Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 16
CULTURAS, COMUNIDADES Y PROCESOS U CONTEMPO Wilde y Schamber [compiladores} PAR ADIGMA RBANOS RANEOS antropologia sociocultural Szule Manzano Schamber Eilbaum Sirimarco Sammartino Diaz crt eo TuaneR, Victor 1974 Dramas, Fields and Metaphors. Symbolic Action in Hu- ‘man Society. Ithaca: Cornell University Press. Tsinc, Anna Lownhaupt 2005 Friction. An Ethnography of Global Connec- tion. Princeton, Princeton University Press Vance, Carole 1991 Anthropology rediscovers sexuality: a theoretical comment, Soc Sei Med. 33 (8): 875-84 ‘Wacne®, Rey 1991 The Fractal Person. Big Men and Great Men: Pers cation of Pover in Melanesia: 159-173. GODELIER, ML. y M. StRA (org). Cambridge: Cambridge Univesity Pres. Wot, Eric 1993 Europa y la gente sin historia. Buenos Aires: Fondo de Cultura Econémica Waicer, Susan 2004 La politizacién de la cultura. Co Una introduccion a la antropologéa socal yi TO y ARRIBAS, Buenos Aires: Antropolagia ructores de otedad. Bown, M,, A. RO- 24 cuctuaas, comunioaves ¥ pRocesos unBaNaS conTeHMPoRaNENS ANTROPOLOGIA Y NINEZ: DE LA OMISION ALAS “CULTURAS INFANTILES" Andrea P, Szule a La nifiez es, en la actualidad, una cuestién socialmente problematizada, que despierta encendidos debates y disputas nla esfera publica. Sin embargo era, hasta hace poco, solo un asgo del discutso paterno (0 tal vez sélo materno), moneda co- rriente de los educadores y propiedad tedrica exclusiva de lap cologia evolutiva”, como bien sefialan Allison James y Alan Prout (1998: 3; traduecién mia) Es precisamente el carécter sacralizado de determinado modelo de nifiez socio-histéricamente especifico el que me im- pulsa a ahondar en este tema, mas atin en la actualidad, cuando los grandes relatos de la modernidad que constituyeron al nifio como objeto! sujeto del dispositivo escolar y del dispositivo psi- coanalitico han entrado en crisis (Carli 1997) La antropologia, por su tradicién problematizadora de aquello que el sentido comin suele naturalizar, esta en condi- ciones de contribuir conceptual y metodolégicamente al andlisis critico de la nifez. Paraddjicamente, la nif ha sido, hasta los afios 90, un tema marginal en los estudios antropoligicos y de las ciencias sociales en general, que no han dirigido su atencién 2 los nifios, del mismo modo que por mucho tiempo excluyeron del andlisis a las mujeres. Los trabajos de investigacién antropo- logica sobre la nifiez no abundan. En todo caso, se trata de con- tribuciones més bien aisladas, una linea de investigacién discon- tinua, fragmentaria, asistematica, que no ha llegado a articular- se como campo legitimo de investigaci6n. El presente trabajo se AOPOLOGA ¥ MINED: DE LA OMISION ALAS “CULTURAS INFaNTILES” 25 UZ -STULNWANI SWUNLIN. SVT ¥ NDISING V1-30 :ZANIN A WysUIUdUHANE (e661 29puayy BDIeD) seperouaIo}p sesueYsUT ap spreN v [eye3s9 eusd-o1205 josqu0> ap oyafgo ue}I2s -sososByjod aquaKUEID -uajod soperapisuo & snyeys janbe ap sopinjsxo- ,sox0usu, So] ‘spjooso ugromyysur el A eyUy e] ap soueus us UorDDa}03d A UID -ezye1o0s 9p oyalqo Owo> eUyap 9 ,eIDUEFU! EL, SeIVUDNA |UEY -ur ug!2e|qod b} ap Joya opeunuuayap & epexiasas DqUDUIEDOSTY perso Py -[e1AuAB ua jEWUEPII0 adomnd f OUEDTFOUTE OFx2}U09 [2 U9 owls eURUDBIY Ud oI9s OU- ,oUtL,, ap UOIDOU BI sand ‘orsand [> UPI|PAU! OU “SeANDHIP SepesapIsuoD sauO!DIe UeyOUE -09 soulu sopeunmisyap azuaw]euoIse>0 anb op oy>el [FL (gorroroe £ ZO/SO/IZ Pur] LO oxBayy ony “D/A) seunoza ap Jo exed Uaig spur OUIS soueUNDIA ap 4 2 Bxed epIIqey So] OU aknqune so} 95 aNb esorUOUITE A 9} -ua20u! "wand ezajeunyeu ej sand 'soytu 10d sopnawo> sosuajor soyoe aque sopezi|pi9uo8 oyuedss & pepynpassut op souorseas se] ua upiquie} ‘eur Jo & uaig Jp anus ayuswese|> sindunsip op sooede> uos ou Soytu So] anb ap upisdazuo> e] 21qos opejuase ~ooyjqnd onquiy [2 us souorsnosip sayuasinsax ap o2fqo so 231ws 4] ]2- Jeuad ewsaysis [2 Ua pope eys919 op so1oueus So] ap o1qrund ou so10p289 jp uo ‘ojdusala sod ‘esaidxs 36 je190s ersuaBe ap 19p od J Soyru so] & eau anb unwOD opnUES [> ‘owsIISY oxmadse asa ap ugroewuoysuen op seysondoad sej ap sesod & “(ey 20661) ,so10qRs & seisuoIIadxa ayuawieDNH> seIOGEI> ap Sep -eproede>, shs ap sopeatid ‘,sopeznuesu, sour aXnzysuo> ‘ey -ODseNXD epIA ns sezOTEASaP Je “ejaNdsa ke 'ZeIC MEY A VEEL -eg vjoIze15 opejeuas ueY OWOT “UoIZeDNpa ¥] ap OUqUIE [2 Ue eysoqiueus 9s ZayrU e] ap eorase Sauo!20U 9p oyUNLuOD Je], pepiotuyo { ox0u98 owiod ‘seotygu|goud sei 9p afeproge jo opeaeui ey anb eoruoyo>1p 22189] B ¥ aytuies UoD sisodo wysq ‘Soynpe “o3sandns 10d ‘so1jo 9p sauo!aze se] ap $930), -da0a1 SOJ9UI ap 9 $9 SOYrU so] & OpeuBise seBn] Jo ose? soquIE us o1od ‘onneBau o oanisod 39s apand sojja 9140s epiasaf2 Uo!D2e 2] 9p ouSis [3 “uprPIO;dxo & osnge ‘ouopuege ap o owoTWeUNd -1sip ‘upro29}03d ‘opepin> “upoeanpa ap oy=fgo sorafns ap anb oyaiqo ap spur ‘onsed aquauieya|duioo jos un e eBajas so] oHstA Sq “[eID08 UOIDDe 9p peproedes J ‘seantuBoo sapeyndey sey1219 ‘soyoe sns sod pepyqesuodsas ‘eywouoyne ‘jenxas zesnpew oWo> sa]e3 soanguye sopeuruuigap ap u292109 seuainb owo> ~soynpe 50] 9p ¥sia op oyund jp apsop- eanyeBau v] sod squawesoues sop “!UYSp ‘T1905 epia e] e OpesBaquI Ou UME oWUN{UOD UN 's0330 ap 2 -uaioip seuosiod ap od un uadny}3suo> souru soy ‘seaugioduiay -u09 sajequap1390 seatupUTABaY SauOIIEWUasaIdal se] UNBOS (1661 1D) sisu9 ua aquouresey> piso "vaupBowoy £ vougYstye e}40891e9 OwLOD opipuaiua ‘e;DUE} ut op ojdasu02 jo anb uo “pepyenze e] uo une spur ‘opezzeue 4398 au2inbai puis} [9 anb Osapisuod ‘o|ja & opiqap aquauresI>—1q ‘sepeyioydxe opinsqe euozared vysey anb sepeziesmeu aya} pepa!2os ¥] 2 OueIpHOD afenBua] ja. unwo> opruas ap ojuoruresuad a, ‘S{Uo{ sy oUISOS OWOD Je “edeyo epeD B sorenonied seorssjarpere> axnqusye anb fey!A oj>!> [ap oUoye> ewraysis un ua uedreWIUa as anb ouls ‘sayesodusay ayuaw ‘ejoued -s3j eIuapeoy Jeay P| 9p o1eUCIDIICT [9 UNBas ‘so ZaulU eT unos opquas ja ue ouru [3 aytu e| aiqos osi89jodonue afepsoqe un 2p ojjoursap | exed amas v seauyy uezoqse as 4 'saje!208 se19uaI> se] 104 Pua} |e epe>ipap UpIouTE esedse ej ZHEUE 2s ‘UOIDDeAIP vs9 Ug ‘upIreznewerqosd ns ua sezueAe ‘ye ap aned eX EOE ‘2350 9p pepljeulSrew woupysny P| ap souozex se] xpuaiduro> ex -ed ajqipurasaudu eynsos ‘sooypiBoqiq saperrayeus so] & osa>0e ap sopeynayip 0d ayred ua ‘onnisneyxa sas e eBal] ou oyuorurEn -a]au Je UaIq Ig “]e03>0p UO!seBASOAUT fu ap CDFeUL [9 UD EPeZIl -var voypIBoygiq uoDeZHEWaNSIS 4 UO[sIAas B] ap OpEyNsax —seu ydi9sIp s¥s}o Uod souosTun & soyuNdexuO> sounsye opuEdzeU— zayiu | alqos wjBojodouue uo ojoWOU Jo HseY sopezifeas sofeqen so] ap sistjpue un ojuasaid ‘upsenunUOs y ‘oueUINY TewA Op! Jap edeya eysa e sepedy] unuIO> opquss ep suo!rou. se] SIUSUIEDUOYSTY seZTTENpaIUOD & reyI>1]dxa ap O|ND;ITe 9959 Ue odnoo au ‘zaytu P| reproge esed eprued ap oyund owod ‘aunt v] ap or\8ojodonue afep “r0qe un rewuoUND e 1ezuaWwo> eTed ‘BUY dI>sIp eASINU ap UO! 1pe2) e| ap osuEp ANDsIP sous uod sosoyns0}s9}U! ap E2snG ua ‘souorseBnsoau op oyun{uos oonpuraysise & oeusUBESs aso B od139 ayuaueAoNs|sUOD OyUSTWIEDT—aDe UN ‘oyUe} 10d "eaytE|d ‘Como contrapartida a la naturalizacién de la nifiez, se ob- servan intentos de naturalizar, o mas especificamente, biologi zar la “minoridad’, desde la caracterizacién lombrosiana del cr minal nato del siglo XIX a las insistentes apelaciones de nues- tros dias a un supuesto gen criminal. El propésito de problematizar la nifiez -es decir, transfor- mar algo que se presenta cotidianamente como dato inmediato de la realidad en un problema- hace necesario recentrar la cues- tidn y desplazarla del Ambito del sentido comtin, no por conside- rarlo un tipo de conocimiento inferior, sino porque es a través de él que la nifiez queda reducida al reino de lo “natural”, sustraida de los procesos hist6ricos y de la variabilidad socio-cultural, Historizando la nifiez La desnaturalizacién de categorias profundamente arrai- gadas como la nifiez, requiere su historizacién mediante la cual oblema aceptado como evidente por ha sido socialmente producido dentro de im dela realidad social se descubriré que el el positivismo ordinario y mediante un trabajo colectve de cons [...] para que lo que era [..] un problema privado, particulary sin gular, se convirtiera en un problema social, un problema piiblico. © incluso en un problema oficial, objeto de tomas de posicién of ciales, hasta de leyes y decretos (Bourdieu y Wacquant 1995: 179). En ese sentido, me permito insistir que, si bien en todo tiempo y lugar siempre han existido nifios, la nitez concebida como una etapa esencialmente particular ~caracterizada por la presencia del juego y vinculada alo no cultivado y a lo original no es natural. Los aportes al estudio de la niftez desde el campo de la historia surgen en la segunda mitad del siglo XX, de la mano de la llamada Nueva Historia. Esta nueva perspectiva incluyé la ampl del ambito de fo politico mas alld de su sentido res- tringido, el pasaje de una “historia desde arriba” a una “historia desde abajo", y del interés por los acontecimientos y lo extraor- dinario al interés por la estructura y la cotidianeidad como pro- cesos de larga duracién y, consecuentemente, la diversificacién del tipo de fuentes a utilizar y de las formas de interpretacién de éstas. Este nuevo abordaje del pasado -vinculado a la Ecole des 28 CULTURAS, COMUNIDADES ¥ PROCESOS URBANOS CONTEMPORANEOS Annales-! posibilité la demarcacién de nuevos objetos de cono- cimiento, pues “aquello que antes se consideraba inmutable, se ve ahora como una «construccién cultural» sometida a variacio- nes en el tiempo y el espacio” (Burke 1996: 14). cardcter hist6rico de la idea de Nifiez fue entonces reco- nocido por historiadores de la tercera generacién de Annales co- mo Philippe Ariés (1962), quien tempranamente fa caracteriz6 como un producto occidental de la modernidad, afitmando que hasta la Edad Media inclusive, los nifios no eran colectivamente percibidos como esencialmente diferentes de otras personas, sino ura. Con posterioridad al XVII comenz6 a extenderse la practica de “mimar” a los nifios, junto con nociones sobre la inocencia y vulnerabilidad infan tun progresivo interés por su formacién moral y su desarrollo, El origen de la nifiez como categoria formal se sitia, por tanto, en la Europa del siglo XVIII. Es en este contexto histéri- co particular donde se construye socialmente la nifiez como un status social especifico, objeto de programas de cuidado, educa- cién y asistencia. El status de nitio fue delimitado por fronteras discursivas progresivamente cristalizadas en instituciones como familias nucleares, nurseries, escuelas, clinicas y otras agencias dedicadas especificamente a procesar al nifio como entidad uni- forme (Jenks 1996). En el siglo XVIII se habria originado la atin hoy creciente preocupacién por la higiene y salud infantiles, que dieron lugar, a partir del siglo XIX, a la institucionalizacién de nuevas especi nes médicas: la pediatria y, mas adelante, la puericultura (Colangelo 2004). Este proceso de instituciona- lizacién de la nifiez se daa su vez.en Argentina a partir de fines del siglo XIX, con la incorporacién del pais al devenir de la mo- dernidad mundial (Carli 1991). Junto con el concepto de nifiez se fue desarrollando en Europa, a partir del siglo XVIII, un interés cientifico por la na- turaleza particular de los nifios, por revelar qué son en real Sin embargo, dada la concepcién de sentido comtin que exclu- ye a los nifios de lo social, el tema ha sido tradicionalmente cam- po de disciplinas como la psicologia evolutiva y las aproximacio- nes educativas, que frecuentemente se han manejado con una concepcién naturalista y universalizante de la nifez. 1. Escuela surgida en torno a la publicacin Annales: écomomies, société, ANTROPOLOGIA Y NINE: DE LA OMISION A LAS “CULTURAS INFANTILES" 29 JE -SUTANVANI SyUNLIND. S¥T ¥ NOISING ¥1.30 "23MIN A ViOTOGONANY (Giret :€661) .ouL Jap oyuoruesuad ja a ‘op -erousiayIpur 9 0295018 une opour ap ‘ozua!WIOD je wep 25 anb se] ap uo!2284} BUN o[9s UadmyNSuED anb [-~] seaMonNSD op osoW “Tu O19!9 ap sopopose adnzsuo> 2s oxnpe Jap o}UaTUHESUAd ‘euaye an 'ssneng-1A7] Uo sepUNIS Epes eUN sowes LOD” “prey spur of8is Up, “(ET :Z961 #AnaUszeD) ,so10}0Ur 0 s9]2UOI9 ows soqwawia|9 v ope|szaur yas9 On!y!2S0UR09 oyUOUID|2 2, SeI]2 ua sand ‘Jenj29jau! syuoureind ovswiouay un usXmnsu> ou soxouayu sopepaisos sv] ap searjoajoo souo!sequasasdor se] anb eqraqurld |ymg-la9"] us!an7 ‘souo}seinuoy sexounsd sns ug eantuud UPDUNsIpUL, PUN UD eprBIoUNs UNL Ord “oWUOTUES “tod jop taut 0 epsuasa ¢|‘,sozj0soU, jap soinqute so} ueqes 1030 9] anb souorsez1s292182 Uose|MUHIOY 95 ‘so ou anb ojjenbe aod (v2 anb exambjen>) ,on0, 9p uor>!uyap e] YO oFuNf cuoroeisanu! 9p os901d Jop adiopped-oo 9p xe8n] uo ‘orpnyso ap oolqo e ejonpas o| e>ISe> ejSojodoxque e] ‘eloua8e ap J9pod jap ,ono, je opueaud < opuez -hoxg ‘sejje 40d saiqesuodsar aquauueya|duio> ou “2iuain8isuoo sod ‘& sauorsse sns ap saytia}asuoo ju sajeuo!ses ‘sopeyjoszesep (poy jop ou 's0}2}duso>u saras ow10> ~soynpe Sajeruap!220 s23q -woy So] ¥ onawpred owlo> opuEWO}- eI>uaIE> 10d SOpLUyap 2 -uauiaq¥an99yj UOs soxntuud owoo soYIY OWE} ‘CUISHLLISY _A{RAIeS Jew, 0 ,uoNq,, ou0D eziTENsIA 2s sauaINb e S030, SOquIE ap uprodaau0D ¥] Ua OrE|2sI09 Ns (UOUOH A) uos—tA jap o20dsox seanysod SeUIISIp se] “Ou -Piung 0} ap viouase vy » & 2appunyou ap opnysa jo puDD9 ‘Dau~SOU 04 poprpoioy oun ‘popotoos nj ap & puoisy Dap vuan{ sexes sopesapis -uo> squouroquon2ay3 (uos 4) uosony sono OWOD SoUn OWE} ‘ord ~ound ug -,soanzunid, so] © opiqaouo> vy ea!seI> esBojodonue 2] anb ua euros v| A ‘some so] ap ear958 seoupioduraquo> unut 09 opnuas ap sauorseyuasaidas se] asqu9 Oy>eIHO> ap soyUNd so} op Sistjgue aaouq un ap UOISNI>UI y BoyNSMf eDUAISISION [ey ‘unwo> opHuds 9 UD squasoud jo eysey eNprad onb v3 -ojeue eun uora}>aiqeqso 4 “peplueuiny e] ap FIDUeyL! e| ap soot -piodwaquo> sojugquasosdas Sopesap!suo> ‘sonlyrunid sojqend sopewey] So] ap pepyjequous e] & osa5ze ap eJa OWOD oyUDUILDy soadsa Spur ‘seanyn> se] sepoy ayuaWeLeSsIOU UeqeIISUEN "eI -odns as sojens soj 10d ugronjoaa ap soipeyss so] sjuowepeqeoe atuyop ered oppout owo> juLzUT oyUa!WeyOdWOD Jo LOIepIOge Soanyuoam3inod sonvaun Sosz0Nd A Sa0vaINNHOD ‘syuNZING OF XIX 0J815 Jp sepergp sewn se] ap anred e aqusipuadepur vorwugpe2e PUl|dissip owo> eSojodoxjue e] epemn8neu! oponb eno 2 wor (OZgT 401K ‘ZggT 192uads) yeouyUN owsIUO!ON| “ona [ap sexopestiad S07] “sauoHson sesjo 19D0xe]989 Bed ayUIW -epenput esoxoqu! anb o8]e owos aBuns juuLzu! ossaArun J> 10d sproqul 2 “eyBojodonue uo upiquiey ‘anb soouoie sowi2A, “(671 $€661) ,cxanu s9 ou '0393}9 vo ‘]quezU! oyuoruesuad £ oad oyudruIESUad 229 souOID -e[ar se] ap euro]qord Jo, anb ossazuaund jap sappauowa]2 soanjonus $9 SO] UD PIEYDS SSMENG-1A9T PNEID EA °$020] SO] ap J9 © SOU “Ju So] ap oqwaruesuad ja & a1sp anus seyojeue e ayuowiayuoN> -24j uanoex euyjdiosip exjsanu ‘sono, so] 9p ojuarusestiad ja 1e2 yeue JeIUSIUI TY "OO, UN ap E299" OJUDIWIDOUED OWIOD ‘SOI “Jur sns ue ‘opejnusioj any o>tHgjodonue oyusrun>0UCD [3] onnwunad woo our 13 ‘o8ojodonue afepioge un ap up!sonssuos e] ered sinas e seauyy seun8je uezen as X ‘souo!gequiy & $93 -tode sns ueyeyas 28 :zautu e] opepioge wey anb sosiRojodonjue sofeqen so] op ugisinas eun euasaad as up!oenUIUOD y (ews worsonpent “FI -g661) ,BsN4IND eA pepardos B| ap. eoxo0e oanyeaytusis ofe soureuasus ap sodedeout > sopnw ood, “eueipnod epia | ap JeIDUas9 UO!DIpUOD OWOD “sanAy 507 “PIEYD sauag-sueag prempy ap 0245e |= U9 opeues Jo uproHede ns o7ey ‘anb ua opour owstur Jap Uadaiede soure so] sooypisoua so7x03 S0j ua ‘qua8seg Usjore> & sayBnpy-sod2y9q ADUeN! Uas013Ns OUL -02 BL, ‘ouEpundas £ s01193s0d opeBaiBe UN OUIOD UEIOGIODU! SO] ISMIPWE JOP SOWIE SO] Uakny>xa UaIg 0 ‘sajerD0s SsUOIDeBHSAA, ur se] ‘2]WowW]EI9UID “vEZeUE e] anb sor!Bgjodosjue sofeqen ap zaseaso ej uo!ouate e] eure] ‘unwo> opnuas 2 10d sepezijeany -2U SPWi $a/B:20s sauO!INNsUOD se] ap BUN $9 ~o19U98 op suo -san2 sey A enrurey e| woo oun(- zauru e] anb opuesapisuosy zauwu A eyfojodonuy ‘ovund aquainis ja us pmoape 28 0WOD (29 “EET WIZE ZaYDUES) [eID0s UapIO ]9 UD OYE [2p se8n] JP 79a NS w uorezL0}91 ~ySojodonue B] opUuddn|ouI— XIX oj81s J2 Ua SopiBins soayssadsa sazaqes so] ap soysnut ‘sy tra confluencia significativa entre la forma de categori- zar a nifios y primitives, ha sido la total homogeneizacién al inte- rior del conjunto: Los trobriandeses,? por ejemplo, en un caso y Los nifios en el otro. La construccién de tal "comunidad imagi- nada" (Anderson 1993) - la cual todos pertenecemos en algiin momento de nuestras vidas- tiene implicancias metodologicas para una investigacién antropolégica con nifios pues, tal como afirma Anna Laerk (1998), la ilusién del “nino que todos lleva- mos dentro” puede inducirnos a creer que, dado que hemos si- do nifios alguna vez, podremos de algtin modo reabrir la ruta universal a la vida infantil La homogeneizacion y esencializacion que sustrae a los nifios de la historia y del conflictivo contexto socioeconémico y politico, negando su agencia social, ha penetrado profundamen- te en el sentido comiin y en las ciencias sociales en su conjunto, marcadas atin por la herencia del evolucionismo decimonénico. En el sentido comin occidental contemporaneo, conti- rian plenamente vigentes nociones de nifez surgidas del mode- lo evolutivo en psicologia, el cual -al establecer la secuencia de tapas de desarrollo cognitivo por la cual progresan las habilida- des conceptuales infantiles~ produjo una homogeneizacién de la nocién de “niio". La psicologia evolutiva abordé la psicologia infantil como medio para resolver interrogantes de la psicologta general, operacién que, como ya sefialamos, también ha carac- terizado el abordaje de la nifez en otras disc Desde este paradigma, la exclusién del nitio se realiz6 a través de formulaciones parciales de racionalidad. Jean Piaget propuso un sistema de racionalidad cientifica particular como si fuera natural y universal, a partir del cual establecié una secuen- cia de adquisicién de las competencias cognitivas a través de tapas planteadas como inevitables. El concepto de evolucién planteado por Piaget presenta semejanzas con el proceso de socializacién definido por Talcott Parsons; siguiendo a Chris Jenks, "ambos procesos son mecat mos analiticos por los cuales el nif es arrancado de la posi dad de ser diferente y es integrado al consenso que oprime el ti rénico reino de los hechos” (1996: 25) 2. A propésito de la obra de Bronislaw Malinowski, Los argonautas del Pacifico Occidental (1922), 32 _cuutunas, comumtoaves v pnocesas uasAnos contemPoRAneos Si bien estos dos enfoques ortodoxos han sido cuestiona- dos dentro de cada disciplina,? no han perdido relevancia, pues la cosificacion y psicologizacién de los fenémenos infantiles proceso por el cual se han socializado modos de explicacién de la infancia originados en planteos de la psicologia (Varela y Al- varez-Urfa 1991)- se han extendido amplia y profundamente en nuestro pais, parcializando la produccién de conocimiento e in- hibiendo el abordaje de las dimensiones sociales y culturales de la nifiez La nifiez como variable cultural La puesta en foco de la nitiez en antropologia fue inaugu- rada por el particularismo hist6rico norteamericano de comi zos del siglo XX, especificamente en su vertiente de estudios so- bre cultura y personalidad. Su fuerte critica al evolucionismo desde una propuesta no determinista de la historia y la cultura, y metodolégicamente empirista, se tradujo en prolongados ¢ i tensivos periodos de trabajo de campo entre di no occidentales. Los estudios sobre sistemas clasificatorios del ciclo vital y pautas de crianza de diversos pueblos (Mead 1930, 1993; Benedict 1935) ~orientados a esclarecer la relacién entre individuo y cultura—suponen una contribucién fundamental a la deconstruce! n de nociones occidentales univer: salizadas sobre la nifiez. Las investigaciones desarrolladas por Margaret Mead, Ruth Benedict y sus discfpulos, aportaron im- portante material comparativo proveniente de diversos contex- tos socioculturales, en base al cual se instalé la posibilidad de pensar en una pluralidad de “nineces’, que sustituy6 un status singular y universalmente unfvoco. Coincido con Angela Nunes, en que cl trabajo de Margaret Mead, por la recurrencia ¢ incidencia in dedicada a los nifosy jovenes, extendiéndose por cus- tro décadas, a pesar de todas las J cons tituye el ejemplo de de ate siendo ensiquecedor ia Bleichmar (1993), quien recupers la histor asi como tambign de! inconsciente,y defi voto en estructura: cidn, discutiendo con quienes plantean una idea de identidad cerrada, ANTROPOLOGIA Y WifE2: DE LA OMISION ALAS “CULTURAS INFANTILES* 33 GE -SITLNVSNI S¥uNLTOD. S¥T ¥ NOISINO V2 30 "ZaNIN A VISDTOKOMINY soytu e eypadsex anb o| ua aaey> ersuasayax ap sndaoo un aényy -su0> anb ‘saquossy1p sajeanyn> sapepljeas sios v soquowaua ed soutu ap jeID0s oWarWEHOduIOD J9 220s UOIDPWOFU! K gypajoras ag “(cz6r Sumy A SuNIyA) eIBojODIsd £ eYBojod -onue axju2 Uo!DoesroqU! &] UD sepeUBu0 ‘odinba ns £ BunyM, soneag 2p souctoeBiysaaut se] uoreyjossesap as og soue soj £ 0¢ soue so} anuo ‘aysed wun 10g “exBojodonue us ajueUIDs ZoUIE [204 spsaquisep [9 sesqanb e sopequsto sofeqen UoraiBins "XX oj8's Jap pentus epunBas x] ap aiured e ‘odwon owssia jy (1961 s2u0[ vowing) osnsap uo opse> euydrosip eayseny ap aiuepuny oyepueW ‘sosoIns0paqUI sns op sealeU sens -uoj se] u2 asiesaidxo & ropusidwios ap sazopeBysoaur soysnut 2p Sepeyinoyrp sey e oyed uo asinquye eupod *,se]qey uesorpnd ow 1s oui0>, sous so} 9p Seyonpuod se} ap orpniso ey “seon>"d serdosd sns’ op eiuano ep 9p earxoyax peprsedes ns X soyafns 50] op ersuaSe ej opuefiou ‘,uoraduasap e] 9p jonuos, owio> Uesa1 -2]ut ojgs seuor2ze sns ap eax99" 6910438 so] ueBey anb sau0Iaey -2idr2qu se] ‘onbozus 2389 2ps9q] “(y661 POPU) sfed OnsoNU tua souorseayde seungje uo equona anb (c6G] sauo{ uoUn|g A ]puUOD,O ‘saxMeH ‘PEGI Jodeiq A soyMeH ‘TS6I A PZ6I S2U -of wosnig) OZ Soue so] ap snued & Aya Uo epeljossesap Uor> -efijsonu ap vauy! eum so eys9 ‘JewUE OJUaIWEYZOdWOD Jap O:p -myse 2 ue Sepeojdura se] v seBojpue e)>aNp uoreAIasqo 9p se> 1U993 9p OnIsn}axo Osn [> aUEIPoUL ‘|UEFU PIOMpUOD P| ap LI -ojo9, eun osndod opossad ays0 ua oproeu afepioge ond (9661 TEM) S24 -eBoy sns ap ¥] e owo> erouaysisqns exdaid ns e oyuey opuacng -inuod ‘seanonpordas A searjonpoud sopepianoe se] ap Jequowep ~uny ayed ‘opuats wenuizuo9 & opis uey souIt Soy opunte [> OP -0} us anb opuesouBs (¢Z61 wojaag 4 mreyauy Ua Opey!D ‘sou0) soquoipuadap aquaueansaye & eo}uIgUOd SOIqUI3!M OWIOD 1 -o11d ® sopezio89329 wes9 sajen> se] Ua ‘O>ASpWOP Of>ID Jap SoU -olpduosap uo ayusuianuiay uejsarede sours soy “ouepunsas fod -ed un e olnpas as eormppese uoronpod Bj ua |jueyU! eIsUasoId P| ‘oues}FauearIoN owsHEMOUed [ap Ose>0 Jap ated Y souoradaoxa A o1uay!s ‘opesdi|20 gpanb pepaisos epe> ua son| so] ap epia ep edey2 exude] ap seonsjr9q2e18> sv] reaH]dxa A 199 SOIMYHOINIANOD SONVEEN SOS3IOES A SFOVOINNMOD “svEAIIND —>HE, -ouo> 10d w/Bojadonue P| ap spraqU! [2 “osLOIsIY ows|eNoNIed Jp ofeqe |e pepyoy2ysod uo anb osepp $9 “ose> opor Uy soroust soyyu ap opepino [9 u2 jUEAUL O!Dedrored aULAdIox Bl ap ED -aaze seaygaflowja S2quany se] Ue}auapIs9 oyUUTeETE|> OW0D 'SaIp -ed sns ap Base) o]9s $9 OU SOWIE SO] ap sepin> onb se10UB! v Op “ipu2y uey ugi2ezi[e120s 2aqos sorpm}s9 so] ‘odure> op seisusiied -xa ns ap anred v (261) 0WJED PIeuoY £ soustony SeWOYL uupjeyas vaig owo> “(g66T 22927) eunsje eIouanyu oAngine so] 3s ou anb se} 21qos seusa3x9 So[e}D0s seyned ap saz0}da00 Sons vd ow109 soutu So} ¥ o4nsysu0> afeproge 9p ody 9459 ‘JexO}eH1UN oon2epip osazoid un OUWlO> UPI>EZHeI305 P| s1q92U0> TV “2091p -uodapul ajqeizes woo oynpe opunut jap taReUNoU winy>nsse | seoquayd Je “Teyuap!oo0 uNuOD opAUEs jap ,os1UPD-oyNPE, 439429189 | So2isyq so3sondns sns ua aonposdas yen> e| ‘uor> 1908 ap ¥9|SF/> b}2003 epeurey e] ap saxen v oz1y O| anbune "Zaulu v] ¥ SPU 921998 95 By FOIOIDOS UD OWSI}EUO!UNY | ‘uppng [pp o>noTIY o|gand un ‘sanu SO] ap ;2e1D1u! ap sopuI SaquaIpuOdsa:z09 SO] & pepe ap sodnsB ua Uo!D -eziue8i0 ¥] 230s (ZZ61) PHEYIA-SuEAg pempg op ofeqen 2 asopuy2eysap ‘Jeys ofS1> jap BanzDNIIs9 vj 21G0s souoISeBASOA ur wose2 que} OF J9P epeD—p ¥] UP afine ns oan, anb wiatpung] “3 ap oqualuresuad [2 Jod epersuanyur ayuaurersony vjandso- o21uEyIIq OUISHeuO!DUN JesMansIs9 [2 2pseq] sa[P}0s souor>isuen ap seyueurwayep ‘owoo soriBojoisyy soiquwe> so] opuewioy ‘ezajeanqeu e| ap ong uy [e seyioBoyeo seso oyu9s ~PAl}aIgo BIDUDID BUN UD eDUIeI> e] sod opeorew aquowepunyord- jeyuepis0 upwi0> oprues Je Sose> soquie ua anbune ‘soqueiquie> squsue>uo3siy 2 sep anys s1UDWED}I9YSTY S9TEIIOS S9LIOIIONINSUOD UOS ‘Z9UIU e| OWLIOD ei2u29s2jope F] oyue} ‘anb zpuosdwo> opeyigisod ey sand ‘our -suejnorued Jap axepp opea] un sa uo!SeZHeIMIeUSOP BIS (1g $6661 PEAY) ,2UODEZHLAID B] 9p sOI>2}2 s0] © 0 euistus erua2sajope e| ap ezaqemyeu e| © uaqap 95? 503 -uaasajope sonsanu e uafiye anb sauoreqimyod se" -unaid ‘seueowres souaagl se} 2p epla e] o1pmso | ap ,seaidy, seonsi9}2eI69 se] ap yemyeu 4 yest 29 [2 QUONSOND “GZG] UD eK ‘uaINd peop yoseBIEW any (eu wpronpen ‘op s666t) 8 -eyodnue e] 9p oniap ‘e!2us082)0pe &eI>uEju ONeD Seuy UD OP no occidentales. Sin embargo, como bien sefiala Angela Nunes 1999), el trabajo no estuvo guiado tedrica ni metodolégica- mente por la antropologia, disciplina desde la que se ha cuestio- nado la pertinencia de observar comportamientos aislados de! contexto sociocultural en que se desarrollan, asf como también aplicaci6n de un conjunto limitado y fijo de variables a todas las sociedades por igual Por otra parte, el trabajo desarrollado por Mary Ellen Goodman en la década del 50, constituye una mas que intere- sante excepcidn a la indiferencia y cosificacién de los nifios ca- racteristica de este periodo. Desde una perspectiva claramente influida por el particularismo histérico, Goodman (1957) anali- 26 valores, actitudes y conceptos sociales de nifos norteameri- canos y japoneses, y afirmé explicita y enfaticamente la aptitud de los nifios como informantes etnograficos. Su trabajo consti- tuye un antecedente significativo, a pesar de ciertas limitacio- nes, En cuanto a su enfoque, la forma de abordar la nifiez no consiguié distanciarse de la nocién de sentido comtin sobre la “inocencia infantil” -a la cual Goodman apela explicitamente al justificar la calificacién de los nifios como informantes compe- tentes (1957: 979)- suponiéndolos transparentes. A partir de investigaciones realizadas con diversos nifios, he constatado el carécter erréneo de este supuesto. A modo de ejemplo, durante mi trabajo de campot con nifios de la zona.ru- ral del partido de Chacabuco (provincia de Buenos Aires) que participan en la produccién de ladrillos a pequefa escala junto con el resto de su grupo doméstico (Szule 2001), pude observar reiteradamente cémo en el ambito escolar muchos niflos ~y en particular nifias-, negaban realizar dicha actividad en presencia del personal docente, mientras que conveisaban conmigo sobre el tema ~describiendo detalladamente, incluso con org grado de participacién en cada etapa del proceso productivo~ una vez que nos hallabamos a solas. Los nifios, que conocfan la postura institucional respecto al “trabaj optaban por mantenerloen silencio, pues ~al igual que los adultos- articulan diversas formas de presentarse a si mismos segiin el inteslocu- tor, como estrategia social frente a los diversos contextos en los 4, El trabajo de campo al que aqui me refiero fue realizado durante el 480 2000, dando lugar a mi Tesis de Licenciatura, presentada en abril de 2001, 36 —_CULTURAS, comUNIDADES ¥ PROCESOS URBANDS CONTEMPORANEDS que se desenvuelven cotidianamente; es decir, son activos cons- tructores de la presentacion de su ser (Goffman 1992). Volviendo al trabajo de Mary Ellen Goodman, resulta asi- mismo limitado por un encuadre metodolégico que no logra desprenderse de procedimientos formales (Nunes 1999) -en es- te caso la recoleccién de ensayos escritos por los nitios siguien- do una consigna pautada por la investigadora— inadecuados pa- ra acceder a las perspectivas de los iiiios. ‘Consideremos, por tiltimo, la contribucién de Charlotte Hardman quien, en su articulo de 1973, “Can there be an anth- ropology of children?”, planteé la necesidad de crear un campo te6rico especifico para abordar la perspectiva que tienen los ‘tos de su mundo, No obstante, es preciso recordar que, mas de estos valiosos aportes, el principal caudal de la antropol de este periodo continus corriendo por otro cauce. Renacimiento A partir de los afios 80, los nifios reaparecen en el campo de la antropologia. Este resurgimiento coincide con lo que suce: de en otras disciplinas y en la sociedad (Carli 2002): en el con- texto norteamericano, la antropologia cognitiva ha vuelto a po- net en foco a los nifios, al igual que ciertos autores britdnicos (Toren 1993); a partir de la premisa sobre el cardcter adquirido ~en lugar de innato- de la cultura, se han realizado estudios so- bre las adquisiciones y producciones culturales infantiles (Hirschfeld 2002); por otra parte, se destacan los trabajos com- pilados por Nancy Scheper-Hughes y Carolyn Sargent (1998) en ‘Small Wars. The cultural politics of chidhood, y las investigaciones sobre trabajo infan por Karen Porter bajo el titulo ‘On the backs of children: Children and work in Africa” (1996) por el modo en que logran establecer la vinculacién entre la ni fiez y el contexto politico-econémico local y global, sin desaten- der ia agencia social y cotidiana de los nifios en sus diversos con- i bien estos aportes atin no han configurado una linea de investigacién sistemética, oftecen una enriquecedora problema- va sociologia de la nifiez” (James y Prout 1990, James 1995, Jenks 1996, James y Jenks 1996, James y Prout 1998, James y ANTAOPOLOGIA Y NIEZ: DE LA OMISION A LAS “CULTURAS INFANTILES" 37 GE -SAUANVANI S¥uNLIND. SVI_¥ NOISIINO WI 30 “ZaNIN A VIDOIOdOKINY -02- juejur pepyyqeroujna e} 9p esyelousse UpIsoU e] UENESap anb “(900z) aX0oyeJeq sqWY £ uOsUIgoy ue] BroquoxuELy pleuoy op soyode soy soquaiaBins ueynsar ‘opnuas aso ug, sared anqua 0 sauol> -naysuy 2 souru anus ‘soynpe & soyru asquD seuotzp]21 ap SOME] 24 ‘Zoutu ap 2e/qey je onb sepiajo souressoqap ON “(es UOIDONP -e8 "QE :Z96I SAY) ,SOyMPE SO] ap j9p SourL So] 9p opunus [> sesedas v sowopuoy, “saury addiyiyd ap seaqejed ua yeno ey 30d ‘zoymu | 21qos uNUOD OpAYaS [ap eanMyNsuOD eouapUa E10 8 a29peqo oV2Igo Jap UoIDIUYEp ap odn aysa ‘saperDOS seIDUaID se] 30d sopesous) ayuawiodeur uos suru so} Jen> P| 10d worupuL -a8ay ug}ada0u09 | ap asrerouEysip ap aesad e ‘oyUPY 104 ‘une ~[e1>ynue s1>9p soureupod- ep #210} spur eynsox up|2e1ad0 ap odin 2489 SOWIE So] ap OSE> [9 UD anb ojos ‘ooup;siy owsuejnopaed |e & owisyjeuo}ouNy [9 “OU “or2non9 fap 1019 ]9 19}9U109 ¥ s9n}0A $9 “sodnI S01}0 UO UID -jnou. ns opueSou opuewny odnis opeunusarsp sey sejeuo}sesaua8is03U1 sopod 9p sauo12 -b]93 uo soquepur souo!seyuasaidar £ seariopad se] ap Uo!az—suI by ‘enoyred ua X jeamyjns0120s uo|susuNp ¥| ap JeUOrDEI—s 193293 -89 [9 a9a3n2s0 anb upezyjersuaso exanu wun aénySuOD [HUEFUE ‘eamyjn9 eun ap eapt P| 'SouIU93 Sosa Ug “BanjNaqns ap JP Ow0> 1P) ‘sopeyuaredura soidasuo> & oprwsuen ey 2s eimyn> ap oF [P u9 oppyjdun owsstuo}>e[se JEL (8661 148M) seno 9p seun sepeisie & sepesia> ‘saqu2sayo> ayuawreusoqul ‘sey -a1Dstp sopepiun seyunjap & eyunde anb “OUst}e!U0}O9 [> UOD o -unf opiins ',»ysyeuorsunj, reurey soureyzpod anb ayuauodwo> ns ap une opipuaidsap ey 9s ou “eprejnuszojaz 4od soqUayU! SoA -tsoans ap sesad e ‘eanyn> ap upl2ou B| san "9p 2IpuIssoud vs -2d owo osoamnbo aquswiayustsy}ns 0] a9ared au anb 01423009 soqjueyur seangyno, ap souruss3 us souoreSijsaaur sns opuerr -Uejd “(661 soure{) eysondord ys0 opeDuajod uey eHUPIG 73MM B| BP eBoIOID0s eAaMU, e] BP $99UDI}91 SOSIOAIC] “(S661 o;ndep) soanunsip sojeioos sopeoyru8is uoo opunus un ueyq -2y sou so] anb ap eapt v] ap eatsap anb oyd2>u09 *, nuEFUI OP -unu, [2 U9 spraqu! ns opuEsqUaD ‘,sojnUEyUL sesnyn>, ueUIWOU 2p anb 0] uezijeue sofeqesy sosossuinu anb opruss ouistur 259 ua sq ‘oniyjoadso on1s93y odweo un 3v239 osndosd jeno e] ved ‘ourt Jap eaIsn|px9 uoIsuawIp eun ap eI>ua'sIxe e] ‘o3NpE OP ‘SOINYBOdW3LNOI SONVGUN SOS3I0Ud A SFOVAINUUY Sve Bt aun upnog pue pr Jo Alojodossuy aq, owo> opezineges squwrewsngad puss Aussontup) purag Jod op!2asjo~ Zaull e} ap [eID0s eBojod “nue aigos euysoeu ap euserdord onlun eJOYE sey jp onb owUNd TY 'S unui [2 uo> souor2|sodsodns se] ap sesod e ‘opuajap ]° soqu9p -ooaque sns ap oun opis ey (EZ6T) YEUIPIEH, HONEY se] U9 QZ SOUR so] ap atized e opewodsap $9194 -ur 9 opous unde ap eaydos onb ‘sajuejur seanyin> ap oyda2u00 oonews|qoud ye ouso} ua epenonse eysandosd ej sa “zouru aaqos sorpnysa so] uo oqueulas pepronewoysise & pepoueyuatses) ees ~adins v ay¥a1pus} wo!DeyOUO PUNBTE aqUOLI|ENIDe oYsIK9 18 ‘SON ‘soue SouI|D so] Ua ofeqen ap eaul| F359 opines ey anb ouureD yp eioey sozedas soundije ‘2yue3sqo ou ‘sesasdxo esDISIND sip exsonu sod opeBayes uey oduze> un Ud [81908 sisypuR ap $e32A SaqUOIO,P ap einyode vj sonoword ap zedv> ‘2quaze8ns epryed op oyund tun afnynsuos A "Z9UIN P| & eo!BojodonuE uo!reuxode Pun ‘owe|] Of anb oj wo> adnguod ‘serzeujdrosip sexa]Uosy se] 2pua|> “sexy ,ewSipesed, 2389 'soBoj9120s sod operounue anbuny seonstpeyse 0 sojejuauilssdxe souo1seSiysaaut se anb opensape seut afepioge un aAnjnsuo> ‘quar “ipouo> 2p uolsonpord P| UD ug}pedroied soseu K ypouip spu Zon eun SOUlU So] e Tepe eye eT (2 cwoata aonb So] U9 S9pep120s Se] ape { weapos soy sousmb ap 2] [21905 epla ns ap uo!2eu juioyap & uoranz3suoD e] U9 SoaRe VOS sour SO] (P “sepeypmyso 198 o1doud oyparsp 10d uadarour souIU so] ap ,seIM]N, Se] A souo!re|ax se] (2 epforuja £ o1aus8 “2sey> ou09 sojqrEA SesI0 2p 95, -apjste apand ou 'Je!20s sigue 9p ayqeuen epor owod (4 apnsuis eye qu yessoatun ouawuay un adnyqsuo> ov z9u yse osseznoyuls vapond sejedioutsd soqund so4n> (9661) oId UeTY A soure[ uostTTY 20d oysond ord ,ewSipezed onanu, [9 Ua oxepp aquaumeroodsa $9 Os, -voiSgjadonue worsIpeny ¥] © oper, ayuowojqeyesqus ooffgjopoyeui-0212993 oszew un OpezH ~euroysis roqey 40d eroueag|ay rented ap eyNsas “(100g SauEL mo propiedad persistente ¢ inherente a determinados nifios a nivel individual desde una aproximacién sociocultural relacio- nal y situacional Pasando ahora al contexto latinoamericano, son dignos de mencién los trabajos procedentes de Brasil, entre los cuales he hallado una interesante articulacién entre una lectura c1 de la tradicién antropolégica “adultocéntrica” y una propuesta tedrica y metodolégica acorde a nuestra disciplina aplicada al trabajo con nifios indigenas. En contraste con producciones que meramente realizan una descripcién diagnéstico de la poblacién indigena infantil (Montoya 1995 y S/D 1993), se destaca el tra- bajo de Angela Nunes ~fruto de su tesis de maestria- sobre los nifios a'uwe-xavante (1999), en el cual se trazan antecedentes y ineas a seguir en la construccién de una antropologia de la ni- fiez. Por su parte, Clarice Cohn (2000) ha propuesto un an: sis del proceso de desarrollo infantil entre los Xikrin, un subgru- po Kayapé, a través de las concepciones nativas acerca del nifio y su crecimiento, enfocando la intervencién activa de los nifios fen este proceso. En Argentina, desde el campo de la antropologia y educa cién, Elena Achilli propuso el concepto de experiencia fornativa para referirse al conjunto de practicas y relaciones cotidianas en las que se involucra el nifio, tanto en el ambito familiar como el escolar, “cuya modalidad institucional condiciona el carécter y el sentido que adquiere para otros y para él mismo los aprendizajes, ‘0 mis correctamente, las apropiaciones que realiza” (1996: 25). ‘Al plantear una “concepcién de sujeto activo y constructor, en parte, de sus propias experiencias formativas” (1996: 26), recono- ce tanto la agencia social de los nifios como las limitaciones y con- dicionamientos institucionales y estructurales que operan en di- versos ambitos Es indudable que, durante la dltima década, la producci6n académica sobre la nifiez-ha aumentado considerablemente en nuestro pais. Aunque dejo para otra ocasién el andlisis porme- norizado de esta produccién, me permito aqui sefialar algunas tendencias que percibo en ese conjunto, a modo de advertencia y propuesta para un abordaje antropolégico de la nifiez. En primer lugar, muchos de los trabajos son meramente descriptivos de las politicas sociales destinadas a la infancia 0 cuestiones jurfdicas, limitindose en dltima instancia a “medic” la 40 _cULTURAS, comuntoaDEs ¥ PROCESOS URBANDS coNTEMPORANEDS eficiencia de tal o cual plan social,¢ dando por sentado qué se entiende por nifio, cémo deberia ser tratado/juzgado etc, de acuerdo con significados hegeménicos -ligados al sentido co- main occidental construido a partir de la modernidad- centrados en la dependencia, vulnerabilidad y pasividad de los nitios Sin embargo, a partir de las investigaciones antropol6gi- cas revisadas y las de mi propia experiencia de investigacién,’ es claro que no existe una tinica experiencia ni una tinica visién de la nifiez. Pues lo hegemdnico no constituye una cosmovisién ce- rrada y sistematica, impuesta monoliticamente por una clase dominante, sino un cuerpo de practicas y significados continua- ente renovado, recreado, defendido, resistido, desafiado y mo- ficado (Williams 1997). En la investigacién en la que trabajo actualmente se ha observado, a partir de la co-residencia, que en el marco de las comunidades mapuche rurales, los nifios participan de las acti- vidades productivas y reproductivas de su grupo doméstico, asu- miendo diversas responsabilidades y moviéndose cotidianamen- te con cierta autonomia; ésto da cuenta de una defini fez un tanto diferente de la nocién hegeménica que clasifica a los nifios como objeto de constante supervisién y como no-pro- ductivos (Szulc 2002) Un abordaje antropol6gico deberfa entonces problemati- zat la nifiez, es decie, transformar algo que se presenta cotidia- rnamente como un dato inmediato de la realidad en un proble- ma, reconocer y dar cuenta de la heterogeneidad de experien- cias y representaciones en torno a “ser nifio” en diversos marcos 6. Segundas Jornadas Intern Infancia y Adolescent Nito y las practcas sociales. Universidad Nacional de Céedoba e Instituto Gi. ‘no Getmani, 1999, y Taller Infancia, Adolecencia Ci * Jomadas de Sociologia, Facultad de Ciencias Sociales, Universidad de Bue- nos Ales. 11 al 16 de noviembre 2002, 7. Ademis de ls trabajos aqutcitados ~sobre nifiostrabajadores en 20- nas rurales de a provincia de Buenos Aires y nifos en situacign de calle en la ciudad de Buenos Aires- me encuentro actualmente abocada a mi investigacién doctoral -Representacines de y sobre nice mapuche en el Neugquén-en la que ana- izo los procesos de resignificacién mediante los cuales nis mapuche de 29nas rurale y urbanas del Neuquén otorgan sentido a sus experiencia cotidianasy a las interpelaciones generadas por diversas intituciones y actores sociales, part- cipando activamente en la constanterearticulacin de sus subjtividades. ANTROPOLOGIA Y NINEZ: DE LA OMISION ALAS “CULTURAS INFANTILES” 41 ey -s3uunvans syunsina. sv7 ¥ nprsiivo v7 30-ZAMIN A wipe rvenseny _ysuod ‘eaposry uo}rezsfennxaq¥os ns uoo oyun une? OPHUS gp sauojo0u se) ap uoHenjermeusep £ uspeiidys F1 (oot Sex24I 9p 322 "700 YOMNED ‘9861 WTA ‘good 'Z661 “1661 {BED) SeoHONSY souoreuno}suEN sn UEPIOTE eb sofeqen so] “2awlU ¥] a3qos onifoyodonue enbojus un 2=I Spe exed uauan anb eisuvaajas reloads eye aC] “e!puaBuHLOS aMoad ns ia0u0Des Seeds *,so[es}ua9 S2pEpe!IeS, SePEwT] fe Ua ayuounoa! om un aémysuo> ove “avueiqunes 4 SOND “jengd ap zeny uo “e>oq1un & sous ‘jqeynusus ored VAN ‘pasty epmusuoa zayiu bun ap oasondns o>yiopesed 19P vuaued Sond ‘{zg6r veunsog) opus!razedesop visa Zaurd e] anb ua198 wae sausin woo odazzsip anb ojje 20d sq -sofo sonsane a1WE 250P “Tpuuoysuen “oopoasty oxqured ye sens wpzeysa A opeyso ued BP “th op edeyo exouiud e| op eziane sayeroos sauorpeasaid A verde se] sand '22UK8 e] ap peploworty e] ayuasaud axduass Jou aqap ovidojodonue afepioge un ‘opnyes 259 VA -sayeamayno-ootsoysty S0s92054 2p OpEH|NSDS [P owoo epeyoxdrayu 398 ap JeBny uo "jesmieu “opep oust] UO Ques epepsoge s9 eysp 70uLU v] ue soperua> sofeqen Sst" So] ap Soyo ua ‘oBequia wig “(e7H! UO!SONPEN *Z 9661) al") Quis Onuatusao%9 jap aTuAWEIDesp Ealap OY OHNPE FOUN O ey Clomeunoysuen Fy Te) owo> aquaweperdorde opypusrd Miyoo 398 apand ou anb jexnyeu ouewua} un s2 ou Z2uy ML nb op eanpodsiad e| woo soprawordiusoo awvsusexe), WIS 708 wa ey 9p sojeme sanbozu2 S0} sopor‘syua{ SYD USFS auato ap opow ¥ (esu uoisonpen ‘Zp 16661) ««2}2uz00% saermjnoo}z0s souorpennis opuaias owte JP 24g08 ONUANON ‘ Guinputsts“ojss0u09 ‘opunyosd sps9yu un repouesAP 2P EAE “rut B| eojodoniue vy © edanb ZA Je, ‘SOUNN ABU © SH “enon opuaindig “sapeyno4p sms £ onnyeanpe 0520010 2 OOF cseuaBspt soutu So] Uos ou 020} [9 "Temmnosayu 0 onUNIG UP “onpo op searyeusoyje 23qos s2uo}2eBHsaAK! sel uP OsNIPU! Sh “Jeuorseu eoqupere up!oanpoxd x] u9 seusBipur souls Sol sod qproquisap siuoystsiad j2 o2RPWOYUIS 59 ‘OPNTES 259 VAL ‘outu ap seSny opezi[es2es jap opeIuENe so 0 ezejésap 95 opuend 3179p 53 “(Li 6661) .SoHNPE £01108 OP “Shojqeuso uapio un euonsend opuens 0 ox81jad 21209 ePI NS OP PUN 794 nS w SHOIApE 2s ‘OUND 30d "ugnsano to Bjwioyo2Ip &| B Uep soUSIUE sojj2 amb opAUDS |9 uoseaqueyd ‘refeqen sod je} 128 ap Pfop ou Oulu un anb 2yuaUre} royjdxa 2e[eues [Y 'SOVIU ap smyeIs ns uasoiprad sauainb ‘seopel “ogean J9s 10d "so werany £ oUrenup opnhuss us asesado uorsn|> “x9 e|“oua4 ns ap sezaqUOY Se] ap eran Ofeqen je SuaHUELI ZOUTE bj owo> jse ‘anb wey} sOUtU SO} anb ayony ue} "zou £ ofeqest anus ro1uguia8ay uoroisodesquo> x] Uoo ojopugjnouta aszeyasd “roqur agap onsiBoa ais“ on8t o21g9 5g, suMYeax ONO J "0214 os ou anb 1120p auainb ox [ogo anb anbiod yg, :92dx9 9! SO||2 ‘9p oun "esasdios Iu 2e3OU Ty “orpusidsos aus ‘seys|aoxqUa SoUOINB {is se] ua efouanseyy o> eynadas as anb ‘eysandsor &7 °,50u> ZT, vosorpuodsos teysurey esajtspe] uo!oonpord ej 2p wedion “ped anb~ sou soso "zawre e] 2p 231447 pepa e| sod eiunaad P| ayuy “uorseBisaaui e] ap o2seur Jp Ua soVe g] 9p SOyIU san UOD epvztfeas jedniS vjsisoxiu9 wun U9 asiearesqo apand oysg “SEU “eypno> sepia sis wo eqe>yidust 0359 ab oj>1iv0> jeIUaROd [> 198 Josas ueqeyuoyut 2 ‘unwoD opAuas [9 tod epemeysur e]WOIODP epunyord vj ured ‘Jauejur ofeqen je weuspuo> anb soyus12 -sjeaud zaulu ap sauormou Se] ap oyues Je Ueqeyso jeans eu? “9 ap soutu so} anb gxsowap sistyeue [al {eT OOT PaxpUY '21"2S) sony sousng 2p esulsoud “oonqeseyD ep esoqpe| w=IP 19 sOutU So] ap OSD [9 sOWOWO}a: ‘o|duIafa ap opoUT VY “SOIINPE SOs “rasip too 'soaneynbs sours U9 squeUestoaxd ou ‘opruedwo> opunur un ap ees a6 anb sepiso wis “(Ty :[Zz6T] 986T PISMOUY] Ceyp]) ,opunt ns ap upisia ns sopuaiduo>, ‘Soynpe so] 9p [9 UO? lup{>e[ass0qu! U9 soutu So] ap eista op oqund jo sezyeue ap eIDUEA =3jax 8] OpEs|SOWAP BY aU! o!seBnsoauT op vouatsodxo TH (ejun worsonpen :7z :c661 onde) ,wIsIS -iad pepijgipneut ns ap ewssjgord jo 's0D!@ojadonue Sox $0] tua sajqista opis uey ou sours so] anb sewaje oysnfur er2s Uoq is, Jen9 0 304 ‘'sepeapnyse st “WU so] 9p eatpoadsuad ey op s PI susa}qoud se] U9 SOpEIINIOAU! SOU ur £ oUa|ureAdjax 2 sTWO a]ans ‘1 vorsonpoid pj ap aed ues8 ‘seBn} opundas Ua (9661 212) #828098 eun avon usiquiey ‘eyoysIy euN 2uIH -epiA ap souE sosoUNId so] ezifemxaquo> anb oaneyeidsaqu! coxews ouey wo £ eIauatiad “x9 oye} U9- ZaUIU F] OUIOD }se Sond ‘sajeany]n201205 4 SO>HOISTY tuyen pasos necesarios, aunque insuficientes, hacia la proble- matizacién de la nifiez. Un abordaje antropoldgico requiere, asi- mismo, un anilisis de la falta de atencién prestada al tema por las ciencias sociales. Pues es importante seitalar que los trabajos aqui revisados no han llegado a conformar una tradicién de in- vestigacién antropoldgica centrada en los nifios, ni han logrado revertr la histérica marginalidad del tema para esta disciplina Esta omisin se explica, en primer lugar, por la atin vigen- te exclusién de los nifos del status de sujetos sociales. Como advirtié Charlotte Hardman hace mas de tres décadas: “Aque- llos campos antropolégicos interesados por los nifios los ven en mayot 0 menor medida como objetos pasivos, como espectado- res indefensos en un ambiente opresivo que afecta y produce ca- da una de sus conductas” (1973: 87; traduccién mia). Al negar su capacidad de agencia social, se descalifica a los nifios como “informantes" de investigacién, tal como ocurria con las mujeres con anterioridad a la critica de la antropologta feminista. Se tra- ta de una “hermenéutica de fa sospecha", que desautoriza las narrativas de los ninos a través de una doble evaluacién, situa- cin compastida histdricamente con los “primitivos" y otros gru- pos signados por su alteridad respecto de la “civilizacion” urba- na, occidental, masculina, blanca, adulta, heterosexual y cristia- na (Scheper-Hughes y Sargent 1998), Como sucede habitual- mente en el tratamiento ptiblico de casos de abuso sexual hacia nifos, la pregunta "jcémo saber con seguridad si un nino (0 un indigena o un negro) estd diciendo la verdad?”, impregna expl- cita o implicitamente los debates, y arroja un manto de sospe- cha que los deslegitima como interlocutores. En segundo lugar, producir conocimiento antropolégico con nifios supane desafios estratégicos y metodolégicos, hecho que considero ineludible a la hora de explicar la histérica mar- ginalidad de este area para la antropologia. Con respecto a lo primero, téngase en cuenta'que este tipo de trabajo requiere ne- gociaciones sucesivas con diversos adultos vinculados a ambitos politicos, gubernamentales, educativos, comunitarios y familia res, de las que depende la posibilidad de trabajar cara a cara con los nifios sin la supervisién de otros adultos. A su vez, el resul- tado de estas negociaciones suele depender de cuestiones no controladas por el investigador, tales como su condicién de gé- nero, edad, situacién socioeconémica, pertenencia étnica y as- pectos personales que le confieran un bajo “indice de peligrosi- 44 cucTunas, comunioaves v PROCESOS URBANOS CoNTEMPORANEDS dad" (Tiscornia 1995) a los ojos de quienes estan a cargo de los, nifios, ya sea en el ambito publico o privado. Tal particularidad y dificultad en el acceso al campo nos informa acerca de cémo éste esté estructurado, y reactualiza en la instancia de investiga cin, el cardcter subordinado de los nifios respecto de los adul tos y su definicién como seres a proteger. Por otra parte, resul- ta imprescindible, una vez que se ha logrado acceder a los nifios, establecer vinculos diferentes a los que los nifios tienen, por ejemplo, con sus docentes.* Esta cuestion resulta fundamental para lograr una aproximacién a sus vidas cotidianas, las cuales frecuentemente no coinciden con el “deber set” sostenido por la institucién escolar. Considerando el modo subordinado en que los nifios experimentan sus relaciones con adultos, el investiga- dor debe evitar la posicién de autoridad implicita en la condi- cin adulta, procurando a su vez. acortar las distancias que, por cuestiones de extracci6n socioeconémica 0 étnica, existan con sus interlocutores.? Con respecto al desafio metodol6gico, el trabajo de inves- tigacién con nifios requiere una reformulacién de las técnicas ha- bituales, observacién participante y entrevista, que resultan en- riquecidas mediante su articulacién con recursos complementa- rigs como el dibujo o la discusién grupal de casos arquetipicos; éstos no sélo “preparan el terreno” para una posterior entrevista, ino que forman parte de la entrevista misma, en la cual van im- bricandose los registros visual y verbal (Szule 2001b) Be curso muy valioso en este sentido, 9. Con respecto ae ka pertinent la experiencia desaro llada en el verano cle 2001 en a Estacién Terminal Once de Septiembre del Fe: lad de Buenos Aires, con nifios y niBas que reali wumor puede resultar fen ol que me desempent Srea de abajo inf aang, lego de tres semanas de observaci6n pa jana en la fentrevsté a una nifa de alrededor de 9 afos ete “pedia” junto alas boleterias y miquinas expendedoras de 4os. Conversabamos sentadas en el piso; yo experimentaba distintas formas de preguntar acerca de una serie de euestiones, pero preguntas y respuesta cr ‘culaban en ambos sentdos. A su tiempo, continuando con el tono casual de huestra conversacién, le pregunté:"y decime...zestuviste alguna vez.en un ins tuto, colegio, en una granja, o algo as", pregunta con la que se buscaba inda- ca de la trayectora de estos nistos por el entramado institucional ass regs con la cabeza, me miréy respondi6: “Yo n, i ajena a su mundo, a elasifiarme dentso del sec (podria haber tenido ese tipo de experien ANTROPOLOGIA Y WINEZ: DE LA OMISION ALAS “CULTURAS INFANTILES” 45 12e-S61 (c) eh HsBopodouny ap m1 say ‘vleoeg op uRyx-odesey so ania ey ‘UEyUI ep asyewe EWN IDX wn Ow0> OpLA2s=1— DOOE 224 ‘NHOD ‘3011p9 290°) :0}ned OFS “ vig ou piowajuy pp foD0s BUoMHY L661 (B10) sODIEY “SeLLT 30 ZI s1UI2, off -ig souoripg ssany souang ‘wojaxe popypwuau 7] 1961 Ue9{ “AANANIZYD 0 £ OUI 'saHIy soUDNE S66 1-0981 ‘PunELID uo}>E2npe Bap BUORY v] 1a BBUEfLa BaP 221290 sosinonp $0} 2p saucroouuojuny, -oomog & eyRo80p%y “224 ZOO 9e-16 “A 98 ytzy “uo}se>np9 & sisypuvosisd 213U9 Uo mee 88-P8 (€ OUY) ¢ payvoMpy pyandosy Ua ‘sea!BgSepad seareUIa) J 59] U2 ePDUEyUI ap orda>u0s fap souorDeUNO;SUEI], TEEL EIPUES ‘TV ‘uopuoy =8papnog| (spa) ATMA HA A “IVEY Zy-61 sauyvadsed yparyjn> sou y “saumprd nog “saImyjND SUDBPINP ue tas jo Spm ndasu0> aus J0 vonesapisuos y ~siaur0, ais AojodoxpUY G66L EIUBIIA ‘OLnaVD ‘eonugueng wm 2p opuod saury sousng “Puomy 12904 2p souog 9661( PO) J9104 “NNN ‘oqteliag soapy ‘agxayos nx80}00 -oisuo oun dog ‘sosndsny C661 aNvnODNMA “Cr'{ 207 & aB3Ig “ALCAN 8VE-L1E “(€) 05 qouPamy porFojodaugauy fo yousroy ja8e2 10) uaspyy> BUN 9, inpe Suny 30 surnyan Suh 8303 P66T HAVEL ‘sanof Nomiaig (2) 2 Gojorgonsog pun «opoqr3 26% 30u prnod foyp jt se adoad Jo Apmys ayy. ojomg BEWNE 1861 > UpysrUSUES { EIUIOUOIMY L66T ssaig Aqs2atup aBpuquie> :vopLucy] anowsogag mise fo serps joaBopoqra $261 ("P2) S&IOYPIN ‘SANOL NOLINIG rnyowoury saury souang “nuz}osooW 6) 2p up!>ppUN) BT ESL EES “AVAHONTIE Srl (@) PH9S miSojodasuy ap sowspons) “euewd vjanoss | v2 oluounyed 9p Up!> Tuyep &7 ‘Sou K OLeQEEG saleAIeS OBEI ZIG [EA & eID NYTIVE ade :uopuer “poogpi4s fo sunnuer) Z96t ad 1K offig sony souang “umpuabin odtup> nov & soe] uorwiaydag 761 NBTOAS aUUY NEN & OpseNpy "WIAHOY e>muguoDg eany]ND) ap Opuod ‘O29 “ousyDuOLDN Jap uosEM|p BK uoB “to [2 aos sop) sepouour sppepwMUD- EG6L FPOURE ‘NOSIAANY suaides owoH, ‘OUESCY “juryDOWes popruaup & amaDop >NDpIg OBST EU “TUK eyest hein ah Suassued A SAUVUINIINOD SYENLIND =—_ Qh sopepiiqisod ¢ soyuawevorsip ~woo anus uprejouioqul e2129[eIp F] Ua sepuoye ap exes} 2g ‘se -naanaiso ap sozopeniod sozou 0 sonised soyeiqo sojseroprsuo> © aqpainbo ou ‘seoni2e1d sns waqlosuno9 anb soqwarureuoI>ipuos so] FiUaN9 Us JeUIO} ‘294 Ns WY “"UeITUUH SO] SeULIOY SeSIOAIP 2p anb sajpanyonsiso se2rajod X sea|wugu029 'sa[e1D0s suor>Ipuod se] 2p Uup}oeSou e} e2yjdust ou ‘pepijear ns op vosade uorxayjau ap 4 uo! -08 ap sopod 074919 uaual souru so] anb seuuye sID3p sq (coz 21NZg 4 eL99z 22g) o:nany ord -o1d ns & saxped sns ap epia ap euorsaxen P| "eoIuy9 vIoueUO}Od rs ‘oleqeny [9 “peplsejoase zr] owo> safes ‘seuerpno> sersuauiedx> sng ajusuteanayar uezordioquy 9 ueNDe ‘sox]npe so] anb jens Te ‘opefeqes} ay anb so] woo sour so} ‘oy2ay 2q] ‘soArXaljat sox 0328 WO EDIH|ED89p So] ou O1od “eIJ9 ap souoIDeIezdzaqUF sns £ pueiproo pepijeat ns euorrpuos souru 19s 9p oysay Iq “sopeu -o19}80d £ soangae soyo{ns os soutu $0] UpIquIE) ‘pepa ns 10d Sop -0} ow02 sopeuor>ipios anbune ‘anb s220u0001 ¥ 2anpuod sou ‘zaytu vj 91q0s eys\[eIou—se £ epeD|fsoD Uo!od2>U09 ¥| rezipeaNyeU “5G ‘opinsysuo> ayuowe>19}sIY 2 [eID0s smeIS UN UDIqUIE) OUIS iB9]O1g,, oYDaYy UN O[9s $9 OU pep—a e] anb EUAN UD 10N0} ou ‘souorsequasardar & seoyi>gad sns asqos soains so] ap pepe e] 8p esuaprout ej seBau auodns ou ‘ue}293e so] anb sesnpurojqosd Se] 21q08 O2189jodoxyue oyUoHUH!D0UO> sFonpord ajqisod So SajenD 80] UOD sa]e908 soqafns uos seulU X souIU so} anb seayUE|g “soptypa sez0yn20}Fa,Ur ouIOD ‘oUPD o| 10d ‘A saje!008 sojafns owiod soul so] e equaNd us opuaiua} —jesny]n> 1908 PepIssaatp e| ep eWuoN> opuep- oses opeuUNayep Uo Ue? -vasoid 9s onb zoutu b] a1qos souorsequasaidar & seonopad session |p SB] INSUODOA Jend z] op anyed e ‘oydoDU0D Jap E2119) UOID -ejnuuzojos wun ‘sand ‘eoyjduu oysondosd jnbe afepsoge [3 ‘ZaWIU P| 21G0s eDIZoodoxue eanoadsiad eun ap u!INNSuOD 2] ered JeIon29 owo> opeayruspr oyund ‘sajeioos sozafns O10 soytu $0] 9p oyua!wsi20u0991 Ja rezsjeuoreiado ap pepisezou el & epejnouia aquoureyenip yso woiBojopoyeus worsuaWIp EY CotAnctio, Adelaida 2004 En busca de una infancia sana’ La constrccién médica del nifioy del cuerpo infantil. VII Congreso Argentino de Antropolo- sia Soc iardino, Cérdoba, 25 al 28 de mayo. [En CD-Rom] ‘Cowen, M. Pablo 2001 Nacimientos, partos y problemas de Ia primera in fancia, Fines del siglo XVII, primeras décadas de sigio XIX. La pli a social ants de la poltica social. MoweN0, J L. (comp,). Buenos res: Prometeo. Evans-PRITCHARO, Edward 1977 Los Nuer. Barcelona: Anagrama. Fivkeistei, Birbara 1986 La incorporacin de a infancia ala historia de la educacin, Revita de Educacibn 281: 19-46 (Madrid: Ministerio de educacisa y Ciencias) , FRANKENBERG, Ronald: ROBINSON, lan'y Amber DsLAHOOKE 2000 Coun- in behavioural social science: the example of the ‘ethnographically examined. The sociological rvew 48 Gorrwan, Erving 1992 Estiyma, la idemtidad deteriorada. Buenos Aises Amorrortu Edi Goopman, Mary panese and American chi 979.999, HanpMan, Charlotte 1973 Can there be an Anthropology of children? Journal of the Anthropological Society of Oxford 4 (2): 5-99) O'CONNELL, James y Nicholas BLURTON Jones 1995 dependency, social arrangement and mobility among hunter-gatherers. Current Anthropology 36 (4): 688-700, HirscHFELD, Lawrence 2002 Why Don't Anthropologists Like Children’, ‘American Anthropologist 104 (2): 611-627. James, 1995 Talking of children and youth. Language, social and culture. Youth Cultures. A ross cul H, Wouter (eds.). London: Routledge. 43:62. James, Allison y Alan Prour 1990 Consinicting and Reconst hood: Contemporary Issues in the Soeialogical Study of Childhood. Lon- don, The Falner Press. Jams, Allison y Alan PROUT 1998 Theotizing Childhood. Cambridge: Polity ress. James, Allison y Chris Jenks 1996 Public Perception of Childhood Crimi- nality. The British Journal of Sociology 47 (2): 315-331 James, Allison y Adrian JAMES 2001 Tightening the net: Childzen, commu- nity, and control. British Journal of Sociology 52 (2): 211-228. Jens, Chris 1996 Childhood. London: Routledge. troduction. On the backs of cildren: Children end work R, Karen (ed.). Nomero especial de Anthropology of ides and social Concepts of Ja- en, American Anthropologist 59 (6, ns): 48 cULTURAS, cOMUMIDADES ¥ PROCESOS URBANOS CONTEMPORANEOS: Lagak, Anna 1998 By means of re-membering, Antbropology Today 14 (1): 37, Levi-Sreauss, Claude 1993 Las esiricturas elementales del parentesco. Bue- nos Aires: Planeta-Agostin. Matinowskt, Bronisiaw 1922 Los argonawtas del Pacfico Occidental. Ma- rid: A Map, Margaret 1961 [1930] Growing up in New Guinea. New Cork: Men- tor Books. ia, sexo y cultura en Samoa. Barcelona: Plancta- Monboza, Marcela 1994 Téenias de obterncion directa pars estudiar in- teracciones infantiles entre los toba. RUNA Archivo para las ciencias del 262. ‘Angela 1999 A sociedade das eriangas a'wwe-xavante, Por wna. logia da cranca. Instituto de Inovagao educacional, Lisboa: Ministe- io da Educagao, Karen (ed.} 1996 On the backs of children: Children Posrata, Nei tage Books Rea ACADEMIA EsraSota 1982 Diccionario de la Lengua Espatila, Ma- did: Espasa Calpe SANCHEZ MARIN, José Jestis 1994 La infancia, modelo para armas. Letra Intemacional 32: 64:68, SID 1993 Pautas de crianza de sectores marginados de Chile. En- foques en atencion primaria 8 (3}: 20-22. Scrigren-Huatts, Nancy y Carolyn SARGENT (eds) 1998 Small Wars. The of Childbood. London: Universi {882 Synthetic Philosophy, Vol VI, New York: Appleton & 1994 | 1982] The disappearance of childhood. New York: Vin- ——— 2001b. Sobre la investigacién antropolégica con nnadas sobre Etn tio de 2001 1002 Interpelaciones en conflicto en torno a nifios mapuches. Una antropolégica. V Jomadas de Sociologia, Facultad de iS SOSIIUd A VIM] USUIIUs AYLIUT aU psUY UT ruueT 18 soprued o> W sopeynoun. ppednsosaq] sa1opefeqeyy 2p 01 ‘mstpepog owuoruaroyy) 2a bsaH9L, olegery wis OW: SNOT OP “Squeg) uoesageT 2p Ten0}ay owvaqwUAO}y "(FIs"EAINB UMIDeIUDHO 2p 21g" eyed) ald 9p Souseg "(epsEISON UO!DEIEUD op 019290) OprUR, |p 0td09 sootyjod sopitied woo sepevornys sejanbe “e110 10d sania) opreg-oussjoets je epeynout feypus wou} waeGWOD A esse) ayuotssoc | & (sounuasay sox0peleqes] 2p JesiuoD) 1WNgH A Epus.y ee “Su, 2p upiDesapag e] cwso> sqrsipuls-onnyjod se-uapuay f sojen|ue9 e sepeIN? “uy styjanbe ‘ope un sod “uerwvenoue 2s sauoFsezuEBu0 SeIse any *] rseupoaid souorsenys ue sepeajdurs o seped. -noosap seuosiod op uorsaupe ej 42380] exed Js anUa uopidu1o> £ ‘opersy |e epuewap ¢ uo!sIsodo ua ,aIUaW]EUOIDEMAIS, UEAIE 28 anb ‘sopuussip saua8y0 A soqusBsoa1p se2nysjod soucroety) uo> souorseziue8io Uaalnuo> oyuDIUIAOUT 99S9 Ug 'serOLa|]ED SUC! -eysopiuvur X (sofpuoreu A sajeoujsord ‘sajediorunur) sajequour -eusogn8 seisuapusdap ap ,ssuorrednso, ‘seayqnd sezejd us sodwrese,, upiquiey adnpput 2 ‘soujute> A seyns ap oanboyg Jo oTes Zougos anb J9 ua “svano9]09 souo!ase ap ouoyadax un 10d sono ap ongunsip as eunuséiy ap o1oynbid cyuorwAcW | saulv SON3N@ NVu9 130 SVUSLANDId SINOIDVZINVOYO SV7 30 Y|SVYSONLA VINWLILNIGNI NOIZINYLSNOD 30 SOSAIOUd A VOILMOd0190S NOIDIV Ja s3avanvaow 1 &opay &Bojodougy “summa, yo uoRezRod a, GET UES Ssoig Ansionlun preasey} “oSpuquies “ascouy sung) 296 Jo HOHPNG GLGT ONIN TWA UL 221 9D ynsvyuag ‘euojanieg ‘ambi & ousOWY 266] PUOLEY ‘SHVTTIAL “961-691 2) 81 Bopodougmy nauincy Buopeas"D SUN'S PLE PE uedaoy S401 SW Z/61 SYONITIVD pleuoy X's SeWwOL HENSTIA ‘ronbig © PPE jooso 0} op oxBojonbsy 1661 VRI-zauvNIY epueusog K enn{ "VEAVA eainyy { Lvopuor ‘worse pu rp “rBonSuny uosSyor Xydoroegd Rojo fo aU “dopeap 2p ona seqaiveeysangn’ asteg QZ8T AUN PEMPH AOTAL gey-top (= “c) 82 voy “PUN 24) Jo SFojodonspuy aneredwor v 30} voMUBOD pouty je asuesgtusis uy «Gory: AUB E661 eUNSEYD ‘NGHOL {VENTA "WSDC) *99-19 21 ON, espoieD ap seyoeg “| ompueang opReyodoury oon$320w9p U9p30(52p) Jr oun up ejvouls8oy ap up|2annsue09 ap sosaoaid & euepepNI> pep ianBag j[e!20s pepssosBlad 0 wanifod peprsotifog? C66 kos "VINYOISHL

You might also like