Protein nedir?

Proteinler, bir çok aminoasidin bir araya gelmesiyle oluşan organik bileşiklerdir.
Proteinlerin monomerleri amino asitlerdir.
Monomer --> Yapıtaşı

Proteinleri oluşturan amino asit sayısı 20 kadardır. Amino asitlerin dizilimi proteinin işlevini belirlemektedir.
Proteinler organizmalarda en çok bulunan maddelerdir.
Bütün proteinlerde COHN: Karbon, Oksijen, Hidrojen ve Azot bulunur.
Bazı proteinlerde PS:Fosfor ve Kükürt bulunabilir.
Proteinler amino asitlerin dehidrsyonuyla oluşmaktadır.Komşu aminoasitler peptid bağı ile bağlanmaktadır. Her peptid bağına karşı bir su çıkmaktadır.

-n(aminoasit) --> Protein + (n-1)H2O

Her canlının proteini kendine özgüdür. Bunun sebebi proteinlerin DNA'daki kalıtsal bilgilere göre ribozom organelinde sentezlenmesidir. Buna istisna
olarak, solunum enzimleri verilebilir. Solunum enzimler dışında canlılarda kullanılan başka ortak proteinler de vardır.

Proteinler hücre zarının yapısına katılmaktadır.

Hemen hemen tüm enzimlerin yapısına katılmaktadır.
Bileşik enzimler apoenzim yapısını oluşturmaktadır.
Bir çok hormonun yapısına katılmaktadır.
Temel, yapıcı ve onarıcı besindir. Aynı zamanda düzenleyici ve enerji vericidir.

Proteinlerin işlevleri:
• Dokuyu inşa etmek ve güçlendirmek
• Hasar gören dokuları onarmak ve yeniden oluşturmak
• Moleküllerin vücutta taşınılması
• Bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi
• Metabolizma düzenlenmesinin sağlanması
• Vücudun enerji ihtiyacının karşılanması
• Azotu vücutta kullanılabilir hale getirmek
• Kas kütlelerinin gelişiminin sağlanması

Proteinler
• Hayvansal Proteinler
• Bitkisel Proteinler

Hayvansak Proteinlerin besin değeri Bitkisel Proteinlerin besin değerine göre daha yüksektir. Hayvansal proteinler; B12 vitamini, D vitamini, omega-3 yağ
asidi, demir ve çinko açısından daha zengindir.

Hayvansal Proteinlerin sağlık için avantajları: Bazı hayvansal protein içeren besinler, kas kütlesinin artmasına ve kilo verimine yardımcı olmaktadır. Ancak
hayvansal proteinlerin fazlaca tüketimi ve özellikle işlenmiş et(şarküteri ürünleri) tüketilmesi kalp hastalıkları ve kolestrol riskini arttırabilmektedir.

Bitkisel Proteinlerin sağlık için avantajları: Kalp hastalıkları, diyabet ve obezite için koruyucudur. Bitkisel proteinler lif içermektedir. Sindirim sistemini
koruyucu özelliği de bulunmaktadır.

Protein Alımının Faydaları:

• Protein ağırlıklı besinler tok tutmaktadır.
• Kas kütlesini korumaya ve kasları güçlendirmeye yardımcı olur.
• Kilo verirken oluşabilecek kas kaybının azaltılmasını sağlar
• Kemikleri korumaktadır.
• Enerjik hissettirir.
• Metabolizmayı hızlandırır.
• Yüksek tansiyon ve kötü kolestrolün kontrolüne yardımcı olur.
• Yaraların iyileşmesini hızlandırır.
• Yaşlanmaya bağlı kas kaybını azaltır.

Gün içinde toplam alınan kalorinin yaklaşık %30’unun protein ile sağlanması ideal tüketimdir.
Aminoasitlerin Yapısı ve Özellikleri
Doğada tanımlanan aminoasit sayısı yaklaşık 300 kadardır. Ancak bu 300 proteinin sadece 20'si genetik kodun deşifresi ile protein yapısına girilmesidir.
Bitki ve bakteriler yaygın 20 aminoasitlerin tamamını sentezleyebilirler. Bilinen 20 tane aminoasidin 12 çeşidi insanlar tarafından dönüşüm reaksiyonuyla
üretilebilir. Ancak insanlar ve hayvanlar 8 tane aminoasidi üretemez, vücutta üretilmeyen ve hazır alınması zor olan aminoasitlere temel(esansiyel)
aminoasitler denir.

Not: İnsanlar, temel aminoasitleri sentezleri sentezleyemezler ancak bu aminoasitleri içeren proteinleri sentezleyebilirler.
Bir aminoasitte aynı karbon atomuna bağlı 3 grup ve 1 hidrojen atomu bulunur.
Karboksil Grubu (-COOH), (Asit kısmı)
Aminoasit Grubu(-NH2), (Baz kısım)
Radikal(değişken) grup (amino asit çeşitliliğini oluşturur.)

(Bir aminoasidin yapısı)

Aminoasitler proteinlerin monomerleridir(yapıdaşlarıdır). Sindirilmezler. Peptid bağı içermezler.

Aminoasitler hem asit hem baz kökü taşıdıkları için amfoter molekülleridir.
Hem asit ve hem de baz gibi davranabilirler.
Proteinlerin canlılara özgün olmasının nedeni DNA'daki kalıtsal bilgilere göre sentezlenmeleridir.

(İki amino asidin peptid bağı ile birleşmesi)

İki amino asidin bir peptid bağı ile birleşmesi sonucu dipeptit oluşur. Bir molekül su açığa çıkar.

Üç amino asidin iki peptid bağı ile birleşmesi sonucu tripeptid oluşur. İki molekül su açığa çıkar.

Çok sayıda amino asidin birleşmesi ile polipeptit oluşur.

n = Aminoasid sayısı dersek, kurulan peptid bağı sayısı = Açığa çıkan su sayısı = n-1 olur.

NOT:
Hücre zarırının yapısına katılarak madde geçişlerinde önemli rol oynar.
Enzim, hormon, vücut savunmasını yapan antikor ve antioksinin yapısını oluşturur.
Kanın ozmotik basıncını ayarlayan albümün, globülin(kan proteinleri), alyuvarlarda bulunan solunum gazlarını taşıyan hemoglobin yapısını oluşturur.
Çizgili kaslarda oksijen depo eden miyoglobinn yapısını oluşturur.
Fibrinojienin yapısına katılırak kan pıhtılaşmasında görev alırlar.
Yıpranan hücrelerin yerine yenilerinin yapılmasında etkilidir.
Kıkırdak, kemis, kas vb. dokuların yapılmasında etkilidir.
Kasların kasılıp gevşemesini sağlayan aktin ve miyozin protein yapılıdır.
Hücre, doku ve organların esas yapısını oluşturur.
Hücre içi ve dışı sıvıların pH değişimlerini dengeleyerek homeostanazin(kararlı iç denge) korunmasında rol oynar.
ARAŞTIRMA SORULARI:

Proteinler gibi biyolojik molekülleri nasıl kullandıklarını analiz ederek canlı organizmaları nasıl daha iyi anlayabiliriz?
Canlıların yapıcı ve onarıcı yapıya sahip olduğunu anlarız.

Proteinler vücudumuzda ne amaçla kullanılır?

Yapıcı ve onarıcı olma, kemikleri geliştirme, yaşlanmaya bağlı kas kaybını azaltma, kasları güçlendirme, kemikleri korumak vb.

Vücudunuzun proteinleri kullandığı iki yolu açıklayın.

Hücre büyümesi ve gelişmesinde kullanılır. Aynı zamanda yapıcı ve onarıcı özelliktedir.

Aminoasit nedir ve yapısında neler vardır?

Aminoasitler proteinlerin monomerlerini oluşturur. Aminoasitler; nitrojen, hidrojen, karbon ve oksijenden oluşur.

Vücudumuzda yapabildiğimiz/yapamadığımız proteinler?

Vücudun yapabildiği ve yapamadığı aminoasitler bulunmaktadır. Esansiyel aminoasitlerden 8 tanesini hayvanlar üretemez.

Diyetimizde gerekli olan proteinler hangileridir?

Hayvansal Proteinler ve Bitkisel Proteinlerdir.

Hangi kaynaklarla protein alırız?

Tükettiğimiz besinlerle protein alırız.

Günde ne kadar protein tüketmeliyiz?

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, sağlıklı bireylerin kabaca kilo başına günlük alınması gereken 0,8-1gram arasındadır.

Protein denatürasyonu ve renatürasyonu nedir?

Protein denatürasyonu: Proteinin doğal yapısının bozulması anlamına gelmektedir. Kimyasal veya çevresel etkilere bağlı olarak protein yapısında
meydana gelen değişimlerdir. Büyük proteinler kırılgan yapıdadır. Konfarmasyonları bulundukları koşullara bağlıdır. Özellikle globular proteinler kimyasal ve
ziksel koşullardaki değişimlere karşı hasasstır. Protein molekülünün yapısı parçalanır, polipeptid zincirler gerilir. Tesadü ve düzensiz bir yapı oluşur.
Protein denatürasyonuna örnek olarak yumurtanın sahanda pişirilmesi sonucunda yumurtanın ısı etkileşimiyle katılaşması ve beyaza dönmesidir.
Yumurta akının geçirdiği denatürasyon geri dönüşümsüz iken birçok denatürasyon olayı dönüşümlüdür. Protein denatürasyonu ekmeğin ısıtılması dahil
tüm ısıtılmış veya pişirilmiş gıdalarda protein denatürasyonu vardır.
Protein renatürasyonu ise protein denatürasyonuna ters olarak, proteinlerin işlevsiz halden işlevli hale gelmesidir.

Denatürasyona neler sabep olur?

Denatürasyona sebep olan etkenler kimyasal veya çevreseldir.
Sıcaklık: Ortam sıcaklığın artması denatürasyona neden olabilmektedir. Denatürasyon sonucu protein sayısı azalmaktadır. Sıcaklık üst seviyelere
çıktığında üç boyutlu proteinler iki boyutlu hale gelir.
Virüsler: Enfeksiyona neden olan bakteriler vücutta yayılırken enzimleri kullanırlar. Bu da bir tür protein olan enzimlerin yapısında kalıcı hasarlara
yol açmaktadır.
Kimyasal içerikli maddeler: Deterjan tarzında temizleyiciler denatürasyona sebep olmaktadır. Bu nedenle temas edilmemelidir.
Bunun dışında denatürasyona neden olan faktörler: Yüksek radyasyon, alkol ve bir çözeltinin ph değeri.

Denatüre olmuş bir protein neden artık normal işlevini yapamaz?

Proteinler denatüre olduğu zaman sekonder, tersiyer, ve kuaterner yapıları bozulur fakat primer yapıdaki aminoasitler arasındaki peptid bağları
sağlam kalır. Protein denatürasyona uğrar uğramaz tüm yapısal düzeylerin bir arada bulunduğu durumdaki fonksiyonunu artık yerine getiremez duruma
gelir.
Protein yapısına katılan amino asitlerin sayısı oldukça sınırlıdır. Ancak, bu sınırlı sayıdaki aminoasitten oluşan çok sayıda protein(milyonlarca)
olmasının sebebi ne olabilir.

Protein sentezi hücrede nerede gerçekleşir?

Ribozomlar protein sentezinin yapıldığı yapılardır.

Protein benzerliği nedir?

Proteinler, DNA'daki kalıtsal bilgilere göre sentezlenmektedir.

Protein benzerliğine bakılarak akrabalık derecesinin belirlenmesini araştırıp açıklayın.

Proteinler, DNA'daki kalıtsal bilgilere göre ribozomda sentezlenir. Yabancı proteinlerle birlikte uyuşmazlık nedeniyle kanda çökmeler meydana
gelebilir. Kanda meydana gelen farklı düzeyde çökmeler sonucu canlıların akrabalığı belirlenebilir.

Proteinlerin enzimlerle olan ilişkisi nedir?

Enzimler canlılar tarafında üretilebilen, çoğunluğu proteinlerde bulunan biyolojik katalizörlerdir. Hücre içinde tepkime hızlarını ölçmekle
görevlidirler. Hücre dışında etkilerini koruyabilirler. Subsratla anahtar kilit ilişkisi halindedir.

Denatürasyon ve renatürasyon farkı nedir? Hangisi sonucunda yapı işlevini kaybeder,açıklayınız?

Denatürasyon sonucunda protein işlevsiz hale gelirken, renatürasyon sonucunda işlev kazanır.