Kad■n■n Gizlenmis Tarihi 1st Edition

Sheila Rowbotham
Visit to download the full and correct content document:
https://ebookstep.com/product/kadinin-gizlenmis-tarihi-1st-edition-sheila-rowbotham/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Kad■nlar Direni■ ve Devrim 1st Edition Sheila Rowbotham

https://ebookstep.com/product/kadinlar-direnis-ve-devrim-1st-
edition-sheila-rowbotham/

Yeni Bir C ag Hayali Yirminci Yüzy■l■ Yaratan Kad■nlar

1st Edition Sheila Rowbotham

https://ebookstep.com/product/yeni-bir-c-ag-hayali-yirminci-
yuzyili-yaratan-kadinlar-1st-edition-sheila-rowbotham/

The Lost God 1st Edition Sheila Masterson

https://ebookstep.com/product/the-lost-god-1st-edition-sheila-
masterson/

The Lost God 1st Edition Sheila Masterson

https://ebookstep.com/product/the-lost-god-1st-edition-sheila-
masterson-2/
Tarihi Yapanlar Tarihi Yazanlar 1st Edition J H Elliott

https://ebookstep.com/product/tarihi-yapanlar-tarihi-
yazanlar-1st-edition-j-h-elliott/

Çin Tarihi 1st Edition Rene Grousset

https://ebookstep.com/product/cin-tarihi-1st-edition-rene-
grousset/

Feminizmler Tarihi 1st Edition Florence Rochefort

https://ebookstep.com/product/feminizmler-tarihi-1st-edition-
florence-rochefort/

Bugünün Tarihi 1st Edition Ergin Y■ld■zo■lu

https://ebookstep.com/product/bugunun-tarihi-1st-edition-ergin-
yildizoglu/

■ran Tarihi 1st Edition Richard Foltz

https://ebookstep.com/product/iran-tarihi-1st-edition-richard-
foltz/
 •
KADININ
• • •

GiZLENMiŞ TARiHi
-�-----
Çeviren: NİLGÜN $ARMAN

i SHEİLA ROWBOTHAM
·-
z
·-
•
�
-�
·-

1
z
111
..
N
·-

"
z
-

z
-

a
=

payel
 SHEİLA ROWBOTHAM
ı:J
KADININ GİZLENMİŞ TARİHİ
ı:J
ÇEVİREN: NİLGÜN ŞARMAN
ı:J
BİRİNCİ BASIM
 PAYEL YAYJNLARI 175
Çağdq Kadının Kitapları 24

ISBN: 978-975-388-165-4

Dizgi : Payel Yaymevi

Basb : Özal Matbaası
Kapak Filmleri : Seval Grafik
Kapak Baskısı : Seval Grafik
Cilt : yıldız Cilt
 Sheila Rowbotham, 1943'de İngiltere'nin Leeds kentinde doğdu. Yok­
shire'de Filey yakınlarındaki bir Metodist okulda eğitim gördü; Oxford'da St.
Hilda's College'da tarih okudu. Teknik okullarda, üniversitelerde, deneme
okullarında ve İşçi Eğitim' Demekleri'nde öğretmenlik yaptı. Altmışlı yılların
başında toplumcu harekete katıldı, Black Dwarf dergisinin yazı kurulunda yer
aldı. Britanya'da altmışlı yılların sonlarına doğru başlayan kadın bağımsızlığı
hareketinde etkin rol aldı; feminizm, toplumculuk ve tarihle ilgili çeşitli konu­
larda kitaplar ve makaleler yazdı. Kitapları geniş bir okur kitlesine seslendi ve
birçok dile çevrildi. 1972 ve 1973 yıllarında yayımlanan ilk iki kitabı, Women,
Resistance and Revolution (Kadınlar, Direniş ve Devrim) ile Hidden From
History (Kadının Gizlenmiş Tarihi) o güne dek "unutulmuş" olan kadınları ta­
rihin yıkıntılarından kurtardı. Daha sonra 1973'de Kadın Bilinci, Erkek
Dünyası, 1977'de A New World for Women (Kadınlar İçin Yeni Bir Dünya)
gene aynı yıl, Jeffrey Weekes ile birlikte yazdığı Socialism and the New Life
(Toplumculuk ve Yeni Yaşam) ile Jean McCrindle'la birlikte yazdığı Dutiful
Daughters (Saygılı Kız Evlatlar) ve 1979'da L. Segal ve H. Wainwrigt'ın de­
nemelerini de içeren Beyond the Fragment (Kırıkların Ötesi) yayımlandı.
Sheila Rowbotham, 1983 yılında da Kadın Bağımsızlığı Hareketiyle kendi
konumunun eleştirel bir tarihini içeren Dreams and Dilemmas (Düşler ve
İkilemler) adlı incelemesini yayımladı.
ABD, Kanada ve İngiltere'de çeşitli konferanslar ve dersler veren Sheila
Rowbotham, 1981 yılından beri Amsterdam Üniversitesi'nde konuk pro­
fesördür; Hackney (İngiltere) de oturmaktadır.
 Yapıtın İngilizce özgün adı:
DDEN FR.OM HISTORY: 300 Years ofWomen's Oppression
and Fight Against It
CJ
Copyright © Sheila Rowbotham
CJ
İlk basımı: Pluto Press, Londra
www.plutobooks.com
CJ
Türkçe birinci basım: Ekim 2011

Bu kitabın Türkçe yayın hakları

Pluto Press Yayınevi'nden
satın alınmıştır.
 SHEILA ROWBOTHAM

.
KADININ . . .

GiZLENMiŞ TARiHi
Kadınlara Uygulanan
300 Yıllık Bas.kının ve Bununla
Savaşımın Tarihi

ÇEVİREN:NİLGÜN ŞARMAN

PAYEL YAYINEVİ
İstanbul
 İÇİNDEKİLER

Teşekkürler.................................................................. ......... 9
Onsöz............................................................ ....................... 13

1 . İş, Aile ve İlk Kapitalizmin Gelişimi............ ....................... 17

2. Katı İlkeciler ve Kadın Biliciler...... ..................................... 27
3. Düzeltim (Restorasyon) Dönemi...... ................................... 3 4
4. On Sekizinci Yüzyılda.Yeni Köktencilik........ ..................... 43
5. Tarım ve Sanayi Devrimi.. ............................................ ....... 49
6. Yeni Direniş Araçları........................................................... 6 1
7. Doğum Denetimi ve On Dokuzuncu Yüzyıl
Başlarındaki Köktencilik............. ................ ................... 69
8. Köktenci ve Toplumcu Hareketin Başlangıcında
Kadın Haklan Savunuculuğu.......................................... 73
9. Orta-Sınıf Kadınlan örgütlenmeye Başlıyor................... .... 86
10. Kadın Hakları Savunuculuğu ve Kurtarma Çalışmaları....... 92
11 . On Dokuzuncu Yüzyılda İşçi Sınıfı
Kadınlarının Durumu.................... .................................. 98
12. Kadınlar ve Sendikalar................................. ....................... 106
13. Toplumculuk, Aile ve Cinsellik.................... ........... ............ 114
14. On Dokuzuncu Yüzyıl Sonlarında Doğum
Denetimi Savaşımları......... . ............................. ........ ,. ..... 128
15. Oy Hakkı ......................................... .............. ....................... 132
16. 1914'den Önce Toplumcu Harekette Kadın Hakları
Savunuculuğu Konusunda Birkaç Söz ............................ 153
17. Savaş .... .................................................... ............................ 1 8 1
18. Kadın Hakları Savunuculuğu Karşıtlığı .................... ........... 204
19. Birinci Dünya Savaşı'ndan Sonra İş,
Sendikalar ve İşsizlik ................... ............................. ....... 2 12
g İÇİNDEKiLER

20. Aile ve Cinsel Köktencilik...... ............................................. 226

2 1 . Analık ve Aile .................................................... ........ ........... 236
22. Doğum Denetimi, Çocuk Aldırma ve Cinsei Özgürlük.. .. . 243 . .

23. Birinci Dünya Savaşı'ndan Sonra Kadın Haklan

Savunuculuğu ve Sosyalizm...... ...... .............................. 259
. .

Sonsöz......................................... ........................ .............. 27 1

Kaynakça...................... ....................................................... 275
Dizin.... .. .. ................ ......... ........ ............................. .... ... 283
. . . . . ..

Kullanılan Kısaltmaların Listesi

ELSF Doğu Londra Kadınlara Oy Hakkı Federasyonu

Il..P Bağımsız Emekçi Partisi
SOF Sosyal Demokratik Federasyon
SLP Toplumcu Emekçi Partisi
WSPU Toplumsal Siyasal Kadınlar Birliği
 TEŞEKKÜRLER
YARDIMLARI VE VERDİKLERİ bilgilerle düşünceler için
aşağıdaki kişilere teşekkür ederim:
1 972 baharında Uluslararası Toplumcuların aileyi ele alan
gündüz okulunda, kadın üretimi ve aile konusunda sunduğu
bildiriyle, düşüncelerimi tarihsel açıdan bir kez daha irdelememe
yol açan Joan Smith'e.
Püriten öğretideki çifte ölçütlij cinsel ahlfilc ve kadınları konu
aldığı yazılarını gönderen Keith Thomas'a.
1972'de Ruskin Tarih İşliğindeki aile konulu konuşmasıyla,
1973 Ocak ayında Londra Emekçileri Eğitim Birliği tarih öğret­
menleri toplantısında "Cinsiyet ve Öğreti" konulu konuşması için
Christopher Hill'e.
Ruhun ele geçirilmesi, önbiliyle büyücülük ve söylenceyle
büyünün toplumsal gerçeklikle ilişkisine duyduğu büyük ilgisiyle,
benim de bu konularda düşünmemi sağlayan Hermione Harris 'e.
On sekizinci yüzyıl insanlarının törel tutumbilimi konulu
yazısıyla, Mary Collier'i.n şiirini ve Tom Mann'ın imece ev­
leri konulu yazısını gönderdiği için Edward Thompson' a;
Kadınlar, Direniş ve Devrim kitabıyla ilgili eleştirileri ve Alf Mat­
hieson 'un eski mektup defteriyle Commonweal kitaplarını okuma­
ma izin verdikleri için ona ve eşi Dorothy Thompson'a.
On dokuzuncu yüzyıla kadar insanbilim birikimi konulu
yazısını verdiği için Gay Webber'e.
Kadın Emekçiler Birliğiyle ilgili yardımlan için Suzy Fle­
ming'e.
1 9 1 4'den önce Leeds'deki toplumculuk ve kadın hakları
savunuculuğu konulu uzun söyleşilerimiz için Gloden Dallas'a.
10 TEŞEKKÜRLER

On dokuzuncu yüzyıl sonlarında Londra' da kadınların çalışma

koşullarını anlattığı için Anna Davin'e.
1 900'lerin başlarında Bristol ve Southampton'daki toplumcu­
luk, kadın haklan savunuculuğu ve sendikalaşma akımlarını
anımsamama yardım etmek için bana zaman ayıran Florence
Exten-Hann ve Maurice Exten-Hann'a.
Aynı dönemdeki East End kargaşacılığı (anarşizmi) konusunda
beni bilgilendirdiği için Bili Fishman' a.
Sylvia Pankhurst ve Doğu Londra Kadınların Oy Hakkını Savu­
nanlar Federasyonu konulu incelemesini verdiği için Barbara
Winslow'a.
Sylvia Pankhurst yazılarına başvurmama izin verdikleri için
Wilhelmina Schroeder ve Amsterdam Toplum Tarihi Kurumuna.
Carpenter derlemini (koleksiyonunu) kullanmama izin verdik­
leri için Sheffield Halk Kitaplığına.
1 . Dünya Savaşı sırasında işçi temsilcileri devinimi konusunda­
ki yardımları için Julian Harber ve Chris Goodey'e.
1 9 1 4- 1 9 1 8 savaşının, tutumbilimsel (ekonomik) yaşamda
kadınların konumu üzerindeki etkileri konulu yayımlanmamış
yazısını kullanmama izin verdiği için Jean Gardiner' a.
1 900'lerdeki çocukluklarından, zayıflama ve savaş döneminden
başlayıp yirmili yıllardaki kadın hakları savunuculuğuna, anaokulu
eğitimine ve bunalım döneminde kadın öğretmenlerle memurların
durumuna kadar uzanan deneyimleriyle ilgili anlatıları için Stan­
more ve Batı Wickham WEA (Kadın Eğitim Derneği) derslerine.
Lily Webb ve işsizlerin örgütlenmesi konusunda verdiği bilgiler
için Ralph Bond'a.
Stella Browne hakkında verdiği bilgiler için Keith Hindel 'e.
Son olarak da yüreklendirmeleri, eleştirileri ve emekleri için:
Kannakarışık kullandığım zaman kiplerini çözen, kendi siyasal
düşüncelerindeki farklılıkları büyük bir özenle açıklayan ama
kendi görüşlerini benimsetmeye kalkışın.adan söylemek istedikleri-
 TEŞEKKÜRLER 11

m i söylememe yardım eden, dostum v e yayımcım, Richard

Kuper'e.
Coşup taşmalarıma sabırla katlanıp sürekli ilgisiyle beni
şaşırtan; aile hekimliğinden ve kendi yazılarıyla etkinliklerinden
bunaldığında yuvarladığı Guinness biraları arasında kitabımı
yazılırken okuyan David Widgery;ye.
Bu kitap yazılırken geçmişle ilgili yığınla soru yönelttiğim,
eylemleri, düşünceleri ve örgütleriyle kadın özgürlüğü devinimine
katılan, katılmayan tüm kadınlara. Özellikle de kendi üretimlikleri­
ni ele geçiren Fakenham'lı kadınlara, işbırakımına giden Londralı
temizlik görevlilerine, evlenmeden birlikte yaşama konusundaki
yasa koşullarına karşı yürütülen çalışmalarda haklarını aramak
üzere birleştiklerinde ataerkillik ve devletle yüz yüze kalan
kadınlara.
 ÖNSÖZ

JB U KİTAP DOGRUDAN doğruya siyasal bir hareketten

doğmuştur. Gezip dolaştığım ve istediğimden fazlasını bulduğum
bazı bölgelerle ilgili çalışma kararı, kadın özgürlüğünü ve çağdaş
kapitalizmle kadınların durumunu konu alan sol tartışmalardan
ortaya çıkmıştır. Sorup durduğumuz bazı soruları tarihsel olarak ele
alıp açıklamaya çalışmanın yararlı olacağını düşündüm. Bunun
nedeni biraz kendi kuşkularım, biraz da tartışmalarımızın somut­
laşmasına yardım edeceği konusunda duyduğum inançtı. Böylece
soruları hep tepeden tırnağa farklı biçimlerde sordum - kadınlar,
çalışma ve doğurma süreçleri boyunca, hangi koşullar altında
üretip ürediler; bu etkinliğin özgürce dile getirilmesini hangi
toplumsal koşullar çarpıtıp engelledi? Hem cins olarak kadınlara
özgü olan bu durumu hem de onların sınıf olarak bu baskıya
değiniş biçimini bulup ortaya çıkartmaya çalıştım.
Kapitalizm, yeni bir mal ve yönetim ilişkisi getirmiştir. Bu, iş
güçlerini pazarda satmak zorunda olan "özgür" emekçileri, üretim
araçlarına sahip olmayan bir sınıf durumuna sokmuştur. Önceki
tüm mülkiyet biçimlerini içinde eritmeye başlamıştır. Oysa erkek­
ler, kendileri başka erkeklerin malı olmaktan çıktıktan çok sonra
bile, hata kadınlarına beden ve ruh olarak sahiptir. Erkekler,
kadınların ailedeki yaratıcılık yeteneğine sahip çıkıp bunu denetle­
meyi; onların toplumda ikincil sayılmalarının doğal ve haklı
olduğunu varsaymayı -sonuçları farklı sınıflardan gelen kadınlar
için aynı olmasa da- sürdürmüştür. Ataerkilliğin, yani cins olarak
erkeklerin, kadın yeteneğini, özellikle aile içinde, çalışmaya
yöneltme erkinin, sınıf sömürüsüyle olan ilişkisi dolaysız ve yalın
değildir.
 14 ÖNSÖZ

Bu çelişkiyi bulup ortaya çıkartmaya çalışırken, günümüzdeki

kadın hareketinde de yer alan, konuya ilişkin birçok soruyla
karşılaştım; örneğin nüfus denetimiyle kadının kendi üreme
yeteneğini denetleme hakkı arasındaki çatışkı; cinsel hazzı
doğurmadan ayırma konusuyla ilgili siyasal dokundurmalar;
�mekçi sınıfıyla orta sınıf ailesindeki gelişme farklılıkları; kendi
cinsel iradesiyle üretimi denetleme arasında yer alan ilişki; aile
içinde çalışmamızın, hem emek pazarındaki yerimiz hem de erkek
egemen sendika örgütleriyle ilişkimiz açısından, dışarıdaki konu­
mumuzu etkileme biçimi; kadınlara uygulanan baskı konusunda
devletin değişen işlevi; son olarak da örgütlenme ve savaşım yöne­
timi bilgisiyle ilgili sorunlar: kendimizi başka devinimlerden
yalıtmadan özerkliğimizi nasıl koruyabiliriz; uzun erimde hiç kim­
senin ezilmediği bir toplum yaratma konusunu, şu andaki
gereksinimlerimizle nasıl birleştirebiliriz.
Şu anda bu soruların hiçbirine somut bir yanıt verilebileceğini
sanmıyorum. Bu kitap söz konusu yanıtları kuşkusuz geçmiş için
de bulup veremiyor. Tersine, bitmez tükenmez sorgulamalar gerek­
tiriyor. Kadının Gizlenmiş Tarihi kitapçık olarak yazılmaya
başlanmıştı; gene de buna bir tür kitapçık ya da yarım kalmış
sorunlarla cildinden dışarı fışkıran bir demet kitapçıktır diyebili­
riz. Kitap, kadınlara uygulanan baskının kapitalizmle birlikte
başladığını düşündüğümden değil, bu baskının yakın geçmişteki.
biçimlerinin günümüzdeki durumumuzla daha yakın ilişkisi
olduğuna inandığımdan, böyle başlamıştır. Bu kitapta anlatılanlar,
bir ölçüde soluğum kesilip enerjim tükendiğinden, ama daha çok
da on dokuzuncu yüzyıldaki son büyük kadın hakları savunuculuğu
dalgasının tam o sıralarda sönüp gitmiş olması nedeniyle,
1 920 'lerin sonlarıyla 1 930'ların başlarında sona ermektedir.
Anlattıklarımı, bağnaz ulusçuluktan değil, yer, zaman ve bilgi
kıtlığı yüzünden İngiltere Adalarıyla, ya da daha doğrusu
İngiltere'yle sınırlı tuttum.
 ÖNSÖZ 15

Geçmişimizle ilgili bu denli kapsamlı bir konuyu yazarken, bazı

şeylere, kaçınılmaz olarak yüzeysel bakmak, çeşitli kaynaklardan
topladığım, çoğu ikinci elden olan parçalan birleştirmek zorunda
kaldım. Başkalarının daha derine ineceğini umarak toprağın
yalnızca üst katmanını kazdım. Kadın deviniminin çoğumuza
geçmişimizle ilgili farklı sorular sordurduğunu biliyorum. Bu
sorgulamaların sonuçlan ortaya daha yeni yeni çıkmaya başlıyor.
 1

İş, Aile ve İlk Kapitalizmin Gelişimi

O N ALTINCI VE ON YEDİNCİ yüzyıllarda İngiltere Mia

tarım toplumuydu. İnsanlar topraktan geçinir ve nüfusun büyük bir
bölümü ancak yaşamalarına yetecek kadar üretirdi. İşler geçiciydi;
kötü beslenmeyse -beslenme kuramları yüzünden yoksullar kadar
zenginler arasında da- yaygındı. "Yeşil hastalık" yani bir tür
demir eksikliği ve kansızlık, daha çok kadınlar arasında yayılmıştı.
Bunların yanı sıra, içlerinde veba da olmak üzere her türden
hastalık ölüm oranını yükselttikçe yükseltiyordu. Zenginlerle yok­
sullar arasındaki uçurum son derece büyüktü.
Bununla birlikte, 17. yüzyıla doğru ticaret, kendi içine kapalı
yerel toplulukları yıkmaya başlamıştı. Üretimi daha verimli kılmak
için bulunan bölümlere ayırma ve uzmanlaşma başlamıştı;
tırmanışıysa hızlanacaktı. Önceleri salt üretim örgütlenmesinde yer
alan yeni toplumsal farklılık türlerine yönelik eğilimler belirgin­
leşip öne çıkmıştı. Kırsal kesimde ve kasabalarda varsıl ya da yok­
sul olmayan birtakım kümeler büyümeye başlamış, kendilerine
duydukları özgüven artmıştı.
Gerçi süt ürünleri üretimlikleriyle, çiftliklerde yatıp kalkan,
yemeklerini de orada yiyen çalışanlara yiyecek hazırlama sorumlu­
luğu kadınların işlerinin Mıa çok yoğun olduğunu gösteriyordu
ama gene de işbölümü karmaşıklaşıp uzmanlık gerektirir oldukça,
tarım alanında çalışmaktan cayan toprak sahiplerinin karıları
zenginleştikçe zenginleşiyordu. Kasabalarda üretim birimleri
genişledikçe, küçük işletmecinin kendi işini kurmak için gereksin­
diği sermaye niceliği de artıyor, dolayısıyla ancak bir iki usta
18 KADININ GİZLENMİŞ TARİHİ

işveren olma umudu besleyebiliyordu. Bu da lonca örgütleriyle

ticaret düzenlemelerini etkiliyordu. İşletme sahiplerini korumak
için farklı örgütler kuruluyor, giriş koşulları kurallara
bağlanıyordu. Bunun sonucundaysa, ustaların karılarının işliklere
resmi olmayan yollarla girmesi ya da işveren karılarının çırakların
başında durup denetlemesi zorlaşıyor, dul kalan eşlerin kocalarının
işini alıp sürdürmesiyse alışılmış olmak.tan çıkıyordu.
Çıraklık genellikle erkeklere ayrılmış olmasına karşın, kadınları
erkek yarışmacılığından koruyan birtakım belirli kadın sendikaları
da bulunuyordu. Bu aşamada henüz ev ve sanayi yaşamı bir­
birinden kesin çizgilerle ayrılmamış olduğundan, söz konusu
sendikalar çoğunlukla doğrudan doğruya kadınların evdeki işle­
rine ilişkindi. Böylece kadınlar yiyecek, içecek ve giysi üretimini
sürdürüyordu. Günümüzde bu işlerin tanımları eskimiş ya da
anlam değiştirmiştir. "Biracı kadın" (Brewster), bira mayalayan
kadın, "evde kalmış kız" (spinster) sözcüğüyse yaşlı kız anlamında
değil, kendini ip eğirerek.geçindiren kadın anlamında kullanılıyor­
du. Bununla birlikte işbölümü karmaşıklaşıp işlikler büyüdükçe,
resmi olmayan alışılmış düzenlemeler yerle bir oluyor ve erkekler
arasındaki yarışma yoğunlaşıyordu. Kadınlaraysa kazançlı işler­
den yavaş yavaş el çektiriliyordu. Kadın işleri düşük ücretle bir­
likte düşünülür olmuştu.
İlk ve son olan tek süreç bu değildi ama 18. yüzyılla 19. yüzyıl
başları boyunca sürüp gitmişti. Bununla birlikte, 17. yüzyıldan beri
kadınlar hep saldın altında kalmış, ilk kapitalizmle birlikte gelişen
yeni sanayi örgütlenmesinde zarara uğrayıp zayıf düşmüştü. Birbiri
ardı sıra karşılarına çıkan değişikliklere direniyorlar ve kapita­
lizmin yarattığı yeni sınıfla cinsel işbölümünün sonuçlarından
kendilerini korumak için savaşıyorlardı. Kadının üretkenliğini
azaltan, bazen işyerinin evden ayrılması oluyordu çünkü çocuklar
yanlarındayken çalışmaları zordu ve ev işlerini, öbür işlerle
birleştirmek kolay olmuyordu. Bazen de bu, kadın emekçilerin
 İŞ, AİLE VE İLK KAPiTALİZMİN GELİŞİMİ 19

dışlanmasını sağlamlaştıran yeni ve ağır bir makinenin getirilmesi

oluyordu. Ayrıca erkekleri koruyan güçlü işçi örgütleri de
kadınların çalışmasını engelliyordu.
Örneğin 1630'larda, genç basımevi işçileri, ustalık ve deneyim
gerektirmeyen baskı işlerinde kadınların çalışmalarına karşı çıkmış
ve 17. yüzyıl ortalarına doğru, onları bu işten yoksun bırakmayı
hemen hemen başarmıştı. Baskı ustasına eşlerle kızçocukların
yardım etmesi artık olağan sayılmıyordu. Ama bu durum yerden
yere, işten işe büyük değişiklikler göstermiyor değildi. Örneğin 17.
yüzyılın ikinci yarısında az da olsa hala marangozlukla uğraşan
birkaç kız vardı. Gerçi 1 7. yüzyıla doğru yün eğirme işinde
kadınlara artık bütün bölümlerde çalışma olanağı tanınmaz olmuş,
ayırma ve boyama işlerinde erkekler çalıştırılıp kadınlara evde
bükme ve tarama görevleri verilmişti ama gene de bu alanda
kadınlar yerlerinin sağlamlığını korumayı hala sürdürüyordu. Yeni
biçimlendirilmiş kurallar kadınlara karşı kullanıldıkça, geleneklere
başvurma eğilimi gücünü yitiriyordu. 1 639'da Mary Arnold, West­
minster 'deki bira mayacılarının koyduğu kurallara karşın mayala­
ma işini sürdürdüğü için tutukevine atılmıştı.· Böylece, yüzyılın
sonlarına doğru, kadınlara bira mayacılığından bütünüyle el çekti­
rilmişti.
İşlerdeki bu değişikliklerin yanı sıra, işçilik hünerleriyle halk
geleneklerinin uğraşsa! ve -bilimsel çalışma alanlarına dönüştürül­
mesi de yer almaya başlamıştı. 17. yüzyıl sonlarında kadın cer­
rahlar hala vardı ama cadılık ve büyücülük kadın sağaltımcılara
gittikçe daha fazla yakıştırılır olmuştu. Tıp bilime dönüştüğündey­
se, öğrenime giriş koşulları kadınları bu alandan uzaklaştırmış ve
uğraş eğitimi parasal yönden karşılayabilecek ailelerin oğulları için
ayrılmaya başlamıştı. Kadınlar bastırılıp dibe itilmişti. Varlıklı
kadınlar doğururken, tıbbın salt kadınlara özgü bir dalı olan ebeliği
de, erkekler üstlenir olmuştu. Kadın ebeler artık salt yoksullara
gidiyordu. Kadın ebeler karşı çıkıp başkaldırdıklarında erkeklerin
soyut kuramlarına karşı kanıt olarak kendi iş deneyimlerini öne
20 KADININ GİZLENMİŞ TARİHİ

sürüyordu. Oysa yeni dünyada bilim, erk sağlayan düşüncelerin

denetimi demekti. İş deneyimi o kadar da değerli sayılmıyordu.
Köylüler karılarım doğurma gücüne ve yorucu işlerde yardımcı
olacak çocuklar yetiştirmesine bakarak değerlendiriyordu. Salt
toprak sahibinin karısı süs gibiydi, ama o bile evlenirken getirdiği
topraklarla ölçülüyordu. Bununla birlikte 17. yüzyılda erkeklerin,
karılarının geçimini kendi gelirleriyle sağlayabilmesi düşüncesi
geçerli olmaya başlamıştı. Birçok kadının kocasıyla baş başa verip
çalışmayı sürdürmesine karşın, aile üretimindeki işlevlerine git­
tikçe yapılmasa da olur gözüyle bakılır olmuştu. 1 8 . yüzyıla doğru
gelişen "orta tabaka" sınıfındaki kadınlar, Viktorya dönemindeki
orta sınıfla birleştirdiğimiz aylaklık ve duygusallığa doğru hızla yol
almaya başlamıştı. Tam, kentsoylu erkekler, soylularla yoksulların
boş gezmesine karşı emeğin saygınlığım yüceltirken, kadınlar için
aylaklık bir sınıf göstergesi olup çıkmıştı. Kapitalizmin başlangıcı
amaç birliği ve bitmek tükenmek bilmez, kesintisiz emek gerek­
tiriyordu. Evdeki tasalar genç erkeklerin çalışmasını kesintiye
uğratmamalıydı. Dikkatlerini yararsız işlere vermemeliydiler. Yeni
orta sınıf çıkarlarının kurnaz temsilcisi Locke, genç erkekleri
müzikle şiir konusunda uyarıyordu. Müzik kadınlara bırakılmalı,
ya evdeki erkekleri eğlendirip dinlendirmek için kullanılacak bir
beceri olarak kazanılmalı ya da uzmanlaşmış müzikçiler tarafından
yorumlanan ve mal gibi alınıp satılan birşey olmalıydı. Kadınların
ailenin iç dünyasına kapatılması, kentsoylu erkekleri para birik­
tirme konusunda "özgür" bırakmıştı.
İş örgütlenmesindeki bu değişiklikler ev yaşamım, kadınların
yasal ve toplumsal konumunu, toplumun "dişillikle" ilgili egemen
düşüncelerini etkilemişti.
1 6. ve 1 7. yüzyıllarda, ne zengin ne de yoksul olan insanların
evleri büyümeye, önem kazanmaya ve altbölümlere ayrılmaya
başlamıştı. Evler iki katlı yapılıyor, köylüler için yeni olan birtakım
işlev farklılaşmaları yer alıyordu. Örneğin toprak sahibi çiftçiler
arasında ayrı yatak odalarında yatmak yaygınlaşmıştı; bu da birey-
 İŞ, AİLE VE İLK KAPİTALİZMİN GELİŞİMİ 21

sellik ve cinsel gizlilik kavramları konusunda atılmış önemli bir

adımdı. Böylece sanayi devriminden önce, kapitalizme uygun
tekeşli, sarsılmaz bir yuva birimi yaratılmış oluyor ve bu birim ka­
pitalist sanayinin gelişmesinde önemli bir işlev yükleniyordu. Ama
gene de, bu yeni aile ve yuva biçiminin etkisi birçok bölgeye
ulaşamamıştı. İngiliz kapitalizmi sömürgeleştirdiği ülkelere yeni
bir yaşam biçimi götürene kadar, Galler Bölgesi'nde, İrlanda ve
İskoçya'da farklı aile düzenlemeleri 18. yüzyılda bile, varlığını
korumayı sürdürmüştü.
Erk, yasal olarak, ataerkilliğin elindeydi. Erkeklerin, başkaları­
na ait malların bir parçası olmadığı düşüncesi topluma yerleşip kök
salıyor ama erkeklerin kadınları mal sayma anlayışı eriyip git­
miyordu. Tersine, yurtluğun<*> toplumsal, ekonomik ve siyasal
denetimi zayıfladıkça mal sahibinin erki de merkezi hükümete ya
da babaya geçiyordu.
Derebeylik toplumunda kadının namusu kıskançlıkla korunu­
yordu. Bunun birtakım belirgin iktisadi nedenleri vardı. Kadınlar
yalnızca erkeklerin malı sayılmakla kalmıyor, aynı zamanda yük­
sek sınıf arasında evliliğe topraklardaki mülkiyet hakkını pekiştiren
bir araç gözüyk bakılıyor, dolayısıyla kadın mirasçıların namusuna
leke sürülmesine ağır cezalar getiriliyor, soylu ailelerin bekaretleri­
ni yitiren kadınları mirastan yoksun bırakılıyordu. Yoksullar
arasındaysa, evlilikdışı doğumlar geçindirilmesi gereken analarla
çocuklar anlamına geldiğinden, gebe kalan köylü kızları bile yük­
sek para cezasına çarptırılıyordu. Bununla birlikte mal sahibinin
yetkesiyle sorumluluğu salt iktisadi ilişkiler çerçevesinde
kalmıyordu. Mal sahibiyle köylüler arasındaki ilişkiler, içinde
zorunluluklarla görevleri barındıran ilişkiler zinciri biçiminde
olduğundan, yani "iş gücünün ücret sözleşmesiyle bağımsız
satılışı" üzerine kurulmadığından, kadının kendisine el koyan

(*)Yurtluk: Büyük ve zengin köşk, malikane. -ed.

22 KADININ GİZLENMİŞ TARİHİ

adamı, özgürce başından atma hakkına sahip olduğu düşüncesi

derebeylik toplumuna bütünüyle yabancıydı.
Kapitalizm geliştikçe, kadınların mal sayılması yok olup git­
memiş, varlığını farklı bir biçimde sürdürmüştür. Kadınların ikincil
konumu yasaların uygulanmasına da yansıyordu. Yoksullarla
kadınlara karşı yargıda yan tutuluyordu. Mal sahibinin yetkeleri­
ni ailede baba üstlenmişti. Varlıklılarla orta sınıfta eşlerin ve kız­
çocukların namusunu baba koruyordu. Piçlik, mal kavgalarına
neden olabiliyordu. Babanın kesin olarak bilinmesini önemli
kılansa ilk çocuk olmanın getirdiği haklardı. Irza geçme ve
evlilikdışı cinsel ilişki bir tür hırsızlık sayılıyordu. Kadınlara,
erkeklerin malı gözüyle bakılıyor, dolayısıyla namusunun korun­
ması gerekiyordu. Erkeğin değeri açık pazarda emeğine ödenen
parayla ya da iş becerisiyle ölçülmesine karşın, kadınların değeri
namuslarıyla belirleniyordu. "Evlenmeden önce, adı çıkmış bir
kadın, değerini yitirmiş sayılır." ı
Köylüler arasında, kadın aile ekonomisinin temel direğiydi.
Köylülerin eşleri, ağır işlerde yardımcı olsunlar diye çocuk
doğurur, kendileri de didinir dururdu. Kadın sığır gibi bir üretim
aracıydı. Kadını değerli kılan harcadığı emekti dolayısıyla köylü
kadınlar bir ölçüde pazarlık gücüne de sahipti. Üretimden asla
dışlanamazdı. Erkeksiz, özellikle de yaşlı ya da bebekli kadının
konumuysa hiç de iç açıcı değildi. Eğer bir koca bulunabilirse genç
kadının toplumla bütünleşmesi kolaylaşırdı. Ama yaşlı kadınlar
yerel topluluğun sorumluluğundaydı. Tımar sistemi Tudor yöneti­
mini yıkınca, dulların eşya bağışıyla desteklenmesine olanak veren
geleneklerin yerini yoksullara yardım vergisi almıştı. 16. ve 17.
yüzyıllarda yoksulların durumunda son derece büyük bir belirsiz­
lik vardı. S adakayla hayır işleri dinsel yaşamın en önemli bölümü
sayılıyor ama aynı zamanda yoksullukla başıboşluğa suç gözüyle
I Keith Thomas, "The Double Standard," Joumal of the History of ldeas, Cilt
XX no 2, Nisan 1959, sayfa 210.)
 iŞ, AİLE VE iLK KAPİTALİZMİN GELİŞİMİ 23

bakılıyordu. Bireysel mallarla ortak mülkiyet düşünceleri arasında

büyük bir çekişme vardı. Bezelye ya da odun toplama konusunda­
ki eski haklar tartışmalara yol açabiliyordu.
17. yüzyılda cadı olarak nitelendirilen birçok kadın işkenceyle
öldürülmüştü. İskoçya' da cadılığın cezası ölümdü; İngiltere' deyse
daha çok herkesin önünde aşağılama cezası veriliyordu. Aynı
zamanda, kıta Avrupa'sının tersine İngiltere'de cadılara uygulanan
şiddet, kilise ya da devlet eliyle örgütlenmiş olmaktan çok
kendiliğinden ortaya çıkıveren bir durumdu. "Cadı iğnesi
batırarak" kan çıkartılırsa cadının büyücülük ve kötülük gücünün
zayıflayacağına inanılıyordu.
"Cadı cinneti," kurbanlar buluyor, bazı yoksullarla yardımsız
geçinemeyen kişileri günahkar olarak ı:ıitelendirerek yoksulluk
konusunda duyulan dinsel suçluluk duygularını yatıştırıyor ve
böylece toplumdaki çatışmalara çözüm yolu getiriyordu. Bu
durum, geleneksel güvenceler aşınmaya başladığı sırada gelişip
ortaya çıkmıştı. Törensel büyüler Katolik kilisesinde bile sorgulanır
olmuştu. Protestan kilisesinde, törenlerin bu yönüne şiddetli bir
saldın vardı. Ama Protestanlık kutsal büyü ilkelerine ve tören bil­
geliklerine tam da insanların doğal yıkımlar karşısında hala eli
ayağı bağlı kaldığı ve üretim örgütlenmesindeki değişikliklerin
geleneksel toplulukları parçaladığı sırada saldırıyordu. Cadılıkla
suçlanan kadınların çoğu yaşlı ve yoksuldu. Komşular arasında
çatışmalar baş gösteriyor, talihsizliğe uğrayan insanlar suçlayacak
birini aramaya başlıyordu. Kendini savunmak için karşılık veren
yaşlı kadınlarsa açık hedef haline geliyorlardı. Discoverie adlı
yapıtında Reginald Scot cadıların "başlıca kusuru" diyordu, "şirret­
lik etmeleridir."2 Bu kadınların bulundukları konuma hiç de uygun
düşmeyen bir erk ya da denetleme gücü kazanmaya çalıştığına
inanılıyordu. Dolayısıyla, "akıllı" ya da "kurnaz" kadınlardan
kuşku duyuluyordu. Merhemlerle sağaltım büyü ve büyücülüğün
ayrılmaz parçası sayılıyordu. 16. yüzyılda ebeler gebe kadınları
2Keith Thomas'ın Religion and the Decline of Magic adlı yapıtından alıntı.
Londra 1971, s. 530. Buradan sonra İngiliz cadıları hakkında verilen bilgiler Reli­
gion and the Decline of Magic kitabına dayanmaktadır.
24 KADININ GİZLENMİŞ TARİHİ

doğurturken büyüye başvurmayacakları konusunda ant içmek

zorundaydı.
Suçlarını açıklayan bazı cadılar, şeytanla aralarında bir anlaşma
olduğunu kabul etmişti. Bu pazarlıkta kazançlı çıkan şeytandı.
Kadınları, açlıktan kıvranırlarken ya da kocaları öldüğünde üzün­
tülerle kandırıp baştan çıkartıyor ve onları çalmaya, bakamayacak­
ları çocuklarını öldürmeye zorluyor, ruhlarına karşılık varlık ve
cinsel doyum sözü veriyordu. Sımsıkı örgütlenmiş bir toplulukta
suçlamalar son derece ciddi sonuçlar doğuruyordu. 1678'de
yayımlanan Criminal Law adlı kitabında Sir George Mackenzie, bir
kadının suçlamaları, "suçlu olduğundan değil; ekmeğini kazanmak
için didinip duran, cadı damgası yemiş yoksulun biri olarak artık
kimsenin kendisine ekmek ya da barınak vermeyeceğini, böylece
açlıktan öleceğini, bütün erkeklerden dayak yiyeceğini, köpekleri­
ni üzerine saldırtacaklarını bildiği için dünyadan çekip gitmek iste­
diğini ve her şeyi bu nedenle kabul ettiğini" söylediğini anlatır.3
Yerel topluluklardaki insan ilişkileri her ne kadar gevşemiş de
olsa, komşulara, iyi günde, kötü günde duyulan dolaysız bağlılık
sürüp gidiyordu.
Yaşlı kadınların parasal umarsızlığı onları herkesin hedefi
haline getiriyordu. Cadı cinnetinin ne ölçüde cinsel sapmalara
saldırı olduğu hala bütünüyle açıklığa kavuşmuş değildir. Gerçi
şeytanla girişilen pazarlığın cinsel yönü şeytanın varlığına duyulan
inancı araştıranları büyülüyordu ama, bu gene de yerel topluluklar­
daki asıl cadı avcıları arasında pek de büyük bir önem taşımıyordu.
İngilizlerin, başka ülkelerdeki cadı avlarının en önemli niteliği olan
cinsel duyguların gıcıklandığı masallara konu olmuş cadı cin­
netinden salt, 1645'le 1647 yılları arasında bilgi taşıyanların
yardımıyla kendini Doğu Anglia'daki cadıları ortaya çıkarıp
yargılamaya veren, adı uzman cadı-saptayıcısına çıkmış Matthew
Hopkins 'in durumundan söz edilebilir. Bununla birlikte şeytanla
sevişme, çıplak cinsel şenlikler ve düşlere girip insanları şeytanla

3Charles Mackay'ın Memoirs of Extraordinary Popular Delusions adlı

kitabından alıntı, Cilt il, Londra 1852, sayfa 137.
 İŞ, AİLE VE İLK KAPİTALİZMİN GELİŞİMİ 25

ilişkiye girmeye zorlayan karabasan söylenceleri dilden dile

dolaşıp yayılıyordu. Bu daha çok, abartılmış ahlak dersleri veren
şimdiki halk gazetelerinin işlevini yerine getiriyordu. İnsanlar hem
şaşkınlığa uğratılabiliyor hem de kışkırtılıp uyarılabiliyorlardı.
Öykülerin bazıları büyük olasılıkla çiftçilerin, geceleri ahırlarda
toplaşarak içki içip dans eden dilencilerle ilgili anlattıklarından
ortaya çıkıyordu. 1 6. ve 17. yüzyıllarda, insanlar koyunları çalıp
peynir arabalarının yolunu kesen ve "ülkede kol gezen bitmez
tükenmez sayıdaki tehlikeli ve kötü aylaklardan"4 büyük bir korku
duyuyordu.
İffet ve tekeşlilik mal sahiplerinin alışılmadık geleneklerinden­
di ve sürtüp duran yoksullar arasında yeri yoktu.
17. yüzyılda erkekler, kadınların doymak bilmez cinsel aç­
gözlülüğü konusunda sürekli yakınıp duruyordu. "Kadınların
doğal olmayan doymak bilmez cinsel isteklerinden hangi ülke,
hangi köy yakınmaz ki" diyordu Robert.Burton, 1 62 1 'de Anatomy
adlı yapıtında.5 Şeytanın olağanüstü büyüklükteki erkeklik
organıyla ya da şeytanın temsilcilerinin hızın uyarmasıyla ilgili
masallar kadınların direnmeden boyun eğdiği inancından değil,
erkeklerin kadınların cinsel oburluğundan duyduğu korku yüzün­
den ortaya çıkmıştı. Eski bir atasözü kadınların "kilisede ermiş,
sokaklarda melek, mutfakta şeytan, yataktaysa kuyruksuz may­
mun" olduğunu belirtir. "Şen Tenekeciye Bir Yer" ve "Şirret
Karıların Öcü" gibi halk şarkılarında cinselliğe kadınların da
erkekler kadar ilgi duyduğu görülür; aslında şirret kadının kocasını
aldatarak öç almasının nedeni, kadın "Yaşamının çiçekler açan
dönemindeyken" ve "en Verimli Çağı istek uyandırmadan geçip

4Edward Hext, 1596, R. H. Tawney ve Eileen Power'ın Tudor Economic Do­

cuments adlı yapıtından alıntı, Cilt il, Londra 1963, sayfa 339.
5Thomas 'ın Religion and the Decline ofMagic adlı yapıtından alınlı, sayfa 568-
69.
26 KADININ GİZLENMİŞ TARİHİ

giderken," adamın "yapabileceği hiçbir şey olmadığından"

değildir; bunun nedeni,

Kütük gibi yattığından

Yatakta, hem de yıllar boyunca.
diye açıklanır.6
Kadınların cinsel kötülüğüyle ilgili eski inançlarla birlikte,
devingen dölyolu ve istekleri bitmeyen bızır konusundaki yaygın
düşünceler erkeklere başa ç.ıkamayacakları kadar ağır geliyordu.
18. yüzyılda orta sınıf, kadınların cinsel açıdan edilgen olduğu
konusunda başka bir söylence daha üretmiş ama bu 19. yüzyılda
bile cinsellik konusunda herkesin bildiği halk geleneklerine gire­
memişti.
6'•Tue Scolding Wives' Vindication," V. De Sola Pinto ve A. E. Rodway,The
Common Muse adlı kitaptan, Londra (Penguin Books) 1965, sayfa 54.
 2

Katı İlkeciler ve Kadın Biliciler

Ln İLKECİLİK HAREKETİ, Anglikan kilisesinde tapınmaya

yalınlık kazandırma ve insanın ruhuna ya da içyüzüne seslenerek
kiliseyi çürümeyle, kötüye· kullanmalardan temizleyip arıtma aracı
olarak ortaya çıkmıştı. Katı ilkecilerin (püritenlerin), insanın tan­
rıyla aracısız iletişim kurabileceğini öne süren savı, yalnızca Kato­
lik kilisesine değ�l İngiliz Anglikan uzlaşmasına da meydan oku­
yordu. Kraliçe Elizabeth'in yönetim döneminde katı ilkecilik dene­
tim altındaydı. Bununla birlikte Stuartlar döneminde dinsel yakın­
malar siyasal ve iktisadi etmenlerle birleşmişti. İngiltere İç Savaşla
bölünmüştü. Oliver Cromwell 'in önderliğindeki katı ilkeciler
savaştan zafer kazanarak çıkmış ve kralı öldürmüştü. Kralı kuşatan
tanrılık niteliği kendisine bir daha asla geri verilmeyecekti.
Gerçi asıl katı ilkeci güçler devrimlerini halk tarafından
bütünüyle desteklenen bir eylem olarak görmüyordu ama gene de,
17. yüzyıl ortalarında yer alan bu devrim toplumun tüm yapısıyla
ilgili çok önemli soruların yüzeye çıkmasına yol açmıştı. Son
derece yoksul olanlar devrimin dışında kalmıştı. Yoksulların
payına, katı ilkeciliği destekleyen varlıklı sınıfın toplumsal ve ikti­
sadi çıkarları, adlarının başında bir "uğraş sanı" taşıyan kişilerin
tutumluluk, çalışkanlık ve sıkıdüzen değerleri, istedikleri zaman
mallarını elden çıkarma "özgürlükleri" düşmüyordu.
Katı ilkeciler törel bilincin her şeyden önce geldiğini öne sü­
rerek papazlarla kralın yetkesine meydan okuyorlar ama genellikle
demokrasi anlayışlarını malı olmayan insanları da kapsayacak
biçimde genişletmiyorlardı. Malsız insanlar başkalarına bağımlı
olmalıydı dolayısıyla özgürlükleri söz konusu edilemezdi. Böylece
28 KADININ GİZLENMİŞ TARİHİ

kadınlarla çocuklar kendiliğinden dışlanmış oluyordu. T örel ve

parasal gönençlerinden evin başı sorumluydu. Çıkarları yasal
olarak kendisininkilerden ayrılamazdı. Katı ilkecilik, ataerkillik
yetkesini bazı açılardan güçlendirmişti; Papazlarla kralın sarsılan
kurallarının yerine koyacak bir şey gerekiyordu. Yetke sıradüzenin­
de babaya yeni bir önem kazandırılmıştı. Katı ilkeciler çocukları
doğuştan günahkar sayıyor, ite kaka kutsallık yoluna sokulmaları
gerektiğine inanıyordu. Resmi eğitim, resmi olmayan öğretimin
yerini aldığında, evle okul, dindarlıkla tutumluluk aşılamanın iki
aracı sayılmaya başlanmış ve gittikçe önem kazanır olmuştu. Katı
ilkeciler soylularla yoksulların değerlerine karşı tekeşli aileyi be­
nimsetmeye çalışıyordu. Ekmek parası kazananı destekleme
konusunda kadına düşen işlevin önemini vurguluyordu. Eğer "orta
sınıf halk" para biriktirmeye başladıysa, o zaman sarsılmaz, tekeşli
aile biriminin de yaşamsal önemi vardı. Katı ilkeci aile ülküsü
küçük çiftçinin ya da ufacık bağımsız bir iş kurmuş bir tüccarın
gerçekliğini yansıtıyordu. Erkek evin başıydı, dolayısıyla karısı,
çocukları ve hizmetçileri üzerinde denetim hakkı vardı..
Gerçi ataerkil yetke, katı ilkeci (püriten) ailede kendini kesin­
likle kanıtlamıştı ama gene de 17. yüzyıl koşulları göz önüne
alındığında, tekeşlilikle ailenin sarsılmazlığı, kadının konumunu
daha da kötüleştirdiği anlamına gelmiyordu. Elinde hiçbir geçim
kaynağı ya da gebelikten korunma yöntemi olmadan bunun tersi
çok daha can yakıcı olurdu. Katı ilkeci ailede kadın, erkeğin eşiti
değilse de, en azından eşiydi. Küçük çaplı çiftliklerde ya da işlerde
çalışan bir kadına, ailenin varlığını artıracak değerli bir mal
gözüyle bakılıyordu. Kadın kocasının iş ve yaşam arkadaşıydı.
Katı ilkecilerin kadına davranışı, yoksul kadınları sığırlarla bir
tutan eski anlayışa oranla daha insancıldı. Doğumdan sonra
kadınların, temizlenip arınmaları için kiliseye şükran yakarısına
götürülmeleri gibi geleneklere karşı çıkmaları; kadınların doğuştan
pis ve günahkar olduğu konusunda herkesin benimsediği dinsel
inançlara saldırmaları yeni bir insanlık anlayışının ortaya çıktığını
 KATI İLKECİLER VE KADIN BİLİCİLER 29

gösteriyordu. Yeryüzünde kadının yeri erkeğin altında olsa da,

ruhu Tanrının gözünde erkeğinkiyle birdi. Bununla birlikte, katı
ilkeciliğin ana akımında yeni bir bireysellik kavramı gösteriliyor
ama bu anlayış ataerkillik sınırlarını aşmıyordu. Kadının yerini ve
"özgürlüğünün" yapısını tanımlayan, evin başı yani erkekti.
Bununla birlikte katı ilkeci akımın köktenci kanadı, bu kısıtlı
demokrasinin sınırlarını zorlamaya başlamıştı. Vardıkları mantıksal
sonuçlara, tüm inançlıların törel bilinç hakkıyla tinsel eşitliği gibi
birtakım düşünceler girmişti. Bu durum, kendi dinsel törenlerinde
başlamıştı. Bazı küçük katı ilkeci kesimler kararların alınmasında
kadınlara da hak tanımış, çocuklarla hizmetçilerin dinsel küme
yönetimine söz geçirmesine olanak sağlamıştı. Kilisenin ya da
yasaların kurumsal yetkesine karşı insan ruhunun, törel bilincin
vurgulanması, St. Paul'un kadınların konuşmasına koyduğu
yasağın hiçbir geçerliliğinin kalmadığını gösteriyordu. İnsanlar
içlerine doğanların yerine· esinlenmelerini söyleyebilirdi. Örneğin
Kuveykırlar arasında kadınlar yalnızca olacakları önceden söyle­
mekle kalmaz aynı zamanda dinsel öğütler de verirdi. Bu içe
doğmalarla coşkular bastırılmış kadın ruhunun bir çıkış yolu bul­
masını sağlıyordu. Erkekler de aynı inanca bağlı olduğundan, bu
kehanet ve cin çarpması patlamalarını susturamıyordu.! Bir
Kuveykır olan Jane Holmes kendisini "ele avuca sığmaz..... bir
yabanıl kartal yuvası ruhuna dönüştüren" bir ateş nöbeti
geçirmişti.2 Kadın biliciler içlerine cin girdiğini söyler dururdu.
Yaptıklarından kendisi sorumlu tutulamazdı. Dinsel taşkınlıklarını
yargılayıp bastırmaya çalışmak Tanrıya karşı gelmek olurdu.
Bununla birlikte kadın biliciliğinde, o dönemde yaşayanların
hemen ayrımına vardığı birtakım toplumsal dokundurmalar vardı.

1 Kadınların siyasal açıdan ikincil konumda olduğu öbür toplumlardaki cin

çarpmalarıyla ilgili örnekler için, 1. M. Lewis tarafından yazılan Ecstatic Religion
adlı yapıtına bakın. Londra, (Pelican Books) 197 1 .
2Keith Thomas, "Women and the Civil War Sects,' Past and Presenf' dan
alıntı,no 13, 1958, sayfa 326.
30 KADININ GİZLENMİŞ TARİHİ

Cinlerin bu demokratik konuklukları dünya işleriyle ilgili sonuçlar

doğuruyordu. Örneğin çılgınlık nöbetine girmiş gibi gizemli şiirler
yazan Anne Wentworth'e, "arsız, deli ·dolu bir kadın, kocasını
bırakıp kaçan ve buna benzer işler yapan... söz dinlemez bir eş"
·

gözüyle bakılıyordu.3
Cinler kadını evlenmeme andı içmeye, kocaya verilen, şu eşinin
törel bilincini yönetme hakkına ya da tapınacağı yeri onun
söylemesine karşı çıkmaya itebilirdi. Cinlerin dünyadaki ataerkil­
liğe hiç mi hiç saygısı yoktu; salt Tanrı erkini tanıyorlardı.
İşin kötüsü, köktenci katı ilkeciler tarafından tartışmalarda öne
sürülen kanıtlar da kadın bilicilerin başkaldınsını destekleyip
yüreklendiriyordu. Kitapçık yazarlarından biri " . . . her bebek
doğduğu anda, dünyanın en büyük, en akıllı erkeğiyle aynı haklara
sahiptir... dünyaya gelişinde herhangi bir insan kadar doğal özgür­
lüğe sahip olan, dolayısıyla kendi istemedikçe özgürlüğü elinden
alınmaması gereken kadınlardan, özellikle de bakire kızlardan
ayrıca söz etmeye değmez" diyordu.4
Bütün bunların doğru olduğu kabul edilirse o zaman ana­
babalarla öğretmenlerin, çocukları denetleyip cezalandırma,
babaların kızlarını, kocalarınsa karılarını mal sayma hakkı
kalmazdı. Eğer insanlar "özgür" doğuyorsa, o zaman yaşına, cin­
siyetine, mal varlığına bakılmaksızın, herkese yönetime katılma
hakkı verilmeliydi. Aslında İç Savaş döneminde kadınlar meclisi
dilekçe yağmuruna tutmuş, gösteri yürüyüşleri düzenlemiş ve
böylece toplu siyasal eylemlere katılmışlardı. Kadınlar yaptıklarını,
Tanrının gözünde eşit sayıldıklarını ve savaşın erkekler kadar
kendilerini de etkilediğini söyleyerek savunuyordu. Kadın hakları
savunuculuğu karşıtları ve yandaşları arasında etkin bir kitapçık
yazıp yayımlama savaşımı başlamıştı.

3Agy, sayfa 327.

4Agy, sayfa 336.
 KATI İLKECİLER VE KADIN BİLİCİLER 31

"Solcu" katı ilkeciler aileyle devletteki ataerkillikten daha

fazlasına saldırıyordu. Sanayinin, her erkeğin bir "san" sahibi
olmasının, mal biriktirmenin ve herkesin kendi kendisinin efendisi
olmasının etkilerini sorguluyorlardı. Sıkıdüzene karşı çıkıp hazla
bireyciliği erteleyerek, esini, esrimeyi ve ortak mal sahipliğini vur­
guluyorlardı. Örneğin, alaycılar toprağın halka ait olduğuna, hep
birlikte işlenmesi gerektiğine, ancak böyle yapılırsa herkesin yeter­
li yiyeceğe kavuşabileceğine inanıyordu. Sözcüler adı verilen bir
topluluk tekeşlilikle iffeti sorguluyordu. Onlara göre suçsuzluk
insanın içindeydi, saflıksa ruhun derinlikleriyle ilgili bir konuydu.

"Bütün kadınlarla tek bir kadui.Ia yatıyormuş gibi yatıp bunu günah
saymayana kadar, günah işlemekten öteye geçemezsin."5
Dolayısıyla günah olan, eylem değil, bunun arkasında gizlenen
tutumdu. Hiçbir san taşımayan insanları uyandırıp devinime
geçiren katı ilkeci topluluklar, yalnızca alaycılarla sözcülerdi. Bul­
dukları her yere çöküp kalan, başıboş dilenciler olarak ardına
düşülüp yakalanan, katı ilkeci ana akımının vurguladığı şu
sanayiyle tekeşliliği anlamlandıramayan, yersiz yurtsuz dolaşıp
duran yoksullara sesleniyorlardı. Bununla birlikte sözcüler, tutum­
luluk, hazdan kaçınma ve doyumu erteleme düşüncelerine meydan
okurken yalnızca orta sınıf insanlarının kurduğu yeni dünyanın ana
ilkelerine saldırmakla kalmıyor aynı zamanda 17. yüzyılın özdek­
sel kaynak sınırlarını da zorlayıp aŞıyordu. Alaycılar kümesinden
Winstanley, sözcüleri, şu canla başla savundukları mutlak özgür­
lüğün, özdek kıtlığında el ele verip çalışarak yaşamlarını kazan­
maya çabalayan kendi topluluğunda bulunması gereken öz-deneti­
mi eritip yok ettiğini söyleyerek eleştiriyordu. Ayrıca kadınlar
konusunda erkeklere tanınan özgürlüğün doğuracağı sonuçlara da
değiniyordu.

Schristopher Hill, 77ıe World Tumed Upside Down'dan alıntı, Londra 1972.
 32 KADININ GİZLENMİŞ TARİHİ

"Söz konusu durumdan en çok zarar güren bu biçimde gebe kalan

anayla çocuk olur çünkü erkek. .. işin tadını çıkardıktan sonra çekip gider;
kadınınsa bütün öbürlerinden farkı yoktur onun gözünde. Kadınlar, işte bu
yüzden aklınızı başınıza toplayın çünkü ağız kalabalığına getirilen bu
durumun, yaratma işi üzerinde iyileştirici değil yıkıcı etkileri vardır...
Erkekler, kendi özgürlüklerini ararken başkalarını köleleştirmektedirler."6

Christopher Hill düşüncelerini şöyle belirtmektedir: "Aslında

cinsel özgürlük, etkili bir doğum denetimi olmadığından, salt erkek­
ler için vardı. Bu, katı ilkecilerin tekeşlilik konusunu vurgularken
yararlandıkları kullanışlı bir ahlak ilkesiydi. "7
İmgelem, özdeksel gerçekliği bir süreliğine, yani yalnızca daha
uygun bir sakınımlılık içinde geri getirilene kadar aşıp ötesine
geçmişti. Alaycılar kümesindeki eleştirmenler kendi öğretileriyle
"ahlaksızlık" arasındaki ilişkileri herkesin gözüne sokmakta pek
ustaydı. İnsanın esriyip kendinden geçmesine yol açtığı apaçık
ortada olan içki ve tütünle birleşmiş rastgele cinsel ilişkiler, ortaya
sıkı bir ahlak denetimi çıkarıyordu. The Ranting of the Ranters adlı
kitapçığın alaycı kadın yazarlarından biri " ... eşlerine özgürlük
veren, seçtikleri kadın arkadaşlarla dostluk kurmalarına..... bardak­
ları istediği kadar kafaya dikmelerine ses çıkarmayan kocalardan
büyük bir övgüyle söz ediyor, dünyada kadınların bir görüşte
tanıdığı ve tadını çıkardığı hazdan başka bir cennet olmadığı sonu­
cuna vanyordu."8
Doğururken karşılaşılan tehlikeler ve doğum denetiminin yeter­
sizliği, cinsel özgürlük düşüncelerinin kaçınılmaz bir biçimde
yasaklanıp sınırlandırılması anlamına geliyordu. Kapitalizmin
gelişmeye başladığı sıralarda hazzı doğumdan ayırma olasılığı hala
çok uzaktı. Kadınların bedensel durumu yüzünden cinsel özgürlük
eril-tanımlı olmuştu. Alaycılar kümesindeki kadınların aldıkları
6Agy. Sayfa 257.
1 Agy.
SN. Cohn, The Pursuit of the Millenium, Londra 1957, sayfa 328.
 KATI İLKECİLER VE KADIN BİLİCİLER 33

hazzın tadına varıp varmadığı, onlara karşı çıkan erkeklerinse

tadına vardıklarını düşünmekten hoşlanıp hoşlanmadığı hala pek
açık değildir. Kadınların cinsel ya da siyasal geleneklere aykırılık­
larının en sınırlı biçimlerine karşı çıkış, genellikle cinsel uzaklaşma
ya da bunun ardından gelen cinsel soğukluk suçlamaları biçiminde
ortaya çıkıyordu. Kadınlar siyasal ve cinsel açıdan ikinci sınıf
sayıldığı için, kurulan bu ilişki hiç de şaşırtıcı değildir.
Another random document with
no related content on Scribd:
 St. Paulo
Santos
St. Vincente
Itanhaen
St. Sebastian
Villa da Princessa
Ubatuba
Parnahiba
Mugi das Cruzes
Jacarehi
St. Joze
Thaubate
Pindamonhangaba
Guaratingueta
Lorena
Cunha
Parahitinga
Jundiahy
Tibaya
Braganca
Mugi-Mirim

In the comarca of Hitu:

Sorocaba
Itapitininga
Itapeva
Appiahy
Hitu
Porto Feliz
St. Carlos

St. Paulo is a city in a state of mediocrity, but agreeably seated

upon land somewhat elevated at the angle of the confluence of the
Tamandatahi, with the Hynhangabahu, which washes it on the
western side, and the former on the eastern. It is nearly two miles
from the Tiete, which passes to the north, forty miles north-west from
Santos, which is its port; seven miles to the south of the Tropic; and
three hundred and fifty fathoms above the level of the ocean. It is
ornamented with a house of Misericordia, various hermitages, and
three hospitals; a convent of Benedictines, another of Franciscans, a
third of slippered Carmelites, two recolhimentos for women, a house
of permutation, various open spaces or squares, three good bridges
of stone, with others of wood, and divers fountains; however, the
best water is afforded by the rivers. Some streets are well paved.
The edifices are generally formed of what is termed taipa, which
consists of twofold wooden planks, constituting the frame, filled in
with earth, and white-washed. This city is the residence of the
governor of the province, and the ouvidor of the comarca, or district,
who fulfils also the duties of crown judge, &c. There is a Juiz de
Fora, who also executes the functions of an Attorney General,
auditor of the military, and deputy to the junta of the treasury. It has
some masters, who have the high-sounding denomination of royal
professors of the primitive letters, Latin, rhetoric, philosophy,
dogmatical theology, and morality. The inhabitants, in number from
thirty-five to forty thousand, are divided between two parishes, one
being of the cathedral, the chapter of which consists of fourteen
canons, including four dignitaries of archdeacon, archpriest, chanter,
and treasurer-mor. The other has a church called Santa Efigenia.
The Jesuits commenced this city, in the year 1552, with the
foundation of a college, in which they celebrated the first mass on
the day of the conversion of the apostle with whose name it was
consecrated in 1554, and which afforded the subsequent name of St.
Paulo to the town and province. This structure now constitutes the
palace of the governor. Senhor Joao Carlos de Oainansen at present
fills that situation. Six years after the first establishment of the Jesuits
here, St. Paulo acquired the denomination of a town. Its first
inhabitants were a horde of Guayana Indians, with their cacique or
chief called Tebireca, who lived in the aldeia of Piratinin, near the
small river of the same name, not far from the new colony, which, in
consequence, took the appellation of St. Paulo de Piratininga, and
retained it till the year 1712, when it was dignified with the title of city,
and in 1746 was further honoured by being made the seat of a
bishopric. The Indians were soon augmented by a great number of
Europeans, whom they called Emboabas, in consequence of their
legs being covered, and which conveyed to the minds of the Indians
a resemblance of certain birds with feathered legs so called by them.
The alliances of the new settlers, with the Indians, soon produced a
third class of people, to whom they gave the name of Mamelucos,
with which the establishment received a considerable increase; and
the city at this day comprises upwards of four thousand houses, with
the number of inhabitants previously mentioned, one half of which
are computed to be whites. The salubrity of the climate, and the
abundance and moderate value of all the necessaries of life, give it
the decided preference for the foundation of an university, if the
views of the government become enlightened enough to promote
such an establishment in the Brazil. The body, and consequently the
mind, of the student would here have more vigour for literary
application, than in the warmer or more northern climates of this
region, and books or libraries would receive less damage from the
destructive prey of insects. St. Paulo is considered a most healthy
situation; and I have known the valetudinarian of Rio de Janeiro,
contemplate a change to its moderate and invigorating climate, as
exceedingly desirable. There are a great number of quintas or
shacaras in its suburbs. Among the fruit trees which embellish them,
the jabuticaba is not rare, affording a fine and excellent fruit. The
oranges are not of good quality, and the tree sustains considerable
injury in years of much frost. The same may be said of the coffee
and banana trees, as well as of mandioca and the sugar cane.
Santos, considerable, populous, commercial, and
advantageously situated upon the northern side of the island of St.
Vincente, was erected into a town in 1545, and possesses a house
of Misericordia, which is the most ancient of the Brazil, a Franciscan
convent, an hospicio (or entertaining house) of Bentos, another of
slippered Carmelites, and various chapels; the ex-Jesuitical college
of St. Miguel, after being much dilapidated, was renovated for the
military hospital. A Juiz de Fora presides over the senate. The
houses are solid and of stone; and the female part of their inmates
are celebrated for making excellent lace. This town was sacked by
the Dutch, and upon another occasion by the English. Its port, the
entrance to which is defended by various forts, is capable of
receiving large ships, and it is the depositary of much sugar, rum,
coarse cottons, coffee, hides, and bacon, which articles constitute its
exports. The produce of rice and coffee are alone abundant. The
winter is always a very rainy season.
 Seven miles to the south-west, on the southern coast of the same
island, upon the entrance of the bar of its name, is situated St.
Vincente, the most ancient town of the province, in former times
flourishing and famous, but now sunk into insignificance, in
consequence of Santos being better adapted for commerce, to which
it has removed from this town. Its inhabitants are mostly fishermen.
Fifteen miles to the west of Santos is the small arraial of
Cubatam, upon the northern margin of the river which affords its
name, and from which it sustains great damage at the period of the
greatest floods. Every thing that descends from the serra above, and
destined for the town, is here embarked. A project of uniting this
island with the terra-firma has been proposed by means of a
calcada, or paved way, across the channel of St. Vincente, which, if
carried into effect, will prevent many shipwrecks. At the bar of
Bertioga there is an armaçao, or establishment for whale fishing.
Itanhaen, a small place, erected into a town in 1561, possesses a
Franciscan convent, and is situated near a mount, upon the northern
margin of the bay from which it borrows its name, and which it
frequently exchanges for that of the Lady of Conceiçao, the
patroness of its church. Farinha, rice, and timber are exported from
hence.
The town of St. Sebastian, so called from the patron of its church,
is yet inconsiderable, with indifferent houses, and streets of sand. It
is seated upon the straight of Toque-Toque, in front of the island of
its name, near the embouchure of a small river, and at the
commencement of a fertile plain, where agriculture might be
rendered flourishing in all its branches, and which was for many
years almost abandoned, in consequence of the farmers being
prohibited from exporting their productions to those places where
they would have derived the greatest advantage from them. About
three miles to the east, in an agreeable situation, there is a
Franciscan convent, and near to it an arraial, denominated Bairro.
The women are occupied in potteries, the men in fishing, and in the
culture of various necessaries of life.
 Villa da Princeza, so created in 1809, is situated upon the
northern coast of the island of St. Sebastian, near the chapel of
Nossa Senhora of Luz, which for the present serves as its mother
church, as well as for all the inhabitants of the island. This island is
appropriated to the culture of the sugar-cane and tobacco, which are
esteemed the best of the province, and their exportation is
considerable. On the eastern part of the island there is an armaçao
for whale fishing.
Ubatuba, a small town, with a church, and a chapel of the Lady of
Conceiçao, is situated near the mouth of an inconsiderable stream,
on the verge of a fertile plain, irrigated by various torrents. Its
inhabitants are fishermen, and cultivators of mandioca, rice, and
coffee. It is nearly thirty miles to the north-east of the town of St.
Sebastian, and near the boundary of the province. Between this
town and the afore-mentioned arraial of Bairro, is the bay of
Flamengos, also that of Inquiriquere, both of which are capable of
receiving many ships. Into the latter, which is the most westerly, the
river of the same name discharges itself, and affords a
disembarrassed navigation for only three miles.
Paranahiba, an inconsiderable town, is situated upon the left
margin of the river Tiete, about twenty miles distant in a westerly
direction from St. Paulo. It has a church, and an hospicio of Bento
Friars; and its inhabitants, with those of the adjacent districts, breed
large cattle, and raise a diversity of the necessaries of life.
Mugi das Cruzes is a considerable town, abundantly supplied
with the necessaries of life, and enjoys a good situation, about two
miles from the Tiete, thirty-five east-north-east of St. Paulo, and forty
north of Santos. It has a church, dedicated to St. Anna, a convent of
shod Carmelites, a hermitage of Bom Jesus, and a Terceira order of
Carmo. The houses are of taipa. The inhabitants breed cattle, and
form extensive plantations of the coffee tree, the produce of which,
with some rum, constitutes their wealth.
Near thirty miles to the north-east of Mugi das Cruzes, the small
town of Jacarehi is situated, upon the right margin of the river
Parahiba, with a church. The passage across the river here is much
frequented.
The town of St. Joze is ten miles to the north of Jacarehi, takes
the name of the patron of its church, and is situated near the
Parahiba, upon land which constituted part of a fazenda of the
Jesuits, its founders.
Thaubate is one of the most considerable and best situated
towns of the province. It is upwards of one hundred miles to the
north-east of St. Paulo, seventy from Mugi das Cruzes, forty from
Jacarehi, and three from the Parahiba, near a small stream. Besides
the church dedicated to St. Francisco, it has a convent of the same
saint, a Terceira order, and the chapels of the Lady of Pilar and
Rosario. Almost all the houses are of taipa, and few with one story.
Its inhabitants, whose ancestors were antagonists of the
Piratiningans of St. Paulo, cultivate the necessaries of life and
tobacco, raise pigs and poultry in considerable quantities, and sugar
cane in small plantations. They manufacture handsome mats and
hand-baskets, which are sent to different parts. Near the
embouchure of a small river, and close upon the margin of the
Parahiba, is the inconsiderable arraial of Tremembe, with a chapel of
Bom Jesus. At the distance of from ten to fourteen miles is the parish
of Cassapaba, a new dismemberment of the preceding town.
Pindamonhangaba, a town in a state of mediocrity, is well
supplied, particularly with fish, and advantageously situated in a
plain, on the right margin of the Parahiba. It possesses a church of
the Lady of Bom Successo, and a hermitage of St. Joze. It is more
than ten miles to the north-north-east of Thaubate; and its
inhabitants, who are considered prudent and industrious, cultivate
every article of subsistence peculiar to the country, and breed large
cattle.
Guaratingueta, situated upon the right bank of the Parahiba,
which affords it an ample supply of fish, is a considerable town,
about twenty-five miles to the east of Pindamonhangaba,
embellished with a large church, dedicated to St. Antonio, a chapel
of the Lady of Rosario, and another of St. Gonçalo. The houses,
similar to those of St. Paulo and other places, are constructed of
taipa. Its inhabitants cultivate much tobacco, and breed hogs and
large cattle. Cotton cloths and sugar are the principal branches of
commerce. About two miles distant from it is the famous and much
visited chapel of the Lady of Apparecida.
Lorena, a middling town, upon the right margin of the Parahiba,
ten miles east of Guaratingueta and seven above the mouths of the
Imbauhi, which flows from the Mantiqueira mountains, and of the
Bocaina, which comes from the south, is situated at the passage to
Minas Geraes denominated Porto do Meyra, and has a church called
Piedade: Guaipicure was its primitive name.
In the district of Lorena, where legumes and rice grow
abundantly, and large quantities of hogs and poultry are bred, the
parish of St. Anna das Areas is situated. It has been recently
dismembered of that portion of territory now constituting the parish of
Bannanal.
A league below Lorena there is another passage to the province
of Minas Geraes, called Porto da Cachoeira.
Cunha, formerly Facao, is yet an inconsiderable town; but, from
its advantageous situation upon a serra in the vicinity of the Jacuhy,
and about twenty-five miles north of Parati, is susceptible of much
improvement. It has a church, of which the Lady of Conceiçao is the
patroness. The climate is salubrious, and the nights of June and July
are fresh, and even the natives feel them cold. Hitherto the flowers
and fruit trees of Europe have prospered better here than in any
other situation of the torrid zone. In its environs there are extensive
groves of majestic pines, and the inhabitants raise the common
productions of the country, abundance of Indian corn, and large
quantities of poultry and pigs. An indifferent road or track connects
this town with Parati, and would, if made equally easy and secure
with those of the arraial of Cubatao, for the transport of its
productions to St. Paulo and Santos, become a flourishing district.
Parahitinga, a medium town, and well situated upon the left bank
of the river which affords it the name, is seven miles above the
embouchure of the Parahibuna and forty north of the town of
Ubatuba. St. Luiz is the patron of its church, which, with an extensive
bridge over the river that bathes it, are the only objects worthy the
observation of the traveller. The inhabitants breed a great number of
hogs, which constitute the principal branch of their commerce.
Jundiahi is a middling and flourishing town, one mile distant from
the left bank of the river from which its name is borrowed, thirty-five
miles to the northnorth-west of St. Paulo, and the same distance to
the east-north-east of Hitu. It has a good church of Our Lady of
Desterro, an hospicio of Benedictines, and a bridge over the river,
which is stocked, amongst other fish, with those called jundias, from
which it derived the name. Its inhabitants raise cattle, mules, horses,
and large quantities of the sugar cane, and have for the extraction of
its juice various engenhos, or works; also abundance of legumes
and Indian corn, with which they furnish the caravans passing from
Goyaz.
Tibaya, or Atibaya, situated near the river of the same name, has
a church called St. Joam, is yet small, and is thirty-five miles north-
north-east of St. Paulo, an equal distance east of Jundiahi, and as
far west of St. Joze. The inhabitants raise feijao, Indian corn, wheat,
and hogs.
Bragança, which is ten miles to the north-east of Tibaya, is yet
inconsiderable, but the inhabitants are said to live in abundance,
raise pigs in large quantities, wheat, Indian corn, and legumes.
Mugi-Mirim, situated on the road of Goyaz, upon the river of the
same name, which a little below unites itself with the Mugi-Guassu,
is in a state of mediocrity, and well supplied with the necessaries of
life, particularly fish and meat. It has engenhos of sugar, farms of
cattle, and only one church, dedicated to St. Joze. Upon the northern
bank of the Mugi-Guassu, where this river traverses the road to the
town of Mugi-Mirim, is the arraial and parish which takes its name,
with a church of the Lady of Conceiçao. Its inhabitants are farmers of
mandioca, feijao, and Indian corn, and breeders of cattle and hogs.
The parish of Franca is the most northern of the province; the
inhabitants extend themselves to the margin of the Grande, breed
cattle, and cultivate those necessaries which the territory best
affords. The church is dedicated to Nossa Senhora da Conceiçao.
Sorocaba is situated where the river of its name traverses the
royal road of Curytiba to the capital, from which it is distant sixty
miles to the west. It is a flourishing and considerable town,
ornamented with a church of the Lady of Ponte, a recolhimento of
women, an hospicio of Bentos, and a hermitage of St. Antonio. Its
actual population is composed of seventeen hundred and seventy-
seven families, of which two-thirds are whites; they breed cattle and
horses, and cultivate cotton, sugar, and Indian corn, with the most
common necessaries of the country, but their principal profits arise
from trafficking in cattle, which come from the southern districts. In
its environs there are calcareous stone and good flint stone. The
royal fabric of Hipannema, distant about seven miles, and
established near a small stream of the same name, for the reception
of the produce of rich mines of iron in the serra Guarassoiava, will
tend to render this town still more considerable. Many years ago a
mine of silver was discovered in the district of Guarassoiava, which
was abandoned, in consequence of its poverty and difficult
extraction.
Itapitininga, yet an inconsiderable town, and well situated in a
vast and delightful plain near the royal road, is two miles from the
right bank of the river from which it has the name. It is embellished
with a church of the Lady of Merces, is well provided with water, and
is about forty miles to the south of Sorocaba. The people who inhabit
it cultivate wheat, legumes, and abundance of Indian corn. The
peach and grape are plentiful and of good flavour, and, as in most
other cultivated districts of this province, the breed of cattle is
numerous.
Itapeva, situated near the royal road, or estrada real, as it is
denominated, in the vicinity of the Verde, is at present
inconsiderable; it has a church, dedicated to St. Anna.
Appiahi, a town of the same class as the preceding, is at a great
distance from the road, near the source of the river from which it
derives its name, and in the vicinity of a morro, from whence, at its
origin, much gold was extracted. It has one church.
Hitu, a large and flourishing town, is the head of the comarca of
its name, having a church of the Lady of Candellaria, a Franciscan
convent, an hospicio of slippered Carmelites, an hospital of Lazars,
with its hermitage, others of Bom Jezus, the Lady of Patrocinio, and
Santa Rita. All its buildings are of taipa, and some streets are paved.
It has the usual royal professors, and is situated twenty-five miles to
the north-north-east of Sorocaba, sixty to the west-north-west of St.
Paulo, and two from the left margin of the Tiete, which forms at this
situation a large and interesting fall, by the name of which this town
is designated. Excessive heat is experienced here in the summer
months. The soil in the environs is peculiarly adapted to the culture
of the sugar cane, of which there are extensive plantations,
constituting the riches of its inhabitants, who also raise cattle and
divers necessaries of life.
Porto Feliz, formerly called Araritaguaba, is a moderate town,
with houses of wood, seated upon the left margin of the Tiete. It has
a church of the Lady May dos Homens, (Mother of Men,) is nearly
eighteen miles to the west of Hitu, and twenty-five to the north-north-
west of Sorocaba, and is the port of the navigators to Cuiaba. The
inhabitants are cattle-breeders, and cultivate the cane, feijao, and
Indian corn.
St. Carlos, now so named from its church, but originally called
Campinas, is situated near a small stream, something more than a
league from the Tibaia, and six to the north of Hitu, and does not at
present surpass mediocrity, but is well supplied and enjoys facilities
for becoming more considerable. It is a land abounding with waters
and wood, consequently well adapted for the culture of the cane, of
which there are at present some rich plantations, also of wheat,
feijao, and Indian corn. It is upon the road from Jundiahi to Mugi-
Mirim; from the latter it is eight leagues distant in a direct line. Its
district is bounded on the west by the new parish of Percicaba,
whose church is situated in a delightful plain that terminates in a
small hill upon the southern margin of the river that affords it the
name, and near a beautiful cascade of great height, which presents
a barrier to further navigation. Rich in majestic woods, and of great
fertility, it is favourable to various branches of agriculture, particularly
the cane, of which there are plantations and engenhos.
 CHAP. X.
PROVINCE OF MATTO GROSSO.

First Explorers—Gold discovered—Two Brothers appointed for the

purpose of exacting the Fifths on Gold—Their atrocious Conduct
—People attracted here by the Fame of Gold—Destruction of a
Party by the Indians—Payagoa and Guaycuru Nations discovered
—Their Alliance—Their fatal Attacks upon the Portuguese—Their
Disunion—Continued Hostilities of the Guaycurus—Conflicts with
them—Attempts to make Peace with the Indians—Treachery of
the Guaycurus—Severe Drought—Arrival of a Governor—
Promotes the Navigation to Para—Extent and Boundaries.—
Division into Districts—District of Camapuania—Mineralogy—
Phytology—Rivers—Zoology—Various Indian Tribes—
Povoações.—District of Matto Grosso—Mountains—Mineralogy
—Phytology—Zoology—Rivers—Capital.—District of Cuiaba—
Mineralogy—Phytology—Zoology—Rivers—Povoações—Indians.
—District of Bororonia—Indians—Rivers—Lakes.—District of
Juruenna—Indians—Rivers—Forts.—District of Arinos—Indians
—Rivers.—District of Tappiraquia—Indians—Rivers.—Lands of
these Districts fertile and auriferous.
The Vincentistas having reduced the Guanhana, and Carijo
nations, they began to make incursions beyond the Paranna, in
pursuit of other Indians equally pusillanimous, and less numerous.
Aleixo Garcia and his brother or son, accompanied by a numerous
band of domestic Indians, having passed the Paraguay, and
penetrated to the proximity of the Andes in the middle of the
sixteenth century, were the first known discoverers of the southern
part of this vast province; and Manuel Correa, a Paulista (as well as
the others) having passed the Araguaya, a considerable time
afterwards, penetrated to its northern part.
It will be difficult perhaps, to ascertain the names of the other
certanistas, or commandants of bandeiras,[20] who visited this
territory in quest of Indians, during the interval from its discovery to
the year 1718, when Antonio Pires de Campos, also a Paulista,
proceeded up the river Cuiaba in search of the Cuchipo Indians, who
had an aldeia, where at this day is situated the hermitage of St.
Gonçalo. In the following year Pascoal Moreira Cabral advanced up
the river Cuchipo Mirim, and very soon discovered granites of gold.
He left here a portion of his company to accumulate as much as
possible of it, and proceeded higher up the river, with the greater part
of the bandeirantes, as far as the situation at present called
Forquilha, where they caught some young Indians ornamented with
pieces of gold, which proved that the country abounded with that
metal; they were most diligent in their searches after it, and collected
a considerable portion. Returning to the party left behind, they
descended with them the river below, to the aldeia which Antonio
Pires had visited the preceding year, where each one exhibited the
quantity of gold he had collected. Some found themselves
possessed of one hundred oitavas, (2dwt. 7⅜gr. each,) others of half
a pound weight, and many more of smaller portions, but they were
generally well satisfied; those who accompanied Captain Moreira
Cabral had exceeded the rest in good fortune. He had for his own
share one pound and a half of gold. The whole party greatly
lamented the want of mining instruments, as they were compelled to
use their hands in removing the earth or sand. They soon began to
construct cabanas, or dwelling places upon the margins of the rivers,
determined to persist as long as the precious ore lasted. A few
weeks had only elapsed, when another bandeira arrived at the new
establishment, having been upon the margins of the river St.
Lourenço, where they received intelligence of this discovery, and
determined to augment the party.
The whole now consulted upon the circumstances attending their
situation, and resolved to despatch Joze Gabriel Antunes to the city
of St. Paulo, with samples of gold, and tidings of their success; also
to announce to the governor their solicitude to receive the necessary
instructions for the common weal and service of his Majesty. On the
same day, the 8th of April, 1719, on which this resolution was
formed, the party unanimously elected Captain Pascoal Moreira
Cabral for their guarda mor regente until the arrival of orders from
the governor of St. Paulo, investing him with much authority, and
promising him implicit obedience. Antunes consumed many months,
from the various difficulties which beset his way, before he reached
St. Paulo, where the new discovery of the mines being divulged,
numerous persons took their departure for them the following year, in
various caravans, none of which arrived at Cuiaba without loss;
many died on the way of fevers and different disasters. The
misfortunes and losses which the numerous bandeiras, that
continued to bend their course towards this province, annually
sustained, were the result of ill-regulated measures, and the
absence of judicious combinations for preventing disorder upon the
march, and obviating the palpable neglect of proceeding without
fishing instruments, which would have preserved many from
famishing, and without fire arms for shooting game, or defence
against wild animals and the natives.
In the same year the arraial or establishment was removed to the
situation of Forquilha, where Cabral had found a better vein of gold;
and in the following, one Miguel Sutil, from Sorocaba, having taken
up a station with his party upon the margin of the Cuiaba, two
Carijos, or domestic Indians, sent into the woods in search of honey,
brought him at night twenty-three pieces, folhetas, or lamina, of gold,
which weighed one hundred and twenty oitavas, stating that there
was more in the wood where they had found it. Sutil, highly
delighted, next morning went with his European comrade, Joam
Francisco, called by way of nickname Barbado, and all his domestic
establishment, conducted by the two Carijos to the place where they
had found the precious metal, and which is the present site of the
town of Cuiaba. Here they spent the day, gathering with their hands
all the gold upon the surface of the ground, or thinly covered, and
desisting only with the termination of daylight; they assembled late at
their bivouacs, when Sutil found that he had accumulated half an
arroba, or sixteen pounds weight, of gold, and Barbado upwards of
four hundred oitavas. This adventure becoming known at the arraial
of Forquilha, caused its removal to the situation where Sutil and
Barbado had been so successful, and where it was calculated that
four hundred arrobas of gold were collected in one month, without
the excavations exceeding four fathoms in depth.
In this same year the governor Rodrigo Cezar de Menezes
arrived at St. Paulo, whose first concern was to exact the payment of
the royal fifths upon this metal. With this intention he nominated two
brothers, resident at St. Paulo, of distinguished birth and fortune,
Lourenço Leme to the situation of Procurador of the Fifths, and John
Leme to the post of Master de Campo of the same mines. Those two
individuals, in consequence of the liberty with which they had always
triumphed over the laws, were imprudently selected; and now
considered themselves more than ever authorised to consult with
impunity their own caprices. On arriving at the arraial, they adopted
the most violent and absurd measures, and wished to expel from the
mines all those who were not Paulistas. The chaplain remonstrating
against this injustice, they ordered a shot to be fired at him, which,
erring in its object, killed one of his friends. Actuated by the same
lawless spirit, they ordered one Pedro Leite to be inhumanly insulted
at the time he was hearing mass, merely from some feeling of
jealousy entertained against him. These and other atrocities, which
they committed, induced the governor-general to transmit orders for
their being arrested and sent prisoners to St. Paulo. They received
intimation of this circumstance from one of their relatives, and on the
arrival of the Master de Campo, Balthazar Ribeiro, to execute the
commands of the governor, they had already fortified themselves in
a remote place, accompanied by their partizans, where an attack
was ineffectually made upon them. In a short time, however, after the
loss of some lives on both sides, they fled to the interior with a great
number of their followers, but were pursued until Lourenço Leme
was killed by a shot, and his brother taken prisoner, and
subsequently sent, with a summary of his crimes, to the city of
Bahia, the relaçam of which city ordered him to be executed in 1724.
The prodigious amount of quintos, or fifths, which were received
at St. Paulo in the year 1723, and the termination of the jurisdiction
of the rapacious Lemes, excited an universal spirit in that city for
mining. Every one was desirous of becoming a miner of Cuiaba,
notwithstanding the calamities attached to so laborious and
prolonged a voyage. Of more than three hundred persons, who in
the year 1725 departed from St. Paulo, with upwards of twenty
canoes, only two white men, and three negroes escaped. All the rest
were killed or made prisoners in an encounter which they had with
an Indian armada (the Payagoas) in the river Paraguay, in front of
the embouchure of the Harez. Although the Paulistas knew that the
Payagoas were celebrated mariners, they were totally ignorant of
this nation possessing so numerous a fleet.
It may be proper to remark here, that the first Paulistas who
entered the river Paraguay met with two nations, denominated
Payagoas, and Guaycurus; both numerous and formidable; the first
from its large armadas, and the second from the dexterity of the
natives on horseback, from which they acquired the denomination of
Cavalleiros. The Payagoas, from time immemorial, were always
masters of the navigation of the Paraguay and its confluents, as far
as nature offered no impediments. The Guaycurus had also always
possessed the adjacencies of the same river, for the space of three
hundred and fifty miles at least.
As it is an indubitable fact, that there were no horses in South
America previous to its discovery by Pinson, in 1500, and that they
were first introduced into this country by its two conquering nations,
Spain and Portugal, it cannot be difficult to define, with tolerable
certainty, the epoch when the Guaycurus first obtained these
animals, which they used at all times, even in their shortest
excursions, and with which they rendered themselves so formidable
to all the circumjacent nations, not excepting the conquerors of the
country. It would appear probable that they first derived the horse
from the colonists of Assumption, rather than from those of Peru. If
they were in former times powerful in war canoes, they only retained
a sufficient number for passing from one to the other side of rivers,
on discovering that the horse was more useful and advantageous for
war, or for depredations upon the distant tribes. Such was the state
of those two nations about the year 1720, when their reciprocal
aversion was converted into a firm alliance, the Guaycurus soon
becoming equally formidable upon both elements, with an
establishment of war canoes little inferior to that of the Payagoas.
They continued to annoy the rising province from the year 1725
to the year 1768, at which period a disunion occurred, and the
Payagoas descended to the low Paraguay, formed an alliance, or,
more properly speaking, subjected themselves to the Spaniards of
the province of Paranna, where they fixed their habitations, and have
lived since 1774, a little below Assumption. Two causes are said to
have influenced the Payagoas in this separation; the great
diminution of numbers which they had sustained in repeated conflicts
with the Spaniards and Portuguese, and their jealousy of the
Guaycurus, who they now found were not less powerful upon the
waters than in the field.
The Guaycurus persevered in the same hostility, although less
frequent and less destructive, as will presently be detailed, till the
year 1791, when the principal captains of this nation, Emavidi
Channe, who assumed the name of Paulo Joaquim Ferreira, and
Queyma, who took the name of Joam Queyma d’Albuquerque,
accompanied by seventeen of their warriors, with a Brazilian creole,
their slave or prisoner, for an interpreter, spontaneously came to
solicit peace at Villa Bella, where, in the palace of the governor, and
in the presence of the senate, they made a treaty of perpetual
friendship and alliance, agreeing to become the vassals of his faithful
Majesty. Letters-patent, securing to them the necessary privileges,
were granted, which shall be transcribed when we conclude the
history of this important nation. We will now return to the
proceedings of the Paulistas, in reference to the early colonization of
this province.
In the year 1727, the governor Menezes arrived at the new
arraial, and gave it the title of Villa Real (royal town) of Cuiaba. The
following year he left this town, and proceeded up the river Tocoary,
to which was transferred, in 1729, the navigation from the Embotatiu,
with the intention of avoiding, at least in part, the attacks of the
Indians. From this change, however, no advantage resulted, in
consequence of the trifling distance between these two rivers. The
first division which left Cuiaba in the year 1730, with upwards of sixty
arrobas (thirty-two pounds each) of gold, accompanied by Doctor
Antonio Alvez Peixoto, who had accomplished the period of his
ouvidorship, was attacked in the Pantanos,[21] by an armada of
eighty war canoes, manned by more than eight hundred Indians. The
pillage lasted for a considerable time, and only seventeen Christians
escaped by swimming to land. It was computed that these warlike
Indians lost more than four hundred combatants on this occasion.
Some gold, which they carried off, with many prisoners, the
Payagoas parted with at such a low price in the city of Assumption,
that an Indian exchanged, with one Donna Quiteria de Banhos, six
pounds weight for a pewter plate. At this period, a singular branch of
commerce flourished in this city, which was in the disposal of cats, at
exorbitant prices; the first pair of those animals that were brought to
Assumption were sold for one pound of gold, and their progeny at
thirty oitavas, and so on, till the augmentation of this race
proportionably reduced their value. The extraordinary value of cats in
this place, was occasioned by the houses and stores of Indian corn,
&c. being infested with prodigious swarms of rats.
In 1730, the Brigadier Antonio de Almeida sent various persons,
in two canoes of war, to procure a quantity of the sugar cane, which
had been observed two years previously, by some certanistas,
growing upon the borders of the river St. Lourenço. This party
returned, at the expiration of two months, with a considerable supply
of the cane, of which a plantation was formed, and it prospered so
abundantly, that in the following year there were numerous planters.
The juice of the cane was generally distilled into spirit, and the
demand for it was so great, that a flagon of it sold at first for ten
oitavas of gold. From the use of this spirit, the pallid aspect of the
people gave way to a better complexion; and the diminution of
fevers, as well as the mortality amongst slaves, became rapidly
manifest.
In this same year, an armament of thirty canoes of war and fifty
transports, with six hundred men, two pieces, and a great number of
muskets, were despatched in pursuit of an enemy’s squadron, which
had advanced to the mouth of the Cuiaba, where it made some
fishermen prisoners. This armada having proceeded to the mouth of
the Embotatiu, a division of the Indians was descried, which, with
loud yellings, suddenly disappeared. After a pursuit of several days’
voyage, which carried it beyond the strait where the waters of the
Paraguay are compressed between two morros, (large rocks,) the
armada one morning unexpectedly encountered an Indian fleet. The
Indians, giving the signal of attack by loud and discordant war-
hoops, came furiously to the onset; but the thunder of the musketry
and pieces, which were discharged upon them at the same instant,
as quickly produced a retrograde movement, and they were pursued
in their precipitate flight by the Portuguese, as far as the aldeia of
Tavatim, from whence the latter returned, after having destroyed a
great many canoes found there.
In the year 1732, all the canoes accomplished their destination
with safety; but in the following year, a fleet, consisting of fifty
canoes, was destroyed, and on the arrival of the few persons who
escaped at Cuiaba, a squadron of thirty canoes of war, and seventy
of transport, was equipped, and confided to the command of
Lieutenant-General Manuel Rodrigues de Carvalho.
About the middle of August, 1734, this powerful fleet entered the
Paraguay, and having navigated a month without encountering an
enemy, they one morning discovered at day-break various fires at
the bottom of a bay, apparently difficult of access, towards which,
however, they proceeded in great silence, without being observed, till
they arrived almost within gun-shot. The Indians, perceiving
themselves thus surprised and surrounded, raised a most horrible
yell, to which the Portuguese responded by a discharge of upwards
of four hundred muskets, which occasioned great havoc amongst
them. Two hundred and ninety-two were made prisoners, including
wounded and children, who could not follow the fugitives to the
woods. The whole were shortly afterwards baptized.
In 1735, after the return of this armament from the Paraguay, and
the arrival of a fleet from St. Paulo, consisting of one hundred and
twelve canoes, the mines were divided which Fernando de Barroz (a
Sorrocabano) had discovered three years before, a short distance
from the present site of Villa Bella, the capital of this province, and
where the new colonists died in great numbers from a malignant
fever, caused by some neighbouring stagnant pools. In the following
year the numerous fleet from St. Paulo was attacked by an Indian
armada, considerably superior, at the situation of Caranda, on the
day of St. Joze. The conflict lasted several hours, in which were
killed, amongst others, their brave commandant Pedro de Moraes
and Frey Antonio Nascentes, a Franciscan friar, whose extraordinary
powers and intrepidity had acquired him the by-name of Tiger. Many