‫‪www.betsa.

ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫اﻧﺴﺎن ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺧﻮﻳﺶ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ اﻋﻢ از ﺗﻮﻟﻴﺪي و ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ را ﺑﻮﺟﻮد آورده اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎ در ﻃﻮل زﻣﺎن رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺔ ﺧﻮد ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را ﻫﻢ اﻳﺠﺎد‬

‫ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻫﺎي اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻫﺪاﻳﺖ و ﻛﻨﺘﺮل را ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﻣﺴﺌﻮل‬

‫ﺑﺴﻴﺎرﺣﺴﺎس و ﻣﺸﻜﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﻜﻼت و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻣﺴﺆﻻن ﺑﻪ‬

‫ﻣﻨﻈﻮرﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي در ﻣﻮرد ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎ ‪ ،‬روﺷﻬﺎ و ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه‬

‫اﻧﺪ ﻛﻪﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي آﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﻣﺸﻜﻞ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ دارد ‪ .‬ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎي رﻳﺎﺿﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻋﻴﻨﻲ‬

‫وﺗﺠﺮﺑﻲ و ﻓﻨﻮن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪاي از اﻳﻦ روﺷﻬﺎ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﻳﻚ‬

‫ازروﺷﻬﺎي ﻣﺬﻛﻮر داراي ﻧﻘﺎط ﻗﻮت و ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ در ﻣﻮرد ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢﺧﺎص‬

‫ﻧﻪ ﺑﺴﺎدﮔﻲ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از روﺷﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖوﺿﻊ‬

‫ﻣﻮﺟﻮد و ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ آنﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪ .‬ﺷﺒﻴﻪ‬

‫ﺳﺎزي ﻳﻜﻲ از ﭘﺮﻗﺪرﺗﺮﻳﻦ و ﻣﻔﻴﺪ ﺗﺮﻳﻦ اﺑﺰارﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﭘﻴﭽﻴﺪة ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻣﻬﻨﺪس‬

‫ﻳﺎ ﻣﺪﻳﺮي ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ اﻃﻼﻋﺎﺗﺶ را ﻛﺎﻣﻞ ﻛﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ روش آﺷﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺪﻟﺴﺎزي از ﻃﺮﻳﻖﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺗﺎﺣﺪ‬

‫زﻳﺎدي ﺑﻪﻋﻠﻮم ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬رﻳﺎﺿﻴﺎت ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻت و آﻣﺎر ﻣﺘﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻮن ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻧﻮﻋﻲ ﻣﺪﻟﺴﺎزي ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ ﻟﺬا در ﺑﺨﺶ ﻧﺨﺴﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎ و ﺳﭙﺲ ﻣﺪﻟﻬﺎ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺷﺒﻴﻪ‬

‫ﺳﺎزي را ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد‪.‬‬

‫‪ 1‬ـ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ‬

‫ﺑﺮاي آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺑﺘﺪا ﻣﺜﺎﻟﻬﺎي از ﺳﻴﺴﺘﻢ را اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ‬

‫ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻼت ﻳﻚ ﺑﺎﻧﻚ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎﻧﻚ ﺗﻌﺪادي اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬دﻓﺎﺗﺮ‪ ،‬ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪،‬‬

‫ﻣﻘﺮرات اداري و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﭘﻮﻟﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻮده و ﺑﺎ اﺛﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺮ‬

‫ﻫﻢﺑﻤﻨﻈﻮر اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺎﻧﻜﻲ و ﻛﺴﺐ درآﻣﺪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي داراي وﺣﺪت و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ واﺣﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي‪،‬‬

‫ﻣﺜﻼً ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ‪ ،‬ﻣﺜﺎل دﻳﮕﺮي از ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ واﺣﺪ ﻫﻢ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﻣﻬﻨﺪﺳﻴﻦ‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ‬

‫‪١‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫آﻻت‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻛﺎر‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺮد ﻫﻢ آﻣﺪه و ﻫﺮﻳﻚ در راه ﻫﺪف ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬

‫در ﺗﻮﻟﻴﺪ داراي ﻧﻘﺸﻲ ﺑﻮده و در اﺟﺮاي اﻳﻦ ﻧﻘﺶ از دﻳﮕﺮان ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭘﺬﻳﺮ و ﺑﺮ دﻳﮕﺮان ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬار ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎً‬

‫ﻫﺪف از اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻳﺎ اداره ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﻛﺴﺐ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از آناﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا در ﻣﻮرد‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺟﺰاء آن ﺑﺮﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و راﺑﻄﻪﻫﺎي ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮآن و دﻳﮕﺮﺧﺼﻮﺻﻴﺎت آﻧﺮا‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬و اﮔﺮ ﻫﺪف اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد و ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺷﻴﺎء و ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﻳﻦﻗﻮاﻧﻴﻦ را ﺑﺮاي آن‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻫﺎ ﺧﻮد ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺷﻨﺎﺧﺖ رﻓﺘﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت و ﻗﻮاﻧﻴﻦﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در‬

‫ﻫﺮ ﺣﺎل ﻻزﻣﻪ اﻳﺠﺎد ﻳﺎ اداره ﻣﻄﻠﻮب ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ آن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ را‬

‫ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪" :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از اﺷﻴﺎء ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﻣﻌﻠﻮم‪ ،‬ﻛﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎو ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ‬

‫ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ .‬اﺷﻴﺎء ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ داﺋﻤﻲ ﻳﺎ ﻣﻮﻗﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ".‬ﻣﺜﻼً در ﻳﻚﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪي‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺟﺰء اﺷﻴﺎء داﺋﻤﻲ و ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ و ﻳﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪات از اﺷﻴﺎء ﻣﻮﻗﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺸﻤﺎرﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از اﺷﻴﺎء داﺋﻤﻲ‬

‫ﻳﺎ ﻣﻮﻗﺖ داراي ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻳﻚ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻨﻬﺎ آﻧﺪﺳﺘﻪ ﻣﺸﺨﺼﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ‬

‫ﻫﺪف ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﻮده و ﻧﺘﺎﻳﺞ از آﻧﻬﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺸﺨﺼﻪ در ﻣﺪل ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﻨﺠﺎﻧﻴﺪه‬

‫ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﺷﻴﺎء ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت و رواﺑﻂ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ زﻣﺎﻧﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ در آن ﻟﺤﻈﻪ‬

‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺧﺎرﺟﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﺷﺪه و ﺑﻌﻀﻲﺗﻐﻴﻴﺮات در ﺳﻴﺴﺘﻢ داراي اﺛﺮاﺗﻲ ﺑﺮ ﻋﻮاﻣﻞ‬

‫ﺧﺎرﺟﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢﻣﺆﺛﺮ و ﻳﺎ از آن ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ ﻣﺤﻴﻂ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﮔﺬر زﻣﺎن ﻣﻘﺪار ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي اﺷﻴﺎءﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن‬

‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺼﻮرت ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻳﺎ ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎلدر ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﻚ ﺗﻌﺪاد ﻣﺸﺘﺮﻳﻬﺎ ﻳﻜﻲ از‬

‫ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات آن ﺑﺼﻮرت ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎورود و ﺧﺮوج ﻣﺸﺘﺮي ﻫﺎ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﻳﻚ ورود‬

‫ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ آن و ﻳﻚ ﺧﺮوج ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ آن ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬در ﻋﻮض ﻳﻚ ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﻣﺎﻳﻌﺎت‬

‫ﺗﺼﻔﻴﻪ ﻧﺸﺪه و ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪه از اﺷﻴﺎء ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮده و ﻣﻘﺪارآﻧﻬﺎ ﻣﺸﺨﺼﻪاي ﺑﺮاي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻳﻦ‬

‫ﻣﺸﺨﺼﻪ ﺑﺎ ﮔﺬر زﻣﺎن ارﺗﺒﺎط ﭘﻴﻮﺳﺘﻪاي دارد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮعﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺜﺎل ﻗﺒﻞ ﻳﻚ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫‪ 2‬ـ ﻣﺪﻟﻬﺎ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ‪ ،‬روﺷﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ وﺟﻮد دارد ‪ .‬در‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪﺗﺠﺮﺑﻲ ﻳﻜﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ داده ﺷﺪه و ﺗﺎﺛﻴﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ روي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻌﺪاد‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻛﻪ ﺑﺘﻮان اﻳﻦ روش را ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻜﺎر ﺑﺮد ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪودﻧﺪ ‪ .‬زﻳﺮا اوﻻً ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮ در‬

‫ﻳﻚﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﻟﺬا ﺑﻲ اﻋﺘﺒﺎري ﺑﺮرﺳﻲ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از آن ﮔﺮدد‪ .‬ﺛﺎﻧﻴﺎً‬

‫اﻳﺠﺎدﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺮاي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ رﻓﺘﺎري در ﻫﻤﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎ ﻋﻤﻠﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬اﻳﻦ روش‪،‬‬

‫زﻣﺎﻧﻴﻜﻪﻃﺮاﺣﻲ و اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﺪﻳﺪ در ﻛﺎر ﺑﻮده و ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﻳﺪ رﻓﺘﺎر آن ﻣﻮرد‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮارﮔﻴﺮد ‪ ،‬ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪ .‬در اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻮارد از ﻳﻚ اﻟﮕﻮ ﻳﺎ ﻣﺪﻟﻲ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم‬

‫ﺑﺮايﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ آن ﺑﺎﺷﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﺪل را ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد »ﻣﺪل ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ و‬

‫اﻃﻼﻋﺎتﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ «.‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﻮع ﺑﺮرﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺪل و‬

‫ﻣﻴﺰاناﻃﻼﻋﺎت ﻗﺮار داده ﺷﺪه در اﻧﺮا ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﻣﺪلﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از‬

‫ﻳﻚﺳﻴﺴﺘﻢ را ﻻزم داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎ در ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن داراي ﻳﻚ ﻣﺪل ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻔﺮد‬

‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﮔﻴﺮي ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻣﺪل و ﻳﺎ ﻣﻴﺰان ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮدن‬

‫ﻣﺪلﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ در ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺪﻟﺴﺎزي دو ﺳﺆال ﻣﻄﺮح ﻣﻲﮔﺮدد‪:‬‬

‫ــ در ﻣﺪل ﻛﺪاﻣﻴﻚ و ﺑﻪ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎﻳﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ؟‬

‫ــ ﻣﻴﺰان ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻣﺪل ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ ؟‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎً ﻫﺮﭼﻪ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻣﺪل ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه ﺷﻮد ‪،‬ﺷﺒﺎﻫﺖ زﻳﺎدﺗﺮي ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻮدهو‬

‫رﻓﺘﺎر آﻧﺮا ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت اﮔﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪاي از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺪل ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫واﻗﻌﻴﺖﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ و ﻟﺬا ﺑﻜﺎرﮔﺮﻓﺘﻦ آن در ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ ﻋﻤﻠﻲﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬وﺟﻮد ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ در‬

‫ﻣﺪلﺳﺒﺐ ﻣﺸﻜﻞ ﺗﺮ ﻧﻤﻮدن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻏﻠﺐ اﻓﺰودن ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺪل‬

‫ﺑﺎﻋﺚﺗﻐﻴﻴﺮ روش ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه و ﻛﻠﻴﺖ ﺑﺤﺚ از دﺳﺖ ﻣﻴﺮود‪ .‬ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ از ﻗﻠﻢ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻌﻀﻲ ﺟﺰﺋﻴﺎت ‪ ،‬ﺗﺠﺰﻳﻪ‬

‫وﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺪل را ﺳﺎدهﺗﺮ و راه رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ را آﺳﺎﻧﺘﺮ و ﻛﻮﺗﺎه ﺗﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ را‬

‫‪٣‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫ازواﻗﻌﻴﺖﻫﺎ دورﺗﺮ و ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي آﻧﻬﺎ را در ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ ﺑﻲﺛﻤﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﻬﺮ ﺣﺎل‪ ،‬در ﻣﺪل ﺳﺎزي‬

‫ﻣﻌﻴﺎريﺑﺮاي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻮدن ﺷﻤﻮل ﺟﺰﺋﻴﺎت ﻳﻚ ﻣﺪل ﻗﺒﻞ از ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﻧﺘﺎﻳﺞ در واﻗﻌﻴﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ازﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺪل و ﮔﻨﺠﺎﻧﻴﺪن ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺳﻴﺴﺘﻢ در آن ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻗﺖ ﻣﻮرد‬

‫ﻧﻴﺎزدر ﻧﺘﺎﻳﺞ ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺐ ﺗﻌﺎدل و اﻋﺘﺒﺎر را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻌﺎدل ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اوﻻً ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺗﻜﻨﻴﻜﻬﺎ و‬

‫وﺳﺎﻳﻞﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺪل اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮده و ﺛﺎﻧﻴﺎً ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬

‫ﻳﻚﻣﺪﻟﺴﺎزي ﻣﻄﻠﻮب در زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺪﻟﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﻜﺎر ﺑﺮده ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﺎن ﺑﻄﺮق‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪﻳﻬﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﻮاع ﻣﺪﻟﻬﺎ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪروشﻫﺎﻳﻲ‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺮ ﮔﺮوه ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ او‪‬ل ﻣﺪﻟﻬﺎ را ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و رﻳﺎﺿﻲﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺪﻟﻬﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻋﻤﺪه و ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ ﺑﻮده و ﺗﻨﻬﺎ از ﻣﻘﻴﺎسﻛﻮﭼﻜﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺪﻟﻬﺎي رﻳﺎﺿﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﺑﻨﺎم ﻫﺎي ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﻚ و ﮔﺮاﻓﻴﻚ ﺗﻘﺴﻴﻢﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻜﺎر ﺑﺮدن ﺳﻤﺒﻮﻟﻬﺎ‬

‫ﻳﺎ ﮔﺮاﻓﻬﺎ و ﭼﺎرﺗﻬﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺪﻟﻬﺎي رﻳﺎﺿﻲ ‪،‬ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ‪ ،‬و‬

‫رواﺑﻂ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻳﻚ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪيدﻳﮕﺮ ﻣﺪﻟﻬﺎ‪ ،‬اﻋﻢ از ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻳﺎ رﻳﺎﺿﻲ‪ ،‬ﺑﺪو‬

‫دﺳﺘﻪ اﻳﺴﺘﺎ و ﭘﻮﻳﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻳﻚ ﻣﺪل اﻳﺴﺘﺎ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻌﺪ زﻣﺎنﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻳﺎ وﺿﻌﻴﺖ‬

‫ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻄﻮر اﻳﺴﺘﺎ ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬درﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺪل ﭘﻮﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺮﻳﺢ ﮔﺬر زﻣﺎن‬

‫را ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻮده و راﺑﻄﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ و زﻣﺎن را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬ﻣﺪﻟﻬﺎي رﻳﺎﺿﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ دﻳﺪﮔﺎه دﻳﮕﺮ ﺷﺎﻣﻞ‬

‫ﻣﺪﻟﻬﺎي ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ و ﻋﺪدي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪيﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روش ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺪل و ﻛﺴﺐ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻧﺠﺎم‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻧﻮع دﻳﮕﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻣﺪﻟﻬﺎ‪،‬ﺑﺼﻮرت ﻗﻄﻌﻲ و اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻠﻴﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻳﻚ ﻣﺪل‬

‫ﻗﻄﻌﻲ‪ ،‬ﻣﻌﻴﻦ و ﺑﺮاﺳﺎس رواﺑﻂ ﻏﻴﺮ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻳﻚ ﻣﺪل اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﺗﻐﻴﻴﺮات‬

‫ﻳﺎ رواﺑﻂ‪ ،‬ﺗﺼﺎدﻓﻲ و اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪.‬ﻧﻤﻮدار زﻳﺮ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي ﻣﺪﻟﻬﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪۴‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫‪ 3‬ـ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪ ﻳﻜﻲ از روﺷﻬﺎي ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي اﺳﺖ ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻔﻬﻮم‬

‫دﻗﻴﻖﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﭼﻴﺴﺖ و ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻊ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد و داراي ﭼﻪ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ و ﭼﻪ ﻣﺰاﻳﺎ و ﻣﻌﺎﻳﺒﻲ‬

‫دارد وداراي ﭼﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪي اﺳﺖ ‪،‬ﺑﺤﺚ ﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻼف ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﻠﻮم ﻓﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮﺣﺴﺐ رﺷﺘﻪاي ﻛﻪ ﻣﻨﺸﺎء آﻧﻬﺎ اﺳﺖ ردهﺑﻨﺪي ﺷﻮﻧﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪﻓﻴﺰﻳﻚ ﻳﺎ‬

‫ﺷﻴﻤﻲ( ‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي در ﺗﻤﺎم رﺷﺘﻪﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ ‪ .‬اﻧﮕﻴﺰه اﺻﻠﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي رﻳﺸﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻓﻀﺎﻳﻲ‬

‫دارد ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﺑﺮرﺳﻲ ﻏﻴﺮ رﺳﻤﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ زﻣﻴﻨﻪ وﺳﻴﻊﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻓﻌﻠﻲ‬

‫آن را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل راﺑﺮت ﺷﺎﻧﻮن در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد )ﻋﻠﻢ و ﻫﻨﺮ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزيﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ( از ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬

‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻛﺎرﺑﺮد ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي در ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮد ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮاردﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد‪،‬‬

‫ﺑﺎزارﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ‪ ،‬ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ ،‬ﻋﻠﻮم رﻓﺘﺎري‪ ،‬رواﺑﻂﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ‪ ،‬ﺗﺮاﺑﺮي‪ ،‬ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬اﺟﺮاي‬

‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺷﻬﺮي و ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ .‬ﺑﻌﻼوه ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﻤﺎرﻣﻘﺎﻻت ﻓﻨﻲ ‪ ،‬ﮔﺰارﺷﻬﺎ و رﺳﺎﻟﻪﻫﺎي دورة‬

‫دﻛﺘﺮا و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﻫﻤﻪ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻓﻨﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﮔﻮاه ﺑﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮ و رﺷﺪ‬

‫ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي در ﺗﻤﺎم ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ دارد‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ‪:‬‬

‫از ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺗﻌﺎرﻳﻒ زﻳﺎدي اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ ﺟﺎﻣﻌﺘﺮﻳﻦ و ﻛﺎﻣﻠﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ را ﺷﺎﻧﻮن اراﺋﻪ داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺎﻧﻮن ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ »ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻋﺒﺎرت از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪﻟﻲ از ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲواﻧﺠﺎم‬

‫آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺪل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺪف ﭘﻲﺑﺮدن ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻳﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻬﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬

‫)درﻣﺤﺪودهاي ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻌﻴﺎر و ﻳﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ( ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﻴﺴﺘﻢ‪،‬‬

‫ﺻﻮرتﻣﻲﮔﻴﺮد‪ «.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﻫﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺪل و ﻫﻢ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ از آنﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﻮق‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻛﻪ وﺟﻮد دارد ﻳﺎ‬

‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖاﻳﺠﺎد ﺷﺪن را دارد‪ ،‬ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ دﻳﮕﺮ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﺸﺮﻳﺢ‬

‫ﻣﻔﻬﻮمﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﻪ ﻣﺜﺎل ﺳﺎدهاي ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎﺟﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻮل ﻳﻚ ﺑﺎﻧﻚ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻓﺮض‬

‫‪۵‬‬
 ‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪﻳﻚ ﻧﻔﺮ در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺮداﺧﺖ ﭘﻮل ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ زﻣﺎن ﺑﻴﻦ ورود ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن روي ‪1‬‬

‫ﺗﺎ ‪10‬دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻄﻮر ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ )ﺑﺮاي ﺳﺎدﮔﻲ ‪ ،‬اﻧﺪازة ﺗﻤﺎم زﻣﺎﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮﻳﻦ ﻋﺪد ﺻﺤﻴﺢ‬

‫ﮔﺮدﻣﻲﻛﻨﻴﻢ(‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﺸﺘﺮي روي ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 6‬دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر‬

‫ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ را ﻛﻪ ﻣﺸﺘﺮي در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺻﺮف ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻋﻢ از زﻣﺎن‬

‫اﻧﺘﻈﺎرﻣﺸﺘﺮي و زﻣﺎن ﺧﺪﻣﺖ و درﺻﺪ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ را ﻛﻪ ﺻﻨﺪوﻗﺪار ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاي‬

‫ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻛﺮدن اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻴﺎز دارﻳﻢ آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﺮف وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺟﻮد آورﻳﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺪﻳﻦﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻳﺪ روﺷﻲ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺮاﺟﻌﺔ ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن و زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از‬

‫آﻧﻬﺎرا اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬در ﻳﻜﻲ از روﺷﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﻛﺎر را ﺑﺎ ‪ 10‬ﻣﻬﺮه و ﻳﻚ ﺗﺎس‬

‫آﻏﺎزﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻬﺮه ﻫﺎ را از ﻳﻚ ﺗﺎ ده ﺷﻤﺎره ﮔﺬاري ﻛﺮده ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را داﺧﻞ ﻇﺮﻓﻲ ﻣﻲﮔﺬارﻳﻢ و ﺑﺎ ﺗﻜﺎن دادن‬

‫ﻇﺮفآﻧﻬﺎ را ﻗﺎﻃﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﺨﺮاج ﻳﻚ ﻣﻬﺮه از داﺧﻞ ﻇﺮف و ﺧﻮاﻧﺪن ﻋﺪد روي آن ﻣﻲﺗﻮان زﻣﺎن ﺑﻴﻦ‬

‫وروديﻣﺸﺘﺮي ﻓﻌﻠﻲ و ﻗﺒﻠﻲ را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد‪ .‬زﻣﺎن ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺸﺘﺮي را ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﭘﺮﺗﺎب ﺗﺎس و ﺧﻮاﻧﺪن‬

‫ﺗﻌﺪادﻧﻘﻄﻪﻫﺎي روي وﺟﻪ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ آن ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻜﺮار اﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت )ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺬاري ﻣﻬﺮه ﻫﺎ در داﺧﻞ ﻇﺮف‬

‫وﺗﻜﺎن دادن آن ﺑﻌﺪ از ﻫﺮ ﺑﺎر اﺳﺘﺨﺮاج( ﻣﺎ ورود و زﻣﺎﻧﻬﺎي ﺧﺪﻣﺖ ﻳﻚ ﮔﺮوه از ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن ﻓﺮﺿﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮدهاﻳﻢ‬

‫‪.‬ﺟﺪول زﻳﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﺑﺎ ‪ 15‬ﻣﺸﺘﺮي ﭼﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺸﺘﺮي ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﻴﻦ دو ورودﻣﺪت زﻣﺎن زﻣﺎن ورود زﻣﺎن ﺷﺮوع ﺧﺪﻣﺖزﻣﺎن ﭘﺎﻳﺎن ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺪت زﻣﺎن‬

‫اﻧﺘﻈﺎرزﻣﺎن ﺗﻠﻒ ﺷﺪه‬

‫ﻣﺸﺘﺮي‬ ‫)ﺑﻪ دﻗﻴﻘﻪ(‬ ‫)ﺑﻪ دﻗﻴﻘﻪ(‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ )ﺑﻪ دﻗﻴﻘﻪ(‬ ‫ﻣﺘﻮاﻟﻲ )ﺑﻪ دﻗﻴﻘﻪ(‬

‫ﺻﻨﺪوﻗﺪار‬

‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪01:‬‬ ‫‪00:‬‬ ‫‪00:‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ــ‬ ‫‪1‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪07:‬‬ ‫‪03:‬‬ ‫‪03:‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪14:‬‬ ‫‪10:‬‬ ‫‪10:‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪16:‬‬ ‫‪14:‬‬ ‫‪13:‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪۶‬‬
 ‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫‪6‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪23:‬‬ ‫‪22:‬‬ ‫‪22:‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪37:‬‬ ‫‪32:‬‬ ‫‪32:‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪42:‬‬ ‫‪38:‬‬ ‫‪38:‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪52:‬‬ ‫‪46:‬‬ ‫‪46:‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪55:‬‬ ‫‪54:‬‬ ‫‪54:‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪05:1‬‬ ‫‪02:1‬‬ ‫‪02:1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪14:1‬‬ ‫‪09:1‬‬ ‫‪09:1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪11‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪19:1‬‬ ‫‪14:1‬‬ ‫‪12:1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪12‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪23:1‬‬ ‫‪20:1‬‬ ‫‪20:1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪13‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪30:1‬‬ ‫‪24:1‬‬ ‫‪24:1‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪31:1‬‬ ‫‪30:1‬‬ ‫‪28:1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪15‬‬

‫‪41‬‬ ‫‪56‬‬ ‫ﺟﻤﻊ‬

‫دﻗﻴﻘﻪ ‪ = 5615 = 3/73‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺪت زﻣﺎن اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺸﺘﺮي‬

‫‪ = 4191 * 100 = 0/45‬درﺻﺪ وﻗﺖ ﺗﻠﻒ ﺷﺪه ﺻﻨﺪوﻗﺪار‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ‪ 91‬ﻛﻞ زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﭼﻮن زﻣﺎن ﭘﺎﻳﺎن ﺧﺪﻣﺖ آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺸﺘﺮيدر ﺳﺎﻋﺖ ﻳﻚ‬

‫و ‪ 31‬دﻗﻴﻘﻪ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻛﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺷﺪه ‪ 60+31=91‬دﻗﻴﻘﻪﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺜﺎل ﺑﺎﻻ از ﻟﺤﺎظ آﻣﺎري ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺠﺒﻮرﻳﻢ از ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬

‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ﺗﺬﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻬﻢ از ﻗﺒﻴﻞ ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﺮوع ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‬

‫ﻗﺮارﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ ‪ ،‬ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ در اﻳﻨﺠﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دو وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮاي‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪاﻋﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ )ﻣﻬﺮهﻫﺎي ﺷﻤﺎره ﮔﺬاري ﺷﺪه و ﺗﺎس( آزﻣﺎﻳﺶ ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ )ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺷﺪه( ﺑﺮاي ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ‬

‫ﻛﻪﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺸﺨﺼﺎت رﻓﺘﺎري آن را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ اﻳﺠﺎد ﻛﺮدهاﻳﻢ‪.‬‬

‫‪٧‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻊ از ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻴﻢ؟‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻳﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﺑﺮرﺳﻲ ﻳﻜﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻏﻠﺐ روش ﺑﺮرﺳﻲ و ﺣﻞ آﻧﺮا ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬روﺷﻬﺎي‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ رﻳﺎﺿﻲ ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻮب ﺗﺮﻳﻦ و دﻗﻴﻖ ﺗﺮﻳﻦ روﺷﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا‬

‫اﻳﻦ روﺷﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻛﻮﺷﺶ‪ ،‬ﺟﻮاﺑﻬﺎ ﻳﺎ ﻧﺘﺎﻳﺠﻲ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎيﻣﺪل‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﻮده و ﻣﻴﺰان دﻗﺖ آﻧﻬﺎ ﺻﺪ درﺻﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ روﺷﻬﺎي ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ‪ ،‬ﺑﻌﻠﺖ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲﻣﺪلﻫﺎ ﻳﺎ‬

‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ واﻗﻌﻲ ﺗﺮ رﻓﺘﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻏﻴﺮ ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ ‪ ،‬روشﻫﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزيﻣﻄﺮح‬

‫ﻣﻲﮔﺮد‪ .‬ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺮدن ﺑﺎ ﻣﺪل ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﻪآزﻣﺎﻳﺸﻲ‪،‬‬

‫ﻣﻮﻗﻌﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺨﺼﻮﺻﻲ درﺑﺎرة ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻴﺎز ﺑﻮده و آﻧﻬﺎ را از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮدﻧﺘﻮان ﺗﻬﻴﻪ‬

‫ﻛﺮد ‪ .‬آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺮدن روي ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼت زﻳﺎدي را ﻛﻪ در ﺗﻄﺒﻴﻖ دادن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺪل ﺑﺎﺷﺮاﻳﻄﻲ واﻗﻌﻲ‬

‫وﺟﻮد دارد از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮد ‪ .‬ﺷﺎﻧﻮن در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺑﺮﻳﺶ ﻣﻌﺎﻳﺐ آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ راﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﺎزﻣﺎن را ﻣﺨﺘﻞ ﻛﻨﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪ 2‬ـ اﮔﺮ ﻣﺮدم ﺟﺰء ﺟﺪا ﻧﺸﺪﻧﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺘﺄﺛﺮ از »اﺛﺮ ﻫﺎﺛﻮرن« ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲﻣﺮدم‬

‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﺑﻮدن ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ رﻓﺘﺎرﺷﺎن را ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪ 3‬ـ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﻤﻞ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺑﺎر ﺗﻜﺮار ﻳﺎ اﺟﺮاي آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪ 4‬ـ ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﻳﻜﺴﺎن )و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮدن آﻣﺎري( ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن و‬

‫ﻫﺰﻳﻨﺔزﻳﺎدي ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪ 5‬ـ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺮدن در ﺟﻬﺎن واﻗﻌﻲ اﻣﻜﺎن ﻛﺎوش ﺑﺴﻴﺎري از ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﺪﻫﺪ ‪.‬‬

‫ﺷﺎﻧﻮن ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺷﺮط از ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ ﺗﺪوﻳﻦ رﻳﺎﺿﻲ ﻛﺎﻣﻠﻲ از ﻣﺴﺌﻠﻪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺪل رﻳﺎﺿﻲ ﻫﻨﻮز روﺷﻬﺎي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺑﻪ وﺟﻮدﻧﻴﺎﻣﺪه‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪ 2‬ـ روﺷﻬﺎي ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﻣﺎ ﺷﻴﻮهﻫﺎي رﻳﺎﺿﻲ آﻧﻘﺪر ﭘﻴﭽﻴﺪه و ﺳﺨﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ‪،‬‬

‫روﺷﻲﺳﺎدهﺗﺮ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻳﺪ ‪.‬‬

‫‪٨‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫‪ 3‬ـ راهﺣﻠﻬﺎي رﻳﺎﺿﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن آﻧﻬﺎ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮده‪ ،‬اﻣﺎ اﻧﺠﺎم آن ﺧﺎرج از ﺗﻮان‬

‫رﻳﺎﺿﻲاﻓﺮاد دﺳﺖاﻧﺪر ﻛﺎر ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺰﻳﻨﺔ ﻃﺮاﺣﻲ‪ ،‬آزﻣﺎﻳﺶ و اﺟﺮاي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻛﻤﻚ از ﺧﺎرج ﺳﺎزﻣﺎن ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 4‬ـ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﺮآورد ﺑﻌﻀﻲ از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺧﺎص ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪة ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﻃﻮل دورهاي از زﻣﺎن ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 5‬ـ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻮﺟﻮد در اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎ و ﻣﺸﺎﻫﺪه ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎ در ﻣﺤﻴﻂ واﻗﻌﻲ آﻧﻬﺎ‪،‬‬

‫ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺗﻨﻬﺎ را ه ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺜﺎﻟﻲ از اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ 6‬ـ ﺗﺮاﻛﻢ زﻣﺎن ﺑﺮاي ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎ ﻳﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ داراي ﭼﺎرﭼﻮب زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل ﻛﺎﻣﻠﻲ روي زﻣﺎن وﺟﻮد دارد ‪ ،‬زﻳﺮا ﺳﺮﻋﺖ ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ دﻟﺨﻮاه ﻛﻢ و زﻳﺎد ﻛﺮد‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫ﻓﺮمﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﻬﺎ را ﻳﺎدآور ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻫﻤﺎﻧﻲ ‪ :‬ﻣﺪﻟﻬﺎ از ﻧﻈﺮ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ‪ ،‬در ﻳﻚ ﺣﻮزه وﺳﻴﻊ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻨﺘﻬﺎاﻟﻴﻪ‬

‫اﻳﻦﺣﻮزه ﻣﻴﺘﻮان ﺧﻮد ﺳﻴﺴﺘﻢ را ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺪل آن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ و رﻓﺘﺎر آﻧﺮا ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ روش را ﺷﺒﻴﻪ‬

‫ﺳﺎزيﻫﻤﺎﻧﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ اﻳﻦ روش ﻫﻤﺎن آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ روي ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﺳﺎده ﺑﻨﻈﺮ‬

‫ﻣﻲرﺳﺪو در ﺻﻮرت ﻳﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﺑﺮاي ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺻﺪ در ﺻﺪ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده و ﻣﻔﻴﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ داراي‬

‫ﻣﻌﺎﻳﺐزﻳﺎدي ﻫﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي ﻗﺒﻞ ذﻛﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ 2‬ـ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻧﻴﻤﻪ ﻫﻤﺎﻧﻲ ‪ :‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ از ﻧﺎم اﻳﻦ روش ﺑﺮ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﻌﻲ ﻣﻲﮔﺮدد ﺗﺎ آﻧﺠﺎ‬

‫ﻛﻪاﻣﻜﺎن دارد از اﺷﻴﺎء و ﻗﻮاﻧﻴﻦ واﻗﻌﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدد ﺗﻨﻬﺎ اﺷﻴﺎء ﻳﺎ ﻣﺮاﺣﻠﻲ از ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ‬

‫ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ ﺷﺪن ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻫﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪﻟﺴﺎزي ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﺪل ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬واﻗﻌﻲ وﺑﺨﺶ‬

‫دﻳﮕﺮ ﻏﻴﺮ واﻗﻌﻲ ﻳﺎ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻣﺎﻧﻮرﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﻪ در آن ﺳﺮﺑﺎزان ‪ ،‬اﻓﺴﺮان وﺳﻼحﻫﺎ‬

‫واﻗﻌﻲ ﺑﻮده وﻟﻲ ﺧﺮاﺑﻲ ﻳﺎ ﻛﺸﺘﺎري ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد ‪ .‬و ﻣﺤﻞ ﻋﻤﻞ ‪ ،‬ﻣﺤﻞ واﻗﻌﻲ ﺣﻤﻠﻪ ﻳﺎ دﻓﺎعﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ‬

‫اﻳﻦ روش ﻋﻤﻠﻲ ﺗﺮ از ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻫﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ وﻟﻲ ﻣﻌﺎﻳﺐ آﻧﺮا ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ دارد‪.‬‬

‫‪٩‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫‪ 3‬ـ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ‪ :‬در اﻳﻦ روش ﺑﻌﻀﻲ از ﻧﻤﺎﻫﺎ و اﺷﻴﺎء ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎتآزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻌﻀﻲ ﻧﻤﺎﻫﺎ و رواﺑﻂ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻤﺒﻠﻬﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 4‬ـ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي‪ :‬در ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي‪ ،‬ﻣﺪﻟﻲ ﻛﻪ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺤﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‬

‫ﻳﻚﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻠﻴﻪ اﺷﻴﺎء ﻫﺎ و ﻧﻤﺎﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي و ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت و‬

‫رﻓﺘﺎرآﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ و ﺗﻮاﺑﻊ رﻳﺎﺿﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻗﻮاﻧﻴﻦ و رواﺑﻂ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ و ارﺗﺒﺎﻃﺸﺎن ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬

‫درﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ‪ .‬ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻮدن و دارا ﺑﻮدن اﻣﺘﻴﺎزﻫﺎي ﺧﺎص‬

‫ﺧﻮدﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻏﻠﺐ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ از ﻗﺒﻴﻞ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪي‬

‫‪،‬ﺗﺮاﻓﻴﻚ ‪ ،‬اﻧﺒﺎر و ﻏﻴﺮه ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺎ ﻧﻴﺰ از ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﺮرﺳﻲ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻓﻠﻮﭼﺎرت ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﺮاﺣﻞﻣﺬﻛﻮر‬

‫ﻗﺪﻣﻬﺎي اﺳﺎﺳﻲاي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻌﻴﻦ ﺷﺪهﻓﻠﻮﭼﺎرت ﺟﻨﺒﻪ‬

‫ﻛﻠﻲ داﺷﺘﻪ و در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه ﻫﻤﻪ اﻧﻮاع ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﻣﺪل ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻫﺪف ﻣﺎ در اﻳﻦ‬

‫ﺟﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ روش ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي اﺳﺖ ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺬﻛﻮر در اداﻣﻪ ﺑﺤﺚﺑﺼﻮرت دﻗﻴﻖﺗﺮ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺎﻳﺪ ﺗﺼﻮر ﺷﻮد ﻛﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺪل ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي آن‬

‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪،‬و ﺑﻬﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ در ﺑﻌﻀﻲ دورهﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي و زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺧﺎص ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫ﺗﻮﺟﻪﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺪل ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ زﺑﺎن ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻜﻲ از ﻗﺪﻣﻬﺎي ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص وﻗﺘﻲ زﻳﺎدﺗﺮ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﺟﻨﺒﻪ آﻣﻮزﺷﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻧﺘﺎﻳﺞ آن ﺑﺎﻳﺪ در‬

‫ﻣﻮردﻳﻚﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در آﻧﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺪل ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﻮده و‬

‫رﻓﺘﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢرا ﺑﺨﻮﺑﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺧﺎم ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از اﺟﺮاي ﻣﺪل‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﻪ و‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮارﮔﻴﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻗﻀﺎوﺗﻬﺎي دﻗﻴﻖ ﺗﺮي در ﻣﻮرد ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﺮدد ‪ .‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي در ﻓﻠﻮﭼﺎرت ﺻﻔﺤﻪ‬

‫ﺑﻌﺪ ﻧﺸﺎنداده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪١٠‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫آﻏﺎز ﭘﺮوژه‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻛﻪ ﺷﺨﺼﻲ در ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪاي وﺟﻮد دارد و ﻧﻴﺎزﺑﻪ‬

‫رﺳﻴﺪﮔﻲ آن اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺳﺎزﻣﺎن از ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻓﺮدي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي‬

‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ روﺷﻬﺎي ﻛﻤ‪‬ﻲ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻔﻴﺪﺑﺎﺷﺪ‬

‫و در اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﮔﺮوه اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ آﻏﺎزﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫‪ 1‬ـ ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪ :‬آﻟﺒﺮت اﻧﻴﺸﺘﻴﻦ ﺑﻴﺎن داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﺪوﻳﻦ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ از ﺣﻞ آن اﺳﺎﺳﻲﺗﺮ‬

‫اﺳﺖ ‪.‬ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺟﻮاب ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭼﻴﺴﺖ ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﺎده ﺑﻪ ﻧﻈﺮ آﻳﺪ اﻣﺎ‬

‫ﺑﺴﻴﺎرياز داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﻠﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ‪ ،‬آن را ﻛﺎﻣﻼً ﻧﺎدﻳﺪه ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ در ﺟﻬﺎن ﺟﻬﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺟﻮاﺑﻬﺎي ﻋﺎﻟﻲ و‬

‫ﺟﺎﻣﻊﺑﺮاي ﺳﺆاﻻت اﺷﺘﺒﺎه‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﮔﺰاﻓﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﺘﻮاﻧﺪ‬

‫ﻳﺎﻗﺎدر ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﺸﻜﻞ ﺧﻮد را ﺑﻄﻮر ﺻﺤﻴﺢ ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺸﻜﻞ وﺟﻮد دارد اﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ‬

‫اﺳﺖﻣﺸﻜﻞ ﺣﻘﻴﻘﻲ را ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻧﺪﻫﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﺮوژه ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاي ﺟﻬﺖ آﺷﻨﺎ‬

‫ﺷﺪن ﺑﺎﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪه‪ ،‬آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﻃﻮل ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬

‫وﺑﺮرﺳﻲ ‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم در ﻫﺮ آزﻣﺎﻳﺶ ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ ﻳﻚ آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ‪،‬‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦﻫﺪف آزﻣﺎﻳﺸﻲ اﺳﺖ ‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ ﻫﺪف اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺤﻮه آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺟﺰﺋﻴﺎت ﻻزم و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﻬﺎﻳﻲ را ﺗﻌﻴﻴﻦ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺎﻧﻮن در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺑﺎرﺗﻲ ﻣﺴﺌﻠﻪ را اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻨﻮان ﻣﻲﻛﻨﺪ »ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬

‫ﺣﺎﻟﺘﻲاز ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮآورده ﻧﺸﺪه ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد« ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ دﻟﺨﻮاه از ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪،‬‬

‫وﺿﻌﻴﺖﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺻﻼح ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻳﺎ‬

‫ﻣﺤﻴﻄﻲﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ در آن ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺼﻮرت رﻳﺎﺿﻲ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬

‫ﻛﺮد ‪:‬‬

‫ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮل] ‪Pt = [Dt -At‬‬

‫‪ : Pt‬وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺴﺌﻠﻪ در زﻣﺎن ‪ t‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١١‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫‪ :Dt‬ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻄﻠﻮب در زﻣﺎن ‪ t‬اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ :At‬ﺣﺎﻟﺖ واﻗﻌﻲ )وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ( در زﻣﺎن ‪ t‬اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ 2‬ـ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ :‬ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻬﻤﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬

‫ﻗﺮارﮔﻴﺮد ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﺋﻲ از‬

‫آنﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﻫﺪف ﺑﺴﺘﮕﻲ دارﻧﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺑﻪ آن ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖﻗﺴﻤﺘﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﻳﺎ ﻛﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻣﻮرد ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺨﺮب ﺑﻮده و ﻣﺴﻴﺮ آزﻣﺎﻳﺶ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﻠﻜﻪﺗﻨﻬﺎ اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻳﺠﺎد ﮔﺮدد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وﺟﻮد ﺟﺰﺋﻴﺎت زﻳﺎد و اﻃﻼﻋﺎت اﺿﺎﻓﻲ ﺑﺎﻋﺚ‬

‫ﺳﺮدرﮔﻤﻲﻣﺪﻟﺴﺎز و ﻳﺎ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻣﺪل ﮔﺮدد ‪ .‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺰء ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬اﺷﻴﺎء و ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﻲ و‬

‫ﺧﺎرﺟﻲ ‪،‬ﻣﺤﻴﻂ ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ ،‬اﺷﻴﺎء آن و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ و ﻣﺘﻐﻴﻴﺮﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺗﻌﻴﻴﻦ دﻗﻴﻖ‬

‫ﺑﺨﺸﻬﺎ واﻃﻼﻋﺎت ﻣﺬﻛﻮر‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺗﻲ از اﺷﻴﺎء ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻫﺪف ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﻌﺮﻳﻒ و‬

‫رواﺑﻂ وﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ و ﺑﻴﻦ اﺷﻴﺎء ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺸﺨﺺ ﻳﺎ ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ رﻓﺘﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫ﻣﻮردﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺗﻐﻴﻴﺮ وﺿﻌﻴﺖ ﻫﺎ و اﺛﺮ ﭘﻴﺶ آﻣﺪﻫﺎ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ 3‬ـ آﻳﺎ از ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد؟ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ و ﻣﺸﻜﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ‬

‫اﻧﺘﺨﺎبروﺷﻲ ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار داده و ﻣﺸﻜﻞ را ﺣﻞ ﻛﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬

‫ﺑﺎﻳﺪﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد ﻛﻪ از ﭼﻪ روﺷﻬﺎ و ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﻓﻘﻂ از ﺷﺒﻴﻪ‬

‫ﺳﺎزيﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد و دﻳﮕﺮ روﺷﻬﺎ ﻛﺎرﺑﺮد ﻧﺪارﻧﺪ و ﻳﺎ ﻛﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ ﭼﻨﺪان ﻣﻄﻠﻮب ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً از ﺷﺒﻴﻪ‬

‫ﺳﺎزياﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻫﻢ از ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي و ﻫﻢ از روﺷﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺘﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ و‬

‫ﺗﺤﻠﻴﻞروﺷﻬﺎ از دﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ‪ ،‬ﻣﻴﺰان دﻗﺖ ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﻏﻴﺮه و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻣﻜﺎﻧﺎت در دﺳﺘﺮس و‬

‫دﻳﮕﺮﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺴﺌﻮﻻن ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب روش ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢﭘﺮداﺧﺖ ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﻛﻪ از ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻗﺪﻣﻬﺎي ﺑﻌﺪي اﻳﻦ‬

‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬

‫‪ 4‬ـ ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﺪل ‪ :‬ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺪل اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺖ ﻛﻪﻣﺪﻟﺴﺎزي‬

‫ﻳﻚ ﻫﻨﺮ اﺳﺖ و ﻟﺬا ﻣﻴﺰان ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﻣﺪل ﺑﺴﺘﮕﻲ زﻳﺎد ﺑﻪ ﻓﺮدي دارد ﻛﻪ ﻣﺪل را ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬روشﺳﺎﺧﺖ‬

‫‪١٢‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ ﻣﺪﻟﻬﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻜﻤﻴﻞ و ﺗﻮﺳﻌﺔ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎر را ﺑﺎ ﻣﺪﻟﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺎده ﺷﺮوع ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي‬

‫ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﺳﻌﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻛﺎر ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺪﻟﻲ ﭘﻴﺶ رود ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻠﺘﺮ ﺑﻮده و وﺿﻌﻴﺖ ﭘﻴﭽﻴﺪه را روﺷﻨﺘﺮﻣﻨﻌﻜﺲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻨﺮ ﻣﺪﻟﺴﺎزي ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪ ،‬ﭼﻜﻴﺪه ﺳﺎزي ﺧﺼﺎﻳﺺ اﺳﺎﺳﻲ آن‪،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻔﺮوﺿﺎت و‬

‫ﺳﭙﺲ ﺗﻜﻤﻴﻞ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺪل ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻣﻔﻴﺪ از واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺪﺳﺖ آﻳﺪ ‪ .‬ﺷﺎﻧﻮن درﻛﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از‬

‫ﻣﻮرﻳﺲ ﺑﺮاي ﻣﺪﻟﺴﺎزي ﻫﻔﺖ رﻫﻨﻤﻮد زﻳﺮ را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮرد ﺳﺆال را ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﺎدهﺗﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ 2‬ـ ﺑﻴﺎن روﺷﻨﻲ از اﻫﺪاف اراﺋﻪ دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ 3‬ـ ﺷﺒﺎﻫﺘﻬﺎ را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ 4‬ـ ﻳﻚ ﻣﺜﺎل ﻋﺪدي ﻣﺸﺨﺺ از ﻣﺴﺌﻠﻪ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ 5‬ـ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﺎد ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ 6‬ـ ﺑﺪﻳﻬﻴﺎت را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ 7‬ـ اﮔﺮ ﻣﺪل ﻗﺎﺑﻞ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮد آن را ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﻴﺪ ‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت آن را ﺳﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﺳﺎده ﺳﺎزي را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از روﺷﻬﺎي زﻳﺮ اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ درﺳﺖ ﻋﻜﺲ ﻣﻮارد‬

‫زﻳﺮﺑﺮاي ﻏﻨﻲﺳﺎزي ﺻﻮرت ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮي ﺛﺎﺑﺖ‬

‫‪ 2‬ـ ﺣﺬف ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ‬

‫‪ 3‬ـ ﺧﻄﻲ ﻓﺮض ﻛﺮدن رواﺑﻂ‬

‫‪ 4‬ـ اﻓﺰودن ﻓﺮضﻫﺎ و ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ‬

‫‪ 5‬ـ ﻣﺤﺪود ﻛﺮدن ﺣﺪود ﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺳﺮﻋﺖ و ﺟﻬﺖ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﻣﺪﻟﺴﺎزي ﺑﻪ آن ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ ،‬راﺑﻄﺔ ﺑﻴﻦ ﺳﺎزﻧﺪة ﻣﺪل و‬

‫اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪة آن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﻧﺰدﻳﻚ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ‪ ،‬ﺳﺎزﻧﺪه ﻣﺪل و اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪه آن ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ‬

‫ﻣﺤﻴﻄﻲ ازاﻋﺘﻤﺎد و ﺗﻔﺎﻫﻢ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ وﺟﻮد آورﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آن ‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدن ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﻫﺪاف ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺻﺪ‬

‫وﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻼش ﺑﺮاي ﻣﺪل ﻛﺮدن ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﻳﺪ اﻫﺪاف ﻳﺎ ﻣﻘﺎﺻﺪ‬

‫‪١٣‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫آﻧﺮاﺑﻴﺎن داﺷﺖ و از آﻧﻬﺎ ﻣﻨﺤﺮف ﻧﺸﺪ ﺗﺎ ﻣﺪل ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﺎ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻬﺎن‬

‫واﻗﻌﻲﺳﺮوﻛﺎر دارد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﺪل‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﺣﻘﻴﻘﻲ را دﻗﻴﻘﺎً ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ .‬در‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪﻣﺪﻟﻲ ﻛﻪ ﺟﻮاﺑﻬﺎي ﺑﻲﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻮراً ﻣﻮرد ﺳﻮء ﻇﻦ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺪل ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﺑﻪﺳﺆاﻟﻬﺎي »ﭼﻪ ﻣﻲﺷﻮد اﮔﺮ‪ «...‬ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﻳﺪ زﻳﺮا اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﺆاﻟﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در درك ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﻛﻮﺷﺶ ﺑﺮاي‬

‫ارزﻳﺎﺑﻲﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﺮ اﻳﻤﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻧﻮن در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﺪل ﺧﻮب ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪآﻧﻬﺎ ﺑﺮﺳﺪ را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ‪:‬‬

‫‪ 1‬ـ درك آن ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪه آﺳﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 2‬ـ در ﺟﻬﺖ ﻫﺪف ﻳﺎ ﻣﻘﺼﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 3‬ـ ﻗﻮي ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻛﻪ ﺟﻮاﺑﻬﺎي ﺑﻲﻣﻌﻨﻲ ﻧﺪﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ 4‬ـ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪه ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل و ﻛﺎر ﻛﺮدن ﺑﺎ آن راﺣﺖ ﺑﻮده ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ آن آﺳﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 5‬ـ در ﻣﻮرد ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻬﻢ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 6‬ـ اﺻﻼح ﻳﺎ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻛﺮدن ﻣﺪل ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 7‬ـ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺎده ﺷﺮوع و ﺳﭙﺲ ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 5‬ـ ﺗﺪارك دادهﻫﺎ‪ :‬ﻫﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاي ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺟﻤﻊآوري دادهﻫﺎﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺟﻤﻊآوري دادهﻫﺎ را ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮمﺟﻤﻊآوري‬

‫اﻋﺪاد ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺟﻤﻊآوري اﻋﺪاد ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻨﺒﻪاي از ﻛﺎر ﺟﻤﻊآوري دادهﻫﺎﺳﺖ‪.‬ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫ﺑﺎﻳﺪ دادهﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ورودﻳﻬﺎ و ﺧﺮوﺟﻲﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺟﺰاءﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﺴﺘﻢ و‬

‫ارﺗﺒﺎﻃﻬﺎي ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ارﺗﺒﺎط ﻧﺰدﻳﻚ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﻤﻊآوري دادهﻫﺎي ﻛﻤ‪‬ﻲو ﻛﻴﻔﻲ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ‬

‫ﺑﻮده و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮد ﻛﻪ ﭼﻪ دادهﻫﺎﻳﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎزﻧﺪ‪ ،‬آﻳﺎ دادهﻫﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐاﻧﺪ ‪ ،‬آﻳﺎ دادهﻫﺎيﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاي اﻫﺪاف او‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮلاﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت را ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮد ‪ .‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻳﻚ ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزيﺗﺼﺎدﻓﻲ ‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم‬

‫اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ دادهﻫﺎي ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً در ﻣﺪل ﺑﻪ ﻛﺎر روﻧﺪ ﻳﺎ از ﺗﻮزﻳﻌﻬﺎيﻧﻈﺮي اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﻲ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺳﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻬﻢ و ﺑﻨﻴﺎدي اﺳﺖ ‪ .‬اول آﻧﻜﻪ اﺳﺘﻔﺎده ازدادهﻫﺎي ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺧﺎم ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬

‫ﻣﻄﻠﺐ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺪل اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺣﺎﻟﺖﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﻜﻪ ‪،‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از دادهﻫﺎي ﻳﻚ ﺳﺎل ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻫﻤﺎن ﺳﺎل را ﺗﻜﺮار ﻛﺮده و ﻟﺰوﻣﺎً در ﻣﻮردﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر‬

‫‪١۴‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ در آﻳﻨﺪه ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬دوم آﻧﻜﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻛﻪ درﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﺪل ﻻزماﻧﺪ‪ ،‬از‬

‫ﻟﺤﺎظ وﻗﺖ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ و ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮد ﺗﻮزﻳﻊ ﻧﻈﺮي اﺣﺘﻤﺎل ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪﻛﺎرﺑﺮد ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ‬

‫ﺟﺪول‪ ،‬ﻛﺎراﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮم آﻧﻜﻪ اﮔﺮ اﻟﺰاﻣﻲ در ﻛﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻄﻠﻮباﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮ ‪ ،‬ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ‬

‫ﻣﺪﻟﺶ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ دﻗﻴﻖ ﺗﻮزﻳﻌﻬﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪﻣﻘﺎدﻳﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻪ‬

‫ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ‪ ،‬آزﻣﻮﻧﻬﺎي ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻧﺘﺎﻳﺞ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دادهﻫﺎي ورودي ﺑﺴﻴﺎرﻣﻬﻢاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻤﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دادهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر و ﺷﻜﻞ آﻧﻬﺎ ‪ ،‬ﻧﻴﻜﻮﻳﻲ ﺑﺮ ارزش آﻧﻬﺎ‬

‫وﻋﻤﻠﻜﺮد ﮔﺬﺷﺘﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺑﻮده و ﻓﻘﻂ در ﺳﻄﺢ ﻋﻠﻤﻲ و ﻧﻈﺮي‬

‫ﻣﻄﺮحﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ 6‬ـ ﺑﺮﮔﺮدان ﻣﺪل ‪ :‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪﻟﻲ ﻛﻪ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﻨﻴﻢ ‪ .‬ﭘﺬﻳﺮش‬

‫ﺳﺮﻳﻊﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮﺳﻌﺔ ﺑﺴﻴﺎري از زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺧﺎص ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺮاي آﺳﺎن ﻛﺮدن‬

‫اﻳﻦﺑﺮﮔﺮدان ‪ ،‬ﻃﺮح رﻳﺰي ﺷﺪهاﻧﺪ ‪ .‬ﻋﻤﻼً اﻛﺜﺮ زﺑﺎﻧﻬﺎي ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﺗﻨﻬﺎ روي ﺗﻌﺪاد ﻣﺤﺪودي از ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻫﺎ‬

‫ﭘﻴﺎدهﺷﺪهاﻧﺪ ‪ .‬ﻣﺪﻟﻬﺎي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي از ﻟﺤﺎظ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﻮده ‪ ،‬داراي ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎﻟﻬﺎي‬

‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻞﺑﺴﻴﺎري در ﺑﻴﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺪ ‪ ،‬ﻛﻪ اﻛﺜﺮ اﻳﻦ ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎﻟﻬﺎ در ﺣﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﻮﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‬

‫‪ .‬اﻳﻦوﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪهاﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎن ‪ ،‬زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ را اﻳﺠﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺮﮔﺮدان‬

‫راآﺳﺎن ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮﺧﻲ از زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺨﺘﺼﺮي درﺑﺎره آﻧﻬﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ‪.‬‬

‫زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫‪Gpss III‬‬
‫‪ Gpss‬را اﺑﺘﺪا در آﻏﺎز دﻫﻪ ‪ 1960‬ﻓﺮدي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﻲ‪.‬ﺟﺮدن ﺑﺮاي ﺷﺮﻛﺖ آي‪.‬ﺑﻲ‪.‬ام ﺳﺎﺧﺖ‪Gpss III .‬ﺳﻮﻣﻴﻦ‬

‫ﻧﺴﺨﻪ اﻳﻦ زﺑﺎن ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اي دو ﻗﺴﻤﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻫﻤﮕﺮدان اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ او‪‬ل ﻳﻚﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻮﻧﺘﺎژ‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ را ﺑﻪ ﺻﻮرت دادة ﻗﺴﻤﺖ دوم ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ دومﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي را‬

‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ Gpss III .‬ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻌﻤﻮل آن ﻧﻴﺎز ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺪل ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﻮر‬

‫‪١۵‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫اﻟﻌﻤﻠﻬﺎي ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ‪ Gpss‬ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ داﻧﺶ ﻗﺒﻠﻲ در ﻣﻮرد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ‬

‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ﻧﻴﺎز ﻧﺪارد ‪.‬‬

‫‪DYNAMO‬‬
‫دﻳﻨﺎﻣﻮ در ﺳﺎل ‪ 1959‬در داﻧﺸﮕﺎه ام‪.‬آي‪.‬ﺗﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻴﻠﻴﺲ ﻓﻮﻛﺲ و اﻟﻜﺴﺎﻧﺪر رال ﭘﻮ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦزﺑﺎن‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﺼﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺟﻲ‪.‬دﺑﻴﻠﻮ‪.‬ﻓﺮﺳﺘﺮ ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ رﻓﺘﺎر ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ درﻣﻘﻴﺎس وﺳﻴﻊ‬

‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ .‬دﻳﻨﺎﻣﻮ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪل ﺑﻪ ﺻﻮرتﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻌﺎدﻻت‬

‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﻨﻨﺪة ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮد ‪ .‬ﺳﭙﺲ رﻓﺘﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪ ،‬ﺑﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻣﻌﺎدﻻت در ﻃﻮلزﻣﺎن ‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫ﻣﻲﺷﻮد ‪ .‬از اﻳﻦ زﺑﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺆﺛﺮ در ﻣﺪﻟﺴﺎزي و اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻨﺠﻲ و ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزيﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﭘﻴﭽﻴﺪة ﺻﻨﻌﺘﻲ و‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺷﻬﺮي ـ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ‪ .‬اﻳﻦ زﺑﺎنﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ Gpss‬ﺑﻪ داﻧﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻧﻮﻳﺴﻲ ﻧﻴﺎز ﻧﺪارد ‪.‬‬

‫‪GASP IV‬‬
‫اﻳﻦ زﺑﺎن را در ﺳﺎل ‪ 1973‬اي‪.‬آﻟﻦ‪.‬ﺑﻲ‪ .‬ﭘﺮﻳﺘﺴﻜﺮ و ﻧﻴﻜﻮﻻس آر‪.‬ﻫﺮﺳﺖ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي زﺑﺎن‪GASP II‬‬

‫ـ ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﻳﻚ زﺑﺎن ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﮔﺴﺴﺘﻪ ﺑﻮد ـ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬زﺑﺎن ‪ GASP II‬ﻧﺘﻴﺠﻪﻛﺎر‬

‫ﻓﻴﻠﻴﭗ ﺟﻲ ﻛﻴﻮﻳﺎت در ﺷﺮﻛﺖ ﻓﻮﻻد آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪة ﺑﻴﻦ ‪ GASP II‬و ‪ GASP IV‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲاﺿﺎﻓﻲ‬

‫‪ GASP IV‬در ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﮔﺴﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ زﺑﺎن ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﺟﺮايﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬

‫از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﮔﺴﺴﺘﻪ را داراﺳﺖ ‪ .‬اﻳﻦ زﺑﺎن ﻛﺎﻣﻼً ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﻮرﺗﺮن ‪ IV‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه و در ﻫﺮﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ﺑﺎ‬

‫ﻫﻤﮕﺮدان ﻓﻮرﺗﺮن ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده و اﻳﻦ ﻳﻜﻲ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺟﺬاب و ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ آن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ زﺑﺎن ازﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﻓﺮﻋﻲ ﻓﻮرﺗﺮن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ وﻇﻴﻔﺔ ﺧﺎﺻﻲ را در ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬

‫‪ GASP IV‬را ﻃﻮري ﺗﻐﻴﻴﺮ داده و اﺻﻼح ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ ﺧﻮد ﻛﻪ درﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻟﺤﺎظ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ‪،‬‬

‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪SIMSCRIPT‬‬
‫‪ simscript‬را در اواﻳﻞ دﻫﺔ ‪ 1960‬ﻫﺮي ﻣﺎرﻛﻮﻳﺘﺰ در ﺷﺮﻛﺖ راﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ زﺑﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﺑﻪ وﺟﻮدآورد‪.‬‬

‫ﮔﺮﭼﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻠﻬﺎي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮان از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ زﺑﺎنﺑﺮاي‬

‫‪١۶‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻛﻠﻲ و ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ زﺑﺎن‪ ،‬ﻳﻚ زﺑﺎن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي اﺳﺖ ﻛﻪ در آن از واژهﻫﺎياﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻛﺪ ﻛﺮدن ﺧﺎﺻﻲ ﻧﻴﺎز ﻧﺪارد و ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻳﻚ زﺑﺎنواﺳﻄﺔ‬

‫ﻫﻤﭽﻮن ﻓﻮرﺗﺮن ‪ ،‬ﻧﻴﺎزي ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪Q-GERT‬‬
‫اﻳﻦ زﺑﺎن ﺑﺮاي ﻣﺪﻟﺴﺎزي ﺷﺒﻜﻪ و ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺻﻒ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ‪ .‬اﻳﻦ زﺑﺎن را ﭘﺮﻳﺘﺴﻜﺮدر‬

‫ﻃﻲ دﻫﺔ ‪ 1965‬ﺳﺎﺧﺖ ‪ GERT .‬ﻋﻼﻣﺖ اﺧﺘﺼﺎري ﺑﺮاي ﺗﻜﻨﻴﻚ ارزﻳﺎﺑﻲ و ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮداراﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪة ﺑﻴﻦ ‪ Q-GERT‬و ‪ GERT‬در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ Q-GERT‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ وارد ﻧﻤﻮدن ﺧﺪﻣﺖ دﻫﻨﺪﮔﺎن وﺻﻔﻬﺎ‬

‫را در ﻣﺪل ﺷﺒﻜﻪ دارد ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪه )ﻛﺎرﺑﺮ( اﻣﻜﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻴﺮ ﻧﻬﺎدهﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ رادر‬

‫ﻃﻮل ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻴﮕﻴﺮي ﻛﻨﺪ ‪ .‬از زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ‪ Q-GERT ،‬ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ زﺑﺎن‬

‫ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮان اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪SLAM‬‬
‫‪ SLAM‬ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي زﺑﺎن ﻓﻮرﺗﺮن ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎده ﺷﺪه و آن را ﭘﺮﻳﺘﺴﻜﺮ ﺑﻪ وﺟﻮد آورده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ زﺑﺎن‬

‫درﻣﺪﻟﻬﺎي ﺷﺒﻜﻪ‪ ،‬ﻣﺪﻟﻬﺎي ﺑﺎ ﺣﻮادث ﮔﺴﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺪﻟﻬﺎي ﺣﻮادث ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺪل‪ ،‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ SLAM‬ﻋﻼﻣﺖ اﺧﺘﺼﺎري »زﺑﺎن ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﺮاي ﻣﺪﻟﺴﺎزي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ« اﺳﺖ‪ SLAM .‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻮان‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐﻣﺪﻟﻬﺎي ﺷﺒﻜﻪ‪ ،‬ﺣﻮادث ﮔﺴﺴﺘﻪ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮ اﻣﻜﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ ﻣﺪﻟﻬﺎي دﻳﮕﺮي را ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﺪ ‪ .‬اﻳﻦ‬

‫زﺑﺎنﻣﺤﺼﻮل زﺑﺎﻧﻬﺎي ‪ GERT‬و ‪ GASPIV‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﺮﻳﺘﺴﻜﺮ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ 7‬ـ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر‪ :‬اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺸﻜﻠﺘﺮﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﻋﺒﺎرت‬

‫ازﻓﺮآﻳﻨﺪ اﻃﻤﻴﻨﺎن دادن ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪة ﻣﺪل‪ ،‬ﺗﺎ آن ﺳﻄﺢ ﻛﻪ ﺑﭙﺬﻳﺮد ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﺣﺎﺻﻞ از ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫درﺑﺎرةﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ دﻳﮕﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺆال ﻛﻪ »آﻳﺎ ﻣﺪل ﺳﺎﺧﺘﻪ‬

‫ﺷﺪهرﻓﺘﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ را ﺑﺪرﺳﺘﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟« ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد ﻗﺎﺑﻞ‬

‫اﻋﺘﺒﺎرﺑﻮدن ﻣﺪل اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎر آن‪ .‬ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺪل ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻫﺎ‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻًواﻗﻌﻲ ﺟﻠﻮه ﻛﺮده و ﻣﺪﻟﺴﺎزﻫﺎ و اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ راﺣﺘﻲ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎور ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻔﺮوﺿﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﺷﺒﻴﻪ‬

‫ﺳﺎزيﻫﺎﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود اﻏﻠﺐ از دﻳﺪ ﻳﻚ ﺷﺨﺺ ﻋﺎدي و ﺣﺘﻲ ﮔﺎﻫﻲ از دﻳﺪ ﻣﺪﻟﺴﺎز ﻧﻴﺰ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪،‬‬

‫‪١٧‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫اﮔﺮﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر و ارزﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺑﻪ دﻗﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم ﻧﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻏﻠﻂ ﺑﺎ اﺛﺮات‬

‫ﺧﻄﺮﻧﺎكﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺪل ﻳﻚ ﺳﺆال ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد و آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺿﺎﺑﻄﻪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‬

‫ﺗﻄﺎﺑﻖ رﻓﺘﺎرﻣﺪل ﺑﺎ رﻓﺘﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭼﻴﺴﺖ و ﭼﮕﻮﻧﻪ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً دو روش ﺑﺮاي آزﻣﺎﻳﺶ رﻓﺘﺎر‬

‫ﻣﺪﻟﻬﺎيﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﻜﺎر ﻣﻲرود‪:‬‬

‫اﻟﻒ( در ﻣﻮاﻗﻌﻲ ﻛﻪ ارﻗﺎم و ﻧﺘﺎﻳﺞ رﻓﺘﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ در دﺳﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه‬

‫ازﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺪل را ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ب( دﻗﺖ ﻣﺪل را در ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ و ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ در آﻳﻨﺪه ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ‬

‫ﻗﺮارﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻄﻤﺌﻦ و دﻗﻴﻖ ﻣﺪل ﺑﺤﺚ ﻫﺎ و ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي زﻳﺎدي ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎيﻣﺘﻌﺪدي ﺑﻴﺎن ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎ ﺧﺎرج از ﻣﺤﺪوده اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺳﺖ و ﻟﺬا در‬

‫اﻳﻨﺠﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪذﻛﺮ ﻣﺮاﺣﻞ ﻳﻚ روش ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫اﻟﻒ ـ در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ ،‬اﺳﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﻣﺪل ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺎس ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ‬

‫ﺳﺮيواﻗﻌﻴﺎت ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎر و ﻳﻚ ﺳﺮي ﻓﺮﺿﻴﺎت اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاياﻳﻦ ﺗﺸﺨﻴﺺ‪ ،‬ﻣﺪﻟﺴﺎز از اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻮد راﺟﻊ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ ﻳﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻛﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫ﺷﺪهاﻧﺪاﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺪﻟﺴﺎز ﻓﺮﺿﻴﺎت را از ﺑﺪﻳﻬﻴﺎت ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎر ﺑﺎزﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و از ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻓﺮﺿﻴﺎﺗﻲ را ﻛﻪ‬

‫ﻗﺎﺑﻞآزﻣﺎﻳﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻣﻮاردي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ‬

‫آزﻣﻮنﻳﻚ ﻓﺮض‪ ،‬ﮔﺎه ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ و ﻳﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻛﻪ ﻓﺮﺿﻴﻪ ﻏﻴﺮ‬

‫ﻗﺎﺑﻞآزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻲﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﻳﺎ آﻧﺮا ﺑﺼﻮرت ﻣﻮﻗﺘﻲ ﻗﺒﻮل ﻛﺮده و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ‬

‫ﺟﺴﺘﺠﻮيﻓﺮﺿﻴﻪ ﻗﺎﺑﻞ آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ب ـ در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﻓﺮﺿﻴﺎت ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﻣﻮرد آزﻣﻮن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺮﺿﻴﺎت ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﺮﺑﻮط‬

‫ﺑﻪﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ )ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ورودي( ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ روﺷﻬﺎي آﻣﺎري آزﻣﻮن ﻓﺮض‪،‬‬

‫ﻣﻮردآزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ج ـ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮ‪‬م ﺗﺴﺖ رﻓﺘﺎر ﻣﺪل ﻳﺎ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ دو روش وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در‬

‫ﺻﻔﺤﻪﻗﺒﻞ ذﻛﺮ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺪل ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي رﻓﺘﺎر و ﻋﻤﻠﻜﺮد‬

‫‪١٨‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ راﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻠﻴﻪ وﻗﺎﻳﻌﻲ ﻛﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ رخ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﻤﻮﻗﻊ ﺧﻮد‪ ،‬و‬

‫ﺗﻤﺎمﺟﺰﺋﻴﺎت اﺛﺮ ﻳﺎ اﺛﺮات آﻧﻬﺎ در ﻣﺪل ﮔﻨﺠﺎﻧﻴﺪه ﺷﻮد ‪ .‬ﮔﺎه اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﺟﺰﺋﻴﺎت در ﻣﺪل از ﻗﻠﻢ اﻓﺘﺎده‬

‫ﻳﺎاﺷﺘﺒﺎﻫﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﺷﺪه و ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﺑﻌﻀﻲ از ﻗﺴﻤﺘﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﺪﻟﺴﺎزي ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت‬

‫ﮔﺎﻫﻲآﻧﻘﺪر ﻣﺨﺮب ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺠﺎي ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻮدن اﺻﻮﻻً ﻣﺴﺨﺮه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ 8‬ـ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ و ﺗﺎﻛﺘﻴﻜﻲ ‪ :‬ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻳﻌﻨﻲ ﻃﺮح آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻄﻠﻮباز‬

‫آن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺗﺎﻛﺘﻴﻜﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از آزﻣﻮﻧﻬﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه درﻃﺮح‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻃﺮحﻫﺎي آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ دو دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ‪ (1 :‬ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎت آزﻣﺎﻳﺶ و ‪ (2‬ﺳﺎﺧﺘﺎري‬

‫ﺑﺮايﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ‪ .‬در ﻃﺮح آزﻣﺎﻳﺶ روﺷﻲ ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺎﺳﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‬

‫ﻛﻪدرﺑﺎرة ﭘﺪﻳﺪه ﻳﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬آن ﻗﺪر آﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﻬﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮي راﺟﻊ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر آن ﻛﺴﺐ‬

‫ﻛﺮد ‪.‬در آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪدي وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ داراي ﻃﺮح ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از اﻳﻦ‬

‫ﻋﻮاﻣﻞﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ اوﻟﻴﻪ )ﻳﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﺮوع( ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ و زﻣﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺪل ﺑﺎﻳﺪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‬

‫راﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻫﺎ اﺛﺮات ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤﻲ روي ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ آﻧﻬﺎ‬

‫‪،‬ﻣﻴﺰان ﺗﺄﺛﻴﺮﺷﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻗﺒﻞ از ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﺪل‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺧﻮد را در‬

‫ﻣﻮردﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاﺳﺎس روﺷﻬﺎي ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﻨﻲ ‪ ،‬ﺑﮕﻴﺮد ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺨﺸﻲ از‬

‫ﻃﺮاﺣﻲآزﻣﺎﻳﺶ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ ‪ .‬دو ﻧﻮع از اﻫﺪاف آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻧﺪ ‪ (1 :‬ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از‬

‫ﻣﻘﺎدﻳﺮﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﻛﻪ ﺟﻮاب آزﻣﺎﻳﺶ را ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻛﻨﺪ و ﻳﺎ ‪ (2‬ﻳﺎﻓﺘﻦ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﺟﻮاب آزﻣﺎﻳﺶ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﻛﻨﺘﺮل‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ‪.‬ﺑﺮاي ﻫﺮ دوي اﻳﻦ اﻫﺪاف ﻃﺮحﻫﺎي آزﻣﺎﻳﺸﻲ زﻳﺎدي ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه و در دﺳﺘﺮساﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻮﻣﺎً در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺗﺎﻛﺘﻴﻜﻲ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎزدﻫﻲ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﺟﺮاي ﻣﺪل ﻛﻪ در‬

‫ﻃﺮحآزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮوﻛﺎر دارد ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺗﺎﻛﺘﻴﻜﻲ ‪ ،‬ﺣﻞ دو ﮔﺮوه از ﻣﺴﺎﺋﻞ را در ﻧﻈﺮ دارد‪(1 :‬‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﺮوع ‪ ،‬ﭼﻮن در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ و ‪ (2‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ )وارﻳﺎﻧﺲ( ﺟﻮاب ﺗﺎﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ ‪،‬در‬

‫ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻻزم ﻣﻴﻨﻴﻤﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٩‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫اوﻟﻴﻦ ﻣﺸﻜﻞ از ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺗﺼﻨﻌﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪل ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻼف ﺟﻬﺎن واﻗﻌﻲ ‪ ،‬ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫ﻓﻘﻂدر ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﻌﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﻨﻨﺪه ‪ ،‬ﻣﺪل را ﺑﻪ ﻛﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻪ ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﺶ را ﺑﺪﺳﺖ آورده و‬

‫ﺳﭙﺲﺗﺎ اﺟﺮاي ﺑﻌﺪي آﻧﺮا از ﻛﺎر ﺑﺎز ﻣﻲدارد ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺎر ﻛﻪ اﺟﺮاي ﻣﺪل آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ‬

‫ﻃﻮلﺑﻜﺸﺪ ﺗﺎ ﻣﺪل ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻌﺎدل ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﻬﺎن واﻗﻌﻲ اﺳﺖ ﺑﺮﺳﺪ ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ ،‬دورة‬

‫اﺑﺘﺪاﻳﻲﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪل ﺑﻪ ﻋﻠﺖ دارا ﺑﻮدن ﺷﺮاﻳﻂ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺷﺮوع ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ ﻏﻴﺮ واﻗﻌﻲ اﺳﺖ ‪ .‬راه ﺣﻞ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ‬

‫ﻋﺒﺎرتاﺳﺖ از ‪ (1 :‬ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﻛﺮدن از ﺑﻌﻀﻲ از دادهﻫﺎي دورة اﺑﺘﺪاﻳﻲ و ‪ (2‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺑﺮاي ﺷﺮوع ﻛﻪ زﻣﺎن‬

‫ﻻزمﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل را ﻛﺎﻫﺶ دﻫﻨﺪ ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺗﺮ ﺷﻮد اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي‬

‫ﺗﺎﻛﺘﻴﻜﻲﺧﻮب ﻗﺒﻞ از اﺟﺮاي آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ 9‬ـ آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺮدن و ﺗﻔﺴﻴﺮ )ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ(‪:‬‬

‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻌﺪ از آن ﻫﻤﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺪل ﺑﺪﺳﺖ آوردن اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﻣﺪل اﺟﺮاﺋﻲ ﻣﻲﺷﻮد ‪ .‬دراﻳﻦ‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت و ﻧﻘﺎﻳﺺ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاﻓﻲ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا ﻣﺸﺨﺺﺷﺪهاﻧﺪ‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ اﺟﺮا ﺷﺪه ﻣﻮرد ﺑﺎزرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﺪﻟﺴﺎزي ازﻃﺮﻳﻖ ﺷﺒﻴﻪ‬

‫ﺳﺎزي اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از آن ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺟﻮاﺑﻬﺎي ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪاﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ را روي ﻣﺤﺪودة ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻨﻈﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ واﺛﺮ آن را‬

‫روي ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺪل ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﻫﺮ ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎسدادهﻫﺎﻳﻲ ﻗﺮار‬

‫دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺤﺚاﻧﺪ‪ .‬در اﻛﺜﺮ ﻣﻮارد ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﺣﺪس اﻓﺮاد ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﻳﺎﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺴﻴﺎر‬

‫ﺷﺘﺎﺑﺰده از ﺣﺪاﻗﻞ دادهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻌﻴﻴﻦ درﺟﺔ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر‬

‫رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻣﺨﺘﺼﺮ در ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻌﻀﻲ از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺟﻮاب ﺑﻪ ﻣﻴﺰانزﻳﺎدي ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ‪،‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻧﮕﻴﺰه و ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻻزم ﺑﺮاي ﺻﺮف ﻛﺮدن زﻣﺎن و ﭘﻮل ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻬﺖ ﻛﺴﺐﺑﺮآوردﻫﺎي دﻗﻴﻖ ﺗﺮ‬

‫را ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت زﻳﺎد در ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪،‬‬

‫ﺗﻼش ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻻزم ﻧﺒﻮده و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﻴﺰان ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﻛﻪ آزﻣﺎﻳﺶﻛﻨﻨﺪه از آن ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‬

‫‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر اﻳﺪهال ‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٠‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫‪ 10‬ـ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي و ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎزي ‪ :‬ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي و ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎزي آﺧﺮﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻫﺮ ﭘﺮوژه‬

‫ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﻮان ﭘﺮوژة ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي را ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﻠﻘﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‬

‫ﺷﺪه ‪،‬ﺗﻔﻬﻴﻢ ﺷﻮد و ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺷﻜﺴﺖ ﻋﻠﻤﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ‪ ،‬در ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﭘﺬﻳﺮش‬

‫واﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎرﻫﺎﻳﺸﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻧﻮن در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮرﺳﻲ ﮔﺮﺷﻔﺴﻜﻲ را ﭼﻨﻴﻦ ذﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺮﺷﻔﺴﻜﻲ در ﺑﺮرﺳﻴﻬﺎﻳﺸﺎن درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ از زﻣﺎن ﻛﻞ اﻳﺠﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﻚ ﻣﺪل‪ %25 ،‬ﺑﺮاي‬

‫ﺗﺪوﻳﻦﻣﺴﺌﻠﻪ ‪ %25 ،‬ﺑﺮاي ﺟﻤﻊآوري و ﺗﺤﻠﻴﻞ دادهﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ‪ %40 ،‬ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﻚ ﻣﺪل ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي‬

‫و‪ %10‬ﺑﺮاي ﭘﻴﺎده ﺳﺎي ﺻﺮف ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ «.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻌﺠﺐ آور ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﻠﻞ ﺷﻜﺴﺖﭘﺮوژهﻫﺎي‬

‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ از آن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬از ﻧﺘﺎﻳﺞ درك ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺪل را ﭘﻴﺎدهﻧﻜﺮده‬

‫اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎزي راﺑﻄﺔ ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﺎ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي دارد ‪ .‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎزي دﻗﻴﻖ و ﻛﺎﻣﻠﻲ از ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻳﺠﺎد وﺗﻮﺳﻌﻪ و‬

‫ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻞ ﻣﺪل ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ و ﺷﺎﻧﺲ ﭘﻴﺎده ﺳﺎزي ﻣﻮﻓﻖ آن را ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﺪ ‪ .‬ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي ﺧﻮب ‪،‬‬

‫اﺻﻼح ﻣﺪل را آﺳﺎﻧﺘﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ‪ ،‬ﺣﺘﻲ در ﺻﻮرت ﻧﺒﻮدن اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي اﺻﻠﻲ آن ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲاﺳﺘﻔﺎده از آن را ‪،‬‬

‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎﻟﻬﺎﻳﻲ از ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر درك ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي را ذﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮﺟﻮدي اﻧﺒﺎر ﺑﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎ و زﻣﺎن ﺗﺄﺧﻴﺮ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ‬

‫ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻫﻔﺘﮕﻲ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﻨﻨﺪة ﺗﺠﻬﻴﺰات اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ‪ ،‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﮔﺴﺴﺘﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎلآن‬

‫ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺟﺪول زﻳﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫اﺣﺘﻤﺎلﺗﻘﺎﺿﺎ‬ ‫ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ‬

‫)‪P(X‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪2/0‬‬ ‫‪14‬‬
‫‪4/0‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪2/0‬‬ ‫‪16‬‬

‫‪٢١‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫‪1/0‬‬ ‫‪17‬‬
‫‪1/0‬‬ ‫‪18‬‬

‫در اﻳﻦ ﺟﺪول ‪ P(X)،‬اﺣﺘﻤﺎل آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎﻻ در ﻫﻔﺘﻪاي ﻣﺸﺨﺺ ‪ X‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﻨﻨﺪه‬

‫‪،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺧﻮد را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻔﺎرش از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ ﺑﻴﻦ زﻣﺎن ﺻﺪور ﺳﻔﺎرش‬

‫ﺗﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰات را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬زﻣﺎن ﺗﺄﺧﻴﺮي وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻛﻪ اﻳﻦ زﻣﺎن ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻚ‬

‫ﻣﺘﻐﻴﺮﺗﺼﺎدﻓﻲ ﮔﺴﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎل آن در زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺣﺘﻤﺎلزﻣﺎنﺗﺄﺧﻴﺮ‬ ‫زﻣﺎن ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻫﻔﺘﻪ‬

‫)‪P(Y‬‬ ‫‪Y‬‬
‫‪0/6‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0/3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪0/1‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪1/00‬‬

‫ﻫﺪف ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﻨﻨﺪه آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﺑﻬﻴﻨﺔ ﺳﻔﺎرش را ﺑﻪ اﺿﺎﻓﺔ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻔﺎرش داده ﺷﻮد )ﻧﻘﻄﻪ‬

‫ﺳﻔﺎرشﻣﺠﺪد( ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻬﻴﻨﻪ ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻤﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺣﺪاﻗﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻛﻞ اﻧﺒﺎر ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻮزﻳﻊﻛﻨﻨﺪه ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪ زﻳﺮ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ ‪ :‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺮ ﺑﺎر ﺳﻔﺎرش )‪ 150 (Co‬ﺗﻮﻣﺎن ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺒﺎر‬

‫داري)‪ (Cc‬ﺑﺮاي ﻫﺮ واﺣﺪ در ﻫﻔﺘﻪ ‪ 1‬ﺗﻮﻣﺎن و در ﺻﻮرت ﻛﻤﺒﻮد ﻛﺎﻻ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﺋﻲ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﺸﺪه ﺑﻪ‬

‫ازاي ﻫﺮواﺣﺪ ‪ 100‬ﺗﻮﻣﺎن اﺳﺖ )ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻤﺒﻮد)‪.(Cs‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻃﻮل ﻫﺮ ﭘﺎره ﺧﻂ ﻋﻤﻮدي در ﻫﺮ ﭘﻠﻪ دﻗﻴﻘﺎً ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﻛﻤﻴﺘﻲ از ﺗﻘﺎﺿﺎ ‪، P(X) ،‬‬

‫اﺳﺖ ‪.‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ‪ ،‬در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﻧﻤﻮدار ‪ ،‬ﭘﺎره ﺧﻂ ﻋﻤﻮدي ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﺎﻻي ﻣﻘﺪار ‪ 18‬ﻗﺮار دارد ‪ ،‬داراي‬

‫اﺣﺘﻤﺎﻟﻲﺑﻴﻦ ‪ 0/9‬ﺗﺎ ‪ 1/0‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ داﻣﻨﻪ ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺗﻘﺎﺿﺎي ‪ 18‬ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي ‪ p(18) = 0/1 ،‬ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ اﺳﺖ‬

‫‪ .‬ﻫﻤﻴﻦﻗﻀﻴﻪ ﺑﺮاي ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٢‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﺗﺠﻤﻌﻲ ‪ ، X‬ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪﻳﻦ داﻣﻨﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ داﻣﻨﻪ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﻣﺸﺨﺼﻲ از ﺗﻘﺎﺿﺎ‬

‫اﺳﺖ ‪.‬ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺮاي زﻣﺎن ﺗﺄﺧﻴﺮ و اﺣﺘﻤﺎل آن ﻧﻴﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ اﻋﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪r1‬و ‪ r2‬را‬

‫ﺑﺘﻮان ﺑﻴﻦ ‪0‬ﺗﺎ ‪ 1‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮد ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﻋﺪد ﻫﺎي ﺗﺼﺎدﻓﻲ در ﻛﺠﺎ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻣﻲﺗﻮان‬

‫ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻨﺎﻇﺮﺗﻘﺎﺿﺎ و زﻣﺎن ﺗﺄﺧﻴﺮ را روي ﻣﺤﻮر اﻓﻘﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻣﻘﺪار ‪ r1=0/76‬در داﻣﻨﻪ‬

‫‪0/6> F(x)>0/8‬ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﭘﺲ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ آن ‪ 16‬واﺣﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ از روي ﻣﺤﻮر اﻓﻘﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎبﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ‪ r1‬و‪ r2‬ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ x‬و‪ y‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮزﻳﻊ اﺣﺘﻤﺎل‬

‫ﺗﻘﺎﺿﺎ و زﻣﺎن ﺗﺎﺧﻴﺮﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮد ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻋﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ از ﺟﺪول اﻋﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺗﻘﺎﺿﺎ‪x‬‬ ‫اﺣﺘﻤﺎل ﺗﻘﺎﺿﺎ)‪P(x‬‬ ‫داﻣﻨﻪ ﺗﻮزﻳﻊ ﺗﺠﻤﻌﻲ)‪F(x‬‬ ‫ﻧﻪ اﻋﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ ‪r1‬‬

‫‪14‬‬ ‫‪2/0‬‬ ‫‪19/0 - 0/00‬‬ ‫‪19 - 00‬‬

‫‪15‬‬ ‫‪4/0‬‬ ‫‪59/0 - 20/0‬‬ ‫‪59 – 20‬‬

‫‪16‬‬ ‫‪2/0‬‬ ‫‪79/0 - 60/0‬‬ ‫‪79 - 60‬‬

‫‪17‬‬ ‫‪1/0‬‬ ‫‪89/0 - 80/0‬‬ ‫‪89 – 80‬‬

‫‪18‬‬ ‫‪0/11/0‬‬ ‫‪99/0 - 90/0‬‬ ‫‪99 - 90‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ داﻣﻨﻪ ‪ r1‬ﺷﺎﻣﻞ‪ 20‬ﻣﻘﺪار ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ از ‪ 00‬ﺗﺎ ‪ 019‬اﻳﻦ داﻣﻨﻪ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ‬

‫ﺑﺎاﺣﺘﻤﺎل ﺗﻘﺎﺿﺎي ‪ x = 14‬اﺳﺖ ‪.‬‬

‫زﻣﺎن‬ ‫اﺣﺘﻤﺎل زﻣﺎن‬ ‫داﻣﻨﻪ ﺗﻮزﻳﻊ‬

‫داﻣﻨﻪ اﻋﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ‬
‫ﺗﺄﺧﻴﺮ)ﻫﻔﺘﻪ(‬ ‫ﺗﺄﺧﻴﺮ‬ ‫ﺗﺠﻤﻌﻲ‬
‫‪r2‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪(y)p‬‬ ‫)‪p(y‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪60/‬‬ ‫‪59/ - 00/‬‬ ‫‪59 – 00‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪30/‬‬ ‫‪89/ - 60/‬‬ ‫‪89 - 60‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪10/‬‬ ‫‪99/ - 90/‬‬ ‫‪99 – 90‬‬

‫‪00/1‬‬

‫‪٢٣‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ r1‬و ‪ r2‬ﻣﺎ ‪ 100‬ﻋﺪد ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪن ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺎوي‬

‫)‪ (0/01‬اﺳﺖ ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد اﻋﺪاد و داﻣﻨﺔ ‪r1‬و ‪ ، r2‬اﻳﻦ داﻣﻨﻪ ﻫﺎ ﻫﻤﺎن اﺣﺘﻤﺎل‬

‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ راﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬ﻣﺜﻼ زﻣﺎن ﺗﺄﺧﻴﺮ ‪ 2‬ﻫﻔﺘﻪ اﺣﺘﻤﺎﻟﺶ ‪ 0/60‬اﺳﺖ و ﺗﻌﺪاد اﻋﺪاد ﺑﻴﻦ ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 59‬ﻣﻲ ﺷﻮد‬

‫‪ 60‬ﻋﺪدﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻞ اﻋﺪاد ) ‪ (100‬ﻫﻤﺎن ‪ 0/60‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻮن ﻫﺪف ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻧﺒﺎر ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﻔﺎرش و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ زﻣﺎن ﺳﻔﺎرش ) ﻧﻘﻄﻪ ﺳﻔﺎرش‬

‫ﻣﺠﺪد(اﺳﺖ ‪ ،‬آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي را ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺗﻌﺪاد ﺳﻔﺎرش وﻧﻘﻄﻪ ﺳﻔﺎرش ﺧﺎﺻﻲ ﺷﺮوع ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ‪ .‬ﺷﺒﻴﻪ‬

‫ﺳﺎزي راﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﺳﻔﺎرش ‪ 40‬ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل )‪ (Q = 40‬در ﻫﺮ ﺑﺎر ﺳﻔﺎرش وﻧﻘﻄﻪ ﺳﻔﺎرش ﻣﺠﺪد ‪ 30‬ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل )‪(R = 30‬‬

‫ﺷﺮوع ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﻮﺟﻮدي اﻧﺒﺎر ﻛﻤﺘﺮ ﻳﺎ ﻣﺴﺎوي ‪ 30‬ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻣﺎ ‪ 40‬ﻋﺪد ﺳﻔﺎرش ﻣﻲ دﻫﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺳﻔﺎرش در زﻣﺎن ﻛﻤﺒﻮد ﻣﺠﺎز ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ در ﻫﻔﺘﻪ ‪ n‬ام ﺳﻔﺎرﺷﻲ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬در ﻫﻔﺘﻪ‬

‫‪) n + y‬ﻛﻪ ‪y‬زﻣﺎن ﺗﺄﺧﻴﺮ اﺳﺖ ( ﺳﻔﺎرش درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬دراﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﺮوع ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﺎ ﻓﺮض‪20‬‬

‫ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي در اﻧﺒﺎر ﺷﺮوع ﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ واﻗﻌﻲ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﺎ ‪ Q = 40‬و ‪R = 30‬‬

‫‪٢۴‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻛﻪ در ﺟﺪول ﻓﻮق اﻧﺠﺎم ﺷﺪه را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲ دﻫﻴﻢ ﺗﺎ ﻣﺮاﺣﻞ آن روﺷﻦ ﺷﻮد‪1‬‬

‫‪ -‬ﻳﻚ ﻋﺪد ﺗﺼﺎدﻓﻲ ‪ r1 ،‬از ﺟﺪول اﻋﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ‪ 00‬اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ داﻣﻨﻪ ايﻛﻪ‬

‫ﻗﺒﻼ ﺑﺮاي ﺗﻌﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻳﻢ ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ‪ 00‬ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎي ‪ 14‬ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ - 2‬ﺑﺎ ﻛﻢ ﻛﺮدن ‪ 14‬واﺣﺪ ﺗﻘﺎﺿﺎ از ﺳﻄﺢ ﻣﻮﺟﻮدي ‪ 20‬واﺣﺪي ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدي ﭘﺎﻳﺎن ﻫﻔﺘﻪ ‪ 6‬واﺣﺪ ﻣﻲ ﺷﻮد‬

‫اﻳﻦﻣﻘﺪار زﻳﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺳﻔﺎرش ﻣﺠﺪد ‪ 30‬واﺣﺪي اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻔﺎرش ﺟﺪﻳﺪي داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ - 3‬دوﻣﻴﻦ ﻋﺪد ﺗﺼﺎدﻓﻲ ‪ r2‬از ﺟﺪول اﻋﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﻘﺪار آن ‪ 46‬ﺑﻮده ﻛﻪ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ‬

‫زﻣﺎنﺗﺄﺧﻴﺮ ‪ 2‬ﻫﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻔﺎرش ‪ 40‬ﻋﺪدي از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه در ﻫﻔﺘﻪ ‪ ) 3‬ﻳﻌﻨﻲ ‪n + ) 1 + 2 = 3‬‬

‫‪= y‬ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ - 4‬ﭼﻮن ﻳﻚ ﺳﻔﺎرش داده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻔﺎرش (‪ 150 o( c‬ﺗﻮﻣﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﻮﺟﻮدي ﭘﺎﻳﺎن ﻫﻔﺘﻪ‬

‫‪6‬واﺣﺪ اﺳﺖ ﻟﺬا ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺒﺎرداري (‪ c( C‬ﻧﺪارﻳﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻞ اﻧﺒﺎرداري ﺑﺮاي ﻫﻔﺘﻪ اول ‪ 156‬ﺗﻮﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ ‪.‬‬

‫ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ‪ 9‬ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺗﻜﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ درﭘﺎﻳﺎن ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻞ اﻧﺒﺎرداري ‪ 1858‬ﺗﻮﻣﺎن اﺳﺖ‬

‫ﻛﻪﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺒﺎرداري ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ‪ 185/8‬ﺗﻮﻣﺎن ) ‪ ( 1858 10‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﻧﺤﻮة ﻋﻤﻞ ﻳﻚ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﭘﻴﭽﻴﺪه اﻧﺒﺎر را ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺨﻮﺑﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﺪ‪،‬‬

‫وﻟﻲ ﻧﺎﻗﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ‪ 10‬دوره اي ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻢ اﺳﺖ و ﻧﻤﻲ ﺗﻮان از آن ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﻳﺪار واﻗﻌﻲرا ﻧﺘﻴﺠﻪ‬

‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ‪ 1000‬دوره اي ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﻔﺘﮕﻲ اﻧﺒﺎر‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻳﻚ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ )ﺳﻔﺎرش ‪ 40‬و ﻧﻘﻄﻪ ﺳﻔﺎرش ‪ 30‬واﺣﺪي( ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﺮف ﻗﺴﻤﺘﻲ از‬

‫ﻳﻚ آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺎﻣﻞ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻜﻤﻴﻞ آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﭼﻨﺪ آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﺎ‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪Q‬و‪ R‬ﺿﺮورت دارد‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ‪ R‬و ‪ Q‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻞ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺷﻮد‪ ,‬ﻣﺒﻴﻦ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬

‫ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﺒﺎرداري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺮاي آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺳﺘﻲ ﺑﺮاي ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﺎيﻣﺨﺘﻠﻒ ‪Q‬و‪ R‬ﺑﺮاي‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ اﻧﺒﺎرداري ﻋﻤﻼ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻜﺮار آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎ ﺑﺮاي ‪1000‬ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺠﺎي ‪ 10‬ﻫﻔﺘﻪ ‪ ،‬روزﻫﺎ‬

‫وﻗﺖ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي واﻗﻌﻲ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻃﻮل ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺸﻴﺪ ﻛﻪ‬

‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻛﻞ اﻳﻦ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺎده ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي را‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺟﻮاﺑﻬﺎي ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ را ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻛﻪ ‪Q‬و‪ R‬ﺑﻪ‬

‫‪٢۵‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ واﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ و ﻫﺮ دو ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻤﺰﻣﺎن در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻬﻴﻨﻪ دﺧﺎﻟﺖ داده ﺷﻮﻧﺪ و اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻛﻪ‬

‫ﻫﻢ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻣﺤﺼﻮل و ﻫﻢ زﻣﺎن ﺗﺄﺧﻴﺮ درﻳﺎﻓﺖ ﺳﻔﺎرش ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻛﻲ از آن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻧﻮع روش ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﻲ ﺑﺠﺰ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎﻟﻲ ﻛﻪ اراﺋﻪ‬

‫ﺷﺪ و داراي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎ ﺗﻮزﻳﻌﻬﺎي اﺣﺘﻤﺎل ﮔﺴﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﺎ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ را ذﻛﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي زﻣﺎن ﺧﺮاﺑﻴﻬﺎي ﻣﺎﺷﻴﻦ‬

‫ﺷﺮﻛﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺠﺮﺑﻪ ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﻌﺪاد ﺧﺮاﺑﻴﻬﺎي ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎﻳﺶ ﺑﻴﺶ از ﺣﺪاﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﺮﻛﺖ‬

‫ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺘﺎر ﻓﻌﻠﻲ ﻛﺎر )و ﺧﺮاﺑﻲ( ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎ را در ﻳﻚ دور زﻣﺎﻧﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي درك ﺑﻬﺘﺮ رﻓﺘﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ‬

‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﻨﻞ ﺳﺘﺎدي ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ زﻣﺎن ﺑﻴﻦ ﺧﺮاﺑﻴﻬﺎي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻪ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻘﺮﻳﺐ داراي‬

‫ﺗﻮزﻳﻊﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ f(x)=x8 0>x>4‬اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﺎﺑﻊ اﺣﺘﻤﺎل ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در‬

‫آنﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ‪ x‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة زﻣﺎن )ﺑﻪ ﻫﻔﺘﻪ( ﺑﻴﻦ ﺧﺮاﺑﻴﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﺣﺖ زﻳﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻌﺮف اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع‬

‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺼﺎﻓﻲ ‪ x‬اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺣﺖ زﻳﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ از ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ﻫﺮ ﻣﻘﺪاري از ﻣﺘﻐﻴﺮﺗﺼﺎدﻓﻲ ‪ x‬ﻣﻲ ﺗﻮان اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺠﻤﻌﻲ ﻣﻘﺪار ‪ x‬راﺗﻌﻴﻴﻦ‬

‫ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ داﻣﻨﺔ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ‪ (0>x>4) x‬ﺑﺎ اﺣﺘﻤﺎﻻت ﺗﺠﻤﻌﻲ ‪0> F(x)>1‬‬

‫ﻣﺘﻨﺎﻇﺮاﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻘﺪار )‪ F (x‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ )‪ 1‬و ‪ (0‬ﻣﻘﺪاري ﺑﺮاي ‪ x‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫در ﻣﺜﺎل ﻗﺒﻞ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﮔﺴﺴﺘﻪ را ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ x‬را ﺑﺎ داﻣﻨﻪ اي از ﺗﻮزﻳﻊ ﺗﺠﻤﻌﻲ ‪ x‬ﻣﺮﺑﻮط‬

‫ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬وﻟﻲ در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬راﺑﻄﺔ ﺑﻴﻦ ‪ x‬و ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﺗﺠﻤﻌﻲ ‪ ، F(x) ،‬ﺑﺮﻗﺮار‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺮ ﻣﻘﺪار ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﺗﺠﻤﻌﻲ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﺧﺎﺻﻲ از ‪ x‬اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬ﻫﺮ ﻋﺪد ﺗﺼﺎدﻓﻲ ‪)r‬ﺑﻴﻦ‪ 0‬و‬

‫‪ (1‬را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ‪ x‬آن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮزﻳﻊ ﺗﺠﻤﻌﻲ آن ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮد ‪.‬‬

‫ﭼﻮن)‪ F(x‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ )‪ 1‬و ‪ (0‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻋﺪد ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻧﻴﺰ در ﻫﻤﻴﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ )‪ 1‬و ‪ (0‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد‪،‬‬

‫دارﻳﻢ‪r=F(x)= r= x 162 :‬ﭼﻮن ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺎ اﻋﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ ‪ r‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ‪ x‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﻢ‪،‬‬

‫‪٢۶‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ﺑﺮاي ‪ x‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ r‬ﺣﻞ ﻛﻨﻴﻢ ﻟﺬا ‪ r=x4‬ﺑﻌﺪ از ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻋﺪد ﺗﺼﺎدﻓﻲ ‪، r‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ‬

‫آن در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ r=x4‬ﻣﻘﺪار ‪ x‬ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ آن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ‪ ،‬اﮔﺮ ‪ r=0/25‬آﻧﮕﺎه ‪ x=2‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﺪ‬

‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ‪ r=x4‬ﻫﻤﺎن ﻛﺎري را ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﺜﺎل ﻣﺘﻐﻴﺮ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﻗﺒﻞ داﻣﻨﻪ ﺑﺮاي ‪ r‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲ داد‪ .‬ﺳﭙﺲ از‬

‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ‪ x‬درﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺜﺎﻟﻬﺎي ﻗﺒﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎل ﺷﺮﻛﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪي‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﺎد آورﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ‪ x‬زﻣﺎن ﺑﻴﻦ ﺧﺮاﺑﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻔﺘﻪ اﺳﺖ و‬

‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ اﺳﺖ ﺧﺮاﺑﻴﻬﺎ را ﺑﺮاي ﻳﻚ ﺳﺎل ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻋﺪاد ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫ﺑﺎﻳﺪاﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻦ ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﻮد ﺑﺎﻳﺪ اﻋﺪاد را ﺑﺮ ﻋﺪدي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ‬

‫اﻋﺪادﺑﻴﻦ ‪ 0‬ﺗﺎ ‪ 1‬ﺑﺪﺳﺖ آﻳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ از اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﺗﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺮاي ‪ x‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﺮﻣﻮل ﺗﻮﻟﻴﺪ‬

‫ﺷﻮد ‪ r=x4‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي در ﺟﺪول ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻌﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٧‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫‪r‬‬ ‫زﻣﺎن ﺑﻴﻦ ﺧﺮاﺑﻴﻬﺎ‪x‬ﻫﻔﺘﻪ‬ ‫زﻣﺎن ﺗﺠﻤﻌﻲ‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﺗﺠﻤﻌﻲ‬

‫‪x4 = r‬‬ ‫ﻫﻔﺘﻪ‬ ‫ﺧﺮاﺑﻴﻬﺎ‬

‫‪0/45 2/68‬‬ ‫‪2/68‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪0/90‬‬ ‫‪3/80‬‬ ‫‪6/48‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪0/84‬‬ ‫‪3/67‬‬ ‫‪10/15‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪0/17‬‬ ‫‪1/65‬‬ ‫‪11/80‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪0/74‬‬ ‫‪3/44‬‬ ‫‪15/24‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪0/94‬‬ ‫‪3/88‬‬ ‫‪19/12‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪0/07‬‬ ‫‪1/06‬‬ ‫‪20/18‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪0/15‬‬ ‫‪1/55‬‬ ‫‪21/73‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪0/04‬‬ ‫‪/80‬‬ ‫‪22/53‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪0/31‬‬ ‫‪2/23‬‬ ‫‪24/76‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪0/07‬‬ ‫‪1/06‬‬ ‫‪25/82‬‬ ‫‪11‬‬

‫‪0/99‬‬ ‫‪3/98‬‬ ‫‪29/80‬‬ ‫‪12‬‬

‫‪0/97‬‬ ‫‪3/94‬‬ ‫‪33/74‬‬ ‫‪13‬‬

‫‪0/73‬‬ ‫‪3/42‬‬ ‫‪37/16‬‬ ‫‪14‬‬

‫‪0/133‬‬ ‫‪1/44‬‬ ‫‪38/60‬‬ ‫‪15‬‬

‫‪0/03‬‬ ‫‪/70‬‬ ‫‪39/30‬‬ ‫‪16‬‬

‫‪0/62‬‬ ‫‪3/15‬‬ ‫‪42/45‬‬ ‫‪17‬‬

‫‪0/47‬‬ ‫‪2/74‬‬ ‫‪45/19‬‬ ‫‪18‬‬

‫‪0/99‬‬ ‫‪3/98‬‬ ‫‪49/17‬‬ ‫‪19‬‬

‫‪0/75‬‬ ‫‪3/46‬‬ ‫‪52/63‬‬ ‫‪20‬‬

‫‪٢٨‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﺮاي ‪ 52‬ﻫﻔﺘﻪ )ﻳﻚ ﺳﺎل( ﺑﻌﺪ از ‪ 20‬ﺧﺮاﺑﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻤﻴﻦ روش‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ‬

‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺮاﺑﻴﻬﺎﻳﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ را ﺑﺮاي ﻳﻚ دورة ﻃﻮﻻﻧﻲ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫اﻛﻨﻮن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ آن در ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎ و ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻧﻬﺎ و‬

‫ازﻃﺮﻓﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در دﻧﻴﺎي واﻗﻌﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﻴﺰان ﻛﺎرﺑﺮد‬

‫ﻓﺮاوانﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي را ﺣﺪس زد اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎي ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ‬

‫از آﻧﻬﺎﻣﻄﻠﺐ ﻓﻮق را ﺗ‪Ĥ‬ﺋﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺷﺎﻧﻮن در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪاي را ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬

‫ﺷﺎﻧﻮن وﺑﻴﻠﺰ از اﻋﻀﺎي داﺋﻤﻲ ﻏﻴﺮ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ اﻧﺠﻤﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه را ذﻛﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﺣﺎﺻﻞ اﻳﻦﻧﺘﺎﻳﺞ در ﺟﺪول ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻌﺪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﻓﻨﻮن ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮاي اﻓﺮاد دﺳﺖ اﻧﺪرﻛﺎر‬

‫‪182/0‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺔ اﺣﺘﻤﺎل و اﺳﺘﻨﺒﺎط آﻣﺎري‬

‫‪150/0‬‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﺎراﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ‬

‫‪143/0‬‬ ‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫‪12/0‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺧﻄﻲ‬

‫‪097/0‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻮﺟﻮدي ﻫﺎ‬

‫‪085/0‬‬ ‫ﺧﻂ اﻧﺘﻈﺎر )ﺻﻒ ﺑﻨﺪي(‬

‫‪072/0‬‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺒﻜﻪ اي )ﺗﺮﺗﻴﺐ دﻫﻲ(‬

‫‪042/0‬‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺟﺎﻳﮕﺬاري‬

‫‪040/0‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﺎزي ﻫﺎ‬

‫‪031/0‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﭘﺮﻳﺎ‬

‫‪٢٩‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫‪020/0‬‬ ‫ﻓﻨﻮن ﺟﺴﺘﺠﻮ‬

‫‪018/0‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻏﻴﺮ ﺧﻄﻲ‬

‫ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ ﺑﺮاي ﻣﺤﻘﻘﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻼ ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ اﺣﺘﻤﺎل و روش ﻛﺎراﻳﻲ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻟﺤﺎظ ارزش‬

‫ﻳﺎﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ در ﻣﺮﺗﺒﺔ ﺑﺎﻻﺗﺮي از ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ‪.‬‬

‫از دﻳﮕﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﻨﻮن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﻘﻴﻖ درﻋﻤﻠﻴﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻓﻮرﭼﻮن‬ ‫‪ 500‬ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺠﻠﻪ‬ ‫‪،‬ﮔﺰارش ﺗﻮرﻳﻦ اﺳﺖ ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﻣﻮرد‬

‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦﺷﺮﻛﺘﻬﺎي ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد ‪ ،‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﺔ اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت درﺟﺪول زﻳﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﻨﻮن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻤﻠﻴﺎت‬

‫» ﮔﺰارش ﺗﻮرﻳﻦ «‬

‫درﺻﺪ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻃﺮﺣﻬﺎ‬ ‫ﻧﺎم ﻓﻦ‬

‫‪29‬‬ ‫‪63‬‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ آﻣﺎري *‬

‫‪25‬‬ ‫‪54‬‬ ‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‬

‫‪19‬‬ ‫‪41‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺧﻄﻲ‬

‫‪6‬‬ ‫‪13‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻮﺟﻮدي ﻫﺎ‬

‫‪6‬‬ ‫‪13‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎ‬

‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﭘﻮﻳﺎ‬

‫‪3‬‬ ‫‪7‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﻏﻴﺮ ﺧﻄﻲ‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺻﻒ‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰ اﺑﺘﻜﺎري‬

‫‪6‬‬ ‫‪13‬‬ ‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬

‫* ﺷﺎﻣﻞ اﺣﺘﻤﺎﻻت ‪ ،‬رﮔﺮﻳﺴﻮن ‪ ،‬ﺗﻔﺮﻳﺐ ﻧﻤﺎﻳﻲ ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮي آﻣﺎري‪ ،‬آزﻣﻮن ﻓﺮض‬

‫‪٣٠‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﺻﺮف ‪ 74‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر در ﺳﺎل ﻣﺎﻟﻲ ‪ 1986‬ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻴﻬﺎي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺗﻮﺳﻂ ارﺗﺶ‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎﻛﺎرﺑﺮد ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي را ﺑﻴﺸﺘﺮ آﺷﻜﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻇﺮاﻓﺖ و ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ رﻳﺎﺿﻲ ‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪ‬

‫ﺳﺎزيﻳﻜﻲ از ﭘﺮ ﻣﺼﺮﻓﺘﺮﻳﻦ ﻓﻨﻮن ﻛﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪.‬‬

‫ﻣﺰاﻳﺎ و ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ) ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي(‬

‫در ﺳﺮاﺳﺮ ﺑﺤﺚ از ﻣﺰاﻳﺎ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﻳﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺰاﻳﺎي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي را ﻓﻬﺮﺳﺖوار‬

‫ﻋﻨﻮان ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ‪:‬‬

‫داﺷﺘﻦ ﻗﺪرت ﻓﺸﺮدن زﻣﺎن‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻳﻚ‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ را در ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﻮد ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻨﺪه ﻗﺎدر اﺳﺖ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻃﺮح از‬

‫ﻳﻚﺳﻴﺴﺘﻢ را در ﻳﻚ ﻓﺮﺻﺖ ﻛﻮﺗﺎه ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﻮده و ﻧﺘﺎج ﻋﻤﻠﻜﺮد آﻧﻬﺎ را ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫داﺷﺘﻦ ﻗﺪرت ﮔﺴﺘﺮش زﻣﺎن‪ .‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺟﻤﻊ آوري آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲﻛﻨﻨﺪه‬

‫ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﻛﻪ در زﻣﺎن واﻗﻌﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرﺗﻲ دﻳﮕﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲﻛﻪ‬

‫ﺑﻌﻠﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﺳﺮﻋﺖ اﻳﺠﺎد آﻧﻬﺎ در ﺳﻴﺴﺘﻢ واﻗﻌﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻳﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ روش ﻗﺎﺑﻞﻛﻨﺘﺮل‬

‫و ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ ﻧﻤﻮدن زﻣﺎن در ﻣﺪل ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻨﺪ ﻧﻤﻮدن ﺳﺮﻋﺖﺣﺮﻛﺖ‬

‫ﻳﻚ ﻓﻴﻠﻢ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﺮﻛﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺣﺎل ﻋﺎدي ﻗﺎﺑﻞ دﻗﺖ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﻳﻚ ﺑﺮرﺳﻲ ﮔﺎه ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺮﻛﺖ زﻣﺎن را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻛﺮده و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺗﺎ اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪﻧﻤﻮد و‬

‫ﭘﺲ از ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮرﺳﻲ را از ﻫﻤﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﻳﺎ از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺖ ‪ .‬ﻻزﻣﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺎز‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎمﭘﺪﻳﺪه‬

‫ﻫﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻮد را ﺗﺎﺷﺮوع ﻣﺠﺪد ﺑﺮرﺳﻲ و آزﻣﺎﻳﺶ دﻗﻴﻘﺎً ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﻜﺎنﻓﻘﻂ در‬

‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي اﻳﻦ اﻣﻜﺎن را ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮔﺮ ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ آزﻣﺎﻳﺶ ﻳﺎ ﺑﺮرﺳﻲ را ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﻛﻠﻴﻪ ﺷﺮاﻳﻂ‬

‫اوﻟﻴﻪ ورﻓﺘﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻜﺮار ﻛﻨﺪ ‪ .‬در ﻫﺮ ﻳﻚ از دﻓﻌﺎت ﺗﻜﺮار‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﻌﻀﻲ از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ را‬

‫ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر درﻳﺎﻓﺖ اﺛﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ رﻓﺘﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪٣١‬‬
‫‪www.betsa.ir‬‬ ‫ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ – ﺑﺘﺴﺎ‬

‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺪﻳﺪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪﻃﺮح‬

‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻫﻨﻮز ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ و زﻣﺎن ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻳﺎ اﻳﺠﺎد ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ آﻧﻬﺎ ﺻﺮف ﻧﺸﺪهاﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮرﺳﻲ و آزﻣﺎﻳﺶ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻓﺮﺿﻲ ﻛﻪ اﺣﻴﺎﻧﺎً اﻳﺠﺎد و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ روش ﻫﺎي دﻳﮕﺮﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ‬

‫ﻳﺎ ﺧﻄﺮ ﻧﺎك ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ روش اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬و اﻣﺎ ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي را ﻣﻲ ﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻨﻮانﻛﺮد‪:‬‬

‫اﻳﺠﺎد و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﻚ ﻣﺪل ﺧﻮب ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي اﻏﻠﺐ ﮔﺮان و ﻣﺤﺘﺎج زﻣﺎن اﺳﺖ و ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺎديدارد ﻛﻪ‬

‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ دردﺳﺘﺮس ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻓﺎزﺳﺘﻮ در ﻛﺘﺎب ﺧﻮد ذﻛﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﻚ‬

‫ﻣﺪل ﺧﻮب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ‪ 3‬ﺗﺎ ‪ 10‬ﺳﺎل وﻗﺖ ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ واﻧﻤﻮد ﻛﻨﺪ ﻛﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن واﻗﻌﻲ را ﺑﻪ دﻗﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪواﻗﻌﺎً‬

‫اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻧﻤﻴﻜﻨﺪ ‪ .‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ذاﺗﻲ در ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﺣﻞ ﻧﺸﻮﻧﺪ ﻣﻲ‬

‫ﺗﻮاﻧﻨﺪﻧﺘﺎﻳﺞ ﻏﻠﻄﻲ را ﺑﻪ وﺟﻮد آورﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي دﻗﻴﻖ ﻧﺒﻮده و ﻧﻤﻲ ﺗﻮان درﺟﻪ اﻳﻦ ﺑﻲ دﻗﺘﻲ را اﻧﺪازه ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻣﺪل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪﺗﻐﻴﻴﺮ‬

‫ﻣﻘﺪار ﭘﺎرارﻣﺘﺮﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ از اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ را ﺣﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺪدي ﺑﻮده و ﺑﺎ ﻫﺮ ﺗﻌﺪاد ارﻗﺎم اﻋﺸﺎري ﻛﻪ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ ‪،‬ﻣﻌﻴﻦ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺮ ﺑﺰرگ ﻛﺮدن اﻋﺪاد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﻋﺘﺒﺎر دادن ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺑﻪ اﻋﺪاد ﭘﻴﺶ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬

‫درﻧﻬﺎﻳﺖ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي روش ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ ارزش و ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺖ ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺣﺘﻢ راه ﺣﻞﺗﻤﺎم‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻫﻨﻮز ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎدي ﺗﻮﺳﻌﻪ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪﻟﻬﺎي ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻠﻢﺑﺎﺷﺪ ﻫﻨﺮ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﻫﻨﺮﻫﺎ ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎدي ﻓﻦ ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻳﺎ ﺷﻜﺴﺖ را ﻣﻌﻴﻦ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻋﺎﻣﻞﺗﻌﻴﻴﻦ‬

‫ﻛﻨﻨﺪه ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻛﺎر ﺑﺮد آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣٢‬‬