ფაკულტეტი იურიდიული

სტუდენტის სახელი, გვარი ნინო ბერულავა

საგნის დასახელება საქართველოს საკონსტიტუციო

(სახელმწიფო მოწყობის) სამართალი
პედაგოგის სახელი, გვარი გიორგი კახიანი

შუალედური გამოცდის შეფასება 40 ქულა

გამოცდის ხანგრძლივობა 2 (ორი) საათი

ელფოსტა, რომელზეც იგზავნება paata.javakhishvili@tsu.ge

შესრულებული ნაშრომი

შენიშვნა: ნაშრომის დასაწყისში უნდა მიეთითოს სტუდენტის სახელი, გვარი

ბილეთი 2.

1. აღწერეთ საკანონმდებლო პროცესი საქართველოს პარლამენტში (10 ქულა)

პარლამენტის სტატუსის ათვლის წერტილიდან ის შეუდგება მუშაობასა და

ხალხის ნდობის მანდატით აღჭურვილი უფლებამოსილებების განხორციელებას.
მისი უფლებამოსილებათა სპექტრი ფართოა, კონსტიტუციით არის გაწერილი და
მას „პარლამენტის პრეროგატივებს“ უწოდებენ. სწორად პარლამენტის
საკანონმდებლო საქმიანობა არის მისი განსაკუთრებული უფლებამოსილება და
კანონის მიღება განსაკუთრებული საპარლამენტო პროცედურაა. საკანონმდებლო
პროცესი თავის მხრივ გულისხმობს: საკანონმდებლო ინიციატივის უფლების
მქონე სუბიექტის მიერ კანონპროექტის მომზადებას, პარლამენტისათვის
წარდგენას, ამ უკანასკნელის მიერ კანონპროექტის განხილვას, მიღებას,
საქართველოს პრეზიდენტისათვის ხელმოსაწერად გადაცემას, ასევე,
პრეზიდენტის უფლებას შენიშვნებით დაუბრუნოს პარლამენტს მიღებული
კანონპროექტი, პარლამენტის მიერ პრეზიდენტის შენიშვნებით დაბრუნებული
კანონპროექტის განხილვას, მიღებულ კანონპროექტზე პრეზიდენტის მიერ ხელის
მოწერას და საბოლოოდ, კანონის გამოქვეყნებას. დავახასიათოთ და განვიხილოთ
თითოეული ეტაპი ცალ- ცალკე.

საკანონმდებლო ინიციატივის უფლება განსაკუთრებული უფლებამოსილებაა და

კონსტიტუციით წესრიგდება. ინიციატორი სუბიექტი მოქმედების სფეროში
შეზღუდული არ არის, მან კანონპროექტი შეიძლება წარადგინოს
დამოუკიდებელი კანონპროექტის სახით, კანონში ცვლილების შეტანის ფორმით,
ან კანონის ძალადაკარგულად გამოცხადების სახით. საკანონმდებლო
ინიციატივის უფლება გააჩნიათ მთავრობას, პარლამენტის წევრს, კომიტეტს,
ფრაქციას, აფხაზეთის ა/ რ და აჭარის ა/რ უმაღლეს წარმომადგენლობით
ორგანოებს, არანაკლებ 25 000 ამომრჩეველს. საარჩევნო უფლების მქონე
საქართველოს მოქალაქეები ქმნიან ხუთ კაციან საინიციატივო ჯგუფს, რომელსაც
არეგისტრირებს პარლამენტის ბიურო. რეგისტრაციის შემდეგ, საინიციატივო
ჯგუფი უფლებამოსილია დაიწყოს კანონპროექტის მხარდამჭერთა ხელმოწერების
შეგროვება. ხელმოწერების ნამდვილობის დადასტურების შემდეგ ხდება
კანონპროექტის წარდგენა. ბუნებრივია, არანაკლებ 25 000 ამომრჩევლის მიერ
ინიცირებულ კანონპრო ექტსესაჭიროება პარლამენტის სხდომაზე წარდგენა,
რისთვისაც საინიციატივო ჯგუფი თავის წევრთაგან ნიშნავს მომხსენებელს.
თანამომხსენებლად გამოდის წამყვანი კომიტეტის წარმომადგენელი.

პარლამენტის რეგლამენტის თანახმად, პარლამენტისათვის წარდგენილი

კანონპროექტი, საპარლამენტო მოსმენამდე, განიხილება კომიტეტების მიერ.
განსაკუთრებული პასუხისმგებლობა აკისრია წამყვან კომიტეტს, ასეთ სტატუსს
მას პარლამენტის ბიურო ანიჭებს. მან უნდა გამართოს სხდომა და განიხილოს და
მოამზადოს კანონპროექტი პარლამენტის პლენალურ სხდომაზე განხილვისთვის.
მხოლოდ კომიტეტის სხდომაზე განხილვის შედეგად მიიღება გადაწყვეტილება,
რომელიც შეიძლება იყოს შემდეგი სახის ა)კანონპროექტი ჩაითვლება
პარლამენტის პლენარულ სხდომაზე განხილვისათვის მომზადებულად
ბ)არასაკმარისად მომზადებულად ან გ)მიუღებლად.

აღსანიშნავია, რომ კომიტეტის სხდომაზე კანონპროექტის განხილვა

საკანონმდებლო პროცესში ხალხის ჩართულობისთვის ყველაზე თვალსაჩინო
მექანიზმია და კანონშემოქმედების საჯაროობის გამორჩეული ფორმაა.

კანონპროქტის განხილვა არის კანონის მიღების მესამე ეტაპი იყოფა ეტაპებად და

მას „მოსმენებს“/წაკითხვებს უწოდებენ .
პირველი მოსმენა- განიხილება ზოგადად კანონპროექტი,მისი მიღების მიზნები
და შედეგები. ინიციატორი არის თავად მომხსენებელი. სხდომას წარედგინება
შესაბამისი კომიტეტის დასკვნა.პარლამენტარებს აქვთ უფლება მიიღონ ან უარი
თქვან კანონპროექტის მიღებაზე,ასევე ხელახალი განხილვისთვის დაუბრუნონ
პასუხისმგებელ კომიტეტს.
მეორე მოსმენა- თუ პირველი მოსმენით მიღებულად ჩაითვალა,იგი გადაეცემა
წამყვან კომიტეტს,რათა მოამზადოს შენიშნები და პროექტი მეორე
მოსმენისთვის.ყველაზე შინაარსობრივი და პრინციპული განხილვაა.ამ დროს
განიხილება ცალკეული დებულებები.შესაძლებელია შევიდეს არსებითი
ცვლილებები.თუ ხმათა საჭირო რაოდენობა ვერ მოგროვდა,კანონპროექტი
ითვლება ჩავარდნილად(თუ ინიციატორი ერთი თვის ვადაში კვლავ არ დააყენებს
საკითხს)
 მესამე მოსმენა-უკვე დამუშავებული ტექსტის განხილვა,მასშ შესაძლებელია
ცვლილების შეტანა,ოღნდ მხოლოდ რედაქციული.კანონპროექტი თუ ვერ
მიიღებს ხმათა საჭრო რაოენობას,მას მაინც ეძლევა იგივე შანსი,რაც მეორე
მოსმენისას.
თუ კანონი უარყოფილია მეორე და მესამე მოსმენის დროს,მისი განხილვა
შესაძლებელია მხოლოდ ხელახალი ინიცირებით.
არსებობს კონკრეტული გარემოებები, რომლებიც განაპირობებენ კანონპროექტის
მიღების განსხვავებულ წესს. შესაბამისად, საკანონმდებლო დონეზე, არსებობს
მისი გამარტივებული და დაჩქარებული პროცედურებით განხილვის
შესაძლებლობა.
საკანონმდებლო პროცესის დასკვნით ეტაპს წარმოადგენს კანონპროექტზე ხელის
მოწერა და გამოქვეყნება. პარლამენტის მიერ მიღებული ტექსტი, პარლამენტის
თავმჯდომარის მიმართვით, გადაეცემა საქართველოს პრეზიდენტს. ძირითადი
კანონის მიხედვით, ორი კვირის ვადაში პრეზიდენტმა ხელი უნდა მოაწეროს და
გამოაქვეყნოს კანონი. ოფიციალურად გამოქვეყნება ხდება საქართველოს
საკანონმდებლო მაცნეს ვებგვერდზე. იგი, როგორც წესი, ამოქმედდება
გამოქვეყნებიდან მეთხუთმეტე დღეს, თუ კანონმა სხვა ვადა არ დაადგინა. რა
თქმა უნდა არსებობს შემთხვევები, როდესაც პრეზიდენტს არ აქვს შენიშვნებით
დაბრუნების უფლება ( მაგალითად რომელიც უკავშირდება ტერიტორიული
მთლიანობის აღდგენის კანონს) და ასხვა რიგი შემთხვევები, როდესაც
საკანონმდებლო პროცესი ჩვეულებრივი, სტანდარტული პროცესისგან
განსხვავდება.

კაზუსი 1 (15 ქულა)

2020 წლის 17 მარტს საქართველოს პარლამენტის 75 წევრმა საქართველოს კონსტიტუციაში

ცვლილების შეტანის შესახებ საკანონმდებლო ინიციატივით მიმართა საქართველოს
პარლამენტს. პარლამენტმა კანონპროექტის ინიცირებიდან 2 კვირაში დაიწყო
კონსტიტუციაში ცვლილების პროექტის განხილვა და არანაკლებ სრული შემადგენლობის
2/3-ით, სამი მოსმენით ერთ სესიაზე მხარი დაუჭირა კონსტიტუციური კანონის პროექტს,
რის შემდეგაც იგი ხელმოწერისა და გამოქვეყნების მიზნით გადაეცა საქართველოს
პრეზიდენტს. საქართველოს პრეზიდენტმა, იმ მოტივით, რომ აღნიშნული კონსტიტუციური
ცვლილებები წინააღმდეგობაში მოდიოდა კონსტიტუციური კანონის პროექტის შესახებ
ვენეციის კომისიის რეკომენდაციებთან, უარი განაცხადა კონსტიტუციური კანონის
ხელმოწერასა და გამოქვეყნებაზე და მოტივირებული შენიშვნებით დაუბრუნა იგი
საქართველოს პარლამენტს. საქართველოს პარლამენტმა არ გაიზიარა საქართველოს
პრეზიდენტის შენიშვნები და კენჭი უყარა კონსტიტუციური კანონის პროექტის პირვანდელ
რედაქციას, რომელსაც მხარი 103-მა დეპუტატმა დაუჭირა, რის შემდეგაც კონსტიტუციურ
კანონს ხელი მოაწერა და გამოაქვეყნა საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ.
იმსჯელეთ დაცული იყო თუ არა საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილი პროცედურა.

პირველ რიგში, აღსანიშნავია, რომ კონსტიტუციაში ცვლილების შეტანა გულისხმობს

კონსტიტუციის გადასინჯვას, პროცედურას რომელსაც თავად კონსტიტუცია
აწესრიგებს. გადასინჯვის პროცედურა მრავალჯერ შეცვლილა და ერგებოდა
რეფორმადროინდელ რეჟიმებსა და გარემოებებს. კონსტიტუციორობის განსჯამდე
ვფიქრობ, საჭიროა დავახასიათოთ კკონსტიტუციის გადასინჯვის ორი გზა: 1)
გადასინჯვებში არჩევნების ჩართვა და შედეგად ორი მოწვევუს პარლამენტის მიერ
მიღება, პლურალური ვოტუმი იგივე, ამ დროს კანონი მიღებულად ჩაითვლება
პარლამენტის მიერ პროექტის სამი მოსმენით განხილვისა და სრული
შემადგენლობის 2/3 მიერ მხარდაჭერის შემთხვევაში. პრეზიდენტს გადაეცემა
მომდევნო მოწვევის პარლამენტის მიერ პროექტის 1 მოსმენით განხილვიდან და
სრული შემადგენლობის მინ. 2/3 მიერ მისი უცვლელად დამტკიცებიდან 10 დღის
ვადაში- ასეთ დროს პრეზიდენტს აღრა აქვს ვეტოს უფლება, ხელს აწერს და
აქვეყნებს გადაცემიდან 5 დღეში. 2) „მარტივი პროცედურა“- პროექტის სრული
შემადგენლობის ¾ის მიღების შემთხვევაში ხელმოსაწერად გადაეცემა პრეზიდენს 10
დღის ვადაში, მოკლედ, სტანდარტული პროცედურის ბოლო ეტაპები.

ახლა განვიხილოთ დეტალურად ფაბულა, რომლის მიხედვით პარლამენტის 75-მა

წევრმა საქართველოს კონსტიტუციაში ცვლილებების შესახებ საკანონმდებლო
ინიციატივით მიმართა პარლამენტს, ეს არის პირველი ბზარი, რადგანაც ძირითადი
კანონი განსაზღვრავს გადასინჯვის ინიცირების სუბიექტებს, ამ შემთხვევაში,
რეგლამენტირებულია რომ მსგავსი ინიციატივის უფლება აქვს პარლამენტის სრული
შემადგენლობის ნახევარზე მეტს- მინიმუმ 76 დეპუტატს.

ფაბულის მიხედვით პარლამენტმა პროექტის განხილვა დაიწყო ინიცირებიდან 2

კვირაში, რაც ინიცირებას ხდის არალეგიტიმურს, რადგან პროექტის განხილვამდე
უნდა მომხდარიყო მისი გამოქვეყნება, წამყვანი კომიტეტის მიერ მისი განხილვა და
მომზადება, რაც საჯაროობისა და ნდობის გარანტს გვაძლევს, ერთ თვიანი საჯარო
განხილვის შემდგომ შესაძლებელია პარლამენტმა დაიწყოს მისი განხილვა, რომელიც
იწყება სახალხო განხილვის საორგანიზაციო კომისიის თავმჯდომარის მოხსენებით,
რათა პარლამენტს გააცნოს შედეგები. შესაბამისად 2 კვირაში განხილვა
ინიცირებიდან, არაგონივრულია, მით უმეტეს, არაკონსტიტუციური.

როგორც აღვნიშნე გადასინჯვის პროცესი ადგენს ორ გზას, ფაბულის მიხედვით

გადასინჯვისთვის არჩეულია მარტივი პროცედურა, აღნიშნულია, რომ 3 მოსმენით
ერთ სესიაზე დაუჭირა მხარი პარლამენტმა ცვლილებებს,, რაც არ ერგება
სტანდარტულ პროცესს, ასევე აუცილებელია რომ პარლამენტის სრული
შემადგენლობის ¾- მა დაუჭიროს ასეთ დროს მხარი, რაც აშკარად დარღვეულია
ფაბულაში, 2/3-ის მიერ მხარდაჭერა მაინც არალეგიტიმურია და წარმოადგენს
კონსტიტუციის დარღვევას.
შემდგომი ეტაპია პრეზიდენტისთვის გადაგზავნა, რაც განხორციელდა და
პრეზიდენტმა მოტივირებული შენიშვნებით დაუბრუნა უკან პარლამენტს
ლანონპროექტი, ეს უკანასკნელი შენიშნები პარლამენტმა არ გაითვალისწინა და
კენჭი უყარა პირველად ვერსიას, რომელსაც მხარი 103 დეპუტატმა დაუჭირა, ამის
შემდგომ ხელი მოაწერა და გამოაქვეყნა პარლამენტის დავმჯდომარეს. განვიხილოთ
ამ ეტაპზე არსებული რიგი რღვევები, პირველ რიგში, პრეზიდენტის შენიშვნების
დასაძლევად საჭიროა სრული შემადგენლობის ¾-ის მხარდაჭერა, რაც სახეზე არ
გვაქვს, ამისთვის საჭირო იყო 113 დეპუტატის ხმა. თუნდაც მიეღო საკმარისი ხმები,
შემდგომი ნონსენსია რომ უპრეზიდენტისთვის გადაცემის გარეშე მიიღო პარლ.
თავმჯდომარემ, კონსტიტუციის მიხედვით, შენიშნების დაძლევის შემთხვევაში 3
დღის ვადაში უნდა გადაეცეს პრეზიდენტს პირვანდელი კანონპროექტი, მიეცეს 5
დღე, რაღა ხელი მოაწეროს და გამოაქვეყნოს კანონი, სწორად ამ ხუთ დღიანი წესის
დარღვევის შემთხვევაში ითვალისწინებს კონსტიტუცია პარლამენტის
თავმჯდომარის უფლებამოსილებას, ხელი მოაწეროს და გამოაქვეყნოს
კოსტიტუციურ ცვლილებაზე კანონი, რაც აშკარაა, რომ ფაბულაში წინაპირობები არ
არის დაცული.

მოცემული შეცდომების, კონსტიტუციის უხეში დარღვევის ფარგლებში და მის

შედეგად, მოცმული პროცესი და შესაბამისად, მისი შედეგი ჩაითვლება არა
ლეგიტიმურად.

კაზუსი 2 (15 ქულა)

საქართველოს პარლამენტმა ვერ შეძლო საქართველოს მთავრობის მიერ წარდგენილი

სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონის პროექტის მიღება, რის გამოც საქართველოს პრეზიდენტმა
დაითხოვა იგი. პოლიტიკური კრიზისის თავიდან აცილების მიზნით საქართველოს
პრეზიდენტმა მიიღო გადაწყვეტილება არჩევნების პარლამენტის უფლებამოსილების
შეწყვეტის კალენდარული წლის ოქტომბრის ბოლო შაბათს დანიშვნის თაობაზე. იმის
გათვალისწინებით, რომ პარლამენტის არჩევნების თარიღი დაემთხვა ქვეყანაში არსებულ
რთულ ეპიდემიოლოგიურ ვითარებას, მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება არჩევნების თარიღის
გადაწევისა და პარლამენტის უფლებამოსილების შეწყვეტიდან 70-ე დღეს ჩატარების
თაობაზე. არჩევნებში მონაწილეობის შესაძლებლობა მიეცათ იმ პოლიტიკურ პარტიებს,
რომელთაც მხარდაჭერა ორგანული კანონით დადგენილი წესით დადასტურებული
ჰქონდათ არანაკლებ 20 000 ამომრჩევლის ხელმოწერით.

იმსჯელეთ დაცული იყო თუ არა საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილი პროცედურა.

პირველ რიგში, განვიხილოთ რამდენად აქვს პრეზიდენტს, ჩვენს ბუტაფორიულ

სახელწმიფო მეთაურს, პარლამენტის დათხოვნის უფლებამოსილება. კონსტიტუციის
დღეს მოქმედი რედაქციით, პრეზიდენტი უფლებამოსილია დაითხოვოს
პარლამენტი მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ახალი მთავრობის ფორმირების
პროცესში ან პრემიერ - მინისტრის მიერ მთავრობის ნდობის საკითხის დასმის
შემდეგ, პარლამენტი მთავრობას ნდობას არ გამოუცხადებს. აქედან გამომდინარე,
ბიუჯეტის პროექტის მიუღებლობა არ იძლევა მისი დათხოვნის კონსტიტუციურ
საფუძვლებს, ასეთ შემთხვევაში ხარჯები დაიფარება კანონით დადგენილი წესით,
წინა წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის მიხედვით. აღსანიშნავია, რომ პარლამენტის
რიგგარეშე არჩევნებს ნიშნავს პრეზიდენტი, ზემოთ აღნიშNული პირობების
გათვალისწინებით, რაც ფაბულის მიხედვით სახეზე გვაქვს. პრეზიდენტის მიერ
დანიშნული თარიღი დამეთხვა საქართველოში არსებულ ეპიდ. ვითარებას, რა
დროსაც მიღებულ იქნა არაკონსტიტუციური გადაწყვეტილება და არჩევნები
გადაწიეს 70 დღით ( უფლებამოსილების შეწყვეტიდან) აღსანიშნავია, პირველ რიგში,
რომ პარლამენტის უფლებამოსილება არ წყდება, სანამ შემდგომი მოწვევის
პარლამენტი არ გამართავს პირველ სხდომას. პარლამენტის დათხოვნის შემთხვევაში
არჩევნები ტარდება დათხოვნიდან მინიმუმ 45, ხოლო მაქსიმუმ მე-60 დღეს,
ფაბულიდან არ იკვეთება პრეზიდენტის მიერ დანიშნული თარიღი იცავს თუ არა
კონკრეტულ წესს, ჩავთვალოთ რომ იგი დაცულია, საქართველოს კონსტიტუცია, რა
თქმა უნდა ითვალისწინებს ეპიდ.გარემოებებს, როგორც საგანგებო/საომარ
მდგომარეობებს და გვაძლევს არჩევნების გადაწევის შესაძლებლობას, მაგრამ ვადა
მკაცრად არის რეგლამენტირებული, არჩევნები გადაიწევა და დაინიშნება
მდგომარეობის მოხსნიდან მინიმუმ 45, ხოლო მაქსიმუმ 60 დღეში, რაც ნათელია, ვერ
გაითვალისწინებს ფაბულაში, 70 დღეში ჩატარებული არჩევნები, მითუმეტეს
ფორმულირებული როგორც წინა მოწვევის პარლამენტის უფლებამოსილების
შეწყვეტის შემდგომ ათვლილი ვადა, არა ლეგიტიმურია.

კონსტიტუციის მიხედვით, რაც ასევე არ იქნა გათვალისწინებული, არჩევნებში

მონაწილე სუბიექტებად ითვლებიან პოლიტ. პარტიები, რომლებსაც 25 000
ამომრჩევლის ხმა ჰქონდათ მიღებული, ფაბულის მიხედვით ეს რაოდენობა
შეამცირეს და მონაწილეობის უფლება მისცეს იმ პოლიტ. პარტიებსაც, რომლებსაც
ჰქონდათ 20 000 ხმა, რაც კონსტიტუციის აშკარა და უხეში დარღვევაა.

მოცემული ბზარების გამო, საერთოდ, პროცესის არაკონსტიტუციურობის გამო, მის

მიერ გამოწვეული შედეგიც არალეგიტიმურია.