GIỎI VẬT LÝ HƠN 1% MỖI NGÀY CÙNG THẦY ĐINH TRUNG HƯNG

CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU
BÀI 02: VẤN ĐỀ AN TOÀN TRONG VẬT LÝ

LÝ THUYẾT

Khi nghiên cứu và học tập vật lý, ta phải biết được các nguy hiểm có thể xảy ra, tuân
thủ các biện pháp an toàn, bảo vệ môi trường, tuân thủ các quy tắc an toàn, biển báo nguy
hiểm trong phòng thực hành

Mặc trang phục gọn gàng, nữ buộc tóc cao, đeo găng tay, khẩu
trang, kính bảo vệ mắt và thiết bị bảo vệ khác (nếu cần thiết)

Chỉ tiến hành thí nghiệm khi có người hướng dẫn

Không ăn uống, đùa nghịch trong phòng thí nghiệm, không nếm
hoặc ngửi hóa chất

Nhận biết các vật liệu nguy hiểm trước khi làm thí nghiệm (vật sắc
nhọn, chất dễ cháy nổ, chất độc, nguồn điện nguy hiểm, …)

Sau khi làm xong thí nghiệm, thu gom chất thải để đúng nơi quy
định, lau dọn sạch sẽ chỗ làm việc, sắp xếp dụng cụ gọn gàng, đúng
chỗ, rửa sạch tay bằng xà phòng

Trang 1 Chỉ cần các em không bỏ cuộc, chắc chắn sẽ tới đích
 GIỎI VẬT LÝ HƠN 1% MỖI NGÀY CÙNG THẦY ĐINH TRUNG HƯNG

Trang 2 Chỉ cần các em không bỏ cuộc, chắc chắn sẽ tới đích
 GIỎI VẬT LÝ HƠN 1% MỖI NGÀY CÙNG THẦY ĐINH TRUNG HƯNG

Câu hỏi 01: Quan sát hình dưới, trình bày những hiểu biết của em về tác hại và lợi ích
của chất phóng xạ. Từ đó, nêu những quy tắc an toàn khi làm việc với chất phóng xạ

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Câu hỏi 02: Quan sát hình dưới đây và chỉ ra những điểm không an toàn khi làm việc
trong phòng thí nghiệm

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Trang 3 Chỉ cần các em không bỏ cuộc, chắc chắn sẽ tới đích
 GIỎI VẬT LÝ HƠN 1% MỖI NGÀY CÙNG THẦY ĐINH TRUNG HƯNG

Câu hỏi 03: Hãy nêu một số biện pháp an toàn khi sử dụng điện

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Câu hỏi 04: Quan sát hình dưới, nêu ý nghĩa của mỗi biển báo cảnh báo và công dụng
của mỗi trang thiết bị bảo hộ trong phòng thí nghiệm

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Trang 4 Chỉ cần các em không bỏ cuộc, chắc chắn sẽ tới đích
 GIỎI VẬT LÝ HƠN 1% MỖI NGÀY CÙNG THẦY ĐINH TRUNG HƯNG

Câu hỏi 05: Trạm không gian quốc tế ISS có độ cao khoảng 400km, trong khi bầu khí
quyển có bề dày hơn 100km. Trong trạm không gian có tình trạng mất trọng lượng, mọi vật tự
do sẽ lơ lửng. Hãy tìm hiểu các bất thường và hiểm nguy mà các nhà du hành làm việc lâu dài
ở trạm có thể gặp

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

--- HẾT ---

Trang 5 Chỉ cần các em không bỏ cuộc, chắc chắn sẽ tới đích
 GIỎI VẬT LÝ HƠN 1% MỖI NGÀY CÙNG THẦY ĐINH TRUNG HƯNG

CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU
BÀI 03: ĐƠN VỊ VÀ SAI SỐ TRONG VẬT LÝ

LÝ THUYẾT

1. Hệ đơn vị SI, đơn vị cơ bản và đơn vị dẫn xuất

Hệ đơn vị đo lường quốc tế SI được xây dựng trên cơ sở của 7 đơn vị cơ bản. Ngoài 7
đơn vị cơ bản, những đơn vị còn lại gọi là đơn vị dẫn xuất

Đơn vị dẫn xuất: m/s, N (kg.m/s2), Pa (N/m2), J (N.m), …

Ví dụ: 2.10−3 = 2 𝑚𝑔 hay 5.103 = 5 𝑘𝑚

2. Thứ nguyên

Thứ nguyên của một đại lượng là quy luật nêu lên sự phụ thuộc của đơn vị đo đại
lượng đó vào các đơn vị cơ bản

Trang 6 Chỉ cần các em không bỏ cuộc, chắc chắn sẽ tới đích
 GIỎI VẬT LÝ HƠN 1% MỖI NGÀY CÙNG THẦY ĐINH TRUNG HƯNG

Thứ nguyên của tốc độ là L/T (hoặc L.T-1)

Ví dụ: như m/s, km/h, …

Một đại lượng vật lý có thể có nhiều đơn vị nhưng chỉ có một thứ nguyên duy nhất

Ví dụ: tốc độ có đơn vị là m/s, km/h, cm/phút nhưng chỉ có một thứ nguyên
duy nhất là L/T

Một số đại lượng vật lý có thể cùng thứ nguyên

Ví dụ: tốc độ và vận tốc có cùng thứ nguyên là L/T

1. Các phép đo trong vật lý

Có 2 loại phép đo là phép đo trực tiếp và phép đo gián tiếp.

Phép đo trực tiếp: giá trị của đại lượng đọc trực tiếp trên dụng cụ đo (ví dụ như khối
lượng đo bằng cân, thể tích bằng bình chia độ)

Phép đo gián tiếp: giá trị của đại lượng được xác định thông qua đại lượng được đo trực
tiếp (ví dụ như khối lượng riêng)

Trang 7 Chỉ cần các em không bỏ cuộc, chắc chắn sẽ tới đích
 GIỎI VẬT LÝ HƠN 1% MỖI NGÀY CÙNG THẦY ĐINH TRUNG HƯNG

2. Các loại sai số của phép đo

Sai số hệ thống là sai số có tính quy luật và được lặp lại ở tất cả các lần đo, thường là do
dụng cụ đo

Sai số ngẫu nhiên là sai số xuất phát từ sai sót, phản xạ của người đo hoặc từ các yếu
tố ngẫu nhiên bên ngoài

3. Cách biểu diễn sai số của phép đo

𝑥 = 𝑥̅ + ∆𝑥
𝑥1 +𝑥2 +⋯𝑥𝑛
Giá trị trung bình: 𝑥̅ = 𝑛

Sai số tuyệt đối: ∆𝑥 = ̅∆𝑥

̅̅̅ + ∆𝑥𝑑𝑐

Sai số tuyệt đối trung bình: ̅̅

∆𝑥̅̅ = ∆𝑥1+∆𝑥2+⋯∆𝑥𝑛
𝑛

∆𝑥1 = |𝑥̅ − 𝑥1 |

∆𝑥2 = |𝑥̅ − 𝑥2 |

∆𝑥𝑛 = |𝑥̅ − 𝑥𝑛 |
1
Sai số dung cụ: ∆𝑥𝑑𝑐 = 2 độ chia nhỏ nhất
∆𝑥
Sai số tương đối: 𝛿𝑥 = . 100%
𝑥̅

4. Cách xác định sai số trong phép đo gián tiếp

Sai số tuyệt đối của một tổng hoặc một hiệu bằng tổng sai số tuyệt đối của các số hạng

Ví dụ: 𝐹 = 𝑥 ± 𝑦 ∓ 𝑧 thì ∆𝐹 = ∆𝑥 + ∆𝑦 + ∆𝑧

Sai số tương đối của một tích hoặc thương bằng tổng sai số tương đối của các thừa số
𝑦𝑛
Ví dụ: 𝐹 = 𝑥 𝑚 𝑧 𝑘 thì 𝛿𝐹 = 𝑚. 𝛿𝑥 + 𝑛. 𝛿𝑦 + 𝑘. 𝛿𝑧

Trang 8 Chỉ cần các em không bỏ cuộc, chắc chắn sẽ tới đích
 GIỎI VẬT LÝ HƠN 1% MỖI NGÀY CÙNG THẦY ĐINH TRUNG HƯNG

Câu hỏi 01: Kể tên một số đại lượng vật lý và đơn vị của chúng mà các em đã được học
trong môn khoa học tự nhiên

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Câu hỏi 02: Phân biệt đơn vị và thứ nguyên trong vật lý

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Câu hỏi 03: Phân tích thứ nguyên của khối lượng riêng 𝜌 theo thứ nguyên của các đại
lượng cơ bản. Từ đó cho biết đơn vị của khối lượng riêng 𝜌 trong hệ SI

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Câu hỏi 04: Hiện nay có những đơn vị thường được dùng trong đời sống như picomet
(pm), miliampe (mA) (ví dụ như kích thước của một hạt bụi là khoảng 2,5 pm, cường độ dòng
điện dùng trong châm cứu là khoảng 2 mA). Hãy xác định các đơn vị cơ bản và các tiếp đầu
ngữ của 2 đơn vị trên.

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Trang 9 Chỉ cần các em không bỏ cuộc, chắc chắn sẽ tới đích
 GIỎI VẬT LÝ HƠN 1% MỖI NGÀY CÙNG THẦY ĐINH TRUNG HƯNG

Câu hỏi 05: Lực cản không khí tác dụng lên vật phụ thuộc vào vận tốc chuyển động của
vật theo công thức 𝐹 = −𝑘𝑣 2. Biết thứ nguyên của lực là M.L.T-2. Xác định thứ nguyên và đơn
vị của k trong hệ SI

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Câu hỏi 06: Quan sát hình dưới và phân tích các nguyên nhân gây ra sai số của phép đo
trong các trường hợp được nêu

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Trang 10 Chỉ cần các em không bỏ cuộc, chắc chắn sẽ tới đích
 GIỎI VẬT LÝ HƠN 1% MỖI NGÀY CÙNG THẦY ĐINH TRUNG HƯNG

Câu hỏi 07: Quan sát hình dưới, em hãy xác định sai số dụng cụ của hai thước đo

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Câu hỏi 08: Đề xuất những phương án hạn chế sai số khi thực hiện phép đo

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Câu hỏi 09: Để đo chiều dài của cây bút chì, em nên sử dụng loại thước nào trong hình
dưới để thu được kết quả chính xác hơn?

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Trang 11 Chỉ cần các em không bỏ cuộc, chắc chắn sẽ tới đích
 GIỎI VẬT LÝ HƠN 1% MỖI NGÀY CÙNG THẦY ĐINH TRUNG HƯNG

Câu hỏi 10: Một bạn chuẩn bị thực hiện đo khối lượng của một túi trái cây bằng cân như
hình dưới. Hãy chỉ ra những sai số bạn có thể mắc phải. Từ đó nêu cách hạn chế các sai số đó

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Câu hỏi 11: Giả sử chiều dài của hai đoạn thẳng có giá trị đo được lần lượt là 𝑎 = 51 ±
1 𝑐𝑚 và 𝑏 = 49 ± 1 𝑐𝑚. Trong các đại lượng được tính theo các cách sau đây, đại lượng nào có
sai số tương đối lớn nhất

A. a + b. B. a – b. C. a.b. D. a/b

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

Trang 12 Chỉ cần các em không bỏ cuộc, chắc chắn sẽ tới đích
 GIỎI VẬT LÝ HƠN 1% MỖI NGÀY CÙNG THẦY ĐINH TRUNG HƯNG

Câu hỏi 12: Bảng dưới thể hiện kết quả đo khối lượng của một túi trái cây bằng cân
đồng hồ. Em hãy xác định sai số tuyệt đối ứng với từng lần đo, sai số tuyệt đối và sai số tương
đối của phép đo. Biết sai số dụng cụ là 0,1 kg.

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

--- HẾT ---

Trang 13 Chỉ cần các em không bỏ cuộc, chắc chắn sẽ tới đích