‫دندانپزشکی ‪89‬‬

‫رویش دندان های شیری‬ ‫اطفال نظری ‪2‬‬

‫پریسا نجفی‬

‫‪1‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬
‫رویش‪ :‬حرکت اگزیالی و اکلوزالی دندان از موقعیت داخل فک به موقعیت فانکشنال در اکلوژن رویش میگویند‬

‫اسالید زیر حرکات مختلف دندان را نشان میدهد‬

‫بحث درمورد عوامل موثر بر بررویش دندان های شیری و دایمی می باشد‪ .‬این عوامل شامل عوامل موضعی ‪،‬سیستمیک و ناهنجاری‬
‫های مادرزادی است که ممکن است مانع یا باعث تغییر زمان تکامل دندان ‪،‬توالی رویشی مناسب یا شکست رویش شود‪.‬‬

‫زمان رویش دندانهای شیری و دائمی به میزان قابل توجهی متفاوت است‪.‬‬

‫تغییرات تا‪ ۶‬ماه در هر دو جهت از زمان رویش معمول(زودتر و دیرتر)‪ ،‬ممکن است طبیعی در نظر گرفته شود(حتی در بعضی‬
‫کودکان تا ‪ 8‬ماه هم طبیعی است این کودکان باید هیستوری خانوادگی داشته باشند‪ ،‬یعنی خواهر و برادر یا پدر و مادرشان هم‬
‫تاخیر رویشی داشته باشند)‬
‫‪2‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬
‫اگر دندان شیری تاخیر رویش دارد و سابقه خانوادگی ندارد باید به متخصص کودکان ارجاع داده شوند و به احتمال خیلی باال این‬
‫بچه ها کمبود ویتامین ‪D‬دارند‪.‬‬

‫‪ .‬ازمایشهای متعدد حیوانی و مطالعات رادیوگرافیک انسانی برای درک بهتر روند رویش دندانی انجام شده است‪.‬‬

‫سن رویش دندان های دایمی نسبت به دیگر جنبه های تکامل فیزیکی در کودکان پدیده با ثبات تری هست‪.‬‬

‫جدول زیر جدول لگان است که دکتر تاکید کردند که خیلی مهمه‬

‫در جدول باال نکته مهم این است که کلسیفیکاسیون دندان دائمی ‪ ۶‬در زمان تولد کودک شروع میشود(مقداری کلسیفیه میشود)‬

‫بچه هایی که در اوایل تولد تب باال و مراجعه مکرر به بیمارستان داشته باشند‪ ،‬این مورد روی روند تشکیل دندان های ان ها تاثیر‬
‫میگذارد و دندان های ‪ ۶‬آن ها دچار هایپوپالزی میشود‪ .‬به این کودکان اصطالحا کودکان ‪ MIH‬میگوییم‪.‬‬

‫نکته بعدی جدول این است که در دندان های شیری اغلب کلسیفیکاسیون از ماگزیال شروع میشود اما رویش از مندیبل شروع‬
‫میشود‪.‬‬

‫زمان و ترتیب رویش دندان های شیری‬

‫نتایج مطالعه ی کرونولوژی دندان های انسان ‪ logan‬و ‪ kronfeld‬نشان می دهد که توالی کلسیفیکاسیون دندان های شیری‬
‫دندان سانترال ‪،‬مولر اول‪،‬لترال‪،‬کانین و مولر دوم می باشد‬

‫‪3‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬
‫به صورت کلی دندان های شیری ماگزیال پیش از دندان های مندیبل تکامل می یابند ‪.‬به استثنای مولر دوم که عموما در مندیبل‬
‫زودتر تکامل می یابند‬

‫رویش در مندیبل به طور کلی زودتر از ماگزیال رخ می دهد‬

‫جدول باال نشان دهنده ترتیب تکامل دندان های شیری است و خیلی مهم است مثال اول از همه سنترال مندیبل و بعد از آن لترال‬
‫مندیبل و سپس سنترال ماگزیال تکامل پیدا میکند ‪(.‬ترتیب ها حفظ شود)‬

‫آخرین دندان شیری که تکامل پیدا میکند‪ ،‬دندان ‪ E‬ماگزیالست‬

‫در مورد دندان های دائمی ‪:‬مولر اول دائمی مندیبل اغلب اولین دندانهای دائمی هستند که رویش پیدا میکنند‪ .‬رویش آنها به‬
‫سرعت با رویش سانترالهای مندیبل دنبال میشود‪( .‬البته انسیزور مندیبل هم میتواند اولین دندان دائمی روییده شده باشد‪ .‬اگر به‬
‫جای دندان مولر مندیبل اولین دندان رویش یافته انسیزور مندیبل باشد هیچ مشکلی پیش نمیاد!) مطالعات گذشته اهمیت بالینی‬
‫تنوع در ترتیب رویشی خاصی را در رویش ثنایاها قبل از دندانهای مولر پیدا نکردند‪.‬‬

‫تفاوت جنسیتی در توالی رویش دندانهای دائمی وجود دارد کانین مندیبل در دختران قبل از پره مولر اول مندیبل و ماگزیال رویش‬
‫پیدا میکند‪ .‬در پسرها‪ ،‬ترتیب رویشی معکوس بود به گونه ای که پره مولر اول ماگزیال و مندیبل قبل از کانین مندیبل رویش پیدا‬
‫کردند‬

‫‪ Moyers‬بیان کرد"شایع ترین ترتیب رویشی دندانهای دائمی در مندیبل‪ :‬مولر اول‪ ،‬سانترال‪ ،‬لترال‪ ،‬کانین‪ ،‬پره مولر اول‪ ،‬پـره‬
‫مولر دوم‪ ،‬و مولر دوم است‪.‬‬

‫شایع ترین ترتیب برای رویش دندانهای دائمی ماگزیال هم مولر اول‪ ،‬سانترال‪ ،‬لترال‪ ،‬پره مولر اول‪ ،‬پره مولر دوم‪ ،‬کانین‪ ،‬و مولر دوم‬
‫است ‪(.‬دلیل اینکه برخال فک پایین ‪ ،‬در فک باال کانین قبل از مولر دوم رویش میابد‪،‬مسیر پر پیچ و خم و طوالنی کانین باالست)‬

‫نهفتگی لبیالی دندان کانین باال نشان دهنده کراودینگ و کمبود فضا و نهفتگی پاالتالی آن نشان از اختالل ژنتیکی است که معموال‬
‫میتواند با میس یا لترال پگ باشد‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬
‫این ترتیب شایع در هر فک برای حفظ طول قوس در طی دوره ی انتقالی دندانها‪ ،‬مناسب است‪.‬‬

‫هر چند نظریه های بسیاری ارائه شده‪ ،‬فاکتورهای مسئول رویش دندان به طور کامل شناخته نشده است‪.‬‬
‫فاکتورهای مرتبط با رویش دندانها شامل‪:‬‬

‫افزایش طول ریشه‪ ،‬اعمال نیرو توسط بافت عروقی اطراف و زیر ریشه رشد استخوان الوئول‪ ،‬رشد عاج‪ ،‬رشد و کشش غشای‬
‫پریودنتال‪ ،‬تأثیرات هورمونی‪ ،‬حضور یک فولیکول دندانی زنده‪ ،‬فشار حاصل از فعالیت عضالنی‪ ،‬تحلیل کرست آلوِئول‬

‫با آزمایشاتی که ‪ Cahill‬و ‪ Marks‬بر روی رویش دندان‪ ،‬انجام دادند‪ ،‬به این نتیجه رسیدند که برای فرآیند رویش دندان‪:‬‬

‫‪.1‬وجود یک فولیکول دندانی زنده‪ ،‬الزم است‬

‫‪.2‬رویش دندان نتیجه یک سری وقایع متابولیک در استخوان ألوئول است که با تحلیل استخوان در یک سمت و تشکیل آن در‬
‫سمت مقابل فولیکول دندانی اتفاق میفتد‬

‫‪.3‬دندان در این فرآیند رویش دخالتی ندارد‬

‫هورمون رشـد هیپوفیز و هورمون تیروئید بر رویش دندان تأثیر میگذارند و پروتئین مرتبط با هورمون پاراتیروئید نیز برای رویش‬
‫دندان الزم است‪.‬‬

‫فرق فولیکول و جوانه ‪ :‬بافتی که دور جوانه دندان است را فولیکول مینامیم‬

‫رویش دندان روند پیچیده و بسیار منظمی است که شامل سلولهای ارگان دندانی و استخوان ألوئول اطراف است‪ .‬سلولهای تک‬
‫هسته ای (پیش سازهای استئوکالست) قبل از آغاز رویش دندان ‪ ،‬در داخل فولیکول دندانی به هم متصل شده و استئوکالستها را‬
‫تشکیل میدهند که استخوان آلوئول را جذب کرده و مسیری را جهت خارج شدن از کریپت استخوانی و رویش دندان ایجاد میکنند‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬
‫به عبارتی ارتباط متقابل استئوبالست‪،‬استئوکالست و فولیکول دندانی در فرآیند رویش دندان دخیل هستند‪.‬‬

‫هر دندان تقریبا از زمان تکمیل تاج شروع به حرکت به سمت اکلوژن می کند‪ ،‬و فاصله ی بین زمان تکمیل تاج و شروع رویش‬
‫دندان تا رسیدن دندان به اکلوژن کامل در دندانهای دائمی تقریبا ‪ ۵‬سال است‬

‫بسیاری از محققان مشاهده کردند که ظهور دندان ارتباط نزدیک تری با مرحله ی تشکیل ریشه دارد تا با سن تقویمی یا سن‬
‫استخوانی کودک‬

‫زمان ظهور بالینی دندان‪ ،‬وقتی است که حدودا سه چهارم ریشه تشکیل شده است‪ ،‬و هنگامی که دندان به اکلوژن میرسد هنوز‬
‫تکامل ریشه اتفاق نیفتاده است‪.‬‬

‫در مراحل اولیه ی تشکیل تاج‪ ،‬که شامل مراحل ‪ C,B,A‬هستند‪ ،‬در بیشتر دندانها تفاوتی میان دختران و پسران در سن‬
‫کرونولوژیک کلسفیکاسیون وجود ندارد‪.‬‬

‫در مرحله چهارم‪ ،D ،‬که مرحله ی اتمام کامل تاج است‪ ،‬دختران در چهار دندان به طور متوسط ‪ 3۵/۰‬سال جلوتر از پسرها بودند‪.‬‬

‫درمراحل تکامل ریشه‪ ،‬متوسط تفاوت میان دو جنس برای همه دندانها ‪ ۵۵/۰‬سال بود؛ و بیشترین تفاوت در دندان کانین (‪•/8‬‬
‫سال)مشاهده شد‪.‬‬

‫به هم خوردن ترتیب رویشی دندان ها‪:‬‬

‫به عنوان مثال مطلوب است که کانین مندیبل قبل از پره مولرهای اول و دوم رویش پیدا کند‪ .‬این ترتیب به حفظ طول قوس کافی‬
‫و جلوگیری از ‪ tipping‬لینگوالی ثنایاها کمک میکند‬

‫‪ Tipping‬لینگوالی ثنایاها نه تنها باعث از دست رفتن طول قوس میشود بلکه اوربایت را نیز بیشتر میکندو موجب آسیب به پاالتال‬
‫دندان های باال میشود‪.‬‬
‫‪6‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬
‫در صورتی که مولر دوم دائمی مندیبل قبل از پره مولر دوم تکامل و رویش یاہد(در حالت طبیعی اینطور نیست)‪ ،‬کمبود طول قوس‬
‫میتواند اتفاق بیفتد‪ .‬به گونه ای که رویش این دندان باعث مهاجرت مزیالی یا ‪ tipping‬مولر اول دائمی شده و به فضای مورد نیاز‬
‫برای پره مولردوم تجاوز می کند‪.‬‬

‫‪ .‬در قوس ماگزیال به صورت ایده آل رویش پره مولر اول باید قبل از پره مولر دوم و به دنبال آن ها رویش دندان کانین اتفاق بیفتد‪.‬‬
‫با از دست رفتن نابهنگام مولرهای شیری در فک باال‪،‬مولر اول دائمی به سمت مزیال دریفت و ‪ tip‬پیدا می کند که این اتفاق منجر‬
‫به نهفته شدن دندان های کانین دائمی در فک شده که به طور معمول این نهفتگی در سمت لیبیال اتفاق می افتد‪.‬‬

‫موقعیت مولر دوم دائمی در حال تکامل ماگزیال و رابطه ی آن با مولر اول دائمی باید مورد توجه ویژه قرار بگیرد‪ .‬همانطور که در‬
‫فک پایین گفته شـد‪ ،‬رویش مولر دوم دائمی در فک باال قبل از پره مولرها و کانین میتواند باعث از دست رفتن طول قوس شود‪.‬‬
‫رویش کانین ماگزیال اغلب به علت موقعیت غیر طبیعی یا انحراف دندان از مسیر رویشی با تاخیر اتفاق میافتد‪ .‬این رویش تاخیر‬
‫یافته به علت اثر احتمالی آن بر روی ‪ alignment‬دندانهای فک باال‪ ،‬باید مورد توجه قرار بگیرد‪ .‬معموال رویش دندانی تاخیر یافته‬
‫شایعترین اتفاقی است که در هنگام انحراف از زمان رویش با آن مواجه میشویم‪.‬‬

‫تأثیر از دست دادن زودرس مولرهای شیری بر زمان رویش دندانهای جایگزین‪:‬‬

‫‪ .‬بعد از بررسی پرونده های کودکان که در آن مولرهای شیری بصورت یکطرفه کشیده شده بودند‪ ،‬نتایج زیر رسید حاصل شد‬

‫رویش پرمولرها در کودکانی که مولرهای شیری خود را در سن ‪ ۵‬یا ‪ ۵‬سالگی و زودتر از ان ‪،‬از دست داده اند‪ ،‬به تأخیر میافتد‪.‬‬

‫درصورتی که کشیدن مولرهای شیری پس از سن ‪ ۵‬سالگی انجام شود‪ ،‬کاهش در تاخیر رویش پرمولرها مشاهده میشود‪.‬‬

‫در سن ‪ ،9،8‬و‪ 1۰‬سالگی با از دست رفتن زودرس دندانهای شیری‪ ،‬رویش پرمولرها تسریع میشود‪( .‬مخصوصا اگر دندان شیری‬
‫ضایعه داشته باشد زیرا این ضایعه استخوان ناحیه باالی جوانه دندان دائمی را تحلیل برده و رویش دندان دائمی راحت تر صورت‬
‫میگیره! اما این موضوع(ضایعه داشتن دندان شیری) اصال خوب نیست چرا؟ چون ریشه دندان دائمی تشکیل نشده‪ ،‬پس اگر دندان‬
‫دائمی زود رویش پیدا کنه خیلی لق میشه و یا حتی ممکنه اون ضایعه روی دندان دائمی هم تاثیر بزاره!)‬

‫از دست دادن زود هنگام دندانها مرتبط با بیماریهای سیستمیک‪ ،‬معموال در نتیجه ی تغییراتی در سیستم ایمنی یا بافت همبند رخ‬
‫میدهد‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬

‫شکل باال‪:‬‬

‫بچه ای ‪ ۵‬ساله دندان ‪ E‬را از دست داده‪ :‬چه میکنیم؟ هروفت دندان ‪ ۶‬رویش پیدا کرد(‪ ۶‬سالگی) به دندانپزشک مراجعه کرده و‬
‫فضا نگهدار برای بچه قرار میدهیم تا از تیلت مزیالی دندان ‪ ۶‬و کمبود فضا برای رویش دندان های پرمولر جلوگیری کنیم(فضا‬
‫نگهدار انتخابی از نظر تئوری دیستال شو است که البته از نظر عملی برای بچه ‪ ۵‬ساله استفاده از این فضا نگهدار شدنی نیست! )‬

‫رویش لینگوالی ثنایای دایمی مندیبل(دندان کوسه ای)‬

‫اغلب رویش ثنایا دائمی مندیبل در لینگوال ثنایای شیری باقی مانده‪ ،‬یک منبع نگرانی برای والدین است‪ .‬دندانهای شیری ممکن‬
‫است دچار تحلیل گسترده ی ریشه شده و تنها توسط بافت نرم نگهداری شوند‪ .‬در موارد دیگر‪ ،‬ریشه ها ممکن است دچار تحلیل‬
‫نشوند و به شکل محکمی در جای خود باقی بمانند‪ .‬رویش لینگوالی ثنایای دائمی مندیبل بسیار شایع است و این الگوی رویشی‬
‫اساسا باید نرمال تلقی شود‪ .‬چه در بیمارانی با کمبود واضح در طول قوس‪ ،‬و چه در آنهایی که میزان کافی فضا در بین ثنایای‬
‫شیری دارند این الگوی رویشی دیده میشود‬

‫موقعیت زبان و رشد آلوئول در طول زمان نقش مهمی را در هدایت ثنایای دائمی به موقعیت طبیعی ایفا میکنند‪ .‬اگرچه‪ ،‬ممکن‬
‫است فضای کافی در قوس برای دندانهای دائمی تازه رویش یافته وجود نداشته باشد‪ ،‬موقعیت أنها طی چند ماه بهبود پیدا میکند‪.‬‬
‫‪8‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬
‫کشیدن دندانهای شیری دیگر در این ناحیه توصیه نمیشود‪ ،‬به این دلیل که گرچه‪ ،‬ممکن است به سرعت کراودینگ ناحیه را بر‬
‫طرف کند اما ممکن است به ایجاد یک کمبود طول قوس شدید تر کمک کند‪.‬‬

‫که در صورتیکه رویش لینگوالی ثنایا قبل از هفت و نیم سالگی شناسایی شود‪ ،‬نیازی نیست کودک را در معرض ترومای ناشی از‬
‫خارج کردن دندانهای شیری قرار دهیم‪ ،‬چرا که مشکل تقریبا همیشه در عرض چند ماه خود به خود تصحیح میشود‪ .‬با این حال‬
‫در صورتی که رویش لینگوالی ثنایای دائمی مندیبل در کودک بزرگتر دیده شود و رادیوگرافی هم از تحلیل ریشه ی دندان های‬
‫شیری را نشان ندهد تصحیح خود به خودی اتفاق نمی افتد و دندان شیری مربوطه باید خارج شود‬

‫پس از کشیدن دندان شیری آیا نیاز به درمان ارتودنسی برای جلو آوردن دندان های دائمی سنترال هست؟ خیر اصوال دندان های‬
‫دائمی با نیروی زبان خودشان جلو می آیند‬

‫آیا نیازی به خارج کردن دندان های لترال شیری برای جلو آمدن سانترال های دائمی هست؟ خیر الزم نیست! زیرا ما دندان های‬
‫لترال را برای اصالح کراودینگ دندان های انسیزور الزم داریم! (ما در ‪ 7‬تا ‪ 8‬سالگی کمبود فضای خفیفی داریم که طبیعی است و‬
‫دندان های شیری و رشد قوس آلوئول این کمبود فضا را اصالح میکنند دندان های شیری با مکانیسم ‪developmental space‬‬
‫و ‪ primary space‬این کمبود فضا را اصالح میکنند اگر ما دندان های لترال را بکشیم‪ ،‬این کمبود فضای قوس جبران نمیشود!)‬

‫دندان در آوردن و رویش دشوار‬

‫در اغلب کودکان‪ ،‬قبل از رویش دندانهای شیری‪ ،‬ترشح بزاق افزایش پیدا میکند و کودک تمایل به بردن دست و انگشتان خود در‬
‫داخل دهان دارد ‪.‬این مشاهدات ممکن است تنها نشانه هایی از رویش دندانی کودک باشد‬

‫برخی کودکان کوچک در زمان رویش دندانهای شیری بی قرار و ناراحت هستند ‪.‬بسیاری از شرایط‪ ،‬از جمله خروسک ‪، croup‬‬
‫اسهال‪ ،‬تب‪ ،‬تشنج‪ ،‬ژنژیواستوماتیت هرپتیک اولیه و حتی مرگ اشتباها به مساله رویشی ارتباط داده شده اند‪.‬‬

‫رویش دندان بروز عفونت را افزایش نمیدهد هیچ افزایشی در میزان دمای بدن‪ ،‬میزان رسوب اریتروسیتها و یا تعداد گلبولهای سفید‬
‫ایجاد نمیکند‪ ،‬موجب اسهال‪ ،‬سرفه‪ ،‬اختالل خواب‪ ،‬یا مالش گوش یا گونه نمیشود اما باعث بی قراری در طول روز‪ ،‬افزایش در مقدار‬
‫مکیدن انگشتان و یا مالش لثه‪ ،‬افزایش آب ریزش از دهان و احتماال مقداری کاهش اشتها میگردد‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬
‫در یک سوم از کودکان هیچ تغییری در رنگ مخاط ناحیه رویش دندان مشاهده نشد‪ ،‬در یک سوم آنها تغییر اندک بود و در یک‬
‫سوم باقیمانده تغییر قابل توجهی در مخاط دیده میشد‪ ،‬که این تغییر اغلب با خونریزیهای اندک همراه بود‪.‬‬

‫در صورت جویدن نان تست توسط کودک و یا یک شی تمیز طراحی شده برای رویش دندان‪ ،‬فرایند رویش ممکن است تسریع یابد‬

‫هماتوم رویشی (کیست رویشی)‬

‫بافت برآمده با رنگ أبی متمایل به بنفش‪ ،‬که معموال هماتوم رویشی خوانده میشود‪ ،‬گاهی چند هفته قبل از رویش دندان شیری و‬
‫یا دائمی بروز پیدا میکند‪.‬‬

‫این کیست پر از خون معموال در ناحیه مولر دوم شیری و مولر اول دائمی و سانترال دیده میشود‪.‬‬

‫معموال در نتیجه ی ترومای بافت نرم حین جویدن اتفاق میافتد‬

‫معموال دندان در عرض چند روز از بافت بیرون میزند و هماتوم برطرف میشود‪ .‬از انجا که این شرایط اغلب همیشه خود به خود‬
‫بهبود می یابد‪ ،‬درمان هماتوم رویشی به ندرت ضرورت دارد‪.‬‬

‫گرچه‪ ،‬جراحی برداشت بافت روی تاج دندان گاهی اوقات ممکن است انجام شود‪ .‬هنگامی که والدین به وجود هماتوم رویشی پی‬
‫میبرند‪ ،‬ممکن است نگران این مسأله شوند که کودک دچار بیماری جدی همانند تومور بدخیم است‪ .‬دندانپزشک باید در حالی که‬
‫به والدین اطمینان خاطر میدهد که ضایعه جدی نیست‪ ،‬اضطراب آنها را درک کند و نسبت به آن حساس باشد‪.‬‬

‫سکستروم رویشی‬

‫‪11‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬

‫سکستروم رویشی گاها در زمان رویش اولین مولر دائمی کودک دیده می شود‬

‫یک قطعه ی کوچکی از استخوان غیر زنده ی پوشاننده ی تاج مولر اول دائمی در حال رویش‪ ،‬قبل یا بالفاصله بعد از ظهور نوک‬
‫کاسپ به درون مخاط دهان دیده می شود‪..‬سکسترهای رویشی مرکب از عاج و سمنتوم هستند‪..‬در سکستر های رویشی نسبت‬
‫کلسیم به فسفر از بافت استخوانی طبیعی بیشتر بود‪.‬‬

‫سکسترهای رویشی ممکن است از هرکدام از بافتهای استئوژنیک یا ادنتوژنیک منشاء گرفته باشند‪ .‬صرف نظر از منشاء آنها‪،‬‬
‫قطعات بافت سخت عموما فوسای مرکزی دندان را پوشانده و در داخل بافت نرم قرار دارند‪ .‬همزمان با رویش دندان و ظهور‬
‫کاسپها‪ ،‬قطعات جدا میگردند‪.‬‬

‫سکسترهای رویشی معموال از اهمیت بالینی کمی برخوردارند یا اهمیتی ندارند‪ .‬احتماال برخی از این سکسترها به طور خود به خود‬
‫و بدون عالئم قابل توجه جذب میگردند‪ .‬اگرچه‪ ،‬چنانچه پس از ظاهر شدن سکستروم رویشی در مخاط‪ ،‬تحریک موضعی دیده‬
‫شود‪ ،‬به راحتی میتواند حذف شود‪ .‬پایه ی سکستروم هنگام کشف آن‪ ،‬اغلب به خوبی در بافت لثه قرار دارد و کاربرد بی حسی‬
‫سطحی و یا انفیلتراسیون چند قطره از بی حسی موضعی برای جلوگیری از ان ناراحتی حین حذف بافت ممکن است الزم شود‬

‫رویش اکتوپیک‬

‫‪11‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬
‫رویش اکتوپیک معموال به علت‪:‬‬

‫کمبود طـول قوس‪،‬زیاد بـودن مجموع اندازه ی دندانی‪ ،‬یا فاکتورهای موضعی مختلف‪ ،‬ممکن است رویش دندان را تحت تاثیر‬
‫قـرار دهند یا دندان را به رویـش در محلی غیر از جایگاه خود وادار کنند‪ .‬گاهی اوقات این شرایط ممکن است به حدی شدید باشد‬
‫که جابجایی واقعی دندان اتفاق بیفتد‪.‬در موارد شدید از رینگ االستیک میتوان استفاده کرد تا دندان ‪ ۶‬خودش را ازاد کند و در آید‬

‫دندان های ناتال و نئوناتال‬

‫شیوع دندانهای ناتال (دندانهایی که در بدو تولد وجود دارد) و دندانهای نئوناتال (دندانهایی که طی ‪ 3۰‬روز اول زندگی رویش پیدا‬
‫میکنند) پایین است‪.‬‬

‫‪ ٪9۵‬دندانهای ناتال و نئوناتال‪ ،‬ثنایای شیری مندیبل میباشند و تنها درصد اندکی از آنها دندانهای اضافی هستند! پس آن ها را‬
‫خارج نمیکنیم مگر اینکه زبان بچه زخم شود‬

‫این دندان ها معموال به صورت جفت ظاهر میشوند‪ .‬مولرهای ناتال و نئوناتال به ندرت مشاهده میشوندآنهاهمچنین گزارش نمودند‬
‫که بیش ترین میزان رویش دندانها به صورت نابالغ‪ ،‬در نوزادانی که از جهات دیگر طبیعی هستند‪.‬‬

‫با یا بدون تاریخچه ی خانوادگی این حالت‪ ،‬اتفاق می افتـد‪ .‬اگرچه‪ ،‬در بعضی از نوزادان‪ ،‬حضور چنین دندانهایی ممکن است‬
‫تظاهری موضعی از سندرم های زمینه ای باشد؛‬

‫این دندان ها بیشترین شیوع را در سندروم های زیر دارند‪:‬‬

‫سندرم ‪Hallermann-Streiff‬‬

‫‪Ellis-van Creveld‬‬

‫‪Pierre Robin‬‬

‫‪12‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬
‫سندرم ‪Sotos‬‬

‫کمتر از ‪ ٪ 1۰‬دندانهای نئوناتال ‪،‬اضافی هستند‪.‬‬

‫‪ 1۰‬تا‪ 1۵‬درصد کودکان دارای دندانهای ناتال و نئوناتال‪ ،‬والدین‪ ،‬خواهر و برادر و یا خویشاوندی نزدیک با تاریخچه ای از چنین‬
‫دندانهایی داشته اند‪ .‬رادیوگرافی باید جهت تعیین میزان تکامل ریشه و ارتباط دندان زود رویـش یافته بادندان های مجاور تهیه‬
‫شـود‪ .‬یکی از والدین میتواند فیلم رادیوگرافی را در دهان نوزاد در طول اکسپوژر نگه دارد‪.‬‬

‫‪ .‬بسیاری از دندانهای زود رویش یافته‪ ،‬به علت تکامل کم ریشه‪ ،‬لقی زیادی دارند‪ .‬بعضی از این دندانها ممکن است تا حدی زیادی‬
‫لق باشند به گونه ای که خطر جابه جایی و آسپیراسیون دندان وجود داشته باشد‪ ،‬در این مواقع خارج کردن دندان توصیه میشـود‪.‬‬
‫در برخی موارد ممکن است لبه انسیزال تیز دندان باعث پارگی در سطح لینگوال زبان شود و باعث ایجاد بیماری ‪Riga -‬‬
‫‪Fede‬شود که در این موارد نیز ممکن است ناگزیر به خارج کردن دندان شویم ‪.‬‬

‫کشیدن چنین دندانهایی‪ ،‬در صورت لزوم‪ ،‬کار ساده ا ی است ولی از لحاظ عاطفی برای والدین دشوار است‪.‬‬

‫بعد از خارج کردن دندان‪ ،‬کورتاژ دقیق حفره دندان برای حذف بقایای سلولهای ادنتوژنیک که ممکن است در ناحیه ہماند‪ ،‬الزم‬
‫است‪ .‬چنین بقایایی ممکن است باعث تشکیل ساختارهای شبه دندان آتیپیک شوند که درمانهای اضافی را طلب میکنند‪.‬اگرچه‪،‬‬
‫روش درمانی ارجح‪ ،‬باقی گذاشتن دندان در محل و ارائه ی توضیح به والدین در خصوص مزیت نگهداری دندان در قوس به علت‬
‫اهمیت أن در رشد و رویش بدون عارضه ی دندانهای مجاور‪ ،‬میباشد‪.‬‬

‫در مدت زمان نسبتا کوتاه دندان زود رویش یافته تثبیت شده‪ ،‬و سایر دندانها در قوس رویش مییابند‪ ،‬رویش دندانها در دوره‬
‫نئوناتال مشکالت کمتری دارد‪ .‬این دندانها معموال میتوانند حفظ شوند حتی اگر تکامل ریشه محدود باشد ‪.‬دندان ناتال یا نئوناتال‬
‫حفظ شده‪ ،‬ممکن است باعث بروز مشکالتی برای مادری شود که میخواهد از سینه به نوزاد خود شیر دهد‪ .‬چنانچه در ابتدا شیر‬
‫دادن از سینه برای مادر بسیار دردناک است‪ ،‬استفاده از شیر دوش و شیشه شیر توصیه میشود‪ .‬آگرچه‪ ،‬چنانچه مادر همچنان به‬
‫شیردهی از سینه ادامه دهد‪ ،‬در مدت زمان نسبتا کوتاهی نوزاد یاد میگیرد که در طول شیرخوردن‪ ،‬سینه مادر را گاز نگیرد‪ .‬به نظر‬
‫میرسد که نوزاد ناراحتی مادر را درک میکند و میآموزد که از این کار اجتناب کند‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬
‫مرواریدهای مینایی ()‪،Epstein pearls‬‬
‫‪ bohnnodule‬ها ‪ ،‬وکیست دنتال المینا ‪) dental lamina cyst‬‬

‫در شرایط نـادر‪ ،‬ضایعات کوچک‪ ،‬سفید یا سفید مایل به خاکستری در مخاط ألوئول نوزاد تازه متولد شـده ممکن است به اشتباه به‬
‫عنوان دندان ناتال تشخیص داده شود‪ .‬این ضایعات معموال متعدد(‪ )multiple‬هستند و اندازه شان تغیری نمیکند‪.‬‬

‫درمانی در این موارد نیاز نیست چرا که ضایعات خود به خود طی چند هفته بعد از تولد از بین میروند‬

‫این ها در ‪ 3‬جا دیده میشوند‬

‫‪-1‬مرواریدهای مینایی در امتداد رافه ی میدپاالتال تشکیل میشوند‪ .‬آنها بقایای بافت اپی تلیال هستند که در زمان رشد جنینی در‬
‫امتداد رافه به دام افتاده اند‬

‫‪ Bohn nodule2‬ها درامتداد دیواره های باکال و لینگوال ریجهای دائمى و بر روی کام به دور از رافه تشکیل میشوند‪ .‬ندولها‬
‫بقایای غدد بزاقی هستند و از لحاظ هیستولوژیکی متفاوت از مرواریدهای مینایی میباشند‪.‬‬

‫‪-3‬کیستهای دنتال المینا بر روی کرست ریج ماگزیال و مندیبل یافت میشوند‪ .‬کیستها ظاهرا از بقایای دنتال المینا منشا گرفته اند‪.‬‬

‫دندان های انکیلوز شده‬

‫انکیلوز یک اختالل در ریتم رویشی است و بیماری که یک یا دو دندان انکیلوز دارد‪ ،‬احتمال بیشتری دارد که بقیه دندانهایش نیز‬
‫دچار انکیلوز شوند‪ ".‬دندانهای مولر شیری فک پایین دندانهایی هستند که انکیلوز اغلب در آنها مشاهده میشود‪ .‬در شرایط‬
‫غیرمعمول ممکن است تمام مولرهای شیری قبل از زمان افتادن طبیعی محکم به استخوان ألوئول متصل شوند‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬
‫انکیلوز دندانهای قدامی شیری اتفاق نمیافتد مگر اینکه دچار تروما شده باشند‪ .‬علت انکیلوز در مولرهای شیری ناشناخته است ‪.‬‬

‫مشاهده ی انکیلوز در چند نفر از اعضای یک خانواده از این نظریه که وقوع انکیلوز میتواند از الگوی خانوادگی تبعیت کند‪،‬حمایت‬
‫میکند محققان مشاهده کردند که شیوع انکیلوز در میان کودکان سیاه پوست بسیار کمتر از سفیدپوستان است‪ .‬شیوع باالتری از‬
‫فقدان دندانهای پره مولر در بیمارانی که دندان انکیلوز دارند‪.‬گزارش شده است‪.‬که این مشاهدات حاکی از وجود رابطه بین فقدان‬
‫مادرزادی دندان دائمی و انکیلوز دندانهای شیری اسـت‬

‫انکیلوز دندان مولر شیری فک پایین با میسینگ دندان لترال باال‪ ،‬لترال های پگ باال و نهفتگی پاالتالی دندان های کانین دائمی باال‬
‫ارتباط دارند‪.‬‬

‫تحلیل طبیعی دندان مولر شیری در سطح داخلی یا لینگوال ریشه ها آغاز میشود‪ .‬پروسه ی تحلیل پیوسته نیست و با دوره های‬
‫عدم فعالیت (یا استراحت )قطع میشود‪ .‬بعد از دوره ی تحلیل‪ ،‬فرآیند ترمیم رخ میدهد‪ .‬در طی این دوره ی ترمیمی‪ ،‬اغلب اتصال‬
‫محکمی بین استخوان و دندان شیری به وجود میآید‪.‬‬

‫این تحلیل و ترمیم متناوب ممکن است درجات مختلفی از استحکام دندان شیری پیش از افتادن را توضیح دهد‪ .‬انکیلوز وسیع‬
‫استخوانی دندان شیری ممکن است از افتادن طبیعی دندان شیری و رویش دندان دائمی جایگزین ممانعت کند‪ .‬انکیلوز دندان مولر‬
‫شیری به استخوان آلوئول معموال تا زمانی که تحلیل ریشه آغاز نشده‪ ،‬رخ نمیدهد‬

‫انکیلوز میتواند در اواخر تحلیل ریشه دندان شیری رخ دهد و میتواند با رویش دندان دائمی زیرین تداخل کند تشخیص دندان‬
‫انکیلوز دشوار نیست‪ ،‬چرا که رویش اتفاق نیفتاده و زائده آلوئول در حد اکلوژن نرمال تکامل پیدا نکرده ‪.‬‬

‫دندان مولر زیر خارج از اکلوژن است‪ .‬حتی در مواردی که تحلیل پیشرفته ی ریشه وجود دارد‪ ،‬دندان انکیلوزه لق نیست‬

‫چنانچه انکیلوز زودهنگام اتفاق بیفتد‪ ،‬رویش دندانهای مجاور ممکن است به اندازهای پیشرفت کند که دندان انکیلوز بسیار پایین‬
‫تر از پلن اکلوزال نرمال قرار گیرد و حتی ممکن است به طور نسبی با بافت نرم پوشانده شود‬

‫تشخیص انکیلوز‪ :‬انکیلوز میتواند تا حدی با دق کردن دندان مشکوک و دندان طبیعی مجاور با وسیله ای که سر کندی دارد و‬
‫مقایسه صداها‪ ،‬شناسایی شود‪ .‬دندان انکیلوز صدای ‪ solid‬دارد‪ ،‬در حالی که دندان طبیعی صدای ‪ cushioned‬دارد چرا که‬
‫غشای پریودنتال دست نخورد ه ای دارد که مقداری از شوک ناشی از ضربه را جذب میکند‪ .‬این دندان ها لقی نرمال دندان های‬
‫عادی را ندارند ‪ .‬این دندان ها در گرافی فضای ‪ PDL‬یا ندارند یا اینکه به صورت مقطعی دارند‪ .‬و اینکه این دندان ها اصوال از سطح‬
‫اکلوژن پایین تر هستند‪.‬‬
‫‪15‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬
‫درمان دندان انکیلوز‪ ،‬شناخت و تشخیص زود هنگام بسیار مهم است‪ .‬درمان نهایی ممکن است خارج کردن دندان به روش جراحی‬
‫باشد‬

‫اگرچه‪ ،‬تا زمانی که پوسیدگی غیر معمول یا از دست دادن طول قوس مشهود نباشد‪ ،‬دندانپزشک ممکن است فقط تحت نظر‬
‫گرفتن دندان را انتخاب کند‪ .‬دندانی که قطعا انکیلوز است ممکن است در آینده دچار تحلیل ریشه شود و به طور طبیعی بیفتد‪.‬‬
‫زمانی که همکاری بیمار مناسب است و جلسات فراخوان به طور منظم صورت میگیرد‪ ،‬رویکرد انتظار دقیق یا ( ‪watchful‬‬
‫‪ )waiting‬بهترین کار است‪.‬‬

‫در صورت وجود ابنورمالیتی در دندان دائمی جانشین (از جمله آژنزی ورویش اکتوپیک) به احتمال زیاد مداخله ی زودهنگام الزم‬
‫است‪..‬‬

‫اگر دندان شیری انکیلوز باشد‪ ،‬و جوانه دندان دائمی زیر آن وجود داشته باشد‪ ،‬شدت انکیلوز را بررسی میکنیم‪:‬‬

‫الف) اگر دندان شیری انکیلوز شده پایین تر از حد اکلوژن باشد و دندان های کناری در حال تیپینگ باشند‪ ،‬دندان شیری انکیلوز را‬
‫میکشیم تا دندان دائمی زودتر رویش پیدا کند‬

‫ب) اگر دندان شیری فقط یک مقدار از حد اکلوژن پایین تر باشد ‪ ،‬ما فقط فالو میکنیم‬

‫انکیلوز مولرهای شیری در غیاب دندانهای دائمی‬

‫در موارد غیاب دندان دائمی جانشین مولرهای شیری انکیلوزه‪ ،‬با استفاده از ‪،SSC‬ها ‪ Overlay‬یا رزین کامپوزیت باند شونده‬
‫(بهترین درمان ترمیم های کامپوزیت هستند)در جهت برقراری اکلوژن نرمال و حفظ دندان شیری تالش میشود‪ .‬در حال حاضر‪،‬‬
‫ترمیمهای باند شونده انتخاب ارجح هستند‪ .‬این درمان تنها درصورتی موفقیت آمیز است که حداکثر رویش دندانهای دائمی در فک‬
‫روی داده باشد‪ .‬اگر دندانهای مجاور همچنان در حال رویش فعال هستند‪،‬به زودی از دندان انکیلوزه عبور میکنند‬

‫دندان دائمی انکیلوز شده‬

‫رویش ناکامل مولر دائمی ممکن است به انکیلوز در ناحیه کوچکی از ریشه مربوط باشد‪ .‬در ابتدا بایستی بافت نرم و استخوان‬
‫پوشاننده ی سطح اکلوزال تاج برداشته شود‪ .‬و سمان جراحی را در ناحیه پک کرد تا مسیری برای دندان دائمی در حال تکامل‬
‫فراهم شود‪ .‬چنانچه دندان دائم در محیط دهان پایین تر از سطح اکلوزال دندانهای مجاوردیده شود ‪،‬علت احتمالی انکیلوز است‪.‬‬

‫تکنیک ‪ luxation‬در شکستن انکیلوز استخوانی موثر است(هر ‪ ۶‬ماه یکبار لوکسه میکنیم)‬

‫چنانچه تکنیک ‪ ( rocking‬تکان دادن به صورت نوسانی ) بالفاصله موفقیت آمیز نبود باید شش ماه دیگر تکرار شود‬

‫یک سری دندان ها مثل دندان ‪ ۶‬در صورت انکیلوز شدن موجب میشوند تا دندان ‪ 7‬هم رویش نیابد‪ .‬اینجا ما به اصطالح میگویم‬
‫که شکست رویشس رخ داده است (‪)primary failure of eruption‬‬
‫‪16‬‬
 ‫دندانپزشکی ‪89‬‬
‫اگر دندان های شیری دچار عفونت باشند و فولیکول دندان دائمی زیرین را دچار آسیب کنند‪ ،‬جوانه دندان دائمی در معرض سمان‬
‫و استخوان قرار میگیرد و انکیلوز از سطح اکلوزال دندان دائمی(‪ inostosis‬مینا) رخ میدهد (در دندان رویش نیافته ‪،‬مینا توسط‬
‫اپی تلیوم مینایی محافظت می شود ‪،‬اپی تلیوم مینایی ممکن است به علت عفونت یا تروما از بین رفته و به دنبال آن مینا دچار‬
‫تحلیل شده واستخوان یا سمان کرونال در محل رسوب کنند ‪ .‬در نتیجه دندان در موقعیت رویش نیافته و به صورت محکم فیکس‬
‫می شود‪).‬‬

‫‪17‬‬