(‪)Water pressure‬‬

‫د اوبو فشار په بندونو باندې تر ټولو ستر فشار دې کوم چې د بند په پورتنۍ برخه (‪ )upstream‬کې د والړو‬
‫اوبو له وجهې په بند باندې واردیږې ‪.‬‬

‫که د بند پورتنۍ طرف (‪ )Upstream side‬عمودې وې د اوبو فشار په افقي ډول په بند باندې عمل کوې شدت‬
‫یي د اوبو په سطحه کې صفر او په تدریج سره د اوبو د سطحې څخه د ‪ H‬په عمق کې دغه شدت ‪ WxH‬ته‬
‫رسیږې ‪ ،‬داوبو مجموعې فشار د فشار دشدت د مثلثې دیاګرام د مساحت څخه عبارت دې یعنې ‪:‬‬

‫‪w × H2‬‬
‫= ‪P = Ph‬‬ ‫‪harizontal water pressure from upstream side‬‬
‫‪2‬‬
‫په هغه صورت کې چې د بند پورتنۍ طرف (‪ )upstream side‬مایل وې په دې صورت کې د اوبو فشار په‬
‫دوه جهتونه په عمودې ډول(‪ )P1‬او هم په افقي ډول(‪ )P‬عمل کوې ‪ .‬سر بیره پر دې هغه اوبه چې د بند په ښکتنۍ‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪41‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫برخه(‪ )downstream‬کې واقع دې هم یو لړفشارونه(‪ )P2,P3‬په بند باندې واردوې چې په الندې ډول په الس‬
‫راځې‪:‬‬

‫عمودې مرکبې (‪:)Vertical component‬‬

‫𝐦𝐚𝐞𝐫𝐭𝐬𝐩𝐮 𝐟𝐨 𝐧𝐨𝐢𝐭𝐫𝐨𝐩 𝐝𝐞𝐧𝐢𝐥𝐜𝐧𝐢 𝐞𝐡𝐭 𝐞𝐯𝐨𝐛𝐚 𝐫𝐞𝐭𝐚𝐰 𝐟𝐨 𝐭𝐡𝐠𝐢𝐞𝐰 = 𝐯𝐏‬

‫𝟐‬
‫`𝐇 × 𝐰‬
‫`‬ ‫́‬
‫= 𝐡𝐏 = 𝐏‬ ‫𝐞𝐝𝐢𝐬 𝐦𝐚𝐞𝐫𝐭𝐬𝐧𝐰𝐨𝐝 𝐦𝐨𝐫𝐟 𝐞𝐫𝐮𝐬𝐬𝐞𝐫𝐩 𝐫𝐞𝐭𝐚𝐰 𝐥𝐚𝐭𝐧𝐨𝐳𝐢𝐫𝐚𝐡‬
‫𝟐‬
‫𝐦𝐚𝐞𝐫𝐭𝐬𝐧𝐰𝐨𝐝 𝐟𝐨 𝐧𝐨𝐢𝐭𝐫𝐨𝐩 𝐝𝐞𝐧𝐢𝐥𝐜𝐧𝐢 𝐞𝐡𝐭 𝐞𝐯𝐨𝐛𝐚 𝐫𝐞𝐭𝐚𝐰 𝐟𝐨 𝐭𝐡𝐠𝐢𝐞𝐰 = 𝐯́𝐏‬

‫د بند خپل وزن (‪)Weight of dam‬‬

‫د بند وزن د عمده مقاومت کوونکې قوي (‪ )resisting force‬څخه عبارت دې کوم چې د ټولو قوو په مقابل‬
‫کې له ځانه مقاومت ښیې ‪.‬‬

‫د بند د وزن د پیدا کولو لپار مقطع په منظمو هندسې اشکالو ویشو او بیا په واحد طول کې د بند وزن (د موادو‬
‫د کثافت په پام کې نیولو سره) په الس راوړو ‪ ،‬محصله فشار د بند د ثقل په مرکز(‪ )C.G‬باندې په ښکته طرف‬
‫عمل کوې‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪42‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫دبند د اساس څخه د اوبو فشار(‪)Uplift pressure‬‬

‫اوبه ددې قابلیت لري چې د بند تهداب ته درزونو او مساماتو له الرې الره پیدا کړې(هم د اساس له الري او هم‬
‫دبند د بدنې د درزونو له الري) دغه اوبه یوه اندازه فشارونه د بند په اساس باندې واردوې چې ورته ‪uplift‬‬
‫‪ pressure‬فشار ویل کیږې چې د بند په ډیزاین کې باید له پامه ونه غورځول شي‪ .‬دغه فشار د اساس څخه مخ‬
‫پورته عمل کوې بنا ً مقاومت کوونکې قوه(د بند وزن) راکموې‪.‬‬

‫هغه ساحه چې د ‪ uplift‬فشار ورباندې واردیږي(‪ -:)Area over which uplift acts‬د ‪ uplift‬فشار په کومه‬
‫ساحه باندې واردیږې ؟ داهغه پوښتنه ده چې د حل لپاره یې له پخوا څخه څیړنې روانې دې او د په اړه یې‬
‫الندینۍ دوه نظریي وړاندې شویدې‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫اوله نظریه داده چې ‪ uplift‬فشار د اساس د ( ‪ ) −‬برخې ساحه باندې تاثیر کوې او دا نظریه د‬ ‫‪.I‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫نظریود لمړې ښوونځې(‪ )First school of thoughts‬نظریه ده‪.‬‬
‫دوهمه نظریه چې په راس کې یي تیرزاغې او لیلیاواسکې (‪ )Terzaghi and Leliavaski‬قرار لري‬ ‫‪.II‬‬
‫داسې نظر لري چې موثره ساحه تقریبا ً د ټولې ساحې سره برابره ده ‪.‬‬

‫په اوس وخت کې د ډیزاین په مسایلو کې د ‪ )United State Bureau of Reclamation(U.S.B.R‬د‬

‫وړاندیزونو څخه استفاده کیږي چې په الندې ډول دې ‪:‬‬

‫د ‪ U.S.B.R‬وړاندیزونه(‪ -:)U.S.B.R Recommendations‬دغه اداره داسې پیشنهادوې چې د ‪ uplift‬فشار‬

‫شدت د اوبو د هایدروستاتیک فشار د شدت سره په ‪ heel‬او ‪ toe‬کې مساوې دی او کله چې د بند په بدنه کې‬
‫ګالري په پام کې نیول شوې وې ‪ ،‬د ګالري په برخه کې ددغه فشار شدت یوه اندازه راکمیږې‪ .‬د نوموړې‬
‫ادارې د وړاندیزونو له مخې د ‪ uplift‬فشار د الندې رابطو څخه الس راوړو‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪43‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪The uplift pressure intensity at heel (A) = w × H‬‬

‫`‪The uplift pressure intensity at toe (F) = w × H‬‬

‫‪1‬‬
‫])`‪The uplift pressure intensity at gallery = w × [H` + (H − H‬‬
‫‪3‬‬

‫د زلزلي له وجهې فشار(‪)pressure due to earthquake‬‬

‫کله چې بندونه په داسې ساحه کې چې هلته د زلزلو د رامنځ ته کیدو امکان موجود وې اعماریږې نو باید هغه‬
‫تشنجات پکې محاسبه شي کوم چې د زلزلې له اثره په بند کې رامنځ ته کیږې‪.‬‬

‫د زلزلي قوه په هر جهت څپي خپروي او دا څپې ددې سبب ګرځې چې د ځمکې پورتنۍ قشر(‪)crust‬‬
‫وخوځوې د کوم له پاسه چې بندونه اعماریږي نو په دې اساس د د زلزلي اثر په بندونو باندې دهغه‬
‫تعجیلونو(‪ )accelerations‬له مقدار سره معادل دې کوم چې د زلزلي د امواجو له اثره د بند په تهداب باندې(د‬
‫زلزلي د واقع کیدو په لحظه کي) اثر کوې‪.‬‬

‫لکه مخکې چې وویل شول د زلزلې څپې په هر جهت خپریدالې شې خو د ډیزاین په چارو کې د نوموړو څپو‬
‫تعجیلونه په دوه جهتونو کې محاسبه کیږې یعنې افقي تعجیل(‪ )∝h ( )Horizontal acceleration‬او عمودې‬
‫تعجیل(‪ )∝v ( )Vertical acceleration‬د کومو قیمتونه چې د ځمکې د جاذبوې تعجیل له فیصدۍ څخه په‬
‫الس راځې ‪ .‬د مثال په ډول ‪∝= 0.1 g , ∝= 0.2 g …. :‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪44‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫هغه سیمې چي په هغې کې زلزلي واقع کیږې د زلزلو د قوت له مخې په مختلفو زونونو ویشل کیږې‪.‬د نوموړو‬
‫زونونو لپاره د زلزلي اساسې افقي ضرایب د الندې جدول څخه په الس راوړالې شو‪:‬‬

‫‪Seismic Zone‬‬ ‫‪Basic Horizontal seismic‬‬

‫) 𝟎∝(‪coefficient‬‬

‫‪Zone I‬‬ ‫‪0.01‬‬

‫‪Zone II‬‬ ‫‪0.02‬‬

‫‪Zone III‬‬ ‫‪0.04‬‬

‫‪Zone IV‬‬ ‫‪0.05‬‬

‫‪Zone V‬‬ ‫‪0.08‬‬

‫‪I.S (1893-1984) recommendations‬‬ ‫)‪(table 2‬‬

‫دزلزلي افقي ضریب د ډیزاین په چارو کې د اساسې افقې ضریب له مخې د الندې رابطي څخه په الس راځې‪:‬‬

‫‪∝h = β I ∝0‬‬

‫‪ β‬هغه ضریب دې چې د ساختمان د تهداب په حالت پورې اړه لري‪.‬‬

‫()‪)See table 3 (I.S 1893-1984‬‬

‫‪ I‬د ساختمان د اهمیت(‪ )Importance factor of a structure‬ضریب دې ‪.‬‬

‫()‪)See table 4 (I.S 1893-1984‬‬

‫‪ ∝0‬د زلزلي افقي اساسې ضریب دې کوم چې په تیر جدول کې وښودل شو‪.‬‬

‫او همدارنګه د زلزلي عمودې ضریب د ډیزاین په چارو کې په الندې ډول په الس راځې‪:‬‬

‫‪∝v = K v . g‬‬ ‫)‪K v = (0.1 − 0.2‬‬ ‫‪K v = 0.15‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪45‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د عمودې تعجیل تاثیر( 𝐯∝()‪:)Effect of vertical acceleration‬‬

‫د عمودې تعجیل له اثره یوه عمودې انرشیایي قوه (‪ ) (inertia force)F =∝ W‬په بند باندې واردیږې چې‬
‫جهت ېې د عمودې تعجیل خالف وې یعنې ‪:‬‬

‫کله چې عمودې تعجیل مخ پورته عمل کوې دغه قوه مخ ښکته عمل کوې چې په دې سره د بند موثر وزن کې‬
‫زیاتوالې راځې او کله چې د عمودې تعجیل جهت مخ ښکته (‪ )downward‬وې نوموړې قوه مخ‬
‫پورته(‪ )Upward‬عمل کوې او د بند د موثر وزن د کمیدو سبب ګرځې په دې صورت کې نوموړې قوه په‬
‫الندې ډول په الس راځې‪:‬‬
‫‪W‬‬
‫= ‪Force = Mass × acceleration‬‬ ‫∝‬
‫‪g v‬‬

‫‪∝v (vertical siesmic coefficient) = k v . g‬‬ ‫)‪; k v = 0.1 − 0.2 (k v = 0.15‬‬

‫‪(W) is the total weight of the dam And (g) is the acceleration due to gravity‬‬
‫‪W‬‬ ‫‪W‬‬
‫‪Weffective of dam = W −‬‬ ‫) ‪∝v = W − × k v × g = W(1 − k v‬‬
‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬

‫د افقي تعجیل تاثیر( 𝐯∝()‪:(Effect of Horizontal acceleration‬‬

‫د زلزلي د قوې له اثره رامنځ ته شوې افقې تعجیل دالندې دوه ډوله قوو د رامنځ ته کیدو سبب ګرځې‪:‬‬

‫د بند په بدنه کې افقې انرشیایي قوه (‪)Horizontal inertia force‬‬ ‫‪.I‬‬

‫د اوبو هایدروډینامیکې قوه(‪)Hydrodynamic pressure of water‬‬ ‫‪.II‬‬

‫پورته قوې په الندې ډول تر مطالعې الندې نیسو‪:‬‬

‫انرشیایې قوه(‪:)Inertia force‬‬ ‫‪.I‬‬

‫انرشیایي قوه د زلزلي له اثره د رامنځ ته شوې تعجیل په مخالف جهت عمل کوې او دالندې رابطي څخه په‬
‫الس راځې‪:‬‬
‫‪W‬‬ ‫‪W‬‬
‫= ‪F = Mass × acceleration = ∝h‬‬ ‫‪. ∝h . g = W. ∝h‬‬
‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪ W‬د بند وزن ‪ g ،‬جاذبوې تعجیل او ‪ ∝h‬د زلزلي افقې ضریب دې‪.‬‬

‫نوموړې قوه د بند د ثقل په مرکز باندې عمل کوې‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪46‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫داوبو هایدروډینامیکې قوه (‪:)Hydrodynamic pressure of water‬‬ ‫‪.II‬‬

‫د زلزلي له اثره د ذخیرې په لور د بند او تهداب افقي تعجیل په اوبو باندې د فشار د واردیدو سبب ګرځې چې‬
‫اوبه نوموړې فشار زغمې‪ .‬هغه قوه چې د نوموړې فشار په مقابل کې د اوبو د کتلې پواسطه واردیږې د اوبو‬
‫د هایدروډینامېکې قوې په نوم یادیږې‪.‬‬
‫د وان کارمن په وینا د هایدروډینامیکې فشار اندازه د الندې رابطې څخه په الس راځې ‪:‬‬
‫‪Pe = 0.555 ∝h w h2‬‬ ‫)‪(Von − Karman farmula‬‬

‫په پورته فرمول کې ‪:‬‬

‫‪ Pe‬هایدروډینامیکې فشار‪ h ،‬داوبو ارتفاع په ذخیره کې ‪ w ،‬د اوبو مخصوصه وزن او ‪ ∝h‬د زلزلي افقې‬
‫ضریب دې‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫) په ارتفاع کې عمل کوې ‪.‬‬ ‫نوموړې قوه د اساس څخه د (‪h‬‬
‫‪3π‬‬
‫د اوبو د سطحي څخه په مختلفو عمقونو کې د زلزلي د افقي تعجیل له مخې د هایدروډینامیکې فشار د شدت‬
‫محاسبې لپاره په ‪1952‬م کال کې زینګر(‪ )Zanger‬هم یو فرمول رامنځ ته کړو چې نوموړې عالم د نورو‬
‫فکتورونو ترڅنګ د بند د مخ میالن هم په پام کې ونیوو چې د هایدروډینامیکې قوې د مقدار معلومولو کې باید‬
‫په پام کې ونیول شې‪:‬‬

‫‪Pey = Cy ∝h w h‬‬ ‫)‪(Zangler`s farmula‬‬

‫‪ Pey‬د اوبو د سطحی څخه د ‪ y‬په عمق کې د هایدروډینامیکې فشار شدت‬
‫‪ h‬د ذخیرې عمق‬
‫‪ w‬د اوبو فې واحد وزن‬
‫‪ ∝h‬د ډیزاین لپاره د زلزلي افقي ضریب دی چې معادله یي مخکې تشریح شوه‬
‫‪ Cy‬د فشار ضریب دی کوم چې د اوبو د سطحې څخه د ‪ y‬په عمق کې د الندې رابطي څخه په الس راځې ‪:‬‬

‫‪Cm y‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬

‫= ‪Cy‬‬ ‫]) ‪[ (2 − ) + √ (2 −‬‬
‫‪2 h‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪h‬‬
‫په پورته رابطه کې ‪:‬‬
‫‪θ‬‬
‫‪ Cm = 0.735‬د هایدروډینامیکې فشار د ضریب اعظمي قیمت دې چې د بند د ‪ U/S‬میالن له مخې ټاکل‬
‫‪900‬‬
‫کیږې‪.‬‬
‫‪ θ‬د بند د مایل مخ او افقي محور ترمنځ زاویه په درجې سره‬
‫‪ y‬د ذخیرې د سطحې څخه تر مورد نظر عمق پورې ژوروالې ‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪47‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫نوټ‪ :‬که د بند دمخ مایل والۍ د ذخیرې د عمق تر نیمایې کم وې په دې صورت کې نوموړۍ مخ مکمل‬
‫عمودې فرضوو یعنې ( ‪ )θ = 900‬په پام کې نیسو او کله چې مایل والی د نیمایي څخه اضافه وې په دې‬
‫صورت میالن د ټول مخ لپاره په پام کې نیسو یعنې که لږ برخه یي عمود هم وې مایله یي فرضوو‪.‬‬

‫د زینګلر په وینا د هایدروډینامیکې فشار اعظمې شدت د الندې رابطي څخه په الس راځې کله چې ‪ y=h‬سره‬
‫شي‪ ،‬یعنې ‪:‬‬
‫‪y = h and Cy = Cm and pe = Cm ×∝h × w × h‬‬
‫د پورتنې اعظمې شدت له مخې د هایدروډینامیکې مجموعې فشار او مومنټ لپاره د زینګلر فرمول په الندې‬
‫ډول دی‪:‬‬
‫‪Pe = 0.726 × pe × h‬‬
‫‪Mh = 0.299 pe . h2‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪48‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د کنګل فشار(‪)Ice Pressure‬‬

‫د کنګل فشار د هغه بندونو د ډیزاین لپاره چې په لوړو ارتفاعاتو او یا په ډیرو یخو منطقو کې جوړیږې ډیر‬
‫مهم فکتور دې ‪ .‬د کنګل ټوټې چې د ذخیري په سطحه رامنځ ته کیږې د حرارت د درجې په تغیر سره انبساط‬
‫(ویلې کیږې) او انقباض کوې ‪ ،‬دا چې د کنګل د انبساط ضریب د کانکریټو د انبساط د ضریب پنځه چنده دې‬
‫نو هغه قوې چې کنګل یې د انبساط له وجهې د بند په مخ(‪ )upstream face‬واردوې بند یې باید د زغملو‬
‫مقاومت ولري‪ .‬د کنګل فشارونه د بند د طول په اوږدو کې په خطي (‪ )linear‬شکل سره تغیر کوې ‪ .‬د کنګل‬
‫قوه د بند پر مخ د ( ‪ )250 kN⁄ 2 -1500kN⁄ 2‬پورې تغیر کوې چې په نورماله شرایطو کې دغه قوه‬
‫‪m‬‬ ‫‪m‬‬
‫( ‪ )500 kN⁄ 2‬په پام کې نیول کیږې‪.‬‬
‫‪m‬‬

‫د څپو فشارونه (‪)Wave pressure‬‬

‫څپې د بادونو له وجهې د ذخیرو په سطحه کې رامنځ ته کیږي او یوه اندازه فشارونه په بند باندې واردوې چې‬
‫د نوموړو څپو د خیز یا لوړوالې له مخې محاسبه کیږې‪ .‬د څپو خیز یا لوړوالې کوالې شو د مولیټور( ‪D.A‬‬
‫‪ )Molitor‬د فرمول څخه په الندې دول الس ته راوړو‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫‪hw = 0.032√V. F + 0.763 − 0.271(F)4 for F < 32 km‬‬

‫‪hw = 0.032√V. F‬‬ ‫‪for F ≥ 32 km‬‬

‫په پورته فرمولونو کې‪:‬‬

‫) ‪ (hw‬له ټیټ ترینې نقطي(‪ )trough‬څخه تر لوړترینې نقطي(‪ )crest‬پورې د څپو خیز یا لوړوالۍ په‬
‫متر(‪ )m‬سره‪.‬‬

‫‪ V‬د باد سرعت دې په ‪ km/hr‬سره‪.‬‬

‫‪ )fetch( F‬مستقیم طول دې چې له پاسه یې د عین سرعت لرونکې باد حرکت کوې په (‪ )km‬سره‪.‬‬

‫د څپو پواسطه د رامنځ ته شوې فشار شدت د څپو د لوړوالې له مخې ټاکل کیږې ‪ ،‬د څپو اعظمي شدت د اوبو‬
‫‪1‬‬
‫د سطحې څخه د ) ‪ ( hw‬په ارتفاع کې رامنځ ته کیږې او د الندې فرمول څخه په الس راځې‪:‬‬
‫‪8‬‬

‫‪t‬‬
‫( ‪pw = 2.4 γw hw‬‬ ‫)‬
‫‪m2‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪49‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪5hw‬‬
‫( په ارتفاع کې‬ ‫د فشار شدت له اعظمې څخه په ترتیب سره پورته او ښکته خواته(تر ‪ trough‬پورې) د )‬
‫‪3‬‬
‫د منحنې (‪ )curvilinear‬په شکل تغیر کوې خو په محاسباتو کې دغه تغیر خطي(‪ )linear‬په پام کې نیول‬
‫کیږې‪ .‬په دې اساس د څپو له اثره مجموعې فشار د فشار د شدت په پام کې نیولو سره په الندې ډول السته‬
‫راوړو‪:‬‬
‫‪1 5‬‬ ‫‪t‬‬
‫× ) ‪Pw = (2.4 γw hw‬‬ ‫) ‪( h‬‬ ‫) (‬
‫‪2 3 w‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪if γw = 1‬‬ ‫;‬ ‫‪Pw = 2 × hw 2‬‬ ‫) (‬
‫‪m3‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪3 hw‬‬
‫( په ارتفاع سره په بند باندې عمل کوې‪.‬‬ ‫پورتنۍ مجموعې فشار د اوبو د سطحې څخه )‬
‫‪8‬‬

‫د ترسباتو فشار(‪)Silt pressure‬‬

‫مخکې وویل شول چې د سیند اوبه له ځان سره رسوبې ذرات ذخیري ته انتقالوې چې د بند تر شا ځاې نیسې‬
‫او د نورو فشارونو تر څنګ په بند باندې فشار واردوې چې د الندې رابطي څخه په الس راځې ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫∅ ‪1 − sin‬‬
‫= ‪Ps‬‬ ‫‪ws hs 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫∅ ‪1 + sin‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪50‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫په پورته فرمول کې ‪:‬‬

‫‪ Ps‬د رسوبي ذراتو مجموعې فشار په بند باندې (‪ )kN/m‬سره ‪.‬‬

‫‪ ws‬د رسوبې ذراتو مخصوصه وزن په ډوب شوې (‪ )submerged‬حالت کې په (‪ )kN/m3‬سره ‪.‬‬

‫‪ hs‬د بند تر شا د رسوبې ذراتو ارتفاع په متر سره ‪.‬‬

‫∅ د رسوباتو د د داخلي اصحکاک زاویه ده‪.‬‬

‫که د بند پورتنې طرف (‪ )upstream side‬مایل وې په دې صورت کې د رسوباتو فشار مخ ښکته هم عمل‬
‫کوې او د بند وزن اضافه کوې ‪ .‬د ډیزاین په چارو کې د ترسباتو د فشار د محاسبې لپاره مختلفو ادارو کار‬
‫کړیدې چې په الندې ډول یي مطالعه کوو‪:‬‬

‫د (‪ )U.S.B.R‬وړاندیز‪:‬‬
‫دغه وړاندیز په اوسني وخت کې په ډیزاین کې منل شویدې ‪ ،‬هغه فشار چې رسوبې ذرات یي په افقي ډول‬
‫‪kg‬‬
‫واردوې د هغه مایع له فشار سره معادل دې چې کثافت یي د اوبو د فشار څخه ) ‪ 360 ( ⁄ 3‬زیات وې او‬
‫‪m‬‬
‫هغه فشار چې رسوبې ذرات یې په عمودې ډول واردوې د هغه مایع سره معادل دې چې کثافت یې د اوبو د‬
‫‪kg‬‬
‫کثافت څخه ) ‪ 920 ( ⁄ 3‬زیات وې بنا ً مجموعې افقې فشار او مجموعې عمودې فشار په الندې ډول په‬
‫‪m‬‬
‫الس راځې ‪:‬‬

‫‪h2‬‬ ‫‪kg‬‬
‫‪Total harizontal pressure = 360 × = 180 × h2‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫‪2‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪h2‬‬ ‫‪kg‬‬
‫‪Total vertical pressure‬‬ ‫‪= 920 × = 460 × h2‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫‪2‬‬ ‫‪m‬‬
‫پورته فشارونه د اوبو د فشار سره جمع کیږې او بیا په مجموعې ډول عمل کوې‪.‬‬

‫د (‪ )I.S: 6512-1972‬وړاندیز‪:‬‬
‫‪ -: )a‬افقې فشار (د اوبو او رسوبې ذراتو فشار) د هغه مایع د فشار سره معادل دې چې‬
‫‪kg‬‬
‫) ‪ 1360 ( ⁄ 3‬کثافت لري‪.‬‬
‫‪m‬‬
‫‪ )b‬عمودې فشار (داوبو او رسوبې ذراتو فشار) د هغه مایع له فشار سره معادل دې چې‬
‫‪kg‬‬
‫) ‪ 1925 ( ⁄ 3‬کثافت لري‪.‬‬
‫‪m‬‬
‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪51‬‬
 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د باد فشار (‪)Wind pressure‬‬

‫د باد فشار یوه کوچنۍ قوه ده او د ډیزاین په چارو کې کله کله په پام کې نیول کیږې ‪ .‬دغه فشار د بند په‬
‫هغه برخه په پام کې نیول کیږې چې مستقیما ً د باد د فشارونو سره په تماس کې وې ‪ .‬نوموړۍ فشارد‬
‫(‪ )100-150 kg/m2‬پوري په پام کې نیول کیږې‪.‬‬

‫د ډیزاین لپاره د قوو ترکیب(‪)combination of forces for design‬‬

‫دا چې په بند باندې ټولې قوې په عین وخت کې عمل نه کوې نو په دې اساس د مناسب ډیزاین لپاره د قوو‬
‫ترکیب په پام کې نیول کیږې‪.‬‬

‫د وزنې بند ډیزاین باید په الندې دواړو حاالتو کې وڅیړل شي‪:‬‬

‫‪ .1‬کله چې ذخیره ډکه وې (‪)Reservoir full case‬‬

‫‪ .2‬کله چې ذخیره تشه وې (‪)reservoir empty case‬‬

‫‪ .1‬د ډکې ذخیرې په حالت کې د بند ډیزاین‪:‬‬

‫کله چې ذخیره ډکه وې هغه عمده قوې چې په بند باندې عمل کوې هغه به د بند وزن ‪ ،‬د اوبو فشارونه ‪ ،‬د‬
‫اساس څخه د اوبو فشار او د زلزلې قوه وې که بند په زلزله خیزه سیمه کې جوړیږې‪ .‬او همدارنګه هغه‬
‫کمکۍ قوې چې په دغه حالت کې په بند عمل قوې هغه به د ترسباتو فشار‪ ،‬د د کنګل فشار او د څپو‬
‫فشارونه وې‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪52‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫په تیوریتیکې ډول فکر ته راځې چې ووایو ددې امکان شته چې پورتنۍ ټولې قوې په یو وخت په بند باندې‬
‫عمل وکړې‪ ،‬خو په عملې ډګر کې د پورتنیو قوو د یو ځاې رامنځ ته کیدو امکان نشته په همدې اساس د‬
‫ډیزاین په چارو کې هغه قوې مطالعه کیږې چې د هغوې د یو ځاې رامنځ ته کیدو امکان زیات وې‪.‬‬

‫د قوو د ترکیب په برخه کې د ‪ U.S.B.R‬ټولنې دوه ترکیبه د ډکې ذخیرې لپاره وړاندې کړیدې چې په الندې‬
‫ډول یې مطالعه کوو‪:‬‬

‫‪ )a‬د (‪ )U.S.B.R‬وړاندیزونه‪:‬‬

‫په بندونو باندې ټولې قوې په یو وخت عمل نه کوې ‪ ،‬هغه قوې چې په یو وخت کې د هغوې د رامنځ ته‬
‫کیدو احتمال ډیر وې د قوو په مختلفو ترکیبونو کې راټولیږې او د هغوې څخه هغه ترکیب د ډیزاین لپاره‬
‫ټاکل کیږې چې له نورو څخه ډیر مضر وې‪ )U.S.B.R( .‬د قوو ترکیب په دوه عمده کټګوریو ویشلۍ دی‪:‬‬

‫‪ .1‬د نورماله قوو ترکیب (‪)Normal load combination‬‬

‫‪ .2‬د اعظمې قوو ترکیب (‪)Extreme Load combination‬‬

‫‪Category‬‬ ‫‪Type‬‬ ‫‪Load combination‬‬ ‫‪Remarks‬‬

‫‪Normal‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪Normal water surface elevation‬‬ ‫‪This type of load combination‬‬
‫‪to be considered Where ice‬‬
‫‪Ice pressure‬‬ ‫‪force may develop.‬‬
‫‪Normal uplift pressure‬‬
‫‪II‬‬ ‫‪Normal water surface elevation‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪load‬‬ ‫‪Earthquake force‬‬
‫‪Silt pressure‬‬
‫‪Normal uplift pressure‬‬
‫‪combination‬‬
‫‪III‬‬ ‫‪Maximum water surface elevation‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪Silt pressure‬‬
‫‪Normal uplift pressure‬‬

‫‪Extreme load‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪Maximum flood water elevation‬‬

‫‪combination‬‬ ‫‪Silt pressure‬‬
‫‪Extreme uplift pressure‬‬
‫‪Note: the design also to be checked for reservoir empty conditions for testing stresses‬‬
‫‪inside the dam and around the opening provided in the body of dam.‬‬

‫‪ )b‬د هندې سټندرد (‪ )I.S‬وړاندیزونه‪:‬‬

‫په هندې سټندرد کې د وزنونه لپاره د ‪ A,B,C,D,E,F,G‬ترکیبونه په پام کې نیول شویدې چې د ډیزاین لپاره‬
‫له ټولو څخه زیات یې په پام کې نیول کیږې‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪53‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د نوموړو ترکیبونو لپاره د (‪ )Irrigation and water power engineering‬کتاب اتم فصل ته مراجعه‬
‫وکړۍ !‬

‫‪ .2‬د تشې ذخیرې په حالت کې د بند ډیزاین‪:‬‬

‫کله چې په ذخیره کې اوبه نه وې په دغه حالت کې د څپو ‪ ،‬کنګل ‪ ،‬هایدروډینامیک او اوبو فشارونه شتون‬
‫نلرې یواځې د بند وزن او د زلزلې قواوې مطالعه کیږې چې دا هم ده حالته لرې‪:‬‬

‫‪ .1‬د تشې ذخیرې په حالت کې د زلزلې د قوې په پام کې نه نیول ‪ :‬د دغه حالت په مطالعه کولو سره د بند‬
‫د مومنټونو دیاګرامونه (‪ )Bending moment diagrams‬ترسیمیږې ترڅو په مورد ضرورت ساحو‬
‫کې د سیخانو اندازه په الس راشي‪.‬‬
‫‪ .2‬د تشې ذخیرې په حالت کې د زلزلې د قوې په پام کې نیول ‪ :‬په دغه حالت کې د بند د وزن سربیره د‬
‫زلزلي له اثره افقي قوه هم په پام کې نیول کیږې تر څو د بند په اساس کې د کشش د رامنځ ته کیدو‬
‫پیښه وڅیړل شي‪.‬‬

‫د تخریب حالتونه (‪)Modes of failure‬‬

‫وزنې بندونه د الندې حاالتو په رامنځ ته کیدو سره تخریبیږې ‪:‬‬

‫چپه کیدنه یا په ‪ toe‬باندې څرخیدل (‪)Overturning or rotation about the toe‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ښوییدنه (‪)Sliding‬‬ ‫‪.2‬‬
‫فشار یا رژیدنه (‪)compression or crushing‬‬ ‫‪.3‬‬
‫د کشش منځ ته راتګ (‪)by development of tension‬‬ ‫‪.4‬‬

‫‪ .1‬چپه کیدنه (‪:)Overturning‬‬

‫د بندونو چپه کیدنه هغه وخت رامنځ ته کیږې کله چې د محصله قوې (‪ )resultant‬خط د بند اساس قطع‬
‫نکړې ددې لپاره چې بند د چپه کیدنې په مقابل کې استوار اوسې باید چې د ساتنې ضریب یي ( ‪Safety‬‬
‫‪ )factor‬یي له ‪ 1.5‬څخه کم نه اوسي چې په الندې ډول یې په الس راوړو‪:‬‬
‫‪∑ Righting moments‬‬ ‫‪MR‬‬
‫= ‪S. F‬‬ ‫=‬ ‫)‪(2 − 3)and must be greater than (1.5‬‬
‫‪∑ Overturning moments MO‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪54‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪ .2‬ښووییدنه (‪:)Sliding‬‬
‫کله چې د بند په قاعده او یا کومه بله برخه(‪ )any other level‬کې ښووییدنه رامنځ ته شي د بند د تخریب سبب‬
‫ګرځې ‪.‬‬

‫د ښوویدنې په مقابل کې د ساتنې ضریب (‪ )Safety factor‬د اصطحکاک د ضریب او د ښوویدنې ضریب له‬
‫نسبت څخه په الس راځې‪ .‬د ټیټو بندونو لپاره د ښوویدنې ضریب او د ښوییدو په مقابل کې د ساتنې ضریب د‬
‫الندې رابطي څخه په الس راځې ‪:‬‬

‫‪∑H‬‬
‫= ‪S. F(Sliding factor) = tan θ‬‬
‫‪∑V‬‬
‫‪μ‬‬ ‫‪μ ∑V‬‬
‫= )‪F. S(Factor of Safety‬‬ ‫=‬ ‫‪>1‬‬
‫‪tan θ‬‬ ‫‪∑H‬‬

‫‪ ∑ H‬د هغه افقې قوو مجموعه ده چې غواړې بند وښویوې‪.‬‬

‫‪ ∑ V‬د هغه عمودې قوو مجموعه ده چې غواړې بند پر ځاې پاتې شي‪.‬‬

‫‪ μ‬د اصطحکاک ضریب دې چې قیمت یې د(‪ )0.65-0.75‬پوري تغیر کوې‪.‬‬

‫‪ .1‬د اضافې فشار له وجهې تخریب (‪-:)Compression or crushing‬‬

‫بندونه کیداې شي ددوې د موادو د تخریب له مخې تخریب شي یعنې کله چې د کانکریټو فشارې‬
‫تشنجات(‪ )Compressive stresses‬له مجازي تشنجاتو(‪ )Allowable stresses‬څخه زیات شي کانکریټ‬
‫رژیږې(‪ )Crushing‬او باالخره بند تخریبیږې‪.‬‬

‫د بند په قاعده کې دنارملې تشنجاتو تحول د الندې رابطي څخه په الس راځې‪:‬‬

‫‪Normal stress = direct stress + Bending stress‬‬

‫‪Pn = Pd + Pb‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪∑V‬‬ ‫‪∑V‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪∑V.e‬‬
‫= ‪Direct stress‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪Bending Stress = ±‬‬ ‫‪y=± 2‬‬
‫‪A b×1‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪b ⁄‬‬
‫‪6‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪55‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪∑V‬‬ ‫‪6e‬‬ ‫‪∑V‬‬ ‫‪6e‬‬ ‫‪∑V‬‬ ‫‪6e‬‬

‫= ‪Pn = Pmax‬‬ ‫= ‪[1 ± ] ; Pmax‬‬ ‫= ‪[1 + ] and Pmin‬‬ ‫] ‪[1 −‬‬
‫‪min‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫نوټ‪ -:‬نارملې فشار په هغه طرف کې اعظمي دې کوم طرف ته چې محصله فشار نږدې وې یعنې ‪:‬‬

‫‪ -: )a‬کله چې ذخیره ډکه وې محصله فشار دتماس ښکتنۍ نقطي(‪ )Toe‬سره نږدې وې بنا ً اعظمې‬
‫نارملې تشنج هم په (‪ )Toe‬کې رامنځ ته کیږې‪.‬‬
‫‪ )b‬کله چې ذخیره خالې وې په دې صورت کې محصله فشار د تماس پورتنۍ نقطي(‪ )Heel‬سره نږدې‬
‫وې بنا ً اعظمي نارملې تشنج هم په (‪ )Heel‬کې رامنځ ته کیږې‪.‬‬

‫ددې لپاره چې د بند مواد تخریب نشې (کانکریټ ونه رژیږې) نو اعظمي نارملې تشنجات باید د مجازی تشنجاتو‬
‫څخه کوچنې اوسې یعنې‪:‬‬
‫‪∑V‬‬ ‫‪6e‬‬
‫= ‪Pmax‬‬ ‫‪[1 + ] ≤ f‬‬ ‫)‪f(allowable compressive stress‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪kN‬‬
‫‪ )f = 3000‬او مجازې کششي تشنج‬ ‫د کانکریټو لپاره مجازې فشارې تشنج ( ‪= 30 kg/cm2‬‬
‫‪m2‬‬
‫‪kN‬‬
‫‪ (f = 500‬په پام کې نیول کیږي‪.‬‬ ‫( ‪= 5 kg/cm2‬‬
‫‪m2‬‬

‫‪ .2‬د بند په بدنه کې د کشش د رامنځ ته کیدو له وجهې د بند تخریب (‪-:)Tension‬‬
‫د اچې کانکریټ د کشش په مقابل کې مقاومت نلرې نو بنا ً د بند په بدنه کې باید په هیڅ صورت سره کششې‬
‫تشنجات (‪ )tensile stresses‬رامنځ ته نشې (‪ )Pmin ≥ 0‬ځکه دغه چاره د بند په بدنه کې د درزونو د‬
‫رامنځ ته کیدو سبب ګرځې‪ .‬البته ددې لپاره چې د ډیرو لوړو ارتفاع لرونکو بندونو اقتصادېتوب په پام کې نیول‬
‫شوې اوسي د نوموړو بندونو لپاره تر (‪ )5 kg/cm2‬کششې تشنجاتو ته اجازه ورکول کیږې‪.‬‬

‫د پورته رابطو په پام کې نیولو سره ددې لپاره چې په بند کې منفې تشنجات(کششې تشنجات) رامنځ ته نشې نو‬
‫‪b‬‬
‫محصله فشار باید اساس په داسې ځاې (‪ )middle third‬کې قطع کړې تر څو ( < ‪ )e‬په الس راشې‪.‬‬
‫‪6‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪56‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫عمده او عرضي تشنجات (‪)Principal and Shear stress‬‬

‫عمده تشنج (‪:)Principal stress‬‬
‫د نارملې تشنج شدت(‪ )Pn‬چې مخکې مو مطالعه کړو په حقیقت کې هغه اعظمې او اصغرې تشنج ندې چې‬
‫امکان لري د بند د بدنې په کومه برخه کې رامنځ ته شې یعنې د نارملې فشار اعظمې اندازه په حقیقت کې د‬
‫هغه عمده تشنج (‪ )Major Principal stress‬او د نارملې فشار اصغرې اندازه په حقیقت کې د هغه عمده‬
‫تشنج (‪ )Minor Principal stress‬څخه عبارت ده چې د تشنجاتو په عمده مستوې (‪ )Principal plane‬کې‬
‫منځ ته راځې ‪ ،‬چې په الندې ډول یې مطالعه کوو‪:‬‬
‫کله چې ذخیره ډکه وې اعظمې نارملې تشنج ( ‪ )Pmax‬چې مخکې مو مطالعه کړو ‪ Toe‬ته په نږدې برخه کې‬
‫منځ ته راځې‪ ،‬د عمده تشنج د منځ ته راتلو امکان په همدې برخه کې ډیر دې بنا َ د نوموړې عمده تشنج د الس‬
‫ته راوړلو لپاره د ‪ toe‬په برخه کې د بند د بدنې یوه کوچنۍ برخه د ‪ ABC‬په پام کې نیسو‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪57‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫داچې نوموړې برخه ډیره کوچنۍ ده په هغې باندې د تشنجاتو عمل یوشان (‪ )uniform‬په پام کې نیسو‪.‬‬

‫فرضوو چې د بند ښکتنۍ مخ (‪ )D/S face‬د عمودې محور سره د )∝) زاویه جوړوې او داچې په همدې مخ‬
‫باندې د ښکتنیو اوبو(‪ )Tail water‬فشار په عمودې ډول واردیږې او کوم عرضي تشنج هم شتون نلري نو بنا ُ‬
‫نوموړې مخ یوه عمده مستوې ده چې د بلې مستوې سره په قایمه زاویه واقع کیږې ‪.‬‬
‫د ‪ BC‬مستوې چې د ‪ AB‬مستوې سره قایمه زاویه جوړوې هم یوه عمده مستوې ده ‪ ،‬هغه عمده تشنج چې په‬
‫نوموړې منحنې کې منځ ته راځې (‪ )σ‬فرضوو او په الندې ډول یي الس ته راوړو‪:‬‬
‫فرضوو چې ‪:‬‬
‫)‪P̀ (Pressure intensity of tail water‬‬
‫)‪Pn (intensity of vertical stress or normal stress‬‬
‫)‪σ (Intensity of principal stress‬‬
‫)‪ds , dr , db (length of face AB, BC, CA respectively‬‬
‫پوهیږو هغه قوې چې په کوچنۍ ټوټې په واحد د طول کې عمل کوې هغه به عبارت وې له ‪:‬‬
‫‪P̀. ds , Pn . db‬‬ ‫‪, σ. dr‬‬
‫که د قوو مجموعه په عمودې جهت په الس راوړو وبه لروچې‪:‬‬
‫‪P̀ds sin ∝ + σdr cos ∝ = Pn db‬‬
‫له بلې خوا لرو چې ‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪58‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪ds‬‬ ‫‪dr‬‬
‫∝ ‪= sin‬‬ ‫∝ ‪= cos‬‬
‫‪db‬‬ ‫‪db‬‬
‫په نتیجه کې ‪:‬‬
‫)‪σ = Pn . sec ∝2 − P̀ . tan ∝2 … … . . (i‬‬
‫‪ Pn‬په اساس کې نارملې تشنج چې مخکې مو مطالعه کړو‪.‬‬
‫̀‪ P‬د هغه اوبو د فشار شدت دې چې د بند په ښکتنۍ برخه کې والړې دې یعنې ‪P̀ = w × h̀ :‬‬
‫∝ هغه زاویه ده چې ښکتنې مایل مخ یې د عمودې محور سره جوړوې‪.‬‬
‫‪ σ‬د هغه عمده تشنج څخه عبارت دې چې د بند په بدنه کې د رامنځ ته کیدو احتمال لري او هغه وخت اعظمې‬
‫قیمت اختیاروې چې د بند په ښکتنۍ برخه کې اوبه موجودې نه وې یعنې‪:‬‬
‫(‪for )P̀ = 0‬‬ ‫‪σmax at Toe = Pn . sec ∝2‬‬

‫دا چې د (‪ )sec ∝2 ≥ 0‬بنا ً هغه عمده تشنج چې د بند په بدنه کې منځ ته راځې د ( ‪ )Pmax‬څخه لوې په الس‬
‫راځې چې باید د بند د موادو د مجازي تشنج (‪ )Allowable compressive stress‬څخه زیات نه اوسې‪.‬‬
‫(‪ )i‬رابطه یوه عمومې رابطه ده او د ‪ U/S‬لپاره هم په پام کې نیول کیږې یعنې‪:‬‬

‫)‪σat Heel = Pn . sec ∝2 − P . tan ∝2 (P − water pressure intensity‬‬

‫اوس که د زلزلي اثر د ذخیرې له لوري په بند باندې په پام کې ونیسو په دې صورت کې عمده تشنجات په‬
‫‪ Heel‬او ‪ Toe‬کې په الندې ډول الس ته راځې ‪:‬‬

‫‪σat Toe = Pn . sec ∝2 − (P − P̀e ) tan ∝2‬‬

‫‪σat Heel = Pn . sec θ2 − (P + Pe ) tan θ2‬‬

‫‪where‬‬ ‫‪P̀e is hydrodynamic pressure due to tail water and‬‬

‫‪Pe is the hydrodynamic pressure of water‬‬
‫‪θ angle which upstream face makes with vertical axis‬‬

‫عرضي تشنج (‪:)Shear stress‬‬

‫عرضي تشنج د عرضي قوو په مقابل کې په افقې مسیر منځ ته راځې ‪ .‬د عرضي تشنج د ترالسه کولو لپاره د‬
‫تیر شکل له مخې په افقې جهت ټولې قوې سره جمع کوو یعنې ‪:‬‬
‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪59‬‬
 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪σdr sin ∝ − P̀ds cos ∝ = τ db‬‬

‫‪ds‬‬ ‫‪dr‬‬
‫∝ ‪= sin‬‬ ‫∝ ‪= cos‬‬
‫‪db‬‬ ‫‪db‬‬
‫∝ ‪τ = (Pn − P̀) tan‬‬
‫پورتنۍ رابطه یواځې د ښکتنۍ برخې(‪ )D/S‬لپاره ده ‪ ،‬د پورتنۍ برخې (‪ )U/S‬لپاره د عرضې تشنج مقدار له‬
‫پورتنۍ رابطې څخه په الس راځې خو ددغه تشنج جهت د تیر عرضې تشنج د جهت خالف وې یعنې‪:‬‬
‫∝ ‪τ = −(Pn − P) tan‬‬
‫که د ذخیري له لوري د زلزلي اثر په بند باندې په پام کې ونیسو په دې صورت کې په ‪ Toe‬او ‪ Heel‬کې د‬
‫عرضي تشنج مقدار په الندې ډول الس ته راوړو‪:‬‬
‫∝ ‪τat Toe = (Pn − (P̀ − P̀e ) tan‬‬
‫‪τat Heel = −(Pn − (P + Pe ) tan θ‬‬
‫د وزنې بندونو د موادو کیفیت او مقاومت( ‪Quality and strength of‬‬
‫‪)concrete/masonry‬‬
‫د هندې سټندرد مطابق دهغه موادو مقاومت چې وزنې بندونه ورڅخه جوړیږې باید د هغه تشنجاتو څخه په یوه‬
‫محفوظه اندازه زیات وې چې د بند په بدنه کې منځ ته راځې‪ .‬د هغه موادو مقاومتونه چې وزني بندونه ورڅخه‬
‫جوړیږې په الندې ډول مطالعه کوو‪:‬‬

‫‪ )a‬فشارې مقاومت(‪-:)compressive strength‬‬

‫د هندې سټندرد مطابق د وزني بندونو په بدنه کې اعظمي منځ ته راتلونکې فشارې تشنج باید له ‪70‬‬
‫‪ kg/cm2‬څخه اضافه نشې ‪.‬‬

‫د کانکریټو او سنګ کارۍ فشارې مقاومت چې وزنې بندونه ورڅخه جوړیږې په الندې ډول مطالعه کوو‪:‬‬

‫کانکریټ (‪:)Concrete‬‬ ‫‪.I‬‬

‫د کانکریټو فشارې مقاومت په البراتوار کې د نوموړو کانکریټو د (‪ )15cm x 30 cm‬استوانوې نمونو څخه په‬
‫الس راځې‪ .‬د کانکریټو مقاومت وروسته له یو کال څخه باید د بند په بدنه کې د منځ ته راغلې اعظمې تشنج‬
‫څلورچنده او یاهم ‪ 140 kg/cm2‬وې(هر یو چې زیات وو)‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪60‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫سنګ کارې (‪:)masonry‬‬ ‫‪.II‬‬

‫د سنګ کارۍ فشارې مقاومت په البراتوار کې د نوموړو موادو د (‪ )45cm x 90 cm‬استوانوې نمونو او یا‬
‫هم د (‪ ) 75cm‬ابعادو لرونکې مکعبونو څخه په الس راځې‪ . .‬د سنګ کارۍ فشارې مقاومت وروسته له یو کال‬
‫‪ 125 kg/cm2‬وې(هر یو چې‬ ‫څخه باید د بند په بدنه کې د منځ ته راغلې اعظمې تشنج پنځه چنده او یاهم‬
‫زیات وو)‪.‬‬

‫‪ )b‬کششې مقاومت(‪:)tensile strength‬‬

‫که څه هم کانکریټ او سنګ کاري یوه اندازه کششې مقاومت لرې خو محاسبه یې مشکله او احتمالې ده‪ .‬د‬
‫کشش له وجهې په بندونو کې درزونه (‪ )cracking‬منځ ته راځې چې ځینې وختونه بند له خطر سره مخامخ‬
‫کوې بنا ً الندې ټکې باید په پام کې ونیول شي‪:‬‬

‫د بند په ‪ U/S‬کې په هیڅ صورت سره باید کشش رامنځ ته نشې حتی که د ستاتیکې قوو سربیره د‬ ‫‪.I‬‬
‫زلزلي قوه هم په بند باندې عمل وکړې‪.‬‬
‫کوچنې اندازه کشش ته په ‪ D/S‬کې اجازه ورکول کیږې ځکه دغه کشش هغه وخت منځ ته راځې‬ ‫‪.II‬‬
‫کله چې ذخیره خالې وې(‪)Reservoir empty condition‬‬

‫د وزنې بندونو د استواری څیړنه(‪)Stability analysis‬‬

‫د وزنې بندونو استواري د مختلفو میتودونو په مرسته څیړل کیږې چې عبارت دې له‪:‬‬

‫جاذبوې یا دوه بعدې میتود (‪)Gravity or two dimensional method‬‬ ‫‪.1‬‬

‫‪ )a‬ګرافیکې طریقه (‪)graphical method‬‬
‫‪ )b‬تحلیلې میتود (‪)analytical method‬‬
‫‪Trial load twist method‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪Slab analog method‬‬ ‫‪.3‬‬
‫‪Lattice analog method‬‬ ‫‪.4‬‬
‫‪Experimental method‬‬ ‫‪.5‬‬
‫‪Direct method )a‬‬
‫‪Indirect method )b‬‬

‫له پورته میتودونو څخه په جاذبوې میتود کې د تحلیل طریقه په الندې ډول تر مطالعې الندې نیسو‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪61‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫په جاذبوې میتود کې د تحلیل طریقه (‪)Analytical method‬‬

‫د تحلیل د میتود پواسطه د وزنې بندونو د استواری د تحلیل لپاره په الندې ډول عمل کوو‪:‬‬

‫د بند د واحد طول (‪ )Unit length‬لپاره ټولې هغه قوې چې په عمودې ډول په بند عمل کوې په الس‬ ‫‪.1‬‬
‫راوړو لکه د بند وزن ‪ ،‬د هغه اوبو وزن چې د مایلې برخې له پاسه واقع دې‪ ،‬د اساس څخه د اوبو فشار او‬
‫د زلزلي انرشیایې قوه د عمودې تعجیل له اثره‪ .‬د الس ته راغلو قوو الجبرې مجموعه (‪ )∑ V‬محاسبه کوو‪.‬‬
‫د افقي قوو الجبري مجموعه (‪ )∑ H‬او د هایدروډینامیکې فشار له اثره قوه په الس راوړو‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫د چپه کوونکو مومنټونو (‪ )Overturning moments‬مجموعه( ‪ ، )∑ MO‬د ساتونکو مومنټونو‬ ‫‪.3‬‬
‫(‪ )Stabilizing moments‬مجموعه( ‪ )∑ MO‬او د ټولو مومنټونو مجموعه( ‪)∑ M = ∑ MR − ∑ MO‬‬
‫نظر ‪ Toe‬ته په الس راوړو‪.‬‬
‫د محصله فشار د تقاطع نقطع د بند د ښکتنې عرض سره په الس راوړو چې د ‪ Toe‬څخه د )̅̅̅‬
‫‪ (X‬په فاصله‬ ‫‪.4‬‬
‫کې واقع ده او داسې په الس راځې ‪:‬‬
‫‪∑M‬‬
‫= ̅‪x‬‬
‫‪∑V‬‬
‫د محصله فشار عین المرکزیت(‪ )e‬په الس راوړو‪:‬‬ ‫‪.5‬‬
‫‪b‬‬
‫̅‪e = − x‬‬ ‫)‪; b(base width of the section‬‬
‫‪2‬‬
‫د عین المرکزیت له مخې د بند په اساس کې نارملې تشنجات په الس راوړو‪:‬‬ ‫‪.6‬‬
‫‪∑V‬‬ ‫‪6e‬‬
‫= ‪Pn‬‬ ‫) ‪(1 ±‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫په ‪ Toe‬او ‪ Heel‬کې عمده تشنجات (‪ )Principal Stresses‬او عرضي تشنجات (‪ )Shear stresses‬په‬ ‫‪.7‬‬
‫الس راوړو‪.‬‬
‫د چپه کیدو په مقابل کې د ساتنې ضریب په الس راوړو‪:‬‬ ‫‪.8‬‬
‫‪∑ MR‬‬
‫= ‪F. S.‬‬
‫‪∑ MO‬‬
‫د الندې فرمولونو په مرسته د ښوییدنې په مقابل کې د ساتنې ضریب په الس راوړو‪:‬‬ ‫‪.9‬‬

‫‪μ∑V‬‬
‫‪I.‬‬ ‫= ‪Sliding factor‬‬ ‫‪∑H‬‬
‫‪μ ∑ V + bq‬‬
‫‪II.‬‬ ‫= ‪Shear friciton factor‬‬ ‫‪∑H‬‬

‫په پورته طریقه باندې د ال ښه پوهیدلو لپاره )‪ (۳.۱‬مثال تر مطالعې الندې نیسو !‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪62‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫مثال‪ :‬د یو کانکریټې بند مقطع په الندې شکل کې ښودل شویده ‪ ،‬د نوموړې بند استواري په الندې شرایطو کې‬
‫مطالعه کړۍ؟‬

‫د بند استواري یواځې د ډکې ذخیري په حالت کې مطالعه کړۍ ‪.‬‬ ‫‪.I‬‬
‫یواځې د زلزلې د افقي تعجیل تاثیر په بند باندې په پام کې ونیسۍ داسې چې ‪:‬‬ ‫‪.II‬‬
‫‪kg‬‬
‫‪∝h = 0.1‬‬ ‫‪and Cm = 0.735 Wc = 2400 3 ,‬‬
‫‪m‬‬
‫‪kg‬‬ ‫‪2‬‬
‫= )‪Ww = 1000 3 , Uplift pressure coefficeint(c‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪kg‬‬ ‫‪kg‬‬
‫‪fcompression‬‬ ‫‪concrete‬‬ ‫‪= 30‬‬ ‫‪ftensile‬‬ ‫‪concrete‬‬ ‫‪= 4.2‬‬
‫‪cm2‬‬ ‫‪cm2‬‬
‫حل ‪ :‬د نوموړې بند د استوارۍ د تحلیل لپاره د دوه بعدې میتود څخه چې مخکې مو مطالعه کړو استفاده کوو‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪63‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫په بند باندې د اوبو فشارونه (د مایلې برخې د پاسه د اوبو وزن ‪ ،‬هایدروستاتیکې فشار او د اساس څخه د اوبو‬
‫فشار) او همدارنګه د زلزلي د افقي تعجیل له اثره فشارونه (انرشیایې قوه او هایدروډینامیکې فشارونه) محاسبه‬
‫قوو‪ ،‬د نوموړو قوو د عمل نقطي په الس راوړو او بیا نظر ‪ Toe‬ته د نوموړو قوو مومنټونه په الس‬
‫راوړو(محاسبه په راتلونکې جدول کې ځاې پر ځاې شویده)‪.‬‬

‫د تشنجاتو محاسبه (‪-:)calculation of stresses‬‬

‫د تشنجاتو د محاسبې لپاره ترټولو د مخه د محصله فشار د عمل نقطه (په کومه نقطه کې چې محصله فشار‬
‫اساس قطع کوې) په الس راوړو‪:‬‬
‫‪∑ M 115.87 x 106‬‬
‫= ̅‪x‬‬ ‫=‬ ‫)‪= 19.27 m (acting point distance from toe‬‬
‫‪∑ V 6010.8 x 103‬‬
‫اوس نو کوالې شو د محصله فشار عمل نقطي لرې والۍ(عین المرکزیت (د اساس د نیماېې څخه په الس‬
‫راوړو‪:‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪73.1‬‬
‫=‪e‬‬ ‫= ̅‪− x‬‬ ‫‪− 19.27 = 17.28 m‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪64‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪65‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫په اساس کې نارملې تشنجات‪:‬‬

‫‪∑V‬‬ ‫‪6e‬‬ ‫‪6010.8 x 103‬‬ ‫‪6 . 17.28‬‬
‫‪Pn = Pmax‬‬ ‫=‬ ‫= ] ‪[1 ±‬‬ ‫‪[1 ±‬‬ ‫]‬
‫‪min‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪73.1‬‬ ‫‪73.1‬‬
‫دا چې د ډکې ذخیري په حالت کې محصله فشار ‪ Toe‬ته نږدې واقع کیږې بنا ً اعظمي نارملې تشنج هم په ‪Toe‬‬
‫منځ ته راځې یعنې‪:‬‬
‫‪Kg⁄‬‬ ‫‪Kg‬‬
‫‪Pmax(Toe) = 1.98 x 105‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪= 19.8 ⁄ 2‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪cm‬‬
‫‪Kg‬‬ ‫‪Kg‬‬
‫)‪Pmax(Heel‬‬ ‫)‪= −0.345 x 105 ⁄ 2 = −3.45 ⁄ 2 (tensile stress‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪cm‬‬
‫عمده تشنجات (‪ -:)Principal stresses‬د نارملې تشنجاتو په پام کې نیولو سره په اساس کې عمده نارملې‬
‫تشنجات په الندې ډول په الس راوړو‪:‬‬
‫‪Ṕ = Pe = 0 bcouse there is no tail water‬‬
‫‪Kg‬‬
‫‪Pn = Pmax(Toe) = 19.8 ⁄ 2‬‬
‫‪σat Toe‬‬ ‫= ‪= Pn sec φ − (Ṕ − Ṕe ) tan φ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪cm‬‬
‫‪2‬‬
‫‪√0.72 + 12‬‬
‫( = ‪sec φ2‬‬ ‫‪) = 1.49‬‬
‫{‬ ‫‪1‬‬ ‫}‬
‫‪Kg⁄‬‬ ‫‪Kg‬‬
‫‪σat Toe = Pn sec φ2 = 19.8 x 1.49 = 29.5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪< f = 30 ⁄ 2‬‬
‫‪cm‬‬ ‫‪cm‬‬
‫دا چې په اساس کې منځ ته راتلونکۍ تشنج د کانکریټو د مجازي فشاري تشنج څخه کم دې بنا ً بند د فشار په‬
‫مقابل کې محفوظ یعنې په (‪ )Overstressing‬کې نه تخریبیږې‪.‬‬
‫‪σat Heel = Pn sec θ2 − (P + Pe ) tan θ2‬‬
‫‪Kg⁄‬‬
‫‪P = w x H = 1000 x 89 = 8.9‬‬
‫‪cm2‬‬
‫‪Kg⁄‬‬
‫‪Pe = Cm ∝h w H = 0.73 x 0.1 x 1000 x 89 = 0.65‬‬
‫‪cm2‬‬
‫‪Kg‬‬
‫‪Pn = Pmin(Heel) = −3.45 ⁄ 2‬‬
‫=‬ ‫‪cm‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪√282 + 82‬‬
‫( = ‪sec θ‬‬ ‫‪) = 1.08‬‬
‫‪28‬‬
‫‪8 2‬‬
‫‪2‬‬
‫{‬ ‫‪tan θ = ( ) = 0.08‬‬ ‫}‬
‫‪28‬‬
‫‪Kg‬‬ ‫‪Kg‬‬
‫‪= −3.45 x 1.08 − (8.9 + 0.65)0.08 = −4.95 ⁄ 2 > ft = 4.2 ⁄ 2‬‬
‫‪cm‬‬ ‫‪cm‬‬
‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪66‬‬
 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫عمده کششې تشنجات د کانکریټو د مجازي کششي تشنجاتو څخه زیات شول بنا ُ نوموړۍ بند په کشش کې‬
‫محفوظ ندی بلکې تخریبیږې‪.‬‬
‫د ښوییدو په مقابل کې د بند استوارې‪:‬‬
‫) ‪μ ∑ V 0.75(6010.8 x 103‬‬
‫= ‪F. S‬‬ ‫=‬ ‫‪= 0.877 < 1‬‬
‫‪∑H‬‬ ‫‪5138 x 103‬‬
‫دا چې د ښوییدو په مقابل کې د ساتنې ضریب له واحد څخه کوچنۍ دۍ بنا ً نوموړۍ بند په ښوییدو کې هم‬
‫محفوظ ندۍ‪.‬‬
‫د چپه کیدو په مقابل کې د بند استوارې‪:‬‬
‫‪∑ MR 377.72 x 106‬‬
‫= ‪F. S‬‬ ‫=‬ ‫‪= 1.44 < 1.5‬‬
‫‪∑ MO 261.85 x 106‬‬
‫د چپه کیدو په مقابل کې د ساتنې ضریب هم له مجاز حد(‪ )1.5‬څخه کوچنۍ دۍ بنا ً بند د چپه کیدو په مقابل کې‬
‫هم محفوظ ندۍ‪.‬‬

‫مثال‪ :‬د وزنې بند مقطع په الندې ډول در کړل شویده د نوموړې بند استواري په الندې حاالتو کې وڅیړی؟‬

‫‪ )a‬د بند استوارې د ډکې ذخیري او خالې ذخیري لپاره مطالعه کړۍ ‪ ،‬د زلزلي له قوو څخه تیر شۍ او د‬
‫اساس فشار مناسبه اندازه په پام کې ونیسي په هغه صورت کې چې د ‪ U/S‬څخه په ‪ 6.5m‬مصافه کې‬
‫د ډراینیج پایپونه په پام کې نیول شوې وې او په ‪ D/S‬کې اوبه شتون ونلري‪.‬‬
‫‪ )b‬اوس د زلزلې قوه هم په پام کې ونیسۍ چې ضریب یې (‪ )∝= 0.10 g‬وې او د بند استواري وڅیړۍ‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪67‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫حل‪:‬‬

‫‪ )a‬د بند داستواری تحلیل بدون له دې چې د زلزلې د قوې تاثیر په پام کي ونیسو ( ‪Stability analysis‬‬
‫‪)not considering seismic forces‬‬
‫‪ .I‬اول حالت (د خالې ذخیرې حالت) ‪Empty reservoir condition‬‬

‫په دغه حالت کې په بند باندې یواځې یوه قوه (د بند خپل وزن) عمل کوې په دې حالت کې د اساس څخه د‬
‫اوبو د فشار اندازه صفر ده (ځکه په ذخیره کې اوبه شتون نلري)‪ .‬د قوو محاسبه په جدول کې ترسره‬
‫شویده د استوارۍ د څیړلو لپاره په الندې ډول عمل کوو‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪68‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د محصله فشار موقعیت له ‪ Toe‬څخه ‪:‬‬

‫‪∑ M1 145460‬‬
‫= ̅‪x‬‬ ‫=‬ ‫‪= 33.5 m‬‬
‫‪∑ V1‬‬ ‫‪4347‬‬
‫د محصله فشار عین المرکزیت یا د نیمایي عرض څخه فاصله‪:‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪52.5‬‬
‫= ̅‪e = − x‬‬ ‫‪− 33.5 = −7.25 m‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫منفې عالمه په دې معنی ده چې محصله فشار په داخلې دریمه(‪ )inner third‬کې واقع کیږې یا د عرض د‬
‫نیماېې چپ طرف ته واقع کیږې‪.‬‬

‫په اساس کې نارملې تشنجات په الس راوړو‪:‬‬

‫‪∑V‬‬ ‫‪6e‬‬ ‫‪4347‬‬ ‫)‪6 (−7.25‬‬
‫= ‪Pn = Pmax‬‬ ‫= ] ‪[1 ±‬‬ ‫‪[1 ±‬‬ ‫‪] = 82.8 ± 68.61‬‬
‫‪min‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪52.5‬‬ ‫‪52.5‬‬
‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪69‬‬
 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪Pmax = 151.4 tonnes⁄ 2‬‬ ‫‪occurs at heel becouse the resultant is near to heel‬‬
‫‪m‬‬
‫‪Pmin = 14.19‬‬ ‫‪tonnes‬‬‫‪⁄m2‬‬ ‫‪at toe‬‬

‫دا چې په دواړو برخو کې تشنجات مثبت په الس راغلل بنا ً د بند په بدنه کې کشش نه رامنځ ته کیږې‪.‬‬

‫اوس په اساس کې عمده تشنجات(‪ )Principal stresses‬او عرضي تنشجات (‪ )Shear stresses‬په الس‬
‫راوړو‪:‬‬
‫‪0.7‬‬
‫‪σat Toe = Pn sec ∅2‬‬ ‫= ∅ ‪tan‬‬ ‫‪; ∅ = 350 sec 352 = 1.49‬‬
‫‪1‬‬
‫‪σat Toe = Pmin sec ∅2 = 14.19 × 1.49 = 21 tonnes⁄ 2‬‬
‫‪m‬‬
‫‪3.5‬‬
‫‪σat Heel = Pn sec α2‬‬ ‫= ‪tan α‬‬ ‫‪; α = 5.710 sec 5.712 = 1.01‬‬
‫‪35‬‬
‫‪σat Heel = Pmax sec α2 = 151.5 × 1.01 = 153 tonnes⁄ 2‬‬
‫‪m‬‬
‫لیدل کیږې چې په اساس کې اعظمې تشنجات د کانکریټو د مجازې تشنج( ‪ )300 t⁄ 2‬څخه کوچنې دې‬
‫‪m‬‬
‫بنا ً بند په فشار کې هم نه تخریبیږې‪.‬‬

‫په اساس کې عرضې تشنجات (‪:)shear stresses‬‬

‫‪τat Toe = Pn tan ∅ = 14.19 × 0.7 = 9.94 tonnes⁄ 2‬‬

‫‪m‬‬
‫‪τat Heel = −Pn tan α = 14.19 × 0.1 = −1.42 tonnes⁄ 2‬‬
‫‪m‬‬
‫د ښووییدو او چپه کیدو په مقابل کې استوارې‪:‬‬

‫په یاد ولرۍ چې بند د افقي قوو له اثره چپه او ښوییږې او دا چې د تشي ذخیري په حالت کې افقي قوې‬
‫(یواځې د زلزلي انرشیایې قوه) نسبت ساتونکو قوو ته ډیرې کوچنۍ وې نو بند همیشه د ښووییدو او چپه‬
‫کیدو په مقابل کې محفوظ وې‪.‬‬

‫د ډکې ذخیرې حالت (‪)Full reservoir condition‬‬ ‫‪.II‬‬

‫د ‪ ∑ V3‬او ‪ ∑ M3‬قیمتونه په جدول کې تر السه شوېدې ‪ ،‬د ‪ Toe‬څخه د محصله فشار د تقاطع نقطه په‬
‫الندې ډول الس ته راوړو‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪70‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪∑ M3 66120‬‬
‫= ̅‪x‬‬ ‫=‬ ‫‪= 17.92 m‬‬
‫‪∑ V3 3690.5‬‬

‫د محصله فشار عین المرکزیت یا د نیمایي عرض څخه فاصله‪:‬‬

‫‪b‬‬ ‫‪52.5‬‬
‫= ̅‪e = − x‬‬ ‫‪− 17.92 = 8.33 m‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫په اساس کې نارملې تشنجات ‪:‬‬
‫‪∑ V3‬‬ ‫‪6e‬‬ ‫‪3690.5‬‬ ‫)‪6 (8.33‬‬
‫= ‪Pn = Pmax‬‬ ‫= ] ‪[1 ±‬‬ ‫‪[1 ±‬‬ ‫‪] = 70.3 ± 66.92‬‬
‫‪min‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪52.5‬‬ ‫‪52.5‬‬

‫‪Pmax = 137.22 tonnes⁄ 2‬‬ ‫‪occurs at Toe becouse the resultant is near to Toe‬‬
‫‪m‬‬
‫‪Pmin = 3.38 tonnes⁄ 2‬‬ ‫‪at Heel‬‬
‫‪m‬‬
‫دا چې په دواړو برخو کې تشنجات مثبت په الس راغلل بنا ً د بند په بدنه کې بیا هم کشش نه رامنځ ته کیږې‪.‬‬

‫په اساس کې عمده نارملې تشنجات‪:‬‬

‫‪σat Toe = Pn sec ∅2‬‬ ‫‪; ∅ = 350 sec 352 = 1.49‬‬

‫‪σat Toe = 137.22 × 1.49 = 204.5 tonnes⁄ 2‬‬

‫‪m‬‬
‫∶ ‪σat Heel = Pn sec α2 − P tan2 α‬‬ ‫‪(tan α)2 = 0.01‬‬ ‫‪sec 5.712 = 1.01‬‬

‫‪σat Heel = 3.38 × 1.01 − 1 x 70(0.01) = 2.7138 tonnes⁄ 2‬‬

‫‪m‬‬
‫په دې صورت کې بیا هم منځ ته راتلونکې تشنجات مثبت او له مجازي تشنج څخه کوچنې دې او بند‬
‫دکشش او فشار په مقابل کې محفوظ دۍ‪.‬‬

‫په اساس کې عرضي تشنجات‪:‬‬

‫‪τat Toe = Pn tan ∅ = 137.22 × 0.7 = 96.05 tonnes⁄ 2‬‬

‫‪m‬‬
‫‪τat Heel = −(Pn − P ∗ ) tan α = −(2.7138 − 70x1) × 0.1 = 6.66 tonnes⁄ 2‬‬
‫‪m‬‬
‫‪tonne‬‬ ‫‪tonne‬‬
‫‪∗ P=w×h=1‬‬ ‫×‬ ‫‪70‬‬ ‫‪m‬‬ ‫=‬ ‫‪70‬‬
‫‪m3‬‬ ‫‪m2‬‬
‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪71‬‬
 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د چپه کیدو په مقابل کې استواري‪:‬‬

‫‪∑ MR 154800‬‬
‫= ‪F. S‬‬ ‫=‬ ‫‪= 1.745 > 1.5 √ safe‬‬
‫‪∑ MO‬‬ ‫‪88680‬‬

‫د ښووییدو په مقابل کې مقاومت‪:‬‬

‫‪μ ∑ V3 0.7 x 3690.5‬‬
‫= ̅‪x‬‬ ‫=‬ ‫‪= 1.055 > 1 √ safe‬‬
‫‪∑ H3‬‬ ‫‪2450‬‬

‫‪ )b‬د بند داستواری تحلیل د زلزلې د قوې تاثیر په پام کي نیولو سره ( ‪Stability analysis by‬‬
‫‪:)considering seismic forces‬‬

‫د زلزلې د قوو تاثیر په خطرناک حالت (‪ )Worst condition‬کې مطالعه کوو یعنې‪:‬‬

‫‪ .1‬د زلزلې د افقي تعجیل جهت د ذخیرې له لوري په پام کې نیسو‪.‬‬

‫‪ .2‬د زلزلي د عمودې تعجیل جهت مخ ښکته نیسو تر څو قوه تخریبوونکې (مخ پورته ) محاسبه‬
‫شي‪.‬‬

‫د زلزلې له قوو څخه عالوه نورې ټولې قوې په مخکینې جدول کې محاسبه شویدې د زلزلي قوې په‬
‫الندې ډول محاسبه قوو‪:‬‬

‫هایدروډینامیکې قوه‪:‬‬

‫د هایدروډینامیکې قوې د محاسبې لپاره د زینګلر له فرمول څخه استفاده کوو‪:‬‬

‫دا چې د ‪ U/S‬مخ میالن د بند تر نیمایې پورې دوام لري کوالې شو له نوموړې میالن څخه صرف نظر‬
‫وکړو( ‪ θ1 = 90o‬په پام کې ونیسو) او یا هم کوالې شو چې نوموړۍ میالن د ټول مخ لپاره په پام کې‬
‫ونیسو او ‪ θ1‬په الندې ډول الس ته راوړو‪:‬‬
‫‪70‬‬
‫= ‪tan θ1‬‬ ‫; ‪= 20 hence‬‬ ‫‪θ1 = 87.14o‬‬
‫‪3.5‬‬
‫‪θ1‬‬ ‫‪87.14o‬‬
‫‪Cm = 0.735‬‬ ‫‪= 0.735‬‬ ‫‪= 0.703‬‬
‫‪90‬‬ ‫‪90‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪72‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫په اساس کې د هایدروډینامیکې فشار شدت لپاره لروچې‪:‬‬

‫‪Pe (intensity) = Cm ∝h w H = 0.703x0.1x1x70 = 4.92 t⁄ 2‬‬

‫‪m‬‬
‫د مجموعې هایدروډینامیکې فشار لپاره لروچې‪:‬‬

‫‪Pe (total pressure) = 0.726xPe xH = 0.726x4.92x70 = 250 tonnes‬‬

‫د هایدروډینامیکې قوې له اثره چې نظر ‪ Toe‬ته کوم مومنټ منځ ته راځې په الندې ډول محاسبه کوو‪:‬‬
‫‪4H‬‬ ‫‪4H‬‬
‫( ‪Me = Pe x‬‬ ‫‪) = 0.726xPe xHx ( ) = 0.3xPe xH 2 = 0.3x4.92x702‬‬
‫‪3π‬‬ ‫‪3π‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪= 7232.4 ⁄ 2 ≅ 7250 ⁄ 2‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪m‬‬
‫د زلزلي د نورو قوو محاسبه مستقیما ً په جدول کې ترسره شویده ‪ ،‬د استوارۍ لپاره بیا هم د تیر په څیر‬
‫عمل کوو‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪73‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫په اساس کې نارملې تشنجات‪:‬‬

‫‪∑ M4 33994.5‬‬
‫= ̅‪x‬‬ ‫=‬ ‫)‪= 10.45 m (acting point distance from toe‬‬
‫‪∑ V4‬‬ ‫‪3255.8‬‬
‫‪b‬‬
‫=‪e‬‬ ‫‪− x̅ = 26.25 − 10.45 = 15.80 m‬‬
‫‪2‬‬
‫‪∑V‬‬ ‫‪6e‬‬ ‫‪3255.8‬‬ ‫‪6 . 15.80‬‬
‫= ‪Pn = Pmax‬‬ ‫= ] ‪[1 ±‬‬ ‫‪[1 ±‬‬ ‫]‬
‫‪min‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪52.5‬‬ ‫‪52.5‬‬
‫دا چې د ډکې ذخیري په حالت کې محصله فشار ‪ Toe‬ته نږدې واقع کیږې بنا ً اعظمي نارملې تشنج هم په‬
‫‪ Toe‬کې منځ ته راځې یعنې‪:‬‬
‫)‪Pmax(Toe) = 173 t⁄ 2 (compressive stress‬‬
‫‪m‬‬
‫)‪Pmin(Heel) = −49.5 t⁄ 2 (tensile stress‬‬
‫‪m‬‬
‫عمده تشنجات (‪ -:)Principal stresses‬د نارملې تشنجاتو په پام کې نیولو سره په اساس کې عمده نارملې‬
‫تشنجات په الندې ډول په الس راوړو‪:‬‬
‫‪Ṕ = Pe = 0 bcouse there is no tail water‬‬
‫‪Pn = Pmax(Toe) = 173 t⁄ 2‬‬
‫‪m‬‬
‫‪σat Toe‬‬ ‫= ‪= Pn sec ∅2 − (Ṕ − Ṕe ) tan ∅2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪√0.72 + 12‬‬
‫( = ‪sec ∅2‬‬ ‫‪) = 1.49‬‬
‫{‬ ‫‪1‬‬ ‫}‬
‫‪σat Toe = Pn sec ∅2 = 173 x 1.49 = 257.77 t⁄ 2 < f = 300 t⁄ 2‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪m‬‬
‫دا چې په اساس کې منځ ته راتلونکۍ تشنج د کانکریټو د مجازي فشاري تشنج څخه کم دې بنا ً بند د فشار په‬
‫مقابل کې محفوظ دۍ یعنې په (‪ )Overstressing‬کې نه تخریبیږې‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪74‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪σat Heel = Pn sec α2 − (P + Pe ) tan α2‬‬

‫‪P = w x H = 1 x 70 = 70 t⁄ 2‬‬
‫‪m‬‬
‫‪Pe = Cm ∝h w H = 0.703 x 0.1 x 1 x 70 = 4.921 t⁄ 2‬‬
‫‪m‬‬
‫‪t‬‬
‫‪Pn = Pmin(Heel) = −49.5 ⁄ 2‬‬
‫‪m‬‬
‫=‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪√352 + 3.52‬‬
‫( = ‪sec α‬‬ ‫‪) = 1.01‬‬
‫‪35‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3.5 2‬‬
‫{‬ ‫‪tan α = ( ) = 0.01‬‬ ‫}‬
‫‪35‬‬
‫‪= −49.5 x 1.01 − (70 + 4.921)0.01 = −50.74 t⁄ 2 > ft = 42 t⁄ 2‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪m‬‬
‫عمده کششې تشنجات د کانکریټو د مجازي کششي تشنجاتو څخه زیات شول بنا ُ نوموړۍ بند په کشش کې‬
‫محفوظ ندی بلکې تخریبیږې‪.‬‬
‫د ښوییدو په مقابل کې د بند استوارې‪:‬‬
‫) ‪μ ∑ V 0.75(6010.8 x 103‬‬
‫= ‪F. S‬‬ ‫=‬ ‫‪= 0.877 < 1‬‬
‫‪∑H‬‬ ‫‪5138 x 103‬‬
‫دا چې د ښوییدو په مقابل کې د ساتنې ضریب له واحد څخه کوچنۍ دۍ بنا ً نوموړۍ بند په ښوییدو کې هم‬
‫محفوظ ندۍ‪.‬‬
‫د چپه کیدو په مقابل کې د بند استوارې‪:‬‬
‫‪∑ MR 377.72 x 106‬‬
‫= ‪F. S‬‬ ‫=‬ ‫‪= 1.44 < 1.5‬‬
‫‪∑ MO 261.85 x 106‬‬
‫د چپه کیدو په مقابل کې د ساتنې ضریب هم له مجاز حد(‪ )1.5‬څخه کوچنۍ دۍ بنا ً بند د چپه کیدو په مقابل کې‬
‫هم محفوظ ندۍ‪ .‬په نتیجه کې وایو چې نوموړې بند د زلزلي د قوو په مقابل کې مقاومت نلري‪.‬‬

‫د وزنې بند ابتدایې مقطع (‪)Elementary Profile of a Gravity dam‬‬

‫که په وزنې بندونو باندې یواځې د اوبو فشارونه په پام کې ونیسو په دې صورت کې به د بند ابتدایې مقطع د یو‬
‫مثلث شکل ولري ‪ ،‬چې پورتنۍ عرض به یې صفر وې ځکه د اوبو فشارونه د اوبو په سطحه کې صفر او په‬
‫تدریج سره اساس ته زیاتیږې چې ورسره د بند عرض هم خپل اعظمې حد (‪ )b‬ته رسیږې ‪ .‬که د خالې ذخیري‬
‫حالت په پام کې ونیسو په دې صورت کې به هغه مثلثې مقطع د استوارې شرایط برابر کړې چې د ‪ U/S‬مخ‬
‫یې قایم وې(یعنې په دغه شرایطو کې محصله فشار د اساس د منځنۍ دریمې له داخلې نقطې(‪)Inner point‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪75‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫څخه تیریږې چې وروستۍ مجازي فاصله ده) ‪ .‬که چیرې کومه بله مثلثې مقطع په پام کې ونیول شې له یوه‬
‫اړخه به استواري ال ډیره شې خو له بله اړخه به د بند په ښکتنۍ برخه (‪ )Toe‬کې کشش رامنځ ته شې چې‬
‫رامنځ ته کیدو ته یې اجازه نشته‪.‬‬

‫د بند د ابتدایې مقطعې د څیړلو په نتیجه کې د بند لپاره ابتدایې ابعاد الس ته راځې چې وروسته بیا له همدغه‬
‫ابعادو څخه په استفادې سره د بند عملې مقطع ډیزاین کیږې‪.‬‬

‫د بند داساس عرض د پیدا کولو لپاره هغه قوې چې په ابتداېې مقطع باندې عمل کوې په الندې ډول په پام کې‬
‫نیسو‪:‬‬

‫‪ .1‬د بند خپل وزن (‪:)weight of dam‬‬

‫‪1‬‬
‫‪W= bHρw‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ .2‬د اوبو فشار(‪:)Water pressure‬‬
‫‪1‬‬
‫=‪P‬‬ ‫‪w H2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ .3‬د اساس څخه د اوبو فشار(‪:)Uplift pressure‬‬
‫‪1‬‬
‫‪U = c. w. b. H‬‬
‫‪2‬‬
‫په پورته رابطو کې ‪:‬‬

‫‪ ρ‬د بند د موادو مخصوصه ثقلت(‪ w ، )Specific gravity‬د اوبو مخصوصه وزن ‪ c ،‬د اساس څخه د اوبو‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫دفشار ضریب دې چې د نظریو لمړنۍ ښوونځی یې د ( ‪ ) −‬پورې وړاندیزوي او دوهم ښوونځۍ یي (‪)1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫وړاندیزوې‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪76‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د پورته قوو په پام کې نیولو سره د کشش څخه د مخنیوې شرط او یا هم د نه ښووییدنې شرط پواسطه کوالې‬
‫شو چې د بند لپاره د اساس عرض په الس راوړو‪.‬‬

‫د کشش د نه رامنځ ته کیدو شرط (‪:)Stress Criterion‬‬

‫ددې لپاره چې په بند کې کشش(‪ )Tension‬رامنځ ته نشې نو د محصله فشار خط باید د اساس دمنځنۍ دریمې‬
‫تر خارجې برخې(‪ )M2‬پوري واقع شې دا چې د محصله فشار د عمل په نقطه کې د مومنټونو مجموعه صفر‬
‫کیږې بنا ً لروچې‪:‬‬
‫‪1 2 h 1‬‬ ‫‪b 1‬‬ ‫‪b‬‬
‫; ‪∑ MM2 = 0‬‬ ‫‪wh . + cwb h. − b hρw. = 0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3 2‬‬ ‫‪3 2‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪6‬‬
‫کې ضرب کړو وبه لروچې‪:‬‬ ‫که چیرې دواړه خواوې په‬
‫‪wH‬‬

‫‪h2 + cb2 − ρb2 = 0‬‬

‫‪2 (ρ‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪b2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪h‬‬
‫‪b‬‬ ‫= ‪− c) = h ≫ 2‬‬ ‫≫‬ ‫=‪b‬‬ ‫‪… … .1‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪ρ−c‬‬ ‫)‪√(ρ − c‬‬

‫لیدل کیږې چې د اساس عرض په دریوو پارامترونو (‪ )h, ρ, c‬پورې تړلۍ دې که چیري د اساس څخه د اوبو‬
‫فشار په پام کې ونه نیسو په دې صورت کې د بند عرض په الندې ډول په الس راځې‪:‬‬

‫‪h‬‬ ‫)‪(height of water‬‬

‫‪h‬‬
‫=‪b‬‬ ‫‪≫{ ρ‬‬ ‫} ‪(specific gravity of dam materials‬‬
‫√‬ ‫‪ρ‬‬ ‫)‪c (coefficient of uplift pressure intensity‬‬

‫د استوارۍ (‪ )Stability‬شرط (د ښوییدو څخه مخنیوی)‪:‬‬

‫ددې لپاره چې جاذبوې بند د پورته قوو له اثره ونه ښوییږې نو باید الندې رابطه صدق وکړي‪:‬‬
‫‪μ ∑V‬‬
‫‪≥1‬‬ ‫‪or‬‬ ‫‪μ ∑V = ∑H‬‬
‫‪∑H‬‬

‫په بند باندې د عمودې قوو مجموعه (‪ )∑ V‬او د افقي مجموعه (‪ )∑ H‬عبارت ده له ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫= ‪∑H = P‬‬ ‫‪w H2‬‬
‫‪2‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪77‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪∑ V = W − U = b H ρ w − c. w. b. H‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫اوس نو لرو چي‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫) ‪μ ( b H ρ w − c. w. b. H ) = ( w H 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫د پورته مساواتو له حل څخه د ‪ b‬لپاره لرو چي‪:‬‬
‫‪H‬‬
‫=‪b‬‬ ‫‪……………………………2‬‬
‫)‪μ(ρ − c‬‬

‫که په اساس کې د ‪ Uplift‬فشار په پام کې ونه نیسو نو وبه لرو چي‪:‬‬

‫‪H‬‬
‫=‪b‬‬
‫‪μxρ‬‬

‫د وزنې بندونو عملې مقطع (‪)Practical profile of Gravity dams‬‬

‫دا چې دبندونو د پاسه سرک په پام کې نیول کیږې او همدارنګه د څپو پر مهال یا د شدیدو سیالبونو په وخت‬
‫کې کیداې شي اوبه د بند له سر څخه واوړې بنا ً د بند لپاره لمړنۍ مقطع چې پورتنۍ عرض یې صفر(له پاسه‬
‫ورباندې سه شي نشې تیریدالې) او ارتفاع یې د اوبو د ارتفاع سره مساوې نیول شویده(د اوبو د خیز لپاره‬
‫کومه اضافه ارتفاع نده ورکړل شوې) په عمل کې معقوله نده ددې لپاره چې نوموړې مقطع حقیقي بڼه اختیار‬
‫کړې باید یو لړ تغیرات پکې رامنځ ته شې چې په الندې ډول یې مطالعه کوو‪:‬‬

‫اضافه ارتفاع (‪ -:)Free Board‬اضافې ارتفاع په بندونو کې د ‪ H.F.L‬او د بند د سر ترمنځ ارتفاع ده چې د بند‬
‫سر ته د څپو د ختلو د مخنیوې او همدارنګه د اضافې سیالبونو د کنټرول په منظور باید په پام کې ونیول شې ‪،‬‬
‫دغه اضافې ارتفاع د هندې سټندرد مطابق په الندې ډول راکړل شوېده‪:‬‬

‫‪F. B = 1.5hw ≥ 1 m‬‬ ‫‪or‬‬ ‫‪F. B = (3% − 5%)H ≥ 1 m‬‬

‫‪ hw‬په ذخیره کې د رامنځ ته شوې څپې ارتفاع چې د باد په سرعت پورې اړه او له تیرې رابطي څخه چې د‬
‫څپو د قوو په برخه کې تشریح شوه السته راځي‪.‬‬

‫‪ H‬د ذخیرې د اوبو اعظمې ارتفاع (‪.)High Flood level‬‬

‫پورتنې عرض (‪ -:)Top width‬دا چې د بند لپاسه سرک په پام کې نیول کیږې بنا ً ابتدایې مقطعې ته باید‬
‫پورتنۍ عرض ورکړل شې‪.‬‬
‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪78‬‬
 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫دا چې د پورتنې عرض په ورکولو سره د بند وزن د ‪ U/S‬په طرف زیاتیږې او د تشې ذخیرې په حالت کې‬
‫محصله فشار د منځنۍ دریمې چپ طرف ته (‪ Heel‬ته نږدې) واقع کیږې او په ‪ Toe‬کې د کشش د منځ ته‬
‫راتلو سبب ګرځې بنا ً د بند د ابتدایې مقطعې ښکتنی عرض د ‪ U/S‬په طرف لږ څه اضافه کیږې تر څو محصله‬
‫فشار بیرته منځنۍ دریمې ته داخل شې‪.‬‬

‫د یوه اقتصادي پورتني عرض لپاره ‪ )top width=14% H( Creager‬په الس راوړو‪ .‬د پورتني عرض موثر‬
‫قیمتونه له ‪ 6-10‬مترو پورې تغیر کوې چې تقریبې قیمت یې کوالې شو له ‪ √H‬څخه هم په الس راوړو‪.‬‬

‫د پورتنیو تغیراتو په راوستلو سره د بند ابتدایې مقطع د الندې شکل مطابق په یوه اقتصادې عملې مقطع‬
‫بدلیږې‪:‬‬

‫د وزنې بندونو د ارتفاع محدودیت(‪)Limiting height of gravity dam‬‬

‫د ارتفاع له مخې وزنې بندونه په ټیټو وزنې بندونو(‪ )low gravity dams‬او لوړو وزنې بندونو( ‪high‬‬
‫‪ )gravity dams‬ویشل کیږې‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪79‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫ددې لپاره چې د وزنې بند لپاره محدوده شوې ارتفاع السته راوړو‪ ،‬د وزنې بند د ابتدایې مقطعې په اساس کې‬
‫تشنجات السته راوړو‪:‬‬

‫د ابتدایې مقطعې په اساس کې نارملې تشنجات‪:‬‬

‫‪∑V‬‬ ‫‪6e‬‬
‫= ‪Pn = Pmax‬‬ ‫; ] ‪[1 ±‬‬ ‫‪∑ V = (W − U) and‬‬
‫‪min‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪b‬‬
‫)‪e = (Middle third outer point‬‬
‫‪6‬‬
‫)‪(W − U‬‬ ‫)‪2(W − U‬‬
‫= ‪Pmax = Pat toe‬‬ ‫= ]‪[1 + 1‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪2 1‬‬ ‫‪1‬‬
‫)‪Pmax = ( b H ρ w − c. w. b. H) = w h(ρ − c‬‬
‫‪b 2‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪(W − U‬‬
‫= ‪Pmin = Pat Heel‬‬ ‫‪[1 − 1] = 0‬‬
‫‪b‬‬
‫په ‪ Toe‬کې عمده تشنجات‪:‬‬

‫‪σmax = Pmax sec ∅2‬‬

‫‪2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪√h2 + b 2‬‬ ‫‪h 2 + b2‬‬ ‫‪b 2‬‬
‫( = ∅ ‪sec‬‬ ‫= )‬ ‫)‪= (( ) + 1‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪h2‬‬ ‫‪h‬‬

‫له بلې خوا له تیرې (‪ )1‬رابطې څخه لرو چې ‪:‬‬

‫‪b 2‬‬ ‫‪1‬‬

‫= ) (‬
‫‪h‬‬ ‫‪ρ−c‬‬

‫په نتیجه کې ‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫( )‪σmax = wh(ρ − c‬‬ ‫‪+ 1) = wh(ρ − c + 1) ≤ f‬‬
‫‪ρ−c‬‬

‫داسې ویالې شو چي ‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪80‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫ټیټ بندونه هغه بندونه دي چې په هغې کې اعظمې منځ ته راتلونکۍ تشنج د مجازي تشنج څخه کم او یا ورسره‬
‫مساوې وې ‪ .‬د تیري رابطې څخه لروچې‪:‬‬
‫‪f‬‬
‫‪σmax = wh(ρ − c + 1) ≤ f‬‬ ‫≤ ‪≫≫ h‬‬
‫)‪w(ρ − c + 1‬‬

‫که د اساس څخه د اوبو فشار (‪ )uplift pressure‬په پام کې ونه نیسو نو محدوده شوي ارتفاع د الندې رابطي‬
‫څخه په الس راځي‪.‬‬
‫‪f‬‬
‫≤‪h‬‬
‫)‪w(ρ + 1‬‬

‫یعنې که چیرې د بندونو ارتفاع له پورته حد څخه ټیټه وې ټیټ بندونه او که چیرې ورڅخه اضافه وې لوړ‬
‫بندونه بلل کیږې‪.‬‬

‫کله چې د مورد ضرورت بند ارتفاع له پورته حد څخه تجاوز کوې په دې صورت کې په بند کې منځ ته‬
‫راتلونکۍ تشنج هم له خپل مجازي حد څخه تجاوز کوې ‪ ،‬ددغه مشکل د حل لپاره (تر څو اعظمې تشنجات‬
‫مجاز حد ته داخل شې ) د بند مخونو ته میالن ور کول کیږې‪ .‬شکل ته دې مراجعه وشي‪.‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪81‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د وزنې بندونو ډیزاین (‪)Design of gravity dams‬‬

‫د یوه بند لپاره داسې مقطع باید ډیزاین شې چې اقتصادې وې او په ټولو ممکنه حالتونو کې خپله استوارې‬
‫وساتې کله چې د بند لپاره مقطع ډیزاین شوه د نوموړې بند استوارې د قوو په مقابل کې څیړل کیږې او باالخره‬
‫د بند لپاره وروستۍ ډیزاین تر سره کیږې‪.‬‬

‫د ډیزاین پروسیجر‪:‬‬

‫‪ .1‬د وزنې بندونو په ډیزاین کې په لمړې قدم کې د بند ډول معلوموو چې بند ټیټ بند دی (ارتفاع یې د‬
‫محدودي شوي ارتفاع څخه کمه ده) او که لوړ بند دی (ارتفاع یې د محدودي شوي ارتفاع څخه زیاته‬
‫ده)‪.‬‬
‫‪ .2‬که بند ټیټ بند وو د تیر درس په څیر د نوموړې ډیزاین ترسره کوو(عملې مقطع ورته ټاکو) او بیا ېې‬
‫د قوو په مقابل کې استواري مطالعه کوو‪.‬‬
‫‪ .3‬که بند لوړ بند وو ‪ ،‬د بند پورتنۍ برخه (تر محدودې شوې ارتفاع ‪ Hlimit = H1‬پوري) د ټیټ بند په‬
‫څیر ډیزاینوو او پاتې برخه (ښکتنۍ برخه( ېي په تسمو ویشو او هره تسمه یې د الندې فرمولونو څخه‬
‫په استفاده ډیزاینوو‪:‬‬

‫د اولنۍ تسمې ډیزاین(‪:)Design of first Strip‬‬

‫د بند د ‪ U/S‬او ‪ D/S‬میالنونه د اولنۍ تسمې ترقاعدې پوري ثابت فرضوو‪ ،‬له مخې یې د تسمې ښکتنی‬
‫تقریبې عرض ( ‪ )B́2‬په الس راوړو او بیا د اولنۍ تسمې د پورتنې عرض( ‪ )B1‬د پاسه وزنونه (د بند وزن‬
‫او د مایلې برخې د پاسه د اوبو وزن= ‪ )W1‬او همدارنګه د اولنۍ تسمې د ښکتني تقریبي عرض ( ‪ )B́2‬له‬
‫پاسه وزنونه (د بند وزن ‪ ،‬د تسمې وزن او د مایلې برخې د پاسه د اوبو وزن= ‪ )W2‬په الس راوړو ‪ .‬د‬
‫پورته معلوماتو له مخې د بند د اولنۍ تسمې لپاره حقیقي ښکتنی عرض ( ‪ )B2‬د الندې فرمول څخه په الس‬
‫راوړو‪:‬‬
‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪82‬‬
 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪w . H2 3‬‬ ‫‪w 2 . H2 4‬‬

‫= ‪B2‬‬ ‫√‬ ‫‪[1 +‬‬ ‫]‬
‫‪f‬‬ ‫‪4 . W2 2‬‬

‫∶ ‪where‬‬

‫‪w specific weight of water‬‬

‫‪B1 base width of low dam or top width of first strip‬‬

‫‪B2 base width required at the base of first strip‬‬

‫‪H1 hieght of low dam or limited hieght‬‬

‫‪H2 hieght of dam portion from M. W. L to the bottom of first strp.‬‬

‫‪W1 total vertical weight of dam and water above the top of first strip‬‬

‫‪W2 total weight of dam portion and water above the bottom of first strip‬‬

‫د بند د اولنۍ تسمي لپاره حقیقي ښکتنی عرض د پورته فرمول څخه په الس راغی ‪ ،‬اوس پوښتنه داده چې‬
‫نوموړې عرض څومره د ‪ U/S‬په طرف او څومره د ‪ D/S‬په طرف اضافه شې تر څو یو اقتصادې او استواره‬
‫بند مو ډیزاین کړی اوسي ‪ ،‬ددې لپاره هغه اندازه عرض ( ‪ )X2‬چې باید د ‪ U/S‬په طرف اضافه شې د الندې‬
‫معادلې څخه په الس راوړو‪:‬‬
‫‪w. Sc . y1‬‬
‫] ‪[3B1 2 − B2 2 + 6 X2 (B1 + B2 ) + 2B1 B2‬‬
‫‪24‬‬
‫‪w. X2‬‬ ‫‪B2 − B1‬‬
‫‪−‬‬ ‫[ ‪[H1 + H2 ][2B2 − 3X2 ] − W1‬‬ ‫‪− X2 ] = 0‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪3‬‬
‫دا چې ټول ښکتنی عرض لرو ‪ ،‬هغه اندازه چې باید ‪ U/S‬طرف ته اضافه شي د پورته معادلې څخه په الس‬
‫راځې بنا ً د هغې اندازې د الس ته راوړلو لپاره چې باید د ‪ D/S‬په طرف اضافه شي په الندې ډول عمل کوو‪:‬‬
‫) ‪X́2 = B2 − (B1 + X2‬‬
‫د دوهمې تسمې ډیزاین(‪-:)design of 2nd strip‬‬

‫د اولنۍ تسمې د ډیزاین فرمولونه کوالې شو د دوهمې تسمې د ډیزاین فرمولونو ته بدل کړو یعنې‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪83‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

w . H3 3 w 2 . H3 4
B3 = √ [1 + ]
f 4 . W3 2

where:

B3 base width required at the base of 2nd strip

W3 total weight of dam portion and water above the bottom of 2nd strip

:‫ په طرف اضافه شي د الندې رابطي څخه په الس راوړو‬U/S ‫همدارنګه د عرض هغه برخه چې باید د‬
w. Sc . y2
[3B2 2 − B3 2 + 6 X3 (B2 + B3 ) + 2B2 B3 ]
24
w. X3 B3 − B2
− [H2 + H3 ][2B3 − 3X3 ] − W2 [ − X3 ] = 0
12 3
W2 total corrected weight of dam portion and water above

the bottom of first strip.

.‫او په همدې ترتیب سره نورې تسمې هم ډیزاینوو‬

‫ په هغه صورت کې چې الندې معلومات له څیړنو‬، ‫ د سنګ کارۍ څخه جوړیدونکی بند ډیزاین کړئ‬:‫مثال‬
:‫څخه په الس راغلې اوسې‬
:)Given data( ‫تر السه شوې ډیټا‬
R.L of base of dam=1450 m
R.L of H.F.L=1480.5 m
Specific gravity of masonry(Sm ) = 2.4
kN
Specific weight of water (w) = 10
m3
Safe compressive stress for masonry=120 tonnes/m2
Height of waves= 1 m

)‫ انجینیر میوند (سیرت‬: ‫راټولونه‬ 84

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

:‫حل‬
‫ ارتفاع ټاکو او بیا د بند ارتفاع له محدودې شوې ارتفاع سره په‬F.B ‫په لمړې قدم کې د څپو د ارتفاع له مخې د‬
:‫الندې ډول پرتله کوو‬
F. B = 1.5 hw = 1.5x1 = 1.5 m
R. L of top of dam = 1480.5 + 1.5 = 1482 m
Hieght of dam = 1482 − 1450 = 32 m
f 120 120
Limited height of the dam = = = = 35.3m > 32m
w(Sm + 1) 1(2.4 + 1) 3.4
‫دا چې د بند ارتفاع له محدودې شوې ارتفاع څخه زیاته ده بنا ُ نوموړې بند یو ټیټ وزنې بند دی او په الندې‬
:‫ډول ېې ډیزاینوو‬
a = width of one way road or 14% h = 0.14x32 ≅ 4.5 m

From H. F. L up to: 2 a √Sm = 2x4.5x√2.4 = 13.94 m ≅ 14 m (vertical)

a
From (2 a √Sm ) to (3.1 a √Sm = 3.1x4.5x√2.4 = 21.6 m) (inclined) upto offset of ( )
16
And again vertical up to bottom of the dam.
h 30.5
base width of the elementary profile = = = 19.7 m
√Sm √2.4
a 4.5
upstream offset = = = 0.3 m
16 16
Total base width of dam=19.7+0.3=20 m

)‫ انجینیر میوند (سیرت‬: ‫راټولونه‬ 85

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

:‫ د الندې تر السه شوې ډیټا لپاره یو کانکریټې جاذبوې بند ډیزاین کړئ‬-:‫مثال‬
kN
Maximum allowable compressive stress of concrete(f) = 3000
m2
Maximum Reservoir Level(M. R. L) = 200.0 m
R. L of bottom of dam = 100.0 m
Specific gravity of concrete(Sc ) = 2.4
kN
Unit weight of Water = 10
m3
Solution:
F.B= (3-5) % of h=3 %( 100) =3 m
R.L of top of the dam=200.0+3.0=203.0 m
f 3000
Limiting height of the dam = = = 88.2m < 100m
w(Sm + 1) 10(2.4 + 1)
‫لیدل کیږې چې د بند ارتفاع د محدوده شوې ارتفاع څخه زیاته ده بنا ُ بند یو لوړ وزنې بند دۍ او په الندې ډول‬
:‫یې ډیزاین کوو‬
)‫ انجینیر میوند (سیرت‬: ‫راټولونه‬ 86
 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

:‫تر محدودې شوې ارتفاع پورې د بند ډیزاین‬

‫ ارتفاع پورې بند د ټیټ بند په څیر د تیر په شان‬R.L=200.0-88.2=111.8 m ‫ څخه تر‬R.L=200.0 m ‫له‬
:‫ډیزاینوویعنې‬

:‫د لوړ بندونو لپاره کوالې شو د بند پورتنۍ عرض په الندې ډول السته راوړو‬

H1 88.2
Top width required(a) = √ =√ = √26.9 = 5.18 m
3.28 3.28

H1 88.2
Base width of elementary profile = = = 56.8 m
√Sc √2.4
a 5.18
Upstream offset required = = = 0.33 m
16 16
Base width required for low dam(B1 ) = 56.8 + 0.33 = 57.13 m

From H. F. L up to: 2 a √Sm = 2x5.18x√2.4 = 16.1 m (vertical)

a
(2 a √Sm ) to (3.1 a √Sm = 3.1x5.18x√2.4 = 24.9 m) (inclined) upto offset of ( )
16
And again vertical up to bottom of low dam as follow:
)‫ انجینیر میوند (سیرت‬: ‫راټولونه‬ 87
 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫د بند د پاتې برخې (له ‪ R.L=111.8 m‬څخه تر ‪ )R.L=100 m‬ډیزاین‪:‬‬

‫د بند د پاتې برخې د ډیزاین لپاره پاتې ارتفاع(‪ )11.8 m‬په خپله خوښه په دریوو تسمو(‪ )Strips‬ویشو او هره‬
‫تسمه په الندې ډول ډیزاینوو‪:‬‬
‫د لمړۍ تسمې ډیزاین (‪:)Design of 1st Strip‬‬
‫ددې تسمې ارتفاع (‪ )y1 = 3.8 m‬او د نورو دوو تسمو ارتفاعات (‪ )y2 = y3 = 4 m‬په پام کې نیسو‪.‬‬
‫د بند د ‪ U/S‬او ‪ D/S‬میالنونه د اولې تسمې تر قاعدې پورې ثابت فرضوو‪ ،‬د اولې تسمې لپاره تقریبې‬
‫قاعده( ‪ )B́2‬په الندې ډول الس ته راوړو‪:‬‬
‫‪56.8‬‬
‫‪B́2 = 57.13 +‬‬ ‫‪x3.8 = 59.58 m‬‬
‫‪88.2‬‬
‫اوس د اولې تسمې د پورتنې عرض(‪ )B1 = 57.13 m‬د پاسه د بند او د اوبو مجموعې وزن( ‪ )W1‬او‬
‫همدارنګه د اولې تسمې د ښکتنې عرض (‪ )B́2 = 59.58 m‬د پاسه د بند او د اوبو مجموعې وزن ( ‪ )W2‬په‬
‫الس راوړو‪:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪88‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪Weight of low dam:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪WL = 24 × 1 [ × 8.8 × 0.33 + 63.3 × 0.33 + × 56.8 × 88.2 + 3 × 5.18 +‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫]‪× 8.03 × 5.18] = 24 × 1[1.5 + 20.9 + 2505 + 15.5 + 20.8‬‬
‫𝐍𝐤 𝟎𝟎𝟔 ‪= 𝟔𝟏,‬‬

‫‪Weight of water resting above inclined portion:‬‬

‫‪1‬‬
‫𝐍𝐤 𝟖𝟔 ≈ ‪WW = 10 × 1 [16.1 × 0.33 + × 8.8 × 0.33] = 67.7 kN‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Approximate weight of 1st strip:‬‬
‫‪57.13 + 59.58‬‬
‫[ ‪W1st Strip approximate = 24 × 1‬‬ ‫𝐍𝐤 𝟎𝟐𝟑𝟓 = ‪] × 3.8‬‬
‫‪2‬‬
‫𝐍𝐤 𝟎𝟕𝟔 ‪W1 = WL + WW = 61,600 + 68 = 61,668 kN ≈ 𝟔𝟏,‬‬
‫𝐍𝐤 𝟎𝟗𝟗 ‪W2 = W1 + W1st strip app = 61,700 + 5320 = 66,990 kN ≈ 𝟔𝟔,‬‬
‫اوس د اولنۍ تسمې لپاره حقیقي عرض په الندې ډول السته راوړو‪:‬‬

‫‪w . H2 3‬‬ ‫‪w 2 . H2 4‬‬ ‫‪10 ∙ 923‬‬ ‫‪102 ∙ 924‬‬

‫√ = ‪B2‬‬ ‫‪[1 +‬‬ ‫√=]‬ ‫‪[1 +‬‬ ‫‪] = 60.4 m‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪4 . W2 2‬‬ ‫‪3000‬‬ ‫‪4 ∙ 669902‬‬

‫ددې لپاره چې بند استواره اوسې ضرورې خبره ده چې نوموړۍ عرض څه اندازه د ‪ D/S‬په طرف ( ‪)X́2‬‬
‫او څه اندازه د ‪ U/S‬په طرف( ‪ )X2‬اضافه شي چې په الندې ډول یې السته راوړو‪:‬‬
‫‪w. Sc . y1‬‬
‫] ‪[3B1 2 − B2 2 + 6 X2 (B1 + B2 ) + 2B1 B2‬‬
‫‪24‬‬
‫‪w. X2‬‬ ‫‪B2 − B1‬‬
‫‪−‬‬ ‫[ ‪[H1 + H2 ][2B2 − 3X2 ] − W1‬‬ ‫‪− X2 ] = 0‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪10 × 2.4 × 3.8‬‬
‫])‪[3 × 57.132 − 60.42 + 6 X2 (57.13 + 60.4) + 2(57.13)(60.4‬‬
‫‪24‬‬
‫‪10. X2‬‬ ‫‪60.4 − 57.13‬‬
‫‪−‬‬ ‫[ ‪[88.2 + 92][2(60.4) − 3X2 ] − 61670‬‬ ‫‪− X2 ] = 0‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪3‬‬
‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪89‬‬
 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪45X2 2 + 4620X2 − 1760 = 0‬‬ ‫;‬ ‫‪X2 = 0.37 m‬‬

‫د عرض هغه اندازه چې باید د ‪ U/S‬په طرف رامنځ ته شي په پورته ډول په الس راغله هغه اندازه چې د ‪D/S‬‬
‫په طرف باید رامنځ ته شي په الندې ډول الس ته راوړو‪:‬‬

‫‪X́2 = B2 − B1 − X2 = 60.4 − 57.13 − 0.37 = 2.9 m‬‬

‫ددوهمې تسمې ډیزاین(‪:)Design of 2nd strip‬‬

‫ددوهمې تسمې د ډیزاین لپاره بیا هم د تیر په څیر عمل کوو ‪ ،‬د اولې تسمې د ‪ U/S‬او ‪ D/S‬لپاره السته راغلې‬
‫میالنونه ددوهمې تسمې تر قاعدې پورې په پام کې نیسو او دوهمې تسمې لپاره تقریبې قاعده په الس راوړو‪.‬‬

‫نوټ‪ :‬د دوهمې تسمې د ډیزاین لپاره د اولنۍ تسمې نوۍ السته راغلۍ حقیقي وزن په الس راوړو او هم په ‪U/S‬‬
‫کې د مایلې برخې له پاسه د اوبو وزن پیدا کوو او نوره محاسبه د تیر په څیر کټ مټ تر سره کوو‪.‬‬
‫‪Corrected weight of 1st strip:‬‬
‫‪57.13 × 60.4‬‬
‫[ ‪= 24 × 1‬‬ ‫𝐍𝐤 𝟎𝟕𝟑𝟓 = ‪] × 3.8‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Weight of water resting on U/S face of 1st strip:‬‬
‫‪1‬‬
‫𝐍𝐤 𝟑𝟖𝟑 = ]‪= 10 × 1 [88.2 × 0.37 + × 3.8 × 0.37‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Corrected weight at the base of 1st strip or at the top of 2nd strip:‬‬
‫𝐍𝐤 𝟎𝟐𝟒 ‪W2 = 61670 + 5370 + 383 = 67,423 kN ≈ 𝟔𝟕,‬‬
‫‪For (y2=4.0 m) approximate base width of 2nd strip:‬‬
‫‪0.37‬‬ ‫‪2.9‬‬
‫‪B́3 = 60.4 +‬‬ ‫‪×4+‬‬ ‫‪× 4 = 60.4 + 0.39 + 3.05 = 63.84 m ≈ 63.8 m‬‬
‫‪3.8‬‬ ‫‪3.8‬‬
‫‪Approximate weight of 2nd strip:‬‬
‫‪60.4 + 63.8‬‬
‫[ ‪W2nd strip = 24 × 1‬‬ ‫𝐍𝐤 𝟐𝟔𝟗𝟓 ≈ ‪] × 4 = 5961.6 kN‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Approximate weight of water resting on U/S face of 2nd strip:‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪90‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫‪96 + 92‬‬
‫[ ‪= 10 × 1‬‬ ‫𝐍𝐤 𝟎𝟕𝟑 = ‪] × 0.39‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Total approximate weight of dam and water above the base of 2nd strip:‬‬
‫𝐍𝐤 𝟐𝟓𝟕𝟑𝟕 = ‪W3 = 67,420 + 5962 + 370‬‬
‫‪Now we can find the corrected base width of 2nd strip:‬‬

‫‪w . H3 3‬‬ ‫‪w 2 . H3 4‬‬ ‫‪10 ∙ 963‬‬ ‫‪102 ∙ 964‬‬

‫= ‪B2‬‬ ‫√‬ ‫‪[1 +‬‬ ‫√=]‬ ‫‪[1 +‬‬ ‫‪] = 64.03 m ≈ 64 m‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪4 . W3 2‬‬ ‫‪3000‬‬ ‫‪4 ∙ 737522‬‬

‫ددې لپاره چې بند استواره اوسې ضرورې خبره ده چې نوموړۍ عرض څه اندازه د ‪ D/S‬په طرف( ‪)𝑋́3‬‬
‫او څه اندازه د ‪ U/S‬په طرف( ‪ )𝑋3‬اضافه شي چې په الندې ډول یې السته راوړو‪:‬‬
‫‪w. Sc . y2‬‬
‫] ‪[3B2 2 − B3 2 + 6 X3 (B2 + B3 ) + 2B2 B3‬‬
‫‪24‬‬
‫‪w. X3‬‬ ‫‪B3 − B2‬‬
‫‪−‬‬ ‫[ ‪[H2 + H3 ][2B3 − 3X3 ]– W2‬‬ ‫‪− X3 ] = 0‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪10 × 2.4 × 4‬‬
‫])‪[3 × 60.42 − 642 + 6 X3 (60.4 + 64) + 2(60.4)(64‬‬
‫‪24‬‬
‫‪10. X3‬‬ ‫‪64 − 60.4‬‬
‫‪−‬‬ ‫[ ‪[92 + 96][2(64) − 3X3 ] − 67420‬‬ ‫‪− X3 ] = 0‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪X3 2 + 107X3 − 48.2 = 0‬‬ ‫;‬ ‫‪X3 = 0.45 m‬‬

‫د عرض هغه اندازه چې باید د ‪ U/S‬په طرف رامنځ ته شي په پورته ډول په الس راغله هغه اندازه چې د ‪D/S‬‬
‫په طرف باید رامنځ ته شي په الندې ډول الس ته راوړو‪:‬‬

‫‪X́3 = B3 − B2 − X3 = 64 − 60.4 − 0.45 = 3.15 m‬‬

‫د وروستۍ تسمې ډیزاین‪:‬‬

‫ددې تسمې د ډیزاین لپاره بیا هم د تیر په څیر عمل کوو او د نوموړې تسمې ښکتنۍ عرض په الندې ډول السته‬
‫راځې ‪:‬‬
‫‪B4 = 68.0 m ,‬‬ ‫‪X4 = 0.62 m and X́4 = 3.38 m‬‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪91‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫ومن هللا توفیق‬

‫راټولونه ‪ :‬انجینیر میوند (سیرت)‬ ‫‪92‬‬

 ‫هایدروتخنیکې ساختمانونه‬

‫ماًخذونه‬
1. IRRIGATION AND WATER POWER ENGINEERING
(Dr. B.C. PUNMIA Dr. PANDE B.B. LAL)
2. IRRIGATION ENGINEERING AND HYDROULIC STRUCTURES
(SANTOSH KUMAR GARG)
3. HYDRAULIC STRUCTURES 4th edition
(P. Novak A.I.B Moffat C. Nalluri R. Narayanan)
4. INDIAN STANDARD (IS) 1893(1984)
5. CRITERIA FOR EARTHQUAKE RESISTANT DESIGN OF
STRUCTURES IS 1893(1984)

)‫ انجینیر میوند (سیرت‬: ‫راټولونه‬ 93