ปริพันธ์และการประยุกต์ปริพนั ธ์ 1

บทที่ 3
ปริพันธ์และการประยุกต์ปริพันธ์
ปฏิยานุพันธ์ กา ร น
เก
รม

นิ ย าม: ให้ f เป็ น ฟั งก์ ชัน ของ x เราจะกล่ าวว่ า F ( x) เป็ น ปฏิ ย านุ พั น ธ์ (antiderivative) หรื อ อิ น ทิ ก รั ล (integral)
d
ของ f ( x) เทียบตัวแปร x ก็ต่อเมื่อ F ( x) = f ( x) หรือ F ( x) = f ( x)
dx
ตัวอย่าง: ให้ f ( x) = x 2 พิจารณา
1 d
-

F1 ( x) = x3  F1 ( x) = F1 ( x) = x 2
3 dx จาก

ยาม
ของ อง + จะ เ ดเ น
·
2

1 d 
า คง เ น

F2 ( x) = x3 + 12  F2 ( x) = F2 ( x) = x 2

3 dx
1 d
F3 ( x) = x 3 − 
3 · 
dx
F3 ( x) = F3 ( x) = x 2

-
1 d
และ F4 ( x) = x 3 + C  F4 ( x) = F4 ( x) = x 2 เมื่อ C เป็นค่าคงที่ใด ๆ
3 dx

จะได้ว่า F1 ( x), F2 ( x), F3 ( x) และ F4 ( x) เป็นปฏิยานุพันธ์ของ f ( x) = x 2

Note: ถ้า F ( x) เป็นปฏิยานุพันธ์ของ f ( x) แล้ว F ( x) + C เป็นปฏิยานุพันธ์ของ f ( x) เช่นกัน (เมื่อ C เป็นค่าคงที่ใด

ๆ) เราจะเรียกการหาปฏิยานุพันธ์ของ f ( x) ว่าการปริพันธ์ (Integration)

ปริพันธ์ไม่จำกัดเขต
ให้ F ( x) + C เป็นปฏิยานุพันธ์ของ f ( x) การปริพันธ์ไม่จำกัดเขตของฟังก์ชัน f ( x) เขียนแทนด้วย
 f ( x)dx =F ( x) + C การ น เกรด ง น
เราจะเรียก เครื่องหมาย  ว่าเครื่องหมายปริพันธ์ (เครื่องหมายอินทิกรัล)
และเรียก f ( x) ว่าตัวถูกปริพันธ์ (ตัวถูกอินทิเกรต)

สมบัติการปริพันธ์
ให้ f , g เป็นฟังก์ชันของ x และให้ k เป็นค่าคงที่ แล้ว
1.  f ( x)  g ( x)dx =  f ( x)dx   g ( x)dx
2.  kf ( x)dx =k  f ( x)dx

ข้อควรระวัง: เราจะเห็นว่าการหาปริพันธ์ที่อยู่ในรูปฟังก์ชันผลบวกหรือฟังก์ชันผลลบสามารถแยกหาปริพันธ์ได้ทลี ะฟังก์ชันแล้วจึง

นำผลของการปริพันธ์มาบวกหรือลบกัน แต่สำหรับการหาปริพันธ์ของฟังก์ชันที่อยู่ในรูปของฟังก์ชันผลคูณหรือฟังก์ชันผลหารไม่
สามารถทำได้เช่นเดียวกันกับกรณีฟังก์ชันอยู่ในรูปฟังก์ชันผลบวกหรือฟังก์ชันผลลบ นั่นคือ
f ( x)  f ( x)dx
 f ( x)  g ( x)dx  (  f ( x)dx )  (  g ( x)dx ) และ  g ( x) dx  g ( x)dx

ทั้งนี้ การหาปริพันธ์ของสองรูปแบบดังกล่าวข้างต้นอาจจะต้องจัดรูปฟังก์ชันใหม่เพื่อให้สามารถหาปริพนั ธ์ได้หรือใช้เทคนิค
การปริพันธ์เข้ามาช่วยในการหาปริพันธ์ซึ่งจะกล่าวถึงในหัวข้อเทคนิคการปริพันธ์
ที่ที่
ค่
ต้
ที่
นิ
อิ
ก์
ฟั
ป็
ม็
วิ
ชั้
ทิ
ท์
งิ
 ปริพันธ์และการประยุกต์ปริพนั ธ์ 2

การหาปริพันธ์เบื้องต้น
อนุพันธ์ ปริพันธ์
dx
1. =1 1.  1dx =  dx = x + C
dx
d x n +1 x n +1
2. = xn , n  −1 2.  x n dx = + C, n  −1
dx n + 1 n +1

%
d
3. sin x = cos x 3.  cos xdx = sin x + C
dx
d
4. − cos x = sin x 4.  sin xdx = − cos x + C
dx
d
5. tan x = sec2 x 5.  sec2 xdx = tan x + C
dx
d
6. − cot x = csc 2 x 6.  csc2 xdx = − cot x + C
dx
d
7. sec x = sec x  tan x 7.  sec x  tan xdx = sec x + C
dx
d
8. − csc x = csc x  cot x 8.  csc x  cot xdx = − csc x + C
dx
d
9. e x = e x 9.  e x dx = e x + C
dx
d 1 1 า =-1
10. ln x = 10.  x −1dx =  dx = ln | x | +C
dx x x
x
d a ax
11. = ax 11.  a x dx = +C
dx ln a ln a
ด้
 #: จง หา า ของป น อไป
Jaat +35- x' dy เน
3 แยก
I 3 พจ

=- Seeds - Jody - Sy' dr

-6
Jetde + Spider - Skidy
=2
lexc, ) + ( 3 ) + (2) - 1 *** - /
of 1

-LeG
=set + 35 - I" + (
2), +22- 3)
lus e + 1

yet, @ โคต2 :24 + -

%

o
Le +
b) -
lus e + 1
Co

I
like
-
here. Ils = 1 *

8. IP-
2* dt= " · ->
de
alter =efdx
:I dr + 1 is - efdi
"(ส บเลมย วน B
<- 4/3
-
3

No-
·
he

=In 111- I 2 *

=- 2x +
↳
%
3. Sseex ( secx + tanx ( dx
I seex. danx : seix +

=Isec dx + 0 ->
Stansseex de
&

·> tant to seek te #

ค่
ต่
ที่
ส่
ป็
ริ
น์
พั
ลั
นี้
ธ์
 ปริพันธ์และการประยุกต์ปริพนั ธ์ 3

เทคนิคการปริพันธ์
I วิธีแทนค่าตัวแปร ( u ) glex)

( )
2x 3 x 2 −  หรือ
การปริพันธ์โดยการแทนค่าตัวแปร u จะใช้กับฟังก์ชันในรูป f ( g ( x))  g ( x) เช่น &
1 =.
sin( x − 3) การปริพันธ์สามารถปริพันธ์ได้ดังนี้
2 x
du du
ให้ g ( x) = u แล้ว du = udx = g ( x)dx และจะได้ dx = =
บ
u g ( x)
แล้ว  f ( g ( x))  g ( x)dx =  f (u )du
<
*

#:
Ex
อง หา ป ของ ง นอไป
น

de to do Pavegift - d =newste
1.3.
BN Contr
ful
=

=- Sutos de

Su's do
·1
-(2x + + >
·&3
=1 . Odence --
I, 33 2
+
บ

5 +
C

12) " +
= Cas +

- he
2. S11:21น.
+
#- Rat v= 1 + 4X - 9
AO = 2x +4

=21x+2)
25
= SCALICu/
C- do t dx = do
- <
·
Ir
·

v du
·S

to +
C
- I)
26

-2) + C

1 ( x2+4x - 7) " + d
=

5ว
ฟั
ธ์
มั
ต่
ริ
ก์
นี้
ชั
 3. IR+2x+ 1 de จารณา *+24th: (*+
112x +1

: KX+, R

: 5 ( x+112 ↓
= (x+17
25
O-
dx Pro-x+1O = (
-

= vas
· + I
do de:
dr - : dr

7/
5

=55 -
7

=15 +
·E( x+ 1) C #

ท กแบบ Stelleriede a de

=- SIIHIP dCX+1) = S ( AIRS dex+ 1)

I
&
a
Ssind ใ NxtE =DO :
CTE) =
4.
it
-
v = 1

·โ

=I
have a du red = true = date apar

=2 Jsinu dr
=2 - COSU +

=- ALOSO => v= B+ th

= -ecos ( i + H1 + 5 #

Jx. ex: er de faireet de but

thetres betterthehearthe
/
5. cos

ex2
:Sher".
- cos
u ·dr
#
ร 2x2
-
%: Bet =

· eScoso. dy

=2. Sinc +

: asinee + -
นี้
พิ
อี
ำ
ห้
 Note: น ไหนเ น In เ อก น นเ น บา

&valux
6.
Serie do to a

blue = $
·It 5

คะ!" : Adv

· S' tkdr
=- 3 do
I
=- In 1 ul +
= Inline ) + 2

Prev =
J22x
-We
1 + set" =
7.)
2 1 + 30 )
b ( 132)
~ =beet
dy: do = do
%- Je2x
·1) 1
du

Infol + C
=1.

=Idnli-set) + C

เค ยอด เ อย
C

eine
·
&nx

SaF' ) da furv = Im

ourcette
8.1 => as #

. ssotell the
=
Sardu
=
v +

In 2

#E tc #

# ก ท

①. Slun' + clue de
*

②... der
Sincein
⑧8. Set ( In 2- cidA
อั
ลื
ส็
ป็
ป็
ำ
นั้
ฝึ
อั
 ปริพันธ์และการประยุกต์ปริพนั ธ์ 4

II การปริพันธ์ทลี ะส่วน (Integration by Parts) Sdx = 4 +

ให้ u และ v เป็นฟังก์ชันของ x การปริพันธ์ทีละส่วนจะปริพันธ์ได้จาก ↑ าหลวง dcar) = udv+ rdu

 udv = uv −  vdu d (UVY

SACUL = Jubr + Sudv

UV = Sudr + Sudw

โดยเราจะกำหนด u และ dv จากการแยกส่วนจากฟังก์ชันที่ต้องการหาปริพันธ์ Code : UV - Sudu

โดยเลือก u ที่สามารถหาอนุพันธ์ได้และอนุพันอยู่ในรูปที่ง่ายขึ้น
และเลือก dv ที่สามารถหาปริพันธ์ได้ Set dx = = " +
Ex: จง ค ตอบของป น
หา อไป Seidu: e" + (
dr. 24" dy
2.
Scotts.
et de
adv
Puri U= 4X +1 และ
dr a
vide Ide= Salt - dy
·= 14x+1) / he2") - There a di do: A de
Re: Jedi dal -
14x + e** " -
=

selfan
=1

a 2

x- =I felt - acax- 1) = e2x -

=(41+17. 16 -2)
1

/+ 2)+ %
~

= (KX+1) - e 25 - - yer " + C

ต้
ต่
ำ
ริ
พั
นี้
ธ์
 Jinady = - cost + C

Sandrator - Sodiu
Ssinudo: -COSU + C

do less
2. SCr + - 4) . Sin ( ke) dx ใ H=Xt,81 - 4
และ Dr-sincaxs dx
adv -dr
dut vide Ido: Ssincar de Jo

=- 1 ( 1 - 3 - 4 ) CosCR) - 1 - 1 COSRX) · 2x tidy GW = 12x +31 de

Judr=
o = Ssincers
depr
Srfn
ap ข : $ Ssinekll d24x
ar -

dr
5 -

14 + bx- 1) COSTKX) +
ISCI CSAA =- Icosax

-"I (+ 3X- DICOSCAN +

1 lets since -
July sincere
-
du Pri &= 2xty 10: dv = 20) ((x) dy
do: ridu Jar = Scos( 4XIdy

:(1431- 4) COSIKX + 12X+ 3 sinCN) -

sinkdx do i
ady -
~I
sin du

5 - ( 1431- 4) COSIKX + 12X+ 3 sinKNI

COS
4X + C

·. . . . Inn - SI de <
ใ a:lux และ ar = x dx Sunder:
htt
On: cridx Save Syd de

=Illux. Ide do:

1
dx ↑:
1

=- I'lux b (") ->

=" lux. I' + C
=

br =cosx. " " " + Trois IP Sudveur- Suda

เน

↳เ อก
วใ
า

1 de Put we cour hot da: If dx

do: Vide Shu = Jest de
I sink a "" de
= coste " " + I
du "- sinady 8. Se **'
x) =

=In cost.
e" " " + s since
thecoster ใ W =Sin X และ or to " dx
du = oidy K= %
⑤

Scost. Itis
it cost. It's
a
singer -
Scosy. It dy do "cosxdy

/cosy. 8* dx + I frost. Itdy = t cost. If +

y
since
t

I di
Go Scost.
3 3*

=I 4 +since
,
cosy. 2

Scosa- e"" by
~ (I cosx. e**,
I sincerely + c

Scosx. e"de
= cost. " " + since by + t
c
ผ้
อี้
ตั
ป็
ห้
ห้
ห้
ลื
ช้
 5. I sin 21- lux > dy ใ a =sin11- due) และ do = de
du: aid x
Idr = Sdx
du = - cos 21 - Cut) P= N
*

ใ ใ เ อ ปอ ใ

<
Scortile dv
25 - 3

dy ห
4X+ 1 eeX-
1*"-
+

CX + +
~- I
2x - 1

1 C
-1 40+ e & 2

- ex-
-

น เกรด

ไ บรร ดอ

Jeex-' ds =
IeRxf
ติ
อั
มิ
ห้
มื่
ห้
ห้
ด้
ช้
ทั
 ก -เลขยกก งหมด >
ปริพันธ์และการประยุกต์ปริพนั ธ์ ง น
5
↑(4) = x4 12 x - 1 ->
ก 3
พ นอ

III การปริพันธ์ฟังก์ชันตรรกยะโดยการแยกให้เป็นเศษส่วนย่อย &(2) = 11- 13 " + ex - 1)

toiles
p( x) p( x) PCA) และ ความ เ น ง น

ให้เป็นฟังก์ชันตรรกยะแท้ การเขียน ให้เป็นผลบวกของเศษส่วนย่อยจะขึ้นอยู่กับ q ( x) ดังนี้

q( x) q( x)
พ นาม ->
1), ง ตรรถ น นะ

แบบที่ 1: q( x) = (a1 x + b1 )(a2 x + b2 )...(an x + bn ) วประกอบเ น พ นาม ก ไ 2

เ น วประกอบ อง
&
น
1 ตรรกยะแ < ก ของPCA)เ ย
การ
/ บ

pix) -
Ex: 3142
-
21- 1
I
&CD) ( <x+1) ( x- 4)
p ( x) A1 A2 An ↳ ex+5

#autointeracti
·มากก า
ไ แ แล้ว = + + ... + โดยที่ A1 , A2 ,... An เป็นค่าคงที่
8 แ

8 มากก า
q( x) (a1 x + b1 ) ( a2 x + b2 ) (an x + bn )
-
ล

(
44+13x - 9
Ex: 0 B
c โดย า
A

B,C เ น คง
=
+ +
A,

1 ( x+3) ( X- 1 % I + 3 +- I

ไ ตามจ นวน
·
·stattete - a)" 312 +4 X - 1
ก
แยก - > &
~
Ara17431( 1- 27CAA9 ผล หาร ของ
8 ( หา น & CH)
creieres
↓

+3) ( 123)

=
A +
B + 2 + D โดย A, B, C,
4
ซอย คาง
+- 3 ++ 3 +- 2 X +1

องเ น
แบบที่ 2: q( x) = (ax + b) น งหมดG ว
k
วประกอบ ก 1 ง
ตรรก
p( x) A1 A2 A3 Ak 155 อน
แล้ว = + + + ... + โดยที่ A1 , A2 ,... Ak เป็นค่าคงที่
q( x) (ax + b) (ax + b) (ax + b)
2 3
(ax + b) k

:8. 2- 3x+1 *
โดยA,B,C, า
①
&

=
+
C
เ นคง
#
+

(2x + 1)* (2x+1) (21 + 11" ( 2x+1) (2x+1 ) P

·
&
3x+7x - 11 =
3x+7x- 13 =
A +>
* + C + 9 โดย A,B,CIP ใน า
คว ใ

-4) /X" + 4X + 4) A- 21( X+2

&- G x +2 1 x +27 x + 233
%
↓

↑+2) ( x- 2) (x + 2() x + 2

แบบที่ 3: q( x) = (a1 x 2 + b1 x + c1 )(a2 x 2 + b2 x + c2 )...(an x 2 + bn x + cn )

p ( x) A1 x + B1 A2 x + B2 An x + Bn
แล้ว = + + ... +
q ( x) (a1 x + b1 x + c1 ) (a2 x + b2 x + c2 )
2 2
(an x 2 + bn x + cn )
โดยที่ A1 , A2 ,... An เป็นค่าคงที่
ร์
ตั
ก์
ฟั
รี
ศั
ก์
ฟั
ที่
ตั
ดี
ที่
มี
ตั
กั
ซ้
กั
ป้
ที่
ค่
ที่
ร์
ดั
ต้
ที่
ค่
ที่
ที่
รี
ดั
ตั
วั
ยู้
ตั
ที่
ที่
ค่
ที่
ที่
ค่
ท้
ต่
ตั้
ป็
ม่
รี
ำ
ท้
ดี
ป็
ำ
ท้
ป็
ป็
ำ
ม่
กั้
ห้
ทั้
ป็
หุ
ป็
ชั่
ทั้
ชั่
ด้
หุ
หุ
กิ
ร์
รี
ก่
ำ
ว่
ว่
ลั
 I do otlil + 1

Sidv = Inlal + C

a
Sat 1 dx M= 21 - 2 x
45 = D GEAX
2x - 2x+1
- C a =2 ( 2x - 13

=I
allareas " It len- exts +
are I
has a

fan C

Ex: จง หา ป น ของ ง น อไป

<

1. Ian +135 - dx 9

1 + 142 - 3 X

ท จารณา

45+13x - =- Kf+13X - 9
, (
9

-โดยA,B,C
ระ
13 +25- 34 +( x+3) ( X- 17 ก

extil คง
=

~LOTTER
A

%
+
3

*+ 3
+
&

-- 1
เ ง า

น x + 37( 1-17
x(
ณสมการ (
** 131 - 1 = ASX+3)( 1- 1) + BAC1- 17 + ex( x+ 3) @

โดน การ แทน Po @

↓
โดย การ แทน

↓
หา A X= 0 ใน #$ towns แww x = - 3 ใน @ C x = -1

-9 = - 3 A 4 ( 9) + 134- 37- 9 = (- 3) (-3- 1) :2

A= 3 36- 39- 9= 18B
-12 - 12 B เก
น
ไป ด เอง)
= - I

แทน A= 3, B=- 1, C= 1 ใน สมการ Indu = Palul+(

/45 +
1 12x3
11-
-3x
9
dr = $f+ 3* a
1 - 1
d /

I rent9 3) 1 * - 51 -If
A = de I
#
+-1
=3 ข -บ

↳nuv = lnw + lng

-3) Ihr - I'll bette) +
a id, dex- e

In : Anne- Inv
In 11) - In 11+31+ alnlt- 11 +
"I =
=3 C

In 1 x 11 - in keel - Anker" + c

=- In
1 x=
ฟั
ต่
วิ
ที่
ทั
พิ
ที่
ท่
ติ
ลิ
คู
ธี
อ็
ำ
ริ
ำ
พั
ก์
ชั
ธ์
นี้
 2.
1,181Chris di

ท จารณา
18x" - 6X + 16 =A +
B +

C ⑦
2
<31- 17( x + 1, 3x- 1 x +1
+1 2

โดย A,B,C เ นคคง

น( 3x-17 x + 13 ณสมการ 99) จะ ไ

185 - 6X + 16 = A 14+1) + B C31- 1) X + 1 + C ( 35- 13 ⑧

หา
-
A: โดย การแทน A=
8
ใน หาง : โดย การ แทน ปะ - 1 ใน อ #: Pawmothy A"
9, C - 10 po =
4 =0 ใน
1- 2+ 16 = 1
A
a = - 10 16 = 9- B + 10
A = 9 ก บมา ด เขา 16 = - B+ 19

-B= -3

B= 3

Solar =
แทน า Ata, B =3, C =010 Power fast + c

184 - 6x + 16
sex- e) ( x+17 sx
=

-
⑨

1 # " style
I tedu:
Sunda: " + c

S 185 - fseed + std. co), dy -

6x 5 10 ds = 9
13- 17 ( x +17 ++1 2 +C

·- adsl., dBre) - 3 / , dext13 - 10

created & A+1)

=Aln lex. I tolulttel " C

=In Israel ( x +
1 ) + +, + C
วิ
ที่
พิ
คู
ที่
คิ
ำ
ด้
ธี
ำ
ป็
ลั
ำ
ค่
 ไ แ

1 ตรรก
ยะ

จารณา
x

3.
Shores in de 12 - 1 - 2 1 1 - 150x -
↑" -*- 2X +0
เศษ
-" onmous
ท: จารณา

-12 - 1 =

* f 2x - 1 ①
42 - 1 - 2 12 - 1 - 2

จารณา
24 -
12- 1 - 2
1 :2x-
<x- 23x+13
1 =

&- 2
A
+

=, · โดย A,B น คง
า

น ( x-27( x+1) ณ การ 8 จะ

ไ
ม
21 - 1 = ACA+17 + B ( X- 2)

M A new liner 1. 2 at $ 98 anW K= - 1

2( 2)- 1 = 3 A

2 (- 1) - 1 = - 3 B

3 : 3A -

=- 3

A : & B= 1
วิ
พิ
สิ
คู
ที่
ค่
ป็
ที่
พิ
พิ
ท้
ธี
ำ
ด้
ม่
ำ
ปริพันธ์และการประยุกต์ปริพนั ธ์ 6

แบบที่ 4: q( x) = (ax 2 + bx + c)k

p ( x) A1 x + B1 A2 x + B2 A3 x + B3 Ak x + Bk
แล้ว = + + + ... +
q( x) (ax + bx + c) (ax + bx + c) (ax + bx + c)
2 2 2 2 3
(ax 2 + bx + c) k
โดยที่ A1 , A2 ,... Ak เป็นค่าคงที่