2023/24 AM I.

2 (grupa 6)

Rozwi¡zania wybranych zada«

Temat 5: Zbie»no±¢ ci¡gów i szeregów funkcyjnych

Zadanie 4. Zbadaj zbie»no±¢ jednostajn¡ ci¡gu funkcji fn (x) = xn (1 − x) na odcinku

[0, 1].
Rozwi¡zanie: Dla ustalonego x ∈ [0, 1] mamy punktow¡ zbie»no±¢ fn (x) → 0. Zbie»no±¢ ta b¦dzie

jednostajna wtedy i tylko wtedy, gdy supx∈[0,1] |fn (x) − 0| = supx∈[0,1] |fn (x)| → 0. Funkcja fn jest

nieujemna, fn (0) = fn (1) = 0, a zatem fn ma maksimum w pewnym punkcie x0 ∈ (0, 1), w którym

pochodna fn0 (x) si¦ zeruje. Mamy fn0 (x) = nxn−1 (1 − x) − xn = xn−1 (n − (n + 1)x), czyli f 0 (x0 ) = 0 dla
−1
x0 = n
n+1
. Maksimum to jest równe dn = n
( n+1 )n n+1
1
→e · 0 = 0. St¡d fn ⇒ 0 na [0, 1].

√
Zadanie 5. Zbadaj zbie»no±¢ jednostajn¡ i punktow¡ ci¡gu funkcji fn (x) = n
1 + xn
dla x ≥ 0.
Rozwi¡zanie: Granic¡ punktow¡ jest oczywi±cie funkcja g(x) = max{1, x}. Zbadajmy teraz wielko±¢
supx≥0 |fn (x) − g(x)|. Dla x≤1 mamy

√
n
|fn (x) − 1| = fn (x) − 1 ≤ 2−1→0 .

Z kolei dla x>1

√
n 1 + xn − xn 1 1
1 + xn − x = = n−1 ≤ →0,
an−1 + an−2 x + . . . xn−1 a + an−2 x + . . . xn−1 n
√ √
gdzie oznaczyli±my a =
n
1 + xn . Mamy zatem supxgeq0 |fn (x) − g(x)| ≤ max{ n1 , n 2 − 1} → 0 przy
n → +∞. Zatem f ⇒ g na [0, +∞).

Na odcinkach domkni¦tych [0, a] o zbie»no±ci f ⇒ g mo»emy te» wnioskowa¢ na podstawie 2. twierdzenia

Dini'ego. Istotnie, funkcje fn oraz g s¡ ci¡gªe i monotoniczne (niemalej¡ce), zaªo»enia tego twierdzenia

s¡ zatem speªnione. Zauwa»my jednak, »e twierdzenie Dini'ego w ogólno±ci nie jest prawdziwe na zbio-

rach nieograniczonych, wi¦c nie mo»emy wnioskowa¢ z niego o zbie»no±ci jednostajnej na caªej póªprostej

[0, +∞).

1
Zadanie 6. Zbadaj zbie»no±¢ jednostajn¡ i punktow¡ ci¡gu funkcji fn (x) = 1+nx dla
x ≥ 0.
Rozwi¡zanie: Granic¡ punktow¡ jest funkcja
(
0 dla x>0
g(x) = .
1 dla x=0

Nie jest to funkcja ci¡gªa, zatem zbie»no±¢ nie mogªa by¢ jednostajna (granica jednostajna ci¡gu funkcji
ci¡gªych musi by¢ ci¡gªa).

Inne uzasadnienie fn ( n1 ) = 1
2
, sk¡d supx≥0 |fn (x) − g(x)| ≥ |fn ( n1 ) − g( n1 )| = | 12 − 0| 6→ 0.

 
1
Zadanie 7. Wyka», »e ci¡g fn (x) = exp x + √ln , gdzie n = 2, 3, . . . jest zbie»ny
n
jednostajnie na ka»dym przedziale postaci [0, a], gdzie a > 0.
Rozwi¡zanie: Granic¡ punktow¡ jest oczywi±cie f (x) = exp(x). Zauwa»my ponadto, »e funkcje fn (x)
oraz f (x) s¡ ci¡gªe i monotoniczne (niemalej¡ce  przypomnijmy, »e exp jest funkcj¡ monotoniczn¡). O
zbie»no±ci jednostajnej na przzedziala [0, a] mo»emy zatem wnioskowa¢ na podstawie drugiego twierdze-
nia Dini'ego.

W tym przypadku mo»emy równie» u»y¢ 1. twierdzenia Dini'ego. Mianowicie, zauwa»my, »e poniewa»
1
ci¡g √
lnn
jest malej¡cy, a funkcja exp jest rosn¡ca, dla ka»dego x mamy fn (x) ≥ fn+1 (x) ≥ fn+2 (x) ≥
. . ..

Zadanie 8. Wyka», »e je±li f : R → R jest funkcj¡ ci¡gª¡ to ci¡g funkcyjny fn (x) := f ( nx )

jest zbie»ny jednostajnie na ka»dym przedziale postaci [0, a].
x
Rozwi¡zanie: Oczywi±cie n → 0, a zatem wobec ci¡gªo±ci f mamy f ( nx ) → f (0). Znale¹li±my zatem
granic¦ punktow¡ badanego ci¡gu funkcji.

Sprawd¹my teraz czy mamy do czynienia ze zbie»no±ci¡ jednostajn¡. Badamy |f ( nx )−f (0)| dla x ∈ [0, a].
Zauwa»my, »e skoro odcinek [0, a] jest zwarty, to funkcja f jest na niem jednostajnie ci¡gªa (twierdznie

Cantora). Dla ustalonego ε > 0 znajdziemy zatem δ > 0 takie, »e je±li |x − y| < δ to |f (x) − f (y)| < ε. W
x
szczególno±ci dla dostatecznie du»ych n − 0| < δ dla ka»dego x ∈ [0, a], a st¡d |f ( nx ) − f (0)| < ε
mamy | n
x
dla wszystkich x ∈ [0, a]. Wnioskujemy, »e dla dostatecznie du»ych n mamy supx∈[0,a] |f ( n ) − f (0)| < ε,

co dowodzi zbie»no±ci jednostajnej fn ⇒ f (0) na [0, a].

Zadanie 9. Zbadaj zbie»no±¢ punktow¡ i jednostajn¡ ci¡gu funkcji fn (x) = n sin nx na

R i przedziaªach postaci [0, a], gdzie a > 0.
sin(s)
Rozwi¡zanie: Zacznijmy od znalezienia granicy punktowej. Mamy lims→0 s
= 1, sk¡d

sin( nx ) n→+∞
fn (x) = x · x −→ x · 1 ,
n

a wi¦c granic¡ punktow¡ jest zatem funkcja f (x) = x.

Zajmijmy si¦ teraz kwesti¡ zbie»no±ci jednostajnej na prostej R. Zauwa»my, »e funkcja fn (x) przyjmuje
na R+ warto±ci ujemne dla dowolnie du»ych warto±ci x. Wynika st¡d, »e |x − fn (x)| > x dla dowolnie
du»ych warto±ci x, a zatem supx∈R |x − fn (x)| = +∞ i nie mam mowy o zbie»no±ci jednostajnej na R.

Zbie»no±¢ jednostajna zachodzi natomiast na przedziaªach postaci [0, a]. Istotnie mo»emy zapisa¢

sin( nx )
fn (x) = x · x =: gn (x) · x .
n

Funkcja gn (x) zbiega na przedziale [0, a] jednostajnie do swojej granicy punktowej równej 1 (patrz
argument z poprzedniego zadania). Teraz

|fn (x) − x| = |gn (x) − 1| · |x| ≤ sup |gn (x) − 1| · a −→ 0 · a = 0 przy n → +∞.
x∈[0,a]

St¡d fn ⇒ f na [a, b].

hn (x) := fn (x)−x otrzymuj¡c h0n (x) = cos( nx )−1. Punkty
Inne uzasadnienie: badamy pochodn¡ funkcji
x
krytyczne otrzymujemy gdy n = 2kπ . Tymczasem zauwa»my »e skoro x ∈ [0, a] to je±li n b¦dzie tak du»e
a
aby n < 2π jedynym punktem krytycznym b¦dzie x = 0. Widzimy st¡d, »e w takiej sytuacji pochodna

h0n (x) jest staªego znaku na odcinku [0, a], sk¡d supx∈[0,a] |fn (x) − x| to wi¦ksza z liczb |hn (0)| = 0 i
a a
|hn (a)| = |n sin n
− a|. Skoro n sin n
−a → 0 (patrz obliczenie granicy punktowej ci¡gu fn (x)), mamy

fn ⇒ f na [0, a].
 P
Zadanie 11. Zbadaj zbie»no±¢ jednostajn¡ i punktow¡ szeregu fn (x) na przedziale
x2 1
[−1, 1] gdzie fn (x) = (1+x2 )n−1
. Co mo»na powiedzie¢ o zbie»no±ci na przedziale [ 2 , 1].
Rozwi¡zanie: Granic¦ punktow¡ ªatwo policzy¢ po zauwa»eniu, »e mamy do czynienia z szeregiem
geometrycznym. Wówczas

∞ ∞
X x2 X x2 1 1
2 n−1
= = x2 · 1 = x2 · x2
= 1 + x2 ,
(1 + x ) (1 + x2 )k 1 − 1+x2
n=1 k=0 1+x2
P∞ k 1 2
gdzie stosujemy znany wzór k=0 a = 1−a prawdziwy dla a = 1+x ∈ (−1, 1). Wzoru tego nie mo»emy
zastosowa¢ gdy x = 0, gdy» wówczas post¦p szeregu wynosi 1 i wzór na sum¦ przestaje obowi¡zywa¢.
Przypadek x = 0 ªatwo jednak rozpatrze¢ osobno  granic¡ punktow¡ jest wówczas 0. Podsumowuj¡c
∞
(
X x2 0 dla x = 0
f (x) = 2 )n−1
= 2
.
n=1
(1 + x 1 + x dla x ∈ [−1, 0) ∪ (0, 1]

Otrzymana funkcja nie jest ci¡gªa. Zatem zbie»no±¢ nie mo»e by¢ jednostajna.

W przypadku przedziaªu [ 12 , 1] problem nieci¡gªo±ci granicy punktowej nie pojawia si¦. Šatwo wówczas
zauwa»y¢, »e granica punktowa jest funkcj¡ ci¡gª¡, zbie»no±¢ jest punktowo-monotoniczna (sumujemy
tylko wyrazy dodatnie, zatem sumy cz¦±ciowe szeregu rosn¡), za± dziedzina jest zbiorem zwartym. Zatem
1
na mocy 1. tw. Dini'ego zbie»no±¢ jest jednostajna na [ 2 1]. (Analogiczny argument dowodzi zbie»no±ci
P
fn ⇒ f na przedziaªach [a, b] ⊂ (0, 1])
1
Warto zauwa»y¢, »e w tym przykªadzie nie dziaªa kryterium Weierstrassa supx∈[−1,1] fn (x) = fn ( √n−2 )=
1 1 1 1
P P1
n−2 (1+ 1 )n−1
≈ n−2 e
. A zatem sup[−1,1] |fn | zachowuje si¦ jak rozbie»ny szereg typu n
.
n−2

Zadanie 14. Zbadaj zbie»no±¢ szeregu funkcyjnego

∞
X sin(n3 x)
n2
n=1

na prostej rzeczywistej.
sin(n3 x) 1
P 1
Rozwi¡zanie: Oznaczmy fn (x) = n2
. Wtedy supx∈R |fn (x)| = n2
. Szereg n n2 jest zbie»ny,
zatem na mocy kryterium Weierstrassa badany szereg jest zbie»ny jednostajnie.

Zadanie 15. Zbadaj zbie»no±¢ jednostajn¡ szeregu funkcyjnego

X√ 4x
f (x) = xe−n
n

na przedziale [0, +∞).

√ −n4 x
Rozwi¡zanie: Sposób 1. Znajd¹my maksimum funkcji fn (x) = xe
na póªprostej [0, +∞). Li-
4 √ 4
−n4 x
czymy pochodn¡ fn0 (x) = 12 · √1x e−n x − x(n4 )e−n x = 2√ 1
x
e (1 − 2n4
x) . Funkcja fn ro±nie zatem
1 1
na przedziale [0, ], maleje na przedziale [ 2n4 , +∞) i ma na ko«cach przedziaªu granice równe 0. Wnio-
2n4
1
) = n12 · √12e . Szereg n n12 · √12e jest zbie»ny, zatem zbie»no±¢
P
skujemy, »e supx∈[0,+∞) |fn (x) = fn (
2n4
jednostajna szeregu wynika z twierdzenia Weierstrassa.

√ −x
Sposób 2. Rozwa»my funkcj¦ g(x) = xe funkcja ta ma na przedziale [0, +∞) maksimum równe

f ( 12 ) = √1
2e
(tak naprawd¦ wystarczy nam tylko wiedzie¢, »e g jest ograniczona na tym przedziale).
√ 4 √ 4
< fn (x) = xe−n x = n12 · n4 xe−n x = n12 g(n4 x) ≤ n12 · √12e . Szereg n n12 · √12e jest zbie»ny,
P
Teraz 0
zatem zbie»no±¢ jednostajna szeregu wynika z twierdzenia Weierstrassa.

P √ 2x
Zadanie 16. Wyka», »e funkcja f (x) = n xe−n jest dobrze okre±lona i ci¡gªa na
przedziale (0, +∞). Czy f (x) jest ci¡gªa zerze?
1
Rozwi¡zanie: Šatwo policzy¢, »e ka»da z funkcji fn jest rosn¡ca na przedziale [0, ) i malej¡ca na
1 1 1 −1/2 P P2
2n
1 −1/2
( 2n2 , +∞), z maksimum fn ( 2n2 ) = n√2 e . Wobec tego n sup x∈R+ |f n (x)| = n n 2e
√ jest
szeregiem rozbie»nym i kryterium Weierstrassa nie da nam zbie»no±ci jednostajnej na caªej póªprostej
(0, +∞). Zauwa»my jednak, »e na przedziaªach postaci [a, +∞) gdzie a > 0 mamy, dla dostatecznie du-
1 √ −n2 a
»ych n (gdy a >
2n2
), supx∈[a,+∞) |fn (x)| = fn (a) = ae < n12 , sk¡d mamy zbie»no±¢ jednostajn¡
P √ −n2 a
po zastosowaniu kryterium Weierstassa (szereg n ae jest zbie»ny). Poniewa» mamy do czynienia
z szeregiem funkcji ci¡gªych, granica jest funkcj¡ ci¡gªa na przedziaªach postaci [a, +∞). Poniewa» a
byªo dowoln¡ licz¡ wi¦ksz¡ od zera, funkcja f jest ci¡gªa na wszystkich przedziaªach postaci [a, +∞),
S
czyli jest ci¡gªa na przedziale (0, +∞) = a>0 [a, +∞).

Funkcja f (x) nie b¦dzie ci¡gªa w zerze. Zauwa»my bowiem, »e

2n 2n 2n
1 X 1 1 X −k2 /n2 1 X −1/4
f( ) ≥ f n ( ) = e ≥ e = e−1/4 .
n2 n2 n n
k=n k=n k=n

Wnioskujemy, »e f ( n12 ) 6→ 0 = f (0).

Zadanie 17. Zbadaj zbie»no±¢ jednostajn¡ i niemal jednostajn¡, oraz ci¡gªo±¢ sumy
szeregów:

∞ ∞
2 |x|
X X
(a) n2 x2 e−n na R (b) x2 (1 − x2 )n na (−1, 1)
n=0 n=0
∞   ∞
X 1 X 2
(c) 2n sin na (0, +∞) (d) |x|p e−nx , dla p>0ix∈R
3n x
n=0 n=0

2
Rozwi¡zanie: (a) Niech t = n2 |x|. |x|
Zauwa»my, »e n2 x2 e−n
= n12 t2 e−t . Funkcja t2 e−t ma na R+
2
−2 2 2 −n |x|
≤ n2 dla wszystkich x ∈ R. Szereg n n12 jest zbie»ny,
1
P
maksimum równe 4e < 1, a st¡d n x e
zatem badany szereg funkcyjny jest zbie»ny jednostajnie na mocy kryterium Weierstrassa. Poniewa»
sumy cz¦±ciowe szeregu s¡ funkcjami ci¡gªymi, suma szeregu jest ci¡gªa jako jednostajna granica funkcji
ci¡gªych.

2 2
(b) Zauwa»my, »e mamy do czynienia z szeregiem geometrycznym o post¦pie (1 − x ). Gdy 1 − x 6= 1
2 2
1
jego granica punktowa to x ·
1−(1−x2 )
= xx2 = 1. Z kolei dla x = 0 sumujemy same zera, wi¦c granic¡
punktow¡ jest 0. Suma tego szeregu nie jest zatem funkcj¡ ci¡gªa. Zbie»no±¢ nie mo»e zatem by¢
jednostajna. Taki sam argument dowodzi, »e nie ma zbie»no±ci jednostajnej na przedziaªach [a, b] ⊂
(−1, 1) o ile 0 ∈ [a, b]. Badany szereg nie b¦dzie zatem zbie»ny niemal jednostajnie na odcinku (−1, 1).
supx>0 |2n sin 1
| = 2n 6→ 0, nie jest zatem speªniony warunek konieczny jednostajnej


(c) Mamy 3n x
zbie»no±ci. Korzystaj¡c z nierówno±ci sin(x) < x prawdziwej dla wszystkich x > 0 mo»emy oszacowa¢
|2n sin 3n1 x | ≤ ( 23 )n x1 ≤ ( 32 )n a1 , o ile x ∈ [a, ∞) ⊂ (0 + ∞). Szereg n ( 23 )n a1 jest zbie»ny, na mocy

P
kryterium Weierstrassa mamy a zatem zbie»no±¢ jednostajna na [a, ∞) (a zatem tak»e zbie»no±¢ niemal
jednostajna na (0, ∞)). St¡d suma szeregu jest funkcj¡ ci¡gª¡ na przedziaªach [a, +∞). Z dowolno±ci a
jest ci¡gªa na caªym przedziale (0, +∞).
2 2
(d) Zauwa»my, »e maxx∈R |x|p e−nx = n−p/2 maxx∈R (nx2 )p/2 e−nx = n−p/2 maxt≥0 tp/2 e−t = Cn−p/2 ,
gdzie C jest pewna staª¡. Je±li zatem p > 2, to szereg jest zbie»ny jednostajnie z kryterium Weierstrassa.
 |x|p
Zaªó»my zatem, »e p ≤ 2. Dla x 6= 0 suma szeregu jest równa 2  zauwa»my »e mamy do czynienia
1−e−x
2 |x|p
z szeregiem geometrycznym o post¦pie e−x . Dla p < 2 mamy limx→0 2 = ∞, za± dla p = 2
1−e−x
x2
mamy limx→0 2 = 1. Jednak»e warto±¢ sumy szeregu dla x = 0 jest równa 0. Zatem suma ta ma
1−e−x
nieci¡gªo±¢ w x = 0, co pokazuje, »e zbie»no±¢ nie jest jednostajna (nie jest równie» niemal jednostajna
 wystarczy rozpatrze¢ przedziaªy [a, b] 3 0 i powtórzy¢ powy»szy argument). Szereg jest jednak zbie»ny
jednostajnie na zbiorach postaci [a, ∞), gdzie a > 0. Aby si¦ o tym przekona¢ zauwa»amy, »e dla x ≥ a
mamy

2 n 2 n 2 n 2 n 2 p n 2 p n 2 p n 2
|x|p e−nx = |x|p e− 2 x · e− 2 x ≤ |x|p e− 2 x · e− 2 a = n− 2 e− 2 a max(nx2 ) 2 e− 2 x ≤ Cn− 2 e− 2 a .
x≥a

Wystarczy teraz skorzysta¢ z kryterium Weierstrassa.

Zadanie 19. Zbadaj zbie»no±¢ jednostajn¡ i niemal jednostajn¡ szeregów funkcyjnych:

(−1)n+1
P∞
(i) n=1 n+x2 , x∈R
P∞ sin nx
(ii) n=1 n , x ∈ (0, 2π)
P∞ (−1)n+1
(iii) n=1 n+x2
arctan(nx), x ∈ R

ROZWIZANIE WKRÓTCE

Temat 6: Ró»niczkowanie ci¡gów i szeregów funkcyjnych wyraz po wy-

razie

Zadanie 1. Obliczy¢ sum¦

∞
X
nan ,
n=1

gdzie |a| < 1. P∞

n 1
Rozwi¡zanie: Rozwa»my funkcj¦ n=0 x = 1−x dla x ∈ (−1, 1). Jest to przykªad szeregu
f (x) =
pot¦gowego, którego promie« zbie»no±ci wynosi 1. Korzystaj¡c z faktu z wykªadu mo»emy zró»niczkowa¢
go wyraz po wyrazie wewn¡trz koªa zbie»no±ci, a wi¦c dla |x| < 1. Zatem

∞ ∞
1 X X
f 0 (x) = = (xn )0 = n · xn−1 .
(1 − x) 2
n=0 n=0

Nas interesuje bardzo podobna suma

∞ ∞ ∞
X X X x
n · xn = n · xn = x · n · xn−1 = x · f 0 (x) = .
n=1 n=0 n=0
(1 − x)2

Zadanie 2. Oblicz sum¦

∞
X 1
.
n · 2n
n=1
 P ∞ xn
Rozwi¡zanie: Sposób 1.Rozwa»my funkcj¦ f (x) = n=1 n . Jest to szereg pot¦gowy o promieniu
1
zbie»no±ci R = 1. Interesuje nas warto±¢ f ( 2 ). Ró»niczkujemy funkcj¦ f (x). Dla |x| < 1 mo»emy to
zrobi¢ wyraz po wyrazie

∞  n 0 ∞ ∞ ∞
0
X x X xn−1 X X 1
f (x) = = n· = xn−1 = xk = .
n=1
n n=1
n n=1
1 − x
k=0

W ostatnim przej±ciu zmienili±my indeks sumowania z n na k =n−1 i wykorzystali±my wzór na sum¦

szeregu pot¦gowego.
Szukamy zatem funkcji f której pochodna to f 0 (x) = 1−x
1
. Mo»emy zgadn¡¢ (scaªkowa¢) »e tak¡ funkcj¦
b¦dzie f (x) = − ln(1 − x) oraz ka»da funkcja ró»na od niej o staª¡. A wi¦c w ogólno±ci f (x) = − ln(1 −
x) + C . Šatwo jednak sprawdzi¢, »e dla x = 0 powinni±my mie¢ f (0) = 0, sk¡d C = 0. Ostatecznie
f ( 21 ) = − ln(1 − 12 ) = ln 2.
Sposób 2. Przypomnijmy znane nam z wykªadu rozwini¦cie logarytmu naturalnego wokóª punktu 1.

∞
X xn
ln(1 + x) = (−1)n+1 dla x ∈ (−1, 1).
n=1
n

Teraz wystarczy zauwa»y¢, »e dla x = − 12 otrzymujemy

  X ∞ ∞
1 1 X 1
ln 1 − = (−1)n+1 = − .
2 n=1
n · (−2) n
n=1
n · 2n

Zadanie 3. Wyka», »e funkcja

X x2
f (x) =
n
n4 + x4

jest ró»niczkowalna i jej pochodna jest ci¡gªa.

Rozwi¡zanie: B¦dziemy chcieli zastosowa¢ twierdzenie o ró»niczkowaniu szeregu funkcyjnego wyraz po
2
fn (x) = n4x+x4 . Kªad¡c x = 0 otrzymujemy fn (0) = 0, a wi¦c szereg
P
wyrazie. Oznaczmy fn (x) jest
P 0
zbie»ny punktowo w x = 0. Zbadajmy teraz zbie»no±¢ szeregu pochodnych n f n (x) . Mamy

2x(n4 + x4 ) − x2 · 4x3 2x · n4 − 2x5

fn0 (x) = 4 4 2
= .
(n + x ) (n4 + x4 )2
Naszym celem jest pokazanie zbie»no±ci jednostajnej, albo niemal jednostajnej szeregu pochodnych fn0 (x).
Spodziewamy si¦, »e tak b¦dzie bo mamy do czynienia z funkcjami wymiernymi, których licznik jest
stopnia 5, a mianownik jest stopnia 8.

Sposób 1. Ograniczmy nasze rozwa»ania do przedziaªu [−M, M ]. Wówczas mo»emy oszacowa¢ zast¦pu-

j¡c|x| przez M w liczniku i pomijaj¡c x4 w mianowniku:

2|x|n4 + 2|x|5 2M · n4 + 2M 5 2M 2M 5
|fn0 (x)| ≤ ≤ = + .
(n4 + x4 )2 (n4 )2 n4 n8
5
2M
+ 2M
P
Dla ustalonego M szereg n P n4 n8
jest zbie»ny. Na mocy twierdzenia Weierstrassa mamy zatem
0
zbie»no±¢ jednostajn¡ szeregu f
n n (x) na przedziale [−M, M ]. Sprawdzili±my zatem drugie z zaªo»e«
twierdzenia o ró»niczkowaniu szeregów funkcyjnych. Ostatecznie f (x) jest ró»niczkowalna na przedziale
[−M, M ] i jej pochodna to f 0 (x) = n fn0 (x). Jest ona funkcj¡ ci¡gªa jako jednostajna granica szeregu
P
funkcji ci¡gªych. Z dowolno±ci M funkcja f (x) jest ró»niczkowalna w sposób ci¡gªy na caªej prostej
rzeczywistej.
Sposób 2. Poka»emy zbie»no±¢ jednostajn¡ szeregu pochodnych od razu na caªej prostej rzeczywistej.
Zauwa»my, »e je±li |x| < n wówczas mo»emy oszacowa¢ (zast¦pujemy |x| przez n w liczniku i pomijamy
x4 w mianowniku)
2|x|n4 + 2|x|5 2n · n4 + 2n5 4
|fn 0 (x)| ≤ 4 4 2
≤ = 3 .
(n + x ) n8 n
Z kolei gdy |x| ≥ n mo»emy oszacowa¢ (zast¦pujemy n przez |x| w liczniku i pomijamy n4 w mianowniku)

4 5 4 5
2|x|n + 2|x| 2|x| · |x| + 2|x| 4 4
|fn 0 (x)| ≤ ≤ = ≤ 3 .
(n4 + x4 )2 |x|8 |x|3 n
0 4
P 4
Widzimy zatem, »e zawsze |fn (x)| < 3 . Szereg jest zbie»ny, sk¡d wynika zbie»no±¢ jednostajna
P 0 n n3
szeregu pochodnych fn na caªej prostej R. Dalej post¦pujemy jak w poprzednim punkcie.

Zamiast szacowa¢ jak powy»ej mo»na próbowa¢ wyliczy¢ supx∈R |fn0 (x)| wyliczaj¡c pochodn¡ funkcji
0
fn (x) i przyrównuj¡c j¡ do zera. Wybrali±my sposób przez szacowanie, gdy» wymaga on mniej pracy.

P∞
Zadanie 4. Udowodnij, »e szereg
1
n=1 x2 +n2 zadaje funkcj¦ klasy C ∞ (R).
ROZWIZANIE WKRÓTCE
−n4 x jest ró»niczkowalna na zbiorze
P
Zadanie 6. Wyka», »e funkcja f (x) = ne (0, +∞).
Wskazówka: wygodnie b¦dzie bada¢ zbie»no±¢ szeregu pochodnych za przedziale [a, b] ⊂
(0, +∞).
Rozwi¡zanie: Chcemy zastosowa¢ twierdzenie o ró»niczkowaniu szeregu funkcyjnego wyraz po wyrazie.
P −n4 P 1
Zacznijmy od zbie»no±ci szeregu w wybranym punkcie. Dla x = 1 mamy f (1) = e = 4 ≤
en
1 1
P
en
< +∞. Ten ostatni szereg jest zbie»ny jako szereg geometryczny o post¦pie e < 1.
4
fn (x) = e−n x i zajmijmy si¦ zbie»no±ci¡ jednostajn¡ szeregu
P 0
Oznaczmy teraz fn (x) na przedziaªach
4
[a, b], gdzie a > 0. Mamy fn0 (x) = −n4 · e−n x . Jest to funkcja monotoniczna, wobec czego

n4
sup |fn0 (x)| = max{|fn0 (a)|, |fn0 (b)|} = .
x∈[a,b] en4 ·a

n4 n4
P P
Zauwa»my, »e n en4 ·a ≤ n (ea )n , co dla a > 0 jest szeregiem zbie»nym (mo»na zastosowa¢ kryterium
P 0
Cauchy'ego albo D'Alembert'a). Na mocy twierdzenia Weierstrassa, szereg pochodnych n fn jest zatem
zbie»ny jednostajnie na przedziale [a > 0, b] (jest to te» prawda na przedziaªach postaci [a > 0, +∞)).
Na mocy twierdzenia o ró»niczkowaniu szeregów funkcyjnych funkcja f (x) jest zatem ró»niczkowalna na

ka»dym z przedziaªów [a > 0, b]. Z dowolno±ci aib mamy ró»niczkowalno±¢ na przedziale (0, +∞).

Temat 7: Szeregi pot¦gowe i ich wªasno±ci

Zadanie 1. Wyznacz promie« zbie»no±ci szeregów pot¦gowych

∞ ∞
X xn X 1
(a) = exp x, (b) (−1)n+1 xn = ln(1 + x),
n! n
n=0 n=1
∞ ∞
X 2n X (2 + (−1)n )n n
(c) 2
x2n , (d) x .
n n5 + 1
n=1 n=1
Rozwi¡zanie: (a) Jak dobrze wiadomo badany szereg jest zbie»ny punktowo dla wszystkich x ∈ R.
Oznacza to, »e jego promie« zbie»no±ci musi by¢ równy R = +∞. Mo»na to te» sprawdzi¢ u»ywaj¡c
kryterium D'Alembert'a. Patrzymy na iloraz dwóch kolejnych moduªów wyrazów szeregu (przy ustalo-
|x|n+1 |x|n x
nym x): (n+1)! / n! = n+1 → 0 dla n → +∞, zatem faktycznie mamy zbie»no±¢ dla ka»dego ustalonego
x ∈ R.
P n n+1 1
(b) Mamy do czynienia z szeregiem postaci
p n an ·x , gdzie an = (−1) n
. Stosuj¡c wzór Cauchy'ego-

Hadamard'a mamy limn→+∞

n
|an | = limn→+∞ n n = 1. St¡d promie« zbie»no±ci to R = 11 = 1. Warto
√1

zauwa»y¢, co dzieje si¦ dla |x| = R = 1. Mamy zbie»no±¢ w przypadku x = 1  szereg naprzemienny,
oraz rozbie»no±¢ dla x = −1  szereg harmoniczny.
Promie« zbie»no±ci mo»emy te» ustali¢ te» inaczej. Pierwszy sposób  stosujemy kryterium D'Alemberta
P n |x|n+1 |x|n |x|n
do szeregu n |an · x |. Iloraz dwóch kolejnych wyrazów to n+1
/ n = n+1 → |x|. Mamy zatem
zbie»no±¢ dla |x| < 1 |x| > 1. St¡d R = 1.
i brak zbie»no±ci dla
|x|n
Inny sposób: zauwa»amy, »e dla |x| > 1 zachodzi n
→ +∞, a wi¦c szereg nie speªnia warunku
koniecznego zbie»no±ci. Z kolei dla x = 1 mamy zbie»no±¢ (szereg anharmoniczny). Zatem |x| = 1 to
punkt w którym zbie»no±¢ szeregu zmienia swój charakter. St¡d R = 1.

n n
= 0 oraz a2n = 2n2 . Policzymy
P
(c) Mamy do czynienia z szeregiem postaci
p n an · x , gdzie a2n+1
p p
n
granic¦ lim supn→+∞ |an |. Dla odpowiednich podci¡gów mamy 2n+1 |a2n+1 | = 0 → 0, oraz 2n |a2n | =
q
2n 2n
√ √ p √ √
n2
= 2n√2 2 → 12 . Szukana granica górna to zatem lim supn→+∞ n |an | = max{0, 2} = 2. Na
n
1
mocy twierdzenia Cauchy'ego-Hadamarda promie« zbie»no±ci wynosi √
2
. R=
Inny sposób stosujemy ktyterium D'Alemberta dla badanego szeregu (przy ustalonym x). Iloraz dwóch
 2
2n+1 n
kolejnych wyrazów wynosi
(n+1)2
|x|2n+2 / 2n2 |x|2n = 2x2 n+1
n
→ 2x2 . Przy 2x2 < 1 mamy zbie»no±¢,
2 1
a przy 2x > 1 brak zbie»no±ci. Zatem zbie»no±¢ szeregu zmienia swój charakter przy |x| = √ . Ta
2
liczba to szukany promie« zbie»no±ci.

12n+1 2n
an ·xn , gdzie a2n+1 = 3
P
(d) Mamy do czynienia z szeregiem postaci n a2n = (2n) oraz
5 +1 . Poli-
(2n+1)5 +1
p p
czymy granic¦ lim supn→+∞ n
|an |. Dla odpowiednich podci¡gów mamy
2n+1
|a2n+1 | = 2n+1√ 1 →
(2n+1)5 +1
1
p 3 3
p
1
= 1, oraz
2n
|a2n | = 2n√ n
→ 1 = 3. Szukana granica górna to zatem lim supn→+∞ |an | =
(2n)5 +1
1
max{1, 3} = 3. Na mocy twierdzenia Cauchy'ego-Hadamarda promie« zbie»no±ci wynosi R= 3
.

W tym przypadku stosowanie kryterium D'Alemberta nie da nam odpowiedzi. Iloraz dwóch s¡siednich
n |x| n5 +1 3n+1 n5 +1
wyrazów to
1
(n+1)5 +1
|x|n+1 / n35 +1 |x|n = 3n
· (n+1)5 +1
lub
(n+1)5 +1
|x|n+1 / n51+1 |x|n = 3n+1 |x| · (n+1)5 +1
zale»nie od parzysto±ci n. Wyra»enia te nie maj¡ wspólnej granicy.

Zadanie 2. Wyznacz promie« zbie»no±ci szeregów pot¦gowych

∞
X x2n+1
(a) (−1)n = arctg x,
2n + 1
n=0
X∞
(b) (3 + 2(−1)n ))n x3n ,
n=1
∞
X n
(c) (ln n) 8 xn .
n=1

Rozwi¡zanie: (a) Mo»emy skorzysta¢ ze wzoru Cauchy'ego-Hadamarda ci¡g wspóªczynników mo-

p
»emy rozbi¢ na dwa podci¡gi a2n = 0 oraz a2n+1 = (−1)n 2n+1
1
. Teraz limn→+∞
2n
|a2n | = 0 oraz
 p
2n+1 1
p
n
limn→+∞ |a2n+1 | = limn→+∞ √
2n+1 2n+1
= 1. St¡d lim supn→+∞ |an | = 1, a zatem promie«
1
zbie»no±ci to R= 1
= 1.
(b) Zale»nie od parzysto±ci n wspóªczynnik przy x3n przyjmuje warto±¢ 5n dla n = 2k oraz 1n dla
n = 2k + 1. Wobec tego wspóªczynnik am w tym szeregu wynosi a3m+1 = a3m+2 = 0, oraz a6k = 52k
(dla n = 2k , m = 3n), i a6k+3 = 1 (dla n = 2k + 1, m = 3n). St¡d ju» ªatwo policzymy granic¦ górn¡
p √ √ 1
limm→+∞ m |am | = max{0, 3 5, 1} = 3 5. St¡d promie« zbie»no±ci to R = √ 3 .
5
q
p n 1
(c) Ze wzoru Cauchy'ego-Hadamarda limn→+∞
n
|an | = limn→+∞ n (ln n) 8 = limn→+∞ (ln n) 8 =
1
+∞, zatem promie« zbie»no±ci to R= +∞
= 0.

P∞ n oraz
P∞ n s¡ o promieniach zbie»no-
Zadanie 5. Rozwa»my szeregi n=0 an x n=0 bn x
±ci, odpowiednio,
P∞ R1 i R2 . Wyka», »e je±li R1 6= R2 , to promie« zbie»no±ci R szeregu
n
n=0 (an +bn )x jest równy R = min(R1 , R2 ). Wyka», »e je±li R1 = R2 to R ≥ R1 = R2 ,
przy czym nierówno±¢ ta mo»e by¢ ostra.
Rozwi¡zanie: Je±li |x| < min(R1 , R2 ), to obydwa szeregi s¡ zbie»ne bezwzgl¦dnie, a zatem ich suma
równie». St¡d R ≥ min(R1 , R2 ). Rozwa»my P∞przypadek R1 6= R2 i zaªó»my bez straty ogólno±ci, »e
n
R1 < R2 . Je±li |x| ∈ (R1 , R2 ), to szereg n=0 (an + bn )x jest rozbie»ny, gdy» jest sum¡ szeregu
zbie»nego i szeregu rozbie»nego. Wynika st¡d, »e R ≤ R1 = min(R1 , R2 ). Zatem R = min(R1 , R2 ).

Je±li R1 = R2 , to mo»e si¦ zdarzy¢, »e R > R1 , np. gdy an = 1 oraz bn = −1.

Zadanie 8. Znajd¹ wszystkie funkcje parzyste f, które s¡ analityczne (lokalnie s¡ sum¡

swojego szeregu Taylora) i speªniaj¡ równanie

f 0 (x) = x · f (x).

P∞ n
Rozwi¡zanie: Szukamy funkcji w postaci f (x) =
P∞ n=0 an · x . Ró»niczkujemy
P f (x) wyraz po wyrazie
0
z kole zbie»no±ci otrzymuj¡c f (x) = n=1 n · an · xn−1 . Z kolei x · f (x) = ∞
n=0 an · x
n+1
. Równanie
0
f (x) = x · f (x) ma zatem posta¢
∞
X ∞
X
n · an · xn−1 = an · xn+1 .
n=1 n=0

Te dwie funkcje musz¡ by¢ równe, a zatem wspóªczynniki przy odpowiednich pot¦gach x musz¡ by¢ takie
0
same. (Šatwo to uzasadni¢ nast¦puj¡co: wspóªczynniki przy x to warto±¢ funkcji w 0, wspóªczynnik
1 2 3
przy x to pochodna funkcji w zerze, przy x to 2 = 2! razy druga pochodna w zerze, przy x to 6 = 3!
razy trzecia pochodna w zerze itd.). Porównujemy kolejne wspóªczynniki otrzymuj¡c

1 · a1 = 0, 2 · a2 = a0 , 3 · a3 = a1 , 4 · a4 = a2 , 5 · a5 = a3 , 6 · a6 = a4 itd.

a0 a2 a0 a4 a2
Widzimy st¡d ªatwo, »e 0 = a1 = a3 = a5 = a7 = . . . oraz »e a2 = 2
, a4 = 4
= 2·4
, a6 = 6
= 2·4·6
i
a0
ogólnie a2n = 2·4·6·...·2n = 2na·n!
0
. St¡d

∞ ∞  n
X a0 2n
X 1 x2 x2
f (x) = x = a0 · = a0 · e 2
n=0
2 · n!
n
n=0
n! 2

jest szukanym rozwi¡zaniem. Jak wida¢ zaªo»enie o parzysto±ci funkcji nie byªo nam potrzebne.

P∞ x3n
Zadanie 9. f : R → R zadana
Wyka», »e funkcja wzorem f (x) = n=0 (3n)! speªnia
równanie 00 0
f (x) + f (x) + f (x) = ex dla x ∈ R.
Rozwi¡zanie: Šatwo zauwa»y¢, »e promie« zbie»no±ci rozwa»anego szeregu jest niesko«czony. Z twier-
x3n−1
P∞
dzenia o ró»niczkowaniu szeregu mamy zatem (dla ka»dego x ∈ R) równo±ci f 0 (x) = n=1 (3n−1)! oraz
x3n−2 xn
P∞ P∞
f 00 (x) = n=1 (3n−2)! . Zatem f (x) + f 0 (x) + f 00 (x) = n=0 n! = ex .

Zadanie 10. Udowodnij równo±¢

∞
X (−1)n−1
ln(2) = .
n
n=1

Rozwi¡zanie: Sposób 1. Rozwa»my funkcj¦ ln(1 + x) i jej rozwini¦cie w szereg Taylora wokóª zera
P∞ n−1 1 n
n=1 (−1) n
x zbie»ne dla x ∈ (−1, 1). Zauwa»my, »e szereg ten jest równie» zbie»ny w x=1 jako
szereg naprzemienny. Korzystaj¡c z twierdzenia Abela o granicy radialnej otrzymujemy

∞ ∞
X (−1)n−1 X (−1)n−1 n
= lim x = lim ln(1 + x) = ln(2) .
n=1
n x→1−
n=1
n x→1−

Sposób 2. Oznaczmy przez Sn n-t¡ sum¦ cz¦±ciow¡ rozwa»anego szeregu. Mamy

   
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
S2n = 1 − + − + ... − = 1 + + + ... + −2 + + ... + = H2n − Hn ,
2 3 4 2n 2 3 2n 2 4 2n
gdzie Hn oznacza n-t¡ sum¦ cz¦±ciow¡ szeregu harmonicznego. Przypomnijmy znany fakt z wykªadu
Hn − ln(n) → γ , gdzie γ ' 0, 577... to staªa Eulera-Mascheroni'ego. Teraz

S2n − ln 2 = S2 n − ln(2n) + ln n = (H2n − ln(2n)) − (Hn − ln(n)) → γ − γ = 0 .

1
A wi¦c S2n → ln 2. A skoro S2n+1 = S2n + 2n+1
→ ln 2 + 0, równie» Sn → ln 2.

Zadanie 11. Udowodnij równo±¢

∞
π X (−1)n
= .
4 2n + 1
n=0

P∞ n
(−1) 2n+1
Rozwi¡zanie: Rozwa»my funkcj¦ f (x) =
n=0 2n+1 x . Funkcja ta jest zadana szeregiem pot¦go-
wym o promieniu zbie»no±ci 1. Jest ona zatem ró»niczkowalna w (−1, 1) i jej pochodna na tym zbiorze
0 P ∞ n 2n 1
dana jest wzorem f (x) = n=0 (−1) x = 1+x 2 . Rozwa»my funkcj¦ g(x) = arctan(x). Zauwa»my, »e
0 0
g(0) = f (0) oraz f (x) = g (x). St¡d wynika, »e f (x) = g(x) = arctan(x) dla |x| < 1.
P∞ (−1)n
Szereg n=0 2n+1 jest oczywi±cie zbie»ny. Korzystaj¡c z twierdzenia Abela o granicy radialnej otrzy-
mujemy

∞ ∞
X (−1)n X (−1)n 2n+1 π
= lim x = lim f (x) = lim arctan(x) = arctan(1) = .
n=0
2n + 1 x→1 −
n=0
2n + 1 x→1− x→1− 4

Zadanie 12. Oblicz sum¦

+∞
X 1
(−1)n .
n(n + 1)
n=1
 (−1)n n(n+1)
1
xn+1
P
Rozwi¡zanie: Sposób 1. Rozwa»my szereg pot¦gowy f (x) = o promieniu zbie»no±ci
równym 1. Wówczas, ró»niczkuj¡c go wyraz po wyrazie w kole zbie»no±ci (promie« zbie»no±ci R to
oczywi±cie 1) mamy

∞ ∞ ∞
X 1 X X 1 −1
f 0 (x) = (−1)n xn oraz f 00 (x) = (−1)n xn−1 = (−1)k+1 xk = − = .
n=1
n n=1
1 − (−x) 1+x
k=0

f 0 (x) = − ln(1 + x),

St¡d ju» ªatwo zgadn¡¢ (scaªkowa¢)
x) ln(1 + x) + x + C , gdzie C = 0 z
limx→1− f (x) = 1 − 2 ln(x) korzystaj¡c
jest sko«czona z kryterium Leibniza.)
R
a dalejf (x) = − ln(1 + x) dx = −(1 +
uwagi na równo±¢ f (0) = 0. Przechodzimy teraz do granicy
z twierdzenia Abela. (Trzeba jeszcze zauwa»y¢, »e badana suma

1 1 1
Sposób 2. Korzystaj¡c ze znanej zale»no±ci n(n+1) = n
− n+1
mo»emy zapisa¢

∞   ∞ ∞ ∞ ∞
X 1 1 X 1 X 1 X 1 X 1
S= (−1)n − = (−1)n
− (−1)n =− (−1)n+1 − (−1)k+1 =
n=1
n n+1 n=1
n n=1
n + 1 n=1
n k
k=2
∞
! ∞
! ∞
!
n+1 1 1 1
X X X
− (−1) − (−1)k+1 − 1 = 1 − 2 (−1)n+1 = 1 − 2 ln(2) ,
n=1
n k n=1
n
k=1
P∞ n+1 1
gdzie korzystali±my z wyników jednego z poprzednich zada« n=1 (−1) n
= ln(2).