23.10.

2023

DERMAKOZMETIK/KOZMESÖTIK KAVRAMINA GENEL BAKIŞ

1
 23.10.2023

Türkçe’ye Fransızca’dan geçen ‘kozmetik’ kavramının

kökeni, yunanca güzelleştirme, düzenleme anlamına
gelen ‘kozmoz’ kavramına dayanır ve günümüzde cilt,
vücut ve saç bakımında, daha iyi görünmek için
kullanılan tüm ürün ve uygulamalara verilen genel ad
olarak karsımıza çıkar.

Kozmetigin tarihte ilk olarak Asya’da başladığı

kuvvetle muhtemeldir.
Öyle ki vücut görseline fazlasıyla önem veren Hindu
kadınlar dövmeleri, saçları, tırnakları için ve vücutlarını
renklendirmek için pek çok yola basvurmuş ve
bilinçsiz olarak da olsa kozmetik ürün ile tanışmışlardır.

2
 23.10.2023

‘Dermakozmetik’ kavramı ise son yıllarda sıkça duyulmaya

baslamıs, kozmetik sektörünün gelismesi ile dermatolojik

rahatsızlıkların çözümüne yönelik ürün ve uygulamaların üretilmesi

ile ortaya çıkmıstır.

Dermakozmetik ürünler cilt saglıgı için kullanılan, hazırlanma sekilleri

ve üretim teknikleri ile klasik kozmetik ürünlerden ayrılan, ilaç gibi

hazırlanan ama ilaç olmayan ürünlerdir.

Yani var olan bir problemi geçici olarak kapatmak degil, daha
iyiye götürmek amacını güderler. Dermatolojik testlerden geçer,
daha özel etkin maddeler içerir, patentli bilesen ve
mikrobiyolojik, biyolojik etkin madde gibi içerikleri sınırsız
çesitliliktedir. Cilt ya da sistemik olarak vücutta karsılasılabilen
birçok rahatsızlıgın tedavisinde kullanılabilir. Petrol türevleri gibi
zararlı kimyasal madde içermezler.

3
 23.10.2023

Başta Kligman’ın (Kligman MA, 1993) olduğu bazı kozmetik bilimciler

sayıları hızla artan kozmetik hammaddeleri içeren kozmetik ürünlerin
etkilerini incelemiş ve lipozom, niozom gibi genelde deriden
geçemeyen iyonik ve çok büyük moleküllü hammaddeleri derinin alt
tabakalarına taşıyabilen mikro- ve nanotaşıyıcıların etkilerini göz
önünde bulundurarak, kozmetik literatürüne kozmesötik (ilaç özellikli
kozmetik; cosmeceuticals) terimini sokmuştur.

Kozmesötik preparatlar hem kozmetik hem de ilaç özelliği taşır

ve “biyoetkin hammadde içeren ve deride ilaçlara benzer
değişimler yapabilen preparatlar” olarak tanımlanabilir.

Bu terim daha popüler olarak kullanılan dermakozmetik

teriminin aynısıdır.

4
 23.10.2023

Dermakozmetik ürünler özellikle deri sağlığını sağlamayı hedefleyen

preparatlardır.

Çok kuru, duyarlı, irite olmuş (örneğin tıraş edilemeyen), atopik,

pürüzlü, sivilceli, çok yağlı, kırışık, yaşlı, gevşemiş ve sarkık ve
pigment farklılıkları olan deriyi sağlıklı
hale döndürme ve güzelleştirme çabaları sonucu ortaya çıkmış
preparat grubudur.

Günümüzde bu tür ürünler farklı ülkelerin kozmetik yasalarında

farklı olarak sınıflandırılmaktadır.

Örneğin güneş süzgeçleri ABD’de OTC ilaç, AB’de ise kozmetik

ürün olarak kabul edilmektedir.

Bilindiği gibi, Japonya’nın “ilaç benzeri yapımlar” sınıflandırması

dışında hiçbir ülkenin yasasında dermasötik veya
dermakozmetik tanımına yakın tanımlama yoktur.

10

5
 23.10.2023

Dermakozmetik ürünlerin çok satılmasının en sihirli nedenleri, BB

(Beauty Blemish)ve CC (Color or Complexion Corrector)

preparatlarının popüleritesinden de anlaşılabileceği gibi,

kullanılan bir tek ürünün birkaç etkinliği birarada göstererek,

tüketicinin birden fazla satın aldığı kozmetik ürün giderlerinin

azaltılması ve etiketinde belirtilmiş olmasa bile, bu ürünlerin

yaşlanmaya karşı oldukları inancıdır.

11

Dermakozmetik ürünleri genellikle dermatologlar

kendi adlarıyla piyasaya sunduklarından kozmesötik

yerine dermakozmetik tanımını yeğlemektedirler.

12

6
 23.10.2023

Herhangi bir kozmetik ürünün dermakozmetik olarak

adlandırılabilmesi için arzu edilen özellikleri, iritan veya alerjen
olmaması, bileşenlerinin etkileşerek bir diğerinin biyokimyasal etkisini
değiştirmemesi, içerdiği maddelerin korneum tabakasından
geçebilmesi, derinin istenilen kompartmana (alt deri tabakaları/yağlı
doku/kaslar) ulaşması, iletilen deri katmanında kalarak biyokimyasal
ve farmakolojik etkisini göstermesi ve bu etkilerin deneysel veya
klinik olarak kanıtlanmış olmasıdır.

13

Sonuç olarak, kozmesötik veya dermakozmetik ürünlerin,

kozmetik ve ilaç özelliğindeki etkin maddeleri birleştirerek,
cildin kırışıklık, leke, akne ve kızarıklık gibi sorunlarını gideren ve
cilt sağlığını ve güzelliğini sağlayan veya arttırılmasına yol açan
preparatlar olduğu dünya genelinde kabul edilmektedir.

14

7
 23.10.2023

Dermakozmetik ürünler genellikle kozmetik ürünlerden daha

pahalı olduğu halde satış rakamları daha yüksektir.

Bunun nedenlerinden biri, günümüzde, güçlü, etkin ve küresel

boyuta ulaşmış bir yaşlanma karşıtı endüstrinin bulunmasıdır.

15

DERİ ANATOMİSİ

16

8
 23.10.2023

• Deri dış çevre ile vücut arasında birincil geçişi sağlayan ve vücut
ağırlığının % 16’sını oluşturan vücudun en geniş yaşamsal organıdır.

• Ortalama bir erişkin derisi yaklaşık olarak 170-200 cm2 genişlikte ve 4-

5 kg ağırlıktadır.

• Derimizin bir çok işlevi arasında iç organları fi ziksel ve kimyasal

travma ile ultraviyole ışınlarından koruma, mikroorganizma girişini
engelleme ve transepidermal su ve elektrolit kaybını önleme gibi
koruyucu engel rolü en önemlilerindendir.

17

• Deri epidermis, dermis ve hipodermis olmak üzere üç ana katmandan

oluşmaktadır.

• Epidermis dış çevre ile ilişkide olan en dış katman, dermis epidermis ile
hipodermis arasındaki katman ve hipodermis dermisin hemen altında
yer alan ve yağ hücreleri içeren katmandır.

• Her bir katman aynı zamanda ilâç ve toksinler için potansiyel etki
alanları içermektedir.

18

9
 23.10.2023

• Epidermis ve dermis, dermal papilla ve epidermal sırtlardan

oluşmuş ve özelleşmiş bir yapı olan bazal membran aracılığı ile
ilişki içerisindedir.

• Bazal membrana iki kompartımanı fiziksel olarak ayırmakta ve

dinamik bir arayüz oluşturmaktadır.

• Dermal papillalar ile epidermal sırtların bağlantısı bazal

membran sayesinde işlevsel duruma getirilmektedir.

• Bu bağlantı madde alışverişi ve dış çevre ile iç organlar

arasındaki ilişkinin devamı için gereklidir.

19

• Bazal membrandaki proteinlerin ve glikoproteinlerin asıl görevi

epidermis ve dermis arasındaki adezyonu sağlamaktır.

• Bazı elementlerin konjenital eksikliği epidermolizis bulloza ve mekano-

bulloz sayrılıklarda olduğu gibi deri frajilitesi ve bulla oluşumu ile
sonuçlanmaktadır.

20

10
 23.10.2023

Deri her ne kadar fi ziksel engel olarak savunmada aktif rol oynasa
da, lipitler, asitler, hidrolitik enzimler, antimikrobiyel peptitlerden
oluşan biyokimyasal engel ve immün sistemin hümoral ve hücresel
parçalarından oluşanimmünolojik engel de savunmada önemlidir.

21

EPİDERMİS
• Derinin en dış katmanı olan epidermisin kalınlığı en ince yerde
0.5 mm (ör. göz kapağı) ve en kalın yerde 4-6 mm (ör. avuç içi
ve ayak tabanı) olabilmektedir.

• Bazal katmandaki hücre bölünmesi sonrası keratinositler özel

farklılaşma programı ile epidermis boyunca birçok katmanı
geçerek derinin en dış katmanına ulaşıp deskuamasyona uğrar

22

11
 23.10.2023

23

Sağlıklı epidermiste çoğalma ve deskuamasyon arasında bir denge

mevcuttur ve yaklaşık her 28 günde bir (20-40 gün) yenilenmektedir.

Yaklaşık % 95’i keratinositten oluşan epidermiste keratinositlere ek

olarak gözlenen diğer önemli hücre tipleri melanositler, Langerhans
hücreleri, Merkel hücreleri ve limfositlerdir.

24

12
 23.10.2023

MELANOSİTLER; Ultraviyole ışınlarının uyarımı sonrası melanositler

‘melanozom’ olarak adlandırılan özel sitoplazmik cisimciklere
absorbe edilen melanini üretmeye başlarlar.

Derinin rengi melanozomların rengi, çapı ve melaninin yapısı

(ömelanin/feomelanin) tarafından belirlenir. Melanin üretimi için
gerekli olan enzimlerin eksik olduğu albino hastalarda deri
oldukça açık renktedir.

25

Langerhans Hücreleri
• Bazal katmanın hemen üzerinde yer alan Langerhans hücreleri aynı
melanositler gibi dendritik görünüme sahiptir.

• Bunlar kemik iliği kökenli immün hücreler olup epidermisin immün

engelini oluşturur.

• Langerhans hücreleri esas olarak alerjik kontakt ekzemada rol oynar.

• Aynı zamanda viral ve tümoral antijenlere karşı da immün savunmada

yer alır.

26

13
 23.10.2023

Merkel Hücreleri

• Bazal katmanda yer alan Merkel hücreleri intrasitoplazmik granülleri

içinde nöroendokrin peptitler içerir.

• Derinin duyusal sinir bileşenini oluşturmaktadır.

• Dokunma duyusundan sorumlu ‘taktil reseptörler’ olduğu

düşünülmektedir.

27

Korneum Katmanı (Stratum Corneum,Korun Katman)

• Epidermisin en dış katmanıdır ve derinin engel işlevindeki başlıca

yapıdır.

• Hücreler metabolik aktiviteden tamamen yoksundur.

• Korneum katmanının kuru ağırlığının % 60’ı keratindir.

• Stratum corneum’da hücrelerarası aralıktaki lipit matris antimikrobiyel

engel ve antioksidan işlevi görerek aynı zamanda deri geçirgenliğinin
düzenlenmesinde de rol oynamaktadır

28

14
 23.10.2023

• Korneum katmanının lipit katmanlarından az miktarda sıvı atmosfere

geçebilmektedir. ‘Transepidermal su kaybı’ olarak adlandırılan bu durum
terleme haricinde deriden buharlaşma yoluyla kaybedilen sıvı miktarını
tanımlamaktadır.

29

DERMİS

Vücudu mekanik hasardan koruyan ve beslenme desteği sağlayan dermis,

kolajen ve esnek lifler ile damarların yoğun bulunduğu bağ dokusu
katmanıdır.

Dermiste ter bezleri, yağ bezleri ve kıl folikülleri de bulunmaktadır.

Aynı zamanda yüzeyel ve derin pleksuslar, kan damarları, limfatik kanallar,
serbest sinir sonlanmaları ve korpuskulumları bulunur.

Kan ve limfatik damarların varlığı sayesinde ilaç ve toksinlerin sistemik

dolaşıma ve derin dokulara taşınması bu katmandan olmaktadır.

30

15
 23.10.2023

• Dermisin ara maddesi kompleks şeker olarak gruplandırılan

glikozaminoglikanlardır.

• Glikozaminoglikanlar, mukopolisakkarit, hyaluronik asit ve kondroitin

sülfatın yanısıra dermatan
• sülfat ve keratin sülfat gibi glikoproteinleri içerir.

• Bunların asıl karakteristik özellikleri su moleküllerini bağlayarak amorf jel

oluşturmaktır; böylece besinlerin ve oksijenin dokulara geçişi ve dermal
yapının korunması sağlanmaktadır.

• Dermiste en yoğun bulunan kolajen lifleri demetler oluşturacak şekilde bir

aradadır.

• Dermis hacminin % 30’unu ve kuru ağırlığının ise % 75’ini oluşturan kolajen

lifler gerilme direnci sağlamaktadır.

31

HIPODERMIS

• Derinin en alt katmanı olan hipodermis birbirinden fibröz septa ile

ayrılan yağ globüllerinin içinde yerleşmiş lipositlerden oluşur.

• Vücudun mekanik şoktan korunmasını, dış ısıdan yalıtılmasını ve genel

enerji metabolizmasının devamını sağlar.

32

16
 23.10.2023

DERININ DAMARLANMASI
Epidermis damarlardan tamamen yoksun iken dermis ve hipodermis
vaskülarizedir. Kan damarları arter, kapiler ve ven olarak alt gruplara
ayrılabilir. Arterler en geniş çapa sahip olanlardır ve oksijenli kanı
kalpten periferal organlara taşır.

33

DERININ INERVASYONU

Sinir sistemi, merkezi beyin olan lif ağından oluşmakta ve tüm periferik
vücut alanlarına ulaşarak tekrar beyine dönmektedir.

Beyin sürekli olarak vücuda uyarı göndermekte, almakta ve bu yol ile

tüm vücut işlevini kontrol altında tutmaktadır.

Sinir sisteminin sempatik bölümüne bağlı olan eferent sistem (uyarıları

beyinden çevreye ileten sistem) derinin damarları ve eklerinden
sorumludur.

Aferent sistem (uyarıları çevreden beyine ileten sistem) ise deri

duyusundan sorumludur.

34

17
 23.10.2023

DERİ EKLERİ
Yag Bezleri
• Yağ bezleri (sebase bezler) dermiste yer alan ve bir kanal aracılığıyla yağ
ve atıklardan oluşan sebumu salgılayan küçük yapılardır.

• Yağ bezleri avuç içleri ve ayak tabanları hariç tüm vücutta bulunmaktadır.

• Ancak dağılım tüm vücutta eşit oranda değildir ve yüz, sırt ve gövdede
göreceli olarak daha yoğundur.
• Yağ bezlerinin eşit olmayan dağılımı farklı deri tiplerinin oluşmasını
sağlamaktadır.

35

Ter Bezleri
• Dermis boyunca ekrin, apokrin ve apoekrin olmak üzere üç tipte ter bezi
bulunmaktadır.
• Bunların tümü asetilkolinin nörotransmiter olduğu postgangliyonik sempatik
lifler tarafından inerve edilmektedir
• Ekrin bezler vücutta en yaygın bulunan ter bezleridir. Yayılım tüm vücuttadır
ancak daha yoğun olarak avuç içi ve ayak tabanında bulunmaktadır.
Apokrin bezler ergenlikten hemen önce gelişir ve aksilar, anogenital alan,
meme, dış kulak yolu, göz kapağı, yüz ve saçlı deride lokalizedir.
• Apoekrin bezler apokrin ve ekrin bezlerin ortak özelliklerine sahiptir.
Termoregülasyon ve aksiler hiperhidrozda rol oynar.

36

18
 23.10.2023

Kıllar

• Kıllar keratinden köken almaktadır.

• Vücutta terminal, vellus ve lanugo kılları olmak üzere üç tipte kıl yapısı
bulunmaktadır.

• Lanugo kılları doğum öncesinde ve doğumdan hemen sonra fetusta

gözlenen ve sonra terminal kıllara dönen ince ve pigmentsiz kıllardır.

• Vellus kılları kadınlarda ve adolesanlarda hemen hemen tüm vücutta

ayrıca saç dökülmesi olan saçlı deride görülen ince, kısa ve yumuşak
kıllardır .

• Terminal kıllar ise saçlı deri ve gövdede bulunmaktadır.

• Bu üç kıl tipi de aynı yapıda ve aynı histolojik profildedir.

37

38

19
 23.10.2023

Tırnaklar
Tırnaklar parmak uçlarını koruma, dokunma duyusunu arttırma ve deriyi
kaşıma görevinde rol oynamaktadır.
Ayrıca toplumda kozmetik açıdan da önemlidir.
Kıllar gibi tırnaklar da keratinize epitelyal yapıdadır; tırnak matrisinden köken
alan onikositlerin oluşturduğu tırnak plağından oluşmaktadır.

39

DERMAKOZMETIK/KOZMESÖTIK ETKİN MADDELER

Kozmetik ürünler toplumun her kesimi tarafından yaygın olarak kullanılan

kişisel bakım ürünleridir.

Piyasada farklı amaçlar için kullanılan çok sayıda farklı kozmetik ürün
bulunmaktadır.

Son 20 yıldır ise araştırmacıların asıl hedefi deri yaşlanmasına karşı etkin
kozmetik ürünlerin geliştirilmesidir.

Derinin doğal ve fotoyaşlanmaya karşı korunması ve yaşlılık belirtilerinin

geciktirilmesi yeni kozmetik yapımların ana hedefini oluşturmaktadır.

Bu ürünlerin konvensiyonel kozmetik üründen en büyük farkı

formülasyonlarında kozmesötik/dermakozmetik etkin madde içermeleridir.

40

20
 23.10.2023

Doğal Nemlendirici Faktör

Protein Yapılı Bileşikler

Peptitler

Hidroksi Asitler

Seramit

Vitaminler

Deri Beyazlatıcı/Depigmentasyon

Maddeleri

41

Dogal Nemlendirici Faktör

Doğal nemlendirici faktör (Natural Moisturizing Factor- NMF) deride

bulunan çeşitli bileşiklerin kombinasyonuna verilen isimdir ve keratinöz
tabakanın yaklaşık % 20-25’ini oluşturur.
Bu bileşikler dış çevrenin kurutucu etkisine karşı nemi Stratum corneum’un
dış tabakalarında koruyan maddelerdir.

42

21
 23.10.2023

NMF’yi oluşturan bileşikler arasında üre (% 10-20), laktik asit,

glikolik asit, fosfolipit, malik asit, pirüvik asit ve pirolidon
karboksilik asitin sodyum tuzu yer almaktadır.
NMF’nin başlıca
bileşenlerinden birisi olan pirolidon karboksilik
asit ve türevleri Stratum corneum’un nemlendi-
rilmesinde ilgi gören maddelerdendir.
Bunların dışında hyalüronik asit ve gliserolün de Stratum
corneum’da doğal olarak bulunduğu yakın za-
manda gösterilmiş ve özellikle gliserolün doğal
deri nemlendirici molekül olarak önemi ortaya
konulmuştur

43

Protein Yapılı Bilesikler

Yaşlanan deri dermis tabakasındaki bağ dokusu proteinlerinin hasarı

sonucu esnekliğini kaybetmeye ve kırışmaya başlar.

Dermisin en önemli bağ dokusu proteini kolajendir ve dermise yayılmış

iplikçikler halindedir.

Kolajen genç deride ağ örgüsü halinde dermise yayılmıştır ve arasında

bir diğer bağ dokusu proteini olan elastin iplikçikleri yer alır.

44

22
 23.10.2023

• Kolajen proteini çözünen ve çözünmeyen birimlerin karışımı olup genç

deride çözünen fraksiyon daha fazladır.

• Deri yaşlandıkça çözünmeyen fraksiyon oranı da artar.

• Bugün piyasada ticari olarak kolajen içeren pek çok ürün bulunmaktadır;
yüz ve gözaltı krem ve jellerinin yanısıra intradermal olarak uygulanan
parenteral ürünler de vardır.

• Dermiste kolajenden sonraki en önemli protein elastindir.

• Derideki oranı % 5 civarında olan elastin derinin esnekliğini sağlar.

• Ticari olarak yalnızca elastin içeren yüz ve el bakım kremlerinin yanısıra

kolajen ve elastini birlikte içeren yaşlanma karşıtı preparatlar da
kullanıma sunulmuştur.

45

• Protein yapılı bileşiklerin en popüler maddesi olan hyalüronik asit veya

hyalüranon (HA) temel olarak glikozaminoglikan’dır.

• Deride yüksek oranda bulunan HA yara iyileştirici özelliğe sahiptir.

• Topik kullanımda Stratum corneum’un su tutma kapasitesini arttırdığı

ve nemlendirici olarak etkilediği belirlenmiştir.

• Günümüzde hyaluronik asit bazlı dolgu maddesi antiaging amaçla

tercih edilmektedir.

46

23
 23.10.2023

PEPTİTLER

Biyoteknoloji alanındaki gelişmelerle birlikte günümüzde farklı

peptitlerin kozmesötik amaçlı kullanımları giderek artmaktadır.

Kozmesötik amaçlı peptitler sinyal peptitleri, nörotransmiterleri inhibe

eden peptitler ve taşıyıcı peptitler olmak üzere üç ana sınıfta

toplanmaktadır.

47

48

24
 23.10.2023

• Günümüzde piyasadaki pek çok kozmesötik üründe ‘palmitoil oligopeptit’

adıyla yer almaktadır.

• Bir diğer peptit ‘tirozin-tirozin-arjinin-alanin-aspartam-aspartam-alanin’ ise

prokolajen-C proteinaz enzimini inhibe ederek kolajen yıkımını
azaltmaktadır.

• En popüler sinyal peptitlerinden birisi de ‘lizin-treonin-treonin-lizin-serin’dir

(KTTKS). Bu pentapeptit kolajen ve fibronektin gibi ekstraselüler matris
proteinlerinin üretiminde artış sağlamakta ve ayrıca yara iyileşmesinde işlev
göstermektedir.
•
• Epidermisten geçişini arttırarak dermiste etki göstermesini sağlamak
amacıyla palmitik asit ile bağlanmış KTTKS ‘palmitoil pentapeptit-3’ ya da
‘Matrixyl’ adıyla piyasada yer almaktadır.

• ‘Palmitoil-tripeptit-3/5’ veya ‘Syn®-Coll’ adıyla piyasada bulunan bir diğer

tripeptit ‘lizil-valin-lizin’ TGF-b aracılığıyla kolajen sentezini sağlamaktadır.
49

Günümüzde Cilt Bakım Ürünlerinde Kozmesötik Etkin Bileşen Olarak Kullanılan Ticari Biyoetkin Peptit
Örnekleri

50

25
 23.10.2023

Hidroksi Asitler

Bu grupta glikolik, malik, tartarik, laktik ve sitrik asitler gibi a-hidroksi

asitler (AHA), salisilik asit ve alkillenmiş türevleri gibi b-hidroksi asitler
(BHA) ve glukonolakton ve laktobiyonik asit gibi polihidroksi asitler
(PHA) yer almaktadır.

Bu asitler hücrelerarası kohezyonda rol alan kalsiyumun şelasyonu

yoluyla Stratum corneum’un eksfoliasyonunu yani soyulmasını sağlar.

Hızlandırılmış eksfoliasyon derinin dokusu ve görünümünde iyileşme ile

sonuçlanır.

AHA’ların ayrıca nemlendirici özellikleri de vardır ve kuru derinin nem

içeriğinin arttırılması amacıyla uygulanan bileşiklerdir.

51

alfa-Hidroksi Asitler (AHA)

Eugene Van Scott ve arkadaşları tarafından 1980’lerde tanıtılan AHA’lar

çeşitli bitkisel kaynaklardan elde edilen bileşiklerdir. Bu bileşikler meyve
asitleri ya da doğal asitler olarak da bilinir.

Bu grupta yer alan glikolik, malik, tartarik, laktik, sitrik ve pirüvik asit arasında
en yaygın kullanılan AHA glikolik asittir.

AHA’ların etki mekanizmaları net olarak tanımlanmamış olmakla birlikte

epidermisteki kalsiyum iyonlarının konsantrasyonunu azalttıkları ve şelasyon
yoluyla hücrenin adezyonundan sorumlu iyonları uzaklaştırarak derinin
soyulmasını sağladıkları bildirilmiştir

52

26
 23.10.2023

• Diğer yandan AHA’ların epidermal ve dermal kalınlaşmayı indükleyerek

fotoyaşlanmış deride iyileşme sağladığı bilinmektedir.

• AHA’lar ayrıca kolajen yoğunluğunu arttırarak çizgilerin ve kırışıklıkların

giderilmesine yardımcı olur.

• Yerel otoritelerin belirlediği yönetmeliğe bağlı olarak değişmekle birlikte, %

10’a kadar olan düşük konsantrasyonda hekim gözetimi olmaksızın
serbestçe satılabilir ve kullanılabilir.

53

• Özellikle glikolik asit bu konsantrasyonlarda derinin dış tabakasındaki

• ölü hücrelerin arasındaki bağı zayıflatarak keratinöz tabakanın
kuvvetlenmesini önler.

• Böylece kuru ve hasarlı keratinöz tabakanın yeni ve ince bir tabaka ile
daha kolay yer değiştirmesi sonucu düzgün, pürüzsüz ve genç görünümlü
deri ortaya çıkar.

• Glikolik asit ayrıca hümektan olarak da rol oynayarak deriyi nemlendirir.

Klasik nemlendirici maddelere oranla daha uzun süreli nemlendirici etki
gösterir.

54

27
 23.10.2023

• AHA’ların daha yüksek konsantrasyonda kullanımı hekim gözetimi

gerektirmektedir.

• Yüksek konsantrasyonda Stratum corneum’u soyan kimyasal peeling

maddesi olarak işlev görür; böylece cildi yeniler, pürüzsüz ve daha az
lekeli bir cilt sağlar.

• Ancak deri iritasyonu, eritem ve pullanma gibi istenmeyen yan

etkilerin görülme olasılığı yüksek konsantrasyonda artmaktadır.

• AHA’ların deride fotoduyarlılığı arttırdığı da bilinmektedir.

55

AHA’ların Etkinliğinin Optimizasyonu

56

28
 23.10.2023

beta-Hidroksi Asitler (BHA)

BHA’lar yağda çözünen bileşiklerdir ve AHA’lara oranla daha derine penetre

olarak yağlı deri tabakalarına ulaşabilmektedir.

Kozmetik endüstrisinde eksfoliyan olarak kullanılan BHA’lar derinin üst

tabakasında bulunan ölü hücrelerin dökülmesini sağlamakta ve ince kırışıklıları
azaltmaktadır. Böylece derinin daha düzgün ve yumuşak şekle ulaşmasını
sağlarlar.

BHA’lar konsantrasyona bağlı olarak deri iritasyonunu indükleyebilir ve güneşe

duyarlılığı arttırabilir. Kozmetik ürünlerde en yaygın olarak kullanılan BHA
salisilik asittir.

Keratolitik etkiye sahip olan ve keratini çözerek uzaklaştıran salisilik asit

kimyasal peeling amacıyla tek başına % 30 konsantrasyona kadar
kullanılabilmektedir. Salisilik asitin AHA’lar ile kombine halde kullanılması da
söz konusudur.
57

Polihidroksi Asitler (PHA)

• PHA’lar vücutta doğal olarak oluşan karbonhidrat metabolizmasının
endojen metabolitleri ya da ara ürünleri olan maddelerdir.

• PHA’lar duyarlı cilde sahip olan ya da atopik dermatit ve rozase gibi farklı
deri hastalıkları bulunan bireylerde orta dereceli eksfoliasyon sağlanması
için uygun maddelerdir.

• Cilt bakım ürünlerinde en çok kullanılan PHA glukonolakton’dur.

• Glukonolakton kolay ulaşılabilir olması, antiaging, nemlendirici,

antioksidan ve derinin engel işlevini arttırıcı özelliklere sahip olmasıdır.

58

29
 23.10.2023

Seramit

• Seramit epidermisin önemli yapısal bileşenlerin dendir ve insan vücudunun

homeostazını sağlamakta anahtar rol oynar.

• Derinin engel tabakası olan Stratum corneum’un yapısındaki hücrelerarası

lipitler seramitler, serbest yağ asitleri ve kolesterolden oluşmaktadır.

• Seramit hücrelerarası lipit içeriğinin yaklaşık % 50’sini oluşturan baskın lipittir.

• Bugün bilinen 6 tip seramit vardır; kozmetik açıdan önemli olan Tip II
seramittir.

59

• Sağlıklı Stratum corneum’un ana bileşenlerinden olan seramit derinin

engel işlevini sağlamak ve TEWL’i önleyerek derinin nem içeriğini
arttırmak gibi önemli görevlere sahiptir.

• Yeni kozmetik ürün formülasyonlarında derinin engel özelliğini ve nem

içeriğini arttırmak amacıyla sıklıkla kullanılan seramitler saç
preparatlarına ise saçı koruyucu ve onarıcı olarak eklenmektedir.

60

30
 23.10.2023

Vitaminler

• Vitaminler insan organizmasında pek çok esansiyel fonksiyonu olan

bileşiklerdir.

• Kozmetik açıdan en önemli vitaminler A, B, C ve E vitaminidir.

• Nadir olmakla birlikte D ve K vitamini ile folik asit de formülasyonlarda

yer almaktadır.

61

DERİ BEYAZLATICI ve/veya DEPİGMENTASYON MADDELERİ

• Hiperpigmentasyonun nedenleri arasında post-inflamatuvar oluşum,

gebelik, ilaçlar, ışığa duyarlılığı arttıran maddeler, UV ışığı, yaşlanma
veya çeşitli sistemik hastalıklar yer almaktadır.

• Deri beyazlatıcı maddeler uygulama kolaylığı nedeniyle kozmetik

alanda ve klinikte derinin rengini açmak için başlıca yaklaşım olmaya
devam etmektedir.

• Yaygın olarak kullanılan deri beyazlatıcı maddeler arasında

hidrokinon, arbutin, kojik asit ve azelaik asit gibi bileşikler yer
almaktadır

62

31
 23.10.2023

Antioksidan Maddeler
Kinetin (Bitki Büyüme Hormonu)
Büyüme Faktörleri
Güneş Süzgeçleri
Botulinum Toksini
Biyofaktörler ve Biyoteknoloji Ürünleri
Bitkisel Maddeler

63

Kojik Asit
Aspergillus, Penicillium veya Acetobacter türlerinden elde edilen doğal
bileşik olan kojik asit (5-hidroksimetil-4H-piran-4-on) kozmetik ürünlerde
kullanılan en popüler deri beyazlatıcı kozmesötik maddelerden biridir.
Kojik asitle ilgili en önemli problem son derece kararsız bir bileşik
olmasıdır.
Azelaik Asit
Pityosporum ovale kültüründen izole edilen 9 karbonlu dikarboksilik asit
olan azelaik asit deri rengini açıcı kozmesötik maddeler arasında
hidrokinonun yerini alabilecek bileşik olarak gösterilmektedir. Azelaik
asit hem tirozinaz etkinliğini hem de DNA sentezini inhibe ederek etki
gösterir.
64

32
 23.10.2023

Koruyucu Antioksidan Maddeler

Koruyucu antioksidan maddeler diğer serbest radikallerden hidroksil

radikali üretimini önle-
mek için serbest demir ya da bakırı ayrı tutarak işlev gören metal
bağlayıcı proteinlerdir.

Bu sınıfta ferritin, transferin, laktoferin ve serüloplazmin bulunur.

Oral yol ile alınan antioksidan madde deriye etkin konsantrasyonda

ulaşamadığı için deri yaşlanması ve fotoyaşlanma tedavisinde topik
uygulama tercih edilmektedir.

Kozmesötik hammadde olan antioksidan maddelerin kullanım amacı

derinin doğal savunma mekanizmasını oluşturan fizyolojik antioksidan
maddelerin eksilen miktarının yerine konulmasıdır

65

Kozmesötik Antioksidan Maddeler

Kozmesötik hammadde olarak kullanılan antioksidan maddeler derideki
serbest radikal konsantrasyonunu azaltmak amacı ile kullanılan,
yaşlanma gibi endojen ve UV ışını, sigara dumanı gibi ekzojen
etmenlere bağlı olarak miktarı önemli derecede azalan çok özellikli
maddeden oluşan bir gruptur.
Yaşlanma karşıtı kozmetik ürünlerde yer alan çeşitli antioksidan
maddeler arasında vitaminler (A, C, E ve B vitamini), a-lipoik asit,
koenzim Q10 (ubikinol), idebenon, polifenoller ve kinetin ilk sırada yer
almaktadır. Bu maddelerin inflamasyon, fotohasar ve kanser oluşumuna
karşı koruyuculukları birbirinden farklıdır

66

33
 23.10.2023

Antioksidan İçeren Yaşlanma Karşıtı Bazı Güncel Ticari Ürünler

67

alfa-Lipoik Asit (ALA)

ALA deri yaşlanmasının önlenmesi ve tedavisinde önerilen yeni sayılabilecek
antioksidan maddedir. Hem yağda hem de suda çözündüğü bilinen tek
antioksidan madde ALA’dır.
Günümüzdeki kozmetik pazarında bulunan en güçlü antioksidan maddedir.
Koenzim Q10 (Ubikinon)
Koenzim Q10 (CoQ10) veya ubikinon enerji üretiminden sorumlu elektron
taşınma zincirinin parçası olan tüm hücrelerde bulunan endojen bir
antioksidan maddedir.
Güçlü antioksidan özelliği serbest oksijen türevlerini temizleme ve hücreleri
oksidatif stresten koruma yeteneğinden ileri gelmektedir

68

34
 23.10.2023

Idebenon

İdebenon koenzim Q10’un sentetik analoğudur ve CoQ10 ve diğer bilinen

antioksidan madde-
lerden daha güçlü etkiye sahip olduğu kanıtlanmıştır.

İdebenon içeren topik cilt bakım formülasyonu ile insanlar üzerinde yapılan
bir çalışmada, fotohasarlı ciltte pürüzlülük/kurulukta ve ince çizgi/kırışıklıkta
azalma gibi olumlu etkilerinin olduğu gösterilmiştir.

Kırışıklık üzerindeki etkisinin büyük olasılıkla hidrasyon veya ciltte

oluşturduğu tahrişe bağlı olduğu bildirilmiştir.

69

Yesil çay
Çok popüler bir içecek olan yeşil çay Camellia sinensis bitkisinin
ektraksiyonu ile elde edilen antioksidan maddedir ve 4 temel
polifenolik kateşin içerir.
Yeşil çay polifenolleri (GTP) yalnızca antioksidan etkinliğe sahip değil,
aynı zamanda antiinflamatuvar ve antikanserojen etkilidir. GTP hem oral
hem de topik olarak uygulanabilir.
Silimarin
Silybum marianum (deve dikeni) bitkisinden ekstre edilen silimarin
doğal polifenolik flavonoittir. Biyolojik olarak en etkin ana bileşen olan
silibin (silibinin) serbest radikalleri yakalayarak lipit peroksidasyonunu
önleyen güçlü antioksidan özelliğe sahiptir.

70

35
 23.10.2023

CoffeeBerry®
CoffeeBerry® (VDF FutureCeuticals firması) kahve bitkisi olan Coffea
Arabica meyvesinden ekstre edilen antioksidan maddenin özel adıdır.
Polifenol içermektedir ve E vitamininden daha güçlü antioksidan özelliği
olduğu gösterilmiştir.

Resveratrol
Resveratrol üzüm, fındık ve kırmızı şarapta bulunan polifenolik fitoaleksin
bileşiktir.
Serbest radikal süpürücü etkiye sahip güçlü bir antioksidan maddedir ve
etkisi C ve E vitaminlerinden daha yüksektir.

71

KINETIN (BITKI BÜYÜME HORMONU, N6-FURFURILADENIN)

Son yıllarda cilt bakım ürünlerine cilt kırışıklıklarını azaltıcı veya önleyici
etkisi nedeni ile girmeye başlayan kinetin kozmesötik bir hammaddedir.

Etkisini yan etkiye neden olmadan göstermesi antiaging amaçla retinoik

asite göre çok daha tercih edilir olmasını sağlamıştır.

Ayrıca deri rengini açıcı olarak güneşe maruziyet sonucu ortaya çıkan
pigmentasyonu azaltmak amacıyla da kullanılmaktadır

72

36
 23.10.2023

BÜYÜME FAKTÖRLERİ
Zamana ve çevresel etmenlere bağlı olarak cildin yaşlanması ile birlikte
ortaya çıkan intrasellüler ve ekstrasellüler hasar sonucu dermişteki kolajen
ve elastin ağ yapısı bozulur.
Bu süreçte büyüme faktörleri dermal ekstraselüler matrisin temel bileşeni
olan glikozaminoglikanları (GAGs) ve kolajen ve elastin sentezini uyarır.

Tek Büyüme Faktörü Içeren Kozmesötik Ürünler

Genellikle rekombinant DNA teknolojisi ile belirli bakteri kullanılarak
üretilen TGF-β1 içeren ürünlerdir. Piyasada taşıyıcı sistem olarak lipozomun
kullanıldığı ve TGF-β1, L-askorbik asit ve Cimicifuga racemosa ekstresi
içeren ticari bir preparat bulunmaktadır.

73

Çoklu Büyüme Faktörü Içeren Kozmesötik Ürünler

Bu gruptaki ürünler formülasyonunda birden fazla büyüme faktörü içerir.
Kullanılan büyüme faktörleri rekombinant DNA teknolojisi ile üretilmiştir.
İnsan doku kültüründe üretilen 4 farklı deri yenileyici ve besleyici doğal
protein içeren
Wrinkle Reversing Serum with SGF-4 Technology®
isimli ürünün içeriğinde TGF-b (1-3), PDGF, IL3, IL-6, IL-7, IL-8 ve GM-CSF
(Granulocyte-Macrophage Colony-Stimulating Factor) bulunmaktadır.

Çoklu Büyüme Faktörü içeren bir diğer örnek NuGene Antiaging Serum®

74

37
 23.10.2023

• Sonuç olarak, büyüme faktörleri ve sitokinler hücre iyileşmesi ve

yenilenmesinde rol oynamaktadır.

• Yeni kolajen oluşumunu stimüle ederek derinin görünüm ve

düzgünlüğünde klinik olarak gelişim sağlarlar.

• Aynı formülasyon içinde antioksidan madde ve retinoitler ile sinerjik etki

gösterirler.

• Bu nedenlerle yaşlanma karşıtı kozmetik ürünlerdeki önemleri gittikçe

artmaktadır.

75

GÜNESTEN KORUYUCU MADDELER (GKM)

Kozmesötik amaçla kullanılan güneşten koruyucu maddeler UV radyasyonuna

ve UV’nin zararlı etkilerine karşı koruma sağlayan maddelerdir.

UV ışınlarının, deri yaşlanması, güneş yanığı gelişimi, prekanserojen ve

kanserojen lezyon oluşumu ve immün baskılama gibi önemli etkileri vardır.

GKM olumlu etki ile yaşlanma belirtilerini ve deri kanseri oluşma sıklığını azaltır.

76

38
 23.10.2023

BOTULINUM TOKSINI (BOTOX®)

• Botulinum toksini Clostridium botulinum adlı bakteriden elde edilen ve
saflaştırıldıktan sonra kullanılan proteinik bir maddedir.

• A, B, C, D, E, F ve G olmak üzere 7 farklı tipi vardır.

• Bunlar arasında ilk izole edilen ve nöromüsküler düzensizliklerin

tedavisinde ilk olarak kullanılan tip A’dır.

• Botulinum toksini injeksiyon şeklinde uygulanır ve etkisi injeksiyondan

sonraki ilk hafta içinde ortaya çıkar; etki süresi ortalama 6 aydır.

77

BIYOTEKNOLOJIK ÜRÜNLER VE BIYOFAKTÖRLER

Deri yaşlanmasında kullanılan kozmetik ürünler içinde yer alan biyolojik

kaynaklı maddelerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır.
Bu grubun ilk örnekleri kolajen, elastin ve hylüronik asit iken biyoteknoloji
alanındaki gelişmeler sonucunda glikoprotein yapısında olan kalikrein ve
fibronektin, plazma ekstresi ve glikozaminoglikan kullanıma girmiştir.

Biosan® ve Emulsan® gibi ticari isimlerle kullanıma sunulan polimerler cilt

ve saç bakım ürünlerinde kullanılmaktadır.

78

39
 23.10.2023

BİTKİSEL MADDELER

79

80

40
 23.10.2023

YÜZE VE VÜCUDA UYGULANAN DERMAKOZMETİK/KOZMESÖTIK ÜRÜNLER,

NEMLENDİRİCİ MADDE ve ÜRÜNLER

Epidermisin en dış katmanı olan ve ölü hücrelerden oluşan Stratum corneum

derinin koruyucu tabakasıdır ve su içeriği % 20-35’dir. Bu miktar Stratum
corneum’un normal işlevlerini sürdürebilmesi için gerekli olan sudur.

KURU DERI
Su, derinin esneklik ve bütünlüğünün korunmasında rol oynayan en önemli
faktördür. Derinin nemi ifadesi ile kastedilen Stratum corneum’un nemidir.
Stratum corneum tabakasının hidrasyonu yüzeyin en dış kısmındaki
korneositlerin özelliğidir.

Derinin normal görünümünü koruyabilmesi için Stratum corneum’un su içeriği

% 10’dan fazla olmalıdır.

81

Nemlendirici ürünlerle kozmetik kuru derinin hidrasyonunu arttırmaya

dayanan geleneksel yaklaşımda nem çekici, örtücü ve yumuşatıcı
maddeler kozmetik tedavide etkin olarak kullanılmaktadır.

82

41
 23.10.2023

Örtücü Maddeler (Oklusifler)

Örtücü maddeler Stratum corneum’un yüzeyinde hidrofobik tabaka
oluşturup kaplayarak TESK’nı azaltır ve suyun buharlaşarak kaybolmasını
önler.
Örtücü maddelerin etkinliği deri üzerinde bulundukları sürece sürer; deriden
uzaklaştırıldığında TESK normal düzeyine döner.
Örtücü maddelerin nemli deriye uygulanması etkinliğini arttırır.
Pürüzsüz deri görünümü sağlayan örtücü maddelerin neden olduğu
yapışkan ve yağlı his genellikle formülasyonun daha yüksek su içeriğine
sahip taşıyıcı sistem olması ile giderilebilir.
Örtücü özelliğe sahip maddeler formülasyonda nem çekici maddelerle
birlikte kullanılmalıdır.
83

Nemlendirici Etkinliğe Sahip Maddeler

84

42
 23.10.2023

Nem Çekici/Su Tutucu Maddeler (Hümektanlar)

Nem çekici maddeler dermisten epidermise ve atmosferden Stratum
corneum’a su çeken, suyu emen maddelerdir.

Bu maddelerden bazıları keratin tabakasına penetre olabilir ve burada

yüksek oranda su bağlayarak su içeriğini arttırır.

Nem çekici maddeler cilt üzerinde hafif şişme sağlayarak ince

kırışıklıkları geçici olarak azaltır.
Etkisi uzun süreli olmasa da ‘kırışıklık giderici’ olarak nitelendirilen
ürünler çoğunlukla bu maddeler ile ilişkilidir.

85

Yumusatıcı Maddeler (Emoliyanlar)

Yumuşatıcı özelliğe sahip bileşenlerdir. Yumuşatıcı maddeler esterlerden

uzun zincirli alkollere kadar geniş bir alandaki bileşiklerdir.

Kozmetik formülasyona cildi yumuşak ve daha düzgün duruma getirmek

amacı ile girer.

Bu maddeler Stratum corneum’un üst kısmındaki korneositlerin arasında

bulunan çatlak ve yarıkları doldurur.

86

43
 23.10.2023

NEMLENDİRİCİ FORMÜLASYON TİPLERİ

Nemlendirici preparatlar genellikle emülsiyon sistemlerdir. Kozmetik
nemlendirici ürün formülasyonu için pek çok açıdan tercih edilen
emülsiyonlar, yağ-içinde-su (s/y), su-içinde-yağ (y/s), silikon içinde-su
(s/Si) ve sulu jel şeklindedir.

Kuru cilt için yüksek oranda örtücü özelliğe sahip madde kullanarak
hazırlanan yağlı formülasyon uygundur.
Normal cilt için örtücü ve su çekici maddelerin kombine edildiği ürünler
hazırlanabilir.

87

SONUÇ

Nemlendirici ürünün seçiminden önce cildin tipi, duyarlılığı, alerji durumu,

altta yatan deri hastalığı olasılığı ve günlük cilt bakımı gibi konular
dikkate alınmalıdır. Ayrıca yaş, cinsiyet ve uygulanacak vücut bölgesi
önemlidir. Nemlendirici ürünün kullanım sıklığı da cildin tipine bağlıdır.
Farklı cilt tipine sahip kişilerin farklı gereksinimleri olduğu göz önüne
alındığında, doğru nemlendirici ürün seçimi önemli bir konudur.

88

44
 23.10.2023

GÜNESTEN KORUYUCU MADDE ve ÜRÜNLER

20. yüzyılın ortalarına dek kuzey yarım kürede açık ten güzelliğin önemli
unsurlarından biri olarak kabul edilmekteydi.

Özellikle aristokratlar kıyafetleri ile güneş ışınlarına karşı korunmaya

çalışırken bronzlaşmış ten genellikle emekçi sınıfın göstergesi olarak
görülüyordu.

20. yüzyıla girerken bilim ve teknoloji alanındaki gelişmeler ile birlikte

batı toplumlarının bu fikirlerinde değişim görülmektedir.

Bronz renkli ten yavaş yavaş daha cazip hale gelmeye, refah ve sağlık
belirtisi ile güzellik unsuru olarak kabul edilmeye başlanmıştır.

Batı toplumlarında her sınıftan insanlar arasında sahillerde güneş banyosu

yaygın hale gelmiştir.
Bu dönemde güneş ışınlarının lupus vulgaris gibi bazı deri hastalıklarına
iyi geldiği de bilinmektedir.
89

Deri Tipleri

90

45
 23.10.2023

GÜNESTEN KORUYUCU TOPiK MADDE VE ÜRÜNLER

Güneşten koruyucu madde UV radyasyonunun neden olduğu MED

değerini 25 kat düşürebilmeli ve 20 dakika süresince güneş ışınlarına maruz
bırakılan deride eritem oluşmasını 8 saat geciktirebilmelidir.

FDA güneşten koruyucu bir maddenin beklenen etkiyi gösterebilmesi için

içeriğinde 0.5 mg/cm2 veya 2 µL/cm2 olacak miktarda preparatın deriye
uygulanması gerektiğini bildirmiştir.

91

Güneşten koruyucu ürünler UV ışınlarını emen veya yansıtan/dağıtan

molekül ve/veya moleküler kompleks içerir.

Zararlı güneş ışınlarına karşı kullanılan maddeler 2 grup altında

toplanmıştır:

*Fiziksel güneşten koruyucu maddeinorganik UV süzücü

* Kimyasal güneşten koruyucu maddeorganik UV süzücü

92

46
 23.10.2023

Fiziksel (inorganik) koruyucu maddeler

• Fiziksel güneşten koruyucu madde UV radyasyonu yansıtarak veya
dağıtarak etki gösterir.

• Bu amaçla en yaygın kullanılan maddeler çinko oksit ve titanyum

dioksit’tir.

93

Kimyasal (organik) koruyucu maddeler

Kimyasal güneşten koruyucu maddeler bir karbonil grubu ile konjuge

edilmiş aromatik bileşiklerdir.

Bu maddeler yüksek enerjili UV radyasyonu emerek ve daha düşük ısı

enerjisine çevirdikten sonra etrafa dağıtarak etkisini gösterir.

94

47
 23.10.2023

FDA Tarafından Farklı Deri Tipleri İçin

Önerilen GKF Değeri Sınıflandırması

95

Sistemik Koruyucu Maddeler

Karotenoit
Antioksidan karışımı
Yenilebilen bitkiler
Genistein
Omega-3 doymamış çoklu yağ asidi

96

48
 23.10.2023

YAPAY BRONZLASMA SAGLAYAN PREPARATLAR

Son yıllarda çok daha güvenli ve pratik olduğu için yapay bronzlaşma
sağlayan ürünlere olan ilgi artmıştır.

Bu ürünler güneş ışınlarına maruz kalmadan ya da solaryuma girmeden

deriye geçici bronz renk veren maddeler içerir ve güneşten koruma
sağlar.

Bu maddeler arasında en fazla kullanılan dihidroksiaseton ile başarılı

sonuçlar alınmıştır.

97

YAŞLANMA KARŞITI (ANTIAGING) MADDE ve ÜRÜNLER

Dermakozmetik Maddelerin Etki Mekanizmaları

98

49
 23.10.2023

Yaşlanma, genlerle programlanmış süreci kapsayan ve ilerleyen zaman

içinde ortaya çıkan karmaşık bir olaydır. Deri yaşlanması iki farklı özellik
taşımaktadır.

Birincisi iç etmenler ile geçen zamana bağlı olarak gelişen gerçek,

spontan veya intrinsik yaşlanma (kronolojik yaşlanma), diğeri ise dış ve
çevresel etmenlere bağlı olarak ekstrinsik veya fotoyaşlanmadır.

Genetik, metabolik ve endokrin etmenler gerçek yaşlanmayı tetiklerken,

ultraviyole ışınları fotoyaşlanma oluşturur

99

50