Professional Documents
Culture Documents
Medj 24 3 134 137
Medj 24 3 134 137
DERLEME Jinekoloji
ÖZET SUMMARY
Non-sendromik dudak ve/veya damak yarığı(NSDDY) çoklu Non-syndromic cleft lip and/or palate deformity
genetik ve cevresel faktörlerin sonucu komplex doğumsal bir
defekttir. Son zamanlarda NSDDY sebebi olan birçok gen Non-syndromic cleft lip and/or palate (NSCLP) is a complex
bulunmuştur. Onların bazıları Methylenetetrahydrofolate birth defect resulting from multiple genetic and environmental
reductase(MTHFR), B-Cell leukemia/lymphoma 3(BCL3), factors. Recently several genes causing NSCLP have been dis-
T-box transcription factor-22(TBX22), Poliovirus receptor covered. Some of them-namely Methylenetetrahydrofolate
like-1, 2 (PVRL1,2) ve İnterferon regulatory factor-6 (IRF6) reductase (MTHFR), B-Cell leukemia/lymphoma 3(BCL3),
genlerin sebep olduğu NSDDY, baş-boyun bölgesinin sık görü- Poliovirus receptor like-1, 2 (PVRL1 and PVRL2), T-box
len konjenital anomalilerinden biridir. Bu derlemedeki amaç, transcription factor-22 (TBX22), and Interferon regulatory
NSDDY etiyolojisindeki önemli genetik ve çevresel faktörler- factor-6 (IRF6) are responsible for causing NSCLP is one of
den bazılarını özetlemekdi. the common congenital anomalies of the head and neck. This
review aim to summarize some of important genetic and envi-
ronmental factors in the aetiology of NSCLP.
Anahtar kelimeler: Nonsendromik yarık dudak ve/ veya Key words: Non-syndromic cleft lip and/ or palate, genes,
damak, genler, çevresel faktörler environmental factors
Non-sendromik yarık dudak ve/veya yarık damak dudak yapısını oluşturan hücrelerin birleşmesi 4
(NSDDY) hastalığı, en sık görülen konjenital mal- veya 5. haftada, damak yapısını oluşturan hücrele-
formasyonlardan biridir. Etkilenenlerin yaklaşık % rin birleşmesi ise 8 veya 9. haftada başlamaktadır.
60-80’i erkekdir. Konkordans hızı MZ ikizlerde 12. haftanın sonunda, fetüsün damak ve dudak
yaklaşık % 30 ve DZ ikizlerde yaklaşık %5’tir. dokularının birleşmesi tamamlanmış olur. Birleş-
NSDDY heterojendir ve izole tek gen ilişkili şekil- menin tam olarak sağlanamaması durumunda
lerini, bir çok tek gen sendromlarını, kromozomal fetüste oral yarıklar meydana gelir (Şekil 1 ve 2).
bozukluklarla ilişkili şekilleri (Trizomi 13), terato- (2,3).
134
A. Karaman, Non-sendromik yarık dudak ve/veya damak deformitesi
Epidemiyoloji Genetik
Hastalığın prevalansı beyaz ırkta yaklaşık 1/1000 NSDDY’nın poligenik, multifaktöryel bir hastalık
civarında olmakla beraber coğrafi bölge ve etnik olduğu kabul edilmektedir (8-11). Bazı sendromik
orijine bağlı olarak 0.4-0.2/1000 arasında değiş- vakalarda rol oynayan genlerin non-sendromik
kenlik göstermektedir (1,2). Olgularının yaklaşık % olgularda da rol aldığı gösterilmiştir (12). Bu gen-
70’i izole, sporadik bozukluk olarak görülürken, % lerden ençok çalışımış olanlar Tablo 1’de gösteril-
30’unuda sendromik olgular oluşturur. Siyah ırkta di. Poliovirus receptor like 1, 2 (PVRL1 ve
oran daha düşük, Amerikalı Hintliler, Japonlar ve PVRL2) genleri hücreler arası adezyon molekülu
Çinlilerde ise daha fazladır. Finlandiya’da yarık olan nectin 1’i kodlar. PVRL2 geni de nectin ben-
damak sıklığı 1/1000, kuzey-doğu Fransa’da zeri bir proteini kodlar (13). Wnt gen ailesi (Wnt3,
0,41/1000, İtalya’da 0,34/1000 olarak görülmüştür. Wnt3A, Wnt5A, Wnt7A, Wnt8A, Wnt9B ve
Oranların bu kadar farklı olmasının nedenleri ara- Wnt11) dudak ve damak gelişiminde kritik öneme
sında coğrafi, etnik köken ve kalıtım kalıplarının sahiptir (14). B-Cell leukemia/lymphoma 3(BCL3)
farklılıkları olabileceği gibi oral yarığın tipine göre şu ana kadar farklı populasyonlarda çalışılmıştır
de farklılık göstermektedir (2,3,5). (15). Bu genlerdeki mutasyonlar ile NSDDY arasın-
Yarık dudak vakasının sıklığı 1/300, sadece yarık da bir ilişki olduğu gösterilmiştir. Benzer sonuçlar
damak 1/1500 ve her iki patolojinin birarada NSDDY malformasyonun etiyolojisinde genetik
bulunma sıklığı da 1/2500 olarak bildirilmiştir. bir risk faktörü olarak düşünülen Methylenetet-
Yarık dudaklı hastaların % 50’sinde yarık damak rahydrofolate reductase (MTHFR) geninde de
bulunmaktadır (3,5). Ülkemizde yapılan çalışmalar- belirlenmiştir (16). İzole damak yarıklı dominant
da ise, Gazi Üniversitesi hastanesinde 1988-2005 kalıtım tipi gösteren aileler olmasına rağmen yarık
yılları arasındaki 17.259 canlı doğumların damaklı vakaların çoğu Mendelyen kalıtım tipi
5/10.000’inde oral dudak-damak yarığı saptanmış- göstermez.
tır (6). Hacettepe Tıp Fakültesinde yapılan başka bir
araştırmada 1.229 yarık damak-dudak vakasının % Çevresel etkenler
19’unu izole dudak, % 35,6’sını izole damak, %
45’ini hem dudak hem damak yarığı oluşturmuştur Gebelik döneminde ilaç (trankilizan, hipnotik,
(7). sedatif, kortizon, retinoik asid, organik solventler,
135
Göztepe Tıp Dergisi 24(3):134-137, 2009
Tablo 1. Non-sendromik dudak ve/veya damak yarıkları ile ilişkili önemli bazı genler (13-20,27,28).
Cysteine-rich secretory protein Limulus factor C-related region (LCCL) domain containing 16q24.1
2 (CRISPLD2) geni
Fibroblast growth factors (FGFs) ve receptor (FGFR) genleri 5q31, 4q26-27,11q13, 11q13.3, 4q21, 12p13
Wnt (Wnt3, Wnt5A, Wnt7A, Wnt8A, Wnt9B ve Wnt11) gen ailesi 17, 13, 5,11
Tablo 2. Artan şiddette yarıkları olan etkilenmiş probandın kardeşlerinde yarık dudak ± yarık damak riski.
böcek ilaçları, aspirin, anti-epileptik ilaçlar vb.), (Tablo 2). Bu fenomenin açıklaması daha şiddetli
içki ve sigara kullanımı, stres, düşme gibi travma- hastalığın, ailedeki hastalığa eğilim yaratan allel
lar, geçirilen bazı viral hastalıklar (rubella, su çiçe- yükünün daha fazla olduğunu göstermiştir (1).
ği, grip vs), röntgen ışınları, folik asit ve multivita-
min eksiklikleri gibi genetik olmayan çevresel fak- Curtis ve arkadaşları 1961 yılında yaptıkları çalış-
törlerin yarık damak/dudak ile ilişkisi ortaya kon- mada bir çocukta yarık damak varsa diğer çocukta
masına rağmen hastalığın genetik temeline daya- oluşma sıklığı % 2, ebeveynlerden birinde varsa %
nan çalışmalar ön plana çıkmıştır (4,6,8,21-28). 6, hem ebeveynlerden biri hem de bir çocukta
varsa oran % 15 olarak bildirmiştir (9). Bugüne
Tekrarlama riski kadar yapılan çalışmalarda, İngiliz toplumunda (10),
Çin kökenli ailelerde (11,21) , Kuzey ve Güney
DDY üzerindeki aile çalışmaları tekrarlama Amerikalı ailelerde (22) ve iki geniş Suriyeli ailede
riskinde-unilateralden bilaterale ve sadece yarık (23) geniş genom taramaları yapılmış, aday genler
136
A. Karaman, Non-sendromik yarık dudak ve/veya damak deformitesi
137