Chương 1 - Cấu Tạo Nguyên Tử Và Bảng HTTH

Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp.
HCM
LOGO
Khoa Công nghệ Hóa học & Thực phẩm
BỘ MÔN CÔNG NGHỆ HÓA HỌC
HÓA ĐẠI CƯƠNG

CHƯƠNG 1: CẤU TẠO NGUYÊN TỬ VÀ
BẢNG HỆ THỐNG TUẦN HOÀN
1
1. Khaùi nieäm veà nguyeân töû
2
1.1 Nguyeân töû vaø caùc haït cô baûn
Proton + , 1.67.10-27 kg
Hạt nhân
Nguyên tử Notron Ø , 1.67.10-27 kg
Lớp vỏ
Electron - , 9.1.10-31 kg
Electron
3
✓ Nguyeân töû ñöôïc taïo thaønh töø

nhöõng tieåu phaân nhoû hôn:
electron vaø haït nhaân.
✓ Electron (e): Trong nguyeân töû,

caùc electron chuyeån ñoäng xung
✓ Electron mang ñieän tích aâm.
✓ Proton mang ñieän tích döông. quanh haït nhaân taïo neân lôùp voû
✓ Neutron khoâng mang ñieän. electron.
✓ Haït nhaân: ñöôïc caáu taïo chuû yeáu

töø caùc haït proton (p) vaø neutron
(n).
4
Khoái löôïng Ñieän tích

Haït
Tuyeät ñoái Töông ñoái Tuyeät ñoái Töông ñoái
Kg ñvC Culong Ñôn vò tónh ñieän Ñôn vò e
9,1.10 -31 0,000549 -1,6.10 -19 -4,8.10 -10 -1

Electron
1,672.10 -27 1,007 +1,6.10 -19 +4,8.10 -10 +1

Proton
Neutron 1,674.10 -27 1,008 0 0 0
5
Sự khác biệt giữa Al và Al3+?
✓ Nguyên tử trung hòa Al
✓ Tổng điện tích + bằng Tổng điện tích -

✓e=p=Z
✓ Z gọi là điện tích hạt nhân
✓ Al có 13 e, 13 p và 14 n
13 Al: 1s 2 2s2 2p6 3s2 3p1

✓ Al – 3e → Al3+
✓ Ion Al3+ 13 Al 3+ : 1s2 2s2 2p6
✓ Có 10e, 13 p và 14n
✓ Hạt nhân là đại lượng đặc trưng của nguyên tử
và được bảo toàn trong các phản ứng hóa học
thông thường.
6
✓ m NT = m p + m n + m e
✓ m NT = m hạt nhaân + m electron

A
✓ m NT = m nhaân
Z X
✓ m haït nhaân = m neutron + m proton
✓ A = N + Z ñöôïc goïi laø soá khoái
✓ Moät nguyeân töû ñöôïc ñaëc tröng ñaày ñuû baèng soá khoái
A vaø soá Z
7
8
Hieän töôïng ñoàng vò
✓ Caùc nguyeân töû cuûa cuøng moät nguyeân toá coù cuøng soá Z nhöng khaùc
nhau veà soá N (neân khaùc veà soá A).
✓ Nguyeân töû khoái trung bình?

𝑨𝟏 . 𝒂% + 𝑨𝟐 . 𝒃%
ഥ =
𝑨
𝒂% + 𝒃%
Clo trong töï nhieân laø hoãn hôïp cuûa hai
ñoàng vò 35Cl chieám 75,77% vaø 37Cl. Tính
nguyeân töû khoái trung bình cuûa Clo.

9
1.2 Thuyeát caáu taïo nguyeân töû Bohr
Thuyeát caáu taïo nguyeân töû Thomson (1903, Anh): nguyeân töû goàm caùc
ñieän tích döông phaân boá ñoàng ñeàu trong toaøn boä theå tích nguyeân töû vaø
nhöõng electron chuyeån ñoäng giöõa ñieän tích döông ñoù.
10
1.3 Thuyeát caáu taïo nguyeân töû Bohr
✓ Thuyeát caáu taïo nguyeân töû Rutherford (1911, New Zealand):

nguyeân töû goàm haït nhaân tích ñieän döông taäp trung phaàn lôùn khoái
löôïng nguyeân töû vaø caùc electron tích ñieän aâm quay xung quanh
haït nhaân.
11
1.4 Thuyeát caáu taïo nguyeân töû Bohr (1913, Đan Mạch)
✓ Electron quay xung quanh haït nhaân khoâng phaûi treân nhöõng quyõ ñaïo baát kyø
maø treân nhöõng quyõ ñaïo troøn, ñoàng taâm coù baùn kính nhaát ñònh goïi laø nhöõng
quyõ ñaïo beàn (hay quyõ ñaïo cho pheùp).
Eđ = mv2/2
E = Eđ + Et
−𝒁𝒆𝟐
𝑬𝒕 =
𝟒𝝅𝜺𝒐 𝒓
𝜺 𝒉 𝟐 𝒁𝒆𝟐
𝒐
𝒓 = 𝒏𝟐 𝒗=
𝝅𝒎𝒆𝟐 𝒁 𝒏𝟐𝜺𝒐 𝒉
✓ Giaûi thích ñöôïc baûn chaát quang phoå vaïch nguyeân töû.
✓ Tính toaùn baùn kính caùc quyõ ñaïo beàn coù theå coù, toác
ñoä, naêng löôïng electron.
12
2. Caáu taïo nguyeân töû theo cô hoïc löôïng töû
Ne : 1s 2 2s 2 2p 6
10
13
2.1 Caùc luaän ñieåm cô sôû veà söï chuyeån ñoäng cuûa haït vi moâ
✓ Tính chaát soùng haït cuûa caùc haït vi moâ
Caùc haït vi moâ coù caû tính chaát haït vaø tính chaát soùng, nghóa laø
chuùng theå hieän ñoàng thôøi nhö nhöõng haït vaø soùng.
✓ Daønh cho photon aùnh saùng
Tính chaát soùng λν = 𝐶

λ = ℎ/𝑚𝐶
Tính chaát haït 𝑬 = 𝒉ν
✓ Daønh cho haït baát kyø λ = ℎ/𝑚V

14
✓ Nguyeân lyù baát ñònh Heisenberg (1927, Đức)
Khoâng theå ñoàng thôøi xaùc ñònh chính xaùc caû vò trí vaø toác ñoä cuûa
haït vi moâ.  h
x.v  = h: haèng soá Plank (6,626.10-34 J.s)
m 2m
m: khoái löôïng electron (9,1.10-31 kg)
∆x : Ñoä baát ñònh veà vò trí.

https://www.youtube.com/watch?v=z8y3
∆v : Ñoä baát ñònh veà toác ñoä.
3chRHsE
Ñoái vôùi haït vi moâ, khi bieát chính xaùc toác ñoä chuyeån
ñoäng chuùng ta khoâng theå noùi ñeán ñöôøng ñi chính xaùc +
cuûa noù, maø chæ coù theå noùi ñeán xaùc suaát coù maët cuûa noù ôû
choå naøo ñoù trong khoâng gian.
15
Ñaùm maây electron hay orbital nguyeân töû
Ñaùm maây electron cuûa electron duy nhaát

trong nguyeân töû H coù daïng khoái caàu, baùn
kính r = 0,53 Ao.
https://www.
youtube.com
/watch?v=0k
RvVR8Y9lw
✓ Ñònh nghóa: vuøng khoâng gian gaàn haït nhaân, trong ñoù xaùc suaát
coù maët electron khoaûng 90% vaø coù hình daïng ñöôïc xaùc ñònh
bôûi beà maët taïo thaønh töø caùc ñieåm coù maät ñoä xaùc suaát coù maët
baèng nhau. https://www.youtube.com/watch?v=P2IsIkSn5bk
16
Phöông trình soùng Schrodinger (1926, Ireland)
2 2 2 8 2 m

+ + + ( E − V ) = 0
x 2 y 2 z 2 h2
m - khoái löôïng haït vi moâ; h - haèng soá Plank;
E - naêng löôïng toaøn phaàn cuûa haït vi moâ
V - theá naêng cuûa haït vi moâ
 - haøm soùng ñoái vôùi caùc bieán x, y, z moâ taû söï chuyeån ñoäng cuûa haït vi moâ
ôû ñieåm coù toïa ñoä x, y, z
✓ Phöông trình soùng Schrodinger ñoái vôùi nguyeân töû Hydro.
 2   2   2  8 2 m e2
+ 2 + 2 + (E + ) = 0
x 2
y z h 2
4 o r
17
2.2 Caùc soá löôïng töû vaø yù nghóa
✓ Haøm soùng cuûa electron luoân luoân chöùa 3 thoâng soá khoâng thöù
nguyeân vaø laø nhöõng soá nguyeân. Goïi laø nhöõng soá löôïng töû.
✓ Ñaëc tröng cho

Soá löôïng töû chính (n) traïng thaùi cuûa
Soá löôïng töû
Soá löôïng töû phuï (l) moät electron.
Soá löôïng töû töø (ml) ✓ Xaùc ñònh moät

elctron cuï theå.
18
Soá löôïng töû chính n vaø möùc naêng löôïng
n=3
n = 1, 2, 3, 4, 5 . . . . . + ∞
n=2
• STT của lớp
n=1
• Tên của lớp
n=1 n=2 n=2 n=3 n=3
M L K
13 Al: 1s2 2s2 2p6 3s23p1

✓ Soá löôïng töû chính n xaùc ñònh traïng thaùi
naêng löôïng cuûa electron trong nguyeân
töû.
✓ Traïng thaùi naêng löôïng cuûa electron
ñöôïc xaùc ñònh baèng gía trò nhaát ñònh cuûa
n ñöôïc goïi laø möùc naêng löôïng.
19
Soá löôïng töû chính n vaø möùc naêng löôïng
✓ Nhöõng electron ñöôïc ñaëc tröng baèng cuøng moät soá löôïng töû
chính n, nghóa laø cuøng möùc naêng löôïng hoïp thaønh lôùp löôïng töû
hay lôùp electron.
Soá lôùp löôïng töû chính n 1 2 3 4 5 6…
Kyù hieäu lôùp electron K L M N O P…
Ngoaøi ra, soá löôïng chính n xaùc ñònh kích thöôùc ñaùm
maây electron.
20
Các giá trị có thể có của số lượng tử
n n = 1, 2, 3, 4, 5 . . . . . + ∞
K 1
L 2
17 Cl: 1s 2 2s2 2p6 3s2 3p5
M 3
21 Sc: 1s 2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d1 4s2

N 4
21
Soá löôïng töû orbital l vaø hình daïng ñaùm maây electron
d
p
s
p
s
s
n=3n=2 n=1
22
✓ Ñieàu kieän löôïng töû hoùa: ✓ Hình daïng cuûa ñaùm maây
ñaùm maây electron khoâng electron ñöôïc xaùc ñònh hoaøn
theå coù hình daïng baát kyø. toaøn baèng soá löôïng töû orbital l.
✓ Soá löôïng töû orbital (soá n=1→l=?

n=2→l=?
löôïng töû phuï) coù theå coù n=3→l=?
n=4→l=?
caùc giaù trò:
Xác định 2 số lượng tử của electron đầu tiên
và electron cuối cùng trong nguyên tử P (Z =
l = 0, 1, 2, 3,. . ., (n -1) 15).
23
n = 1, 2, 3, 4, 5 . . . . . + ∞
n l l 0 1 2 3
P/lôùp s p d f l = 0, 1, 2, 3,. . ., (n -1)
1 0 s
0 s l=0 l=0 l=1 l=0 l=1

2 n=1 n=2 n=2 n=3 n=3
1 p
0 s
p
13 Al: 1s2 2s2 2p6 3s23p1
3 1
2 d
17 Cl: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5
0 s
4 1 p
2 d
21 Sc: 1s 2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d1 4s2
3 f
24
✓ Goïi traïng thaùi naêng löôïng cuûa electron ñöôïc ñaëc tröng
baèng soá löôïng töû orbital l laø phaân möùc naêng löôïng.
Soá löôïng töû orbital 0 1 2 3

Kyù hieäu phaân lôùp electron s p d f
✓ Traïng thaùi cuûa electron trong nguyeân töû töông öùng vôùi nhöõng giaù trò xaùc
ñònh cuûa n vaø l : 1s, 2s, 2p, 3s, 3p, 3d, 4f. . .
✓ phaân lôùp electron

Ñaùm maây
✓ phaân möùc naêng löôïng electron
Toå hôïp naøy cho bieát
✓ đaùm maây electron

25
✓ Soá löôïng töû orbital l xaùc ñònh hình daïng ñaùm maây electron.
Traïng thaùi p
Traïng thaùi s Traïng thaùi d
( l = 1)
( l = 0) ( l = 2)
1. Xaùc ñònh soá löôïng töû chính vaø phuï cuûa electron cuoái cuøng cuûa S (Z=16)
2. Nguyeân töû X coù electron cuoái cuøng mang boä 2 soá löôïng töû n = 3 vaø l = 0.
Xaùc ñònh ñieän tích haït nhaân cuûa X.
26
Soá löôïng töû töø ml vaø caùc orbital nguyeân töû
✓ Caùc ñaùm maây electron ñònh höôùng khaùc nhau trong khoâng gian theo nhöõng qui
luaät xaùc ñònh bôûi thoâng soá thöù 3 laø soá löôïng töû töø ml.
✓ Soá löôïng töû töø ml coù nhöõng giaù trò

nguyeân döông vaø aâm. Cöù moãi gía trò cuûa
l coù (2l + 1) giaù trò ml, töø –l ñeán +l
ml = 0,  1,  2, …,  l
27
ml n = 1, 2, 3, 4, 5 . . . . . + ∞
n l
l = 0, 1, 2, 3,. . ., (n -1)
1 0 s 0
s 0
ml = 0,  1,  2, …,  l
0
2 -1, 0, +1
1 p
0 s 0
1 p -1, 0, +1
3
2 d -2, -1, 0, +1 , +2
0 s 0
1 p -1, 0, +1
4
2 d -2, -1, 0, +1 , +2
3 f -3, -2, -1, 0, +1 , +2, +3
28
d
p
s
p
s
s
ml = -1
n=3n=2 n=1 l=0 l=0 l=1 l=0 l=1
n=1 n=2 n=2 n=3 n=3
13 Al: 1s2 2s2 2p6 3s23p1

29
Xác định 3 số lượng tử của e cuối cùng trong Cl
(Z = 17)
17 Cl: 1s 2 2s2 2p6 3s2 3p5
Electron cuối cùng của nguyên tử X có 3 số lượng tử là

(2, 1, +1). Tính Z của X?
30
Soá löôïng töû spin ms
✓ Soá löôïng töû spin (ms) xaùc ñònh traïng thaùi chuyeån ñoäng rieâng (töï quay
xung quanh truïc) cuûa electron.
✓ Soá löôïng töû töø spin chæ coù hai giaù trò: +1/2 hoaëc -1/2 öùng vôùi chieàu quay
thuaän vaø ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà
✓ ms = +1/2 ✓ ms = -1/2
31
Tóm tắt về số lượng tử
32
Câu hỏi
1. Xaùc ñònh boä 4 soá 15 P: 1s 2 2s2 2p6 3s23p3
löôïng cuûa electron cuối

cuøng trong P (Z = 15)?
2. Elcectron cuoái cuøng

cuûa nguyeân töû Y mang
boä 4 soá löôïng töû (3, 1, 0,
-1/2). Tính ZY?
33
2.3 Traïng thaùi cuûa electron trong nguyeân töû nhieàu electron vaø caáu
hình electron cuûa nguyeân töû
Bài toán về 4 slt của nguyên tử H, He và Li?
Nguyeân lyù ngoaïi tröø Pauli:
1H : 1s1 2He : 1s2 3Li : 1s2 ?
Trong nguyeân töû khoâng theå
coù 2 electron coù cuøng boán soá
löôïng töû (khaúng ñònh khoâng
theå coù hai electron cuøng coù
maët moät luùc taïi thôøi ñieåm naøo
Bieåu dieãn orbital baèng oâ oâ
löôïng töû), electron baèng ñoù trong
Moã nguyeâ
i orbital n töûn). töû chæ coù
nguyeâ
muõi teân nhoû.
theå chöùa toái ña 2 electron coù
spin khaùc nhau.
Trong lôùp M, trong phaân lôùp

p, d coù toái ña bao nhieâu
Electron Electron
gheùp ñoâi ñoäc thaân electron?
34
2.3 Traïng thaùi cuûa electron trong nguyeân töû nhieàu electron vaø
caáu hình electron cuûa nguyeân töû
✓ Nguyeân lyù vöõng beàn: traïng thaùi beàn vöõng nhaát cuûa electron
trong nguyeân töû laø traïng thaùi öùng vôùi naêng löôïng nhoû nhaát.
Caùc electron laàn löôït saép vaøo caùc
orbital coù naêng löôïng töø thaáp ñeán cao.
❖ Quy taéc Hund: traïng thaùi beàn cuûa nguyeân töû töông öùng vôùi söï
saép xeáp electron sao cho trong moät phaân lớp giaù trò tuyeät ñoái
cuûa toång spin electron phaûi cöïc ñaïi.
Bài toán nguyên tử 7N Trong moät phaân lôùp caùc electron saép sao
cho soá electron ñoäc thaân laø cöïc ñaïi.
35
Quy taéc Kleshkovski 1: Söï saép xeáp electron vaøo caùc orbital nguyeân töû theo
chieàu taêng ñieän tích haït nhaân xaûy ra theo thöù töï tăng dần giaù trò
(n + l)
1). Electron thöù 19 cuûa K (Z=19)

seõ saép vaøo orbital 3d hay 4s?
Quy taéc Kleshkovski 2: Neáu (n + l) nhö nhau thì saép xeáp theo höôùng taêng daàn
giaù trò n.
2) Electron thöù 21 cuûa Sc (Z=21)

seõ saép vaøo orbital 3d, 4p hay 5s
(coù n+l nhö nhau)?
36
Caáu hình electron nguyeân töû

✓ Ñeå bieåu dieãn caáu truùc electron trong nguyeân töû ngöôøi ta hay duøng caáu
hình electron nguyeân töû.
✓ Caáu hình electron ñöôïc bieåu dieãn baèng taäp hôïp caùc kyù hieäu traïng thaùi
löôïng töû cuûa nguyeân töû coù chöùa electron, keøm theo kyù hieäu naøy coù ghi
soá electron ñöôïc saép xeáp vaøo traïng thaùi ñoù döôùi daïng soá muõ.
Vieát caáu hình electron vaø xaùc ñònh boä boán soá löôïng töû cuoái cuøng cuûa cuûa:
Ca (Z = 20), Sc (Z = 21), Fe (Z = 26)
37
Sơ đồ phân bố năng lượng các AO
4f 5f
3d 4d 5d 6d
2p 3p 4p 5p 6p 7p
1s 2s 3s 4s 5s 6s 7s 8s
38
Các ví dụ
20Ca 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 [Ar] 4s2

1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d1
21Sc [Ar] 3d1 4s2
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d14s2
26Fe [Ar] 3d6 4s2
26 Fe 2+ [Ar] 3d6
26 Fe 3+ [Ar] 3d5
24Cr
[Ar] 3d5 4s1
[Ar] 3d10 4s1

29Cu
39
3. Baûng heä thoáng tuaàn hoaøn caùc
nguyeân toá hoùa hoïc
40
3.1 Ñònh luaät tuaàn hoaøn
Ñònh luaät tuaàn hoaøn: Tính chaát

cuûa caùc ñôn chaát cuõng nhö daïng vaø
tính chaát cuûa caùc hôïp chaát cuûa
nhöõng nguyeân toá hoùa hoïc phuï
thuoäc vaøo ñieän tích haït nhaân
nguyeân töû cuûa nguyeân toá.
Ñieän tích haït nhaân nguyeân töû laø

ñaïi löôïng quyeát ñònh vaø ñaëc tröng
cho tính chaát nguyeân toá
41
3.2 Baûng heä thoáng tuaàn hoaøn
BẢNG CẬP NHẬT
43
✓ Hoï nguyeân toá s, p, d vaø f
✓ Nguyeân toá s: nhöõng nguyeân toá coù electron ngoaøi cuøng saép xeáp vaøo
orbital s.
✓ Nguyeân toá p: nhöõng nguyeân toá coù electron ngoaøi cuøng saép xeáp vaøo
orbital p.
✓ Nguyeân toá d: nhöõng nguyeân toá coù electron xeáp vaøo phaân lôùp d lôùp keà ngoaøi
cuøng, nghóa laø caùc orbital (n-1)d
✓ Nguyeân toá f: nhöõng nguyeân toá coù electron saép xeáp vaøo phaân lôùp f lôùp
thöù 3 keå töø ngoaøi vaøo, nghóa laø caùc orbital (n-2)f
Xaùc ñònh hoï caùc nguyeân toá sau ñaây: Na (Z = 11),

P (Z = 15), Fe (Z= 26).
44
1) Nguyên tử X có tổng số hạt cơ bản
bằng 95. Trong đó, tổng số hạt mang
điện nhiều hơn hạt không mang điện
là 25.
(a)Viết cấu hình electron của X.
(b) Xác định 4 số lượng tử của electron
cuối cùng trong X.
(c) Xác định vị trí của X trong bảng hệ
thống tuần hoàn.
45
2) Nguyên tử Y có e cuối cùng mang bộ
4 số lượng tử (4, 1, -1, -1/2).
a) Viết cấu hình electron của X.
b) Xác định vị trí của X trong bảng hệ
thống tuần hoàn.
c) Tính số lượng các hạt cơ bản của Y.
Biết rằng, hạt nhân Y có số hạt
không mang điện nhiều hơn hạt
mang điện là 10.
d) Y là kim loại hay phi kim?
46
3.3 Caáu truùc heä thoáng tuaàn hoaøn vaø caáu taïo nguyeân töû
✓ Chu kyø laø daõy lieân tuïc caùc nguyeân toá, baét ñaàu töø nguyeân toá s, keát thuùc baèng
nguyeân toá p vaø giöõa nhöõng nguyeân toá naøy coù theå coù caùc nguyeân toá d vaø f.
→ Soá thöù töï chu kyø baèng vôùi soá lôùp electron coù trong nguyeân töû.
✓ Nhoùm goàm caùc nguyeân toá coù soá electron ôû lôùp ngoaøi cuøng (nguyeân toá s vaø p) hoaëc
cuûa nhöõng phaân lôùp ngoaøi cuøng (nguyeân toá d) gioáng nhau vaø baèng soá thöù töï cuûa
nhoùm.
→ Soá nhoùm cuûa nguyeân toá baèng toång soá electron lôùp ngoaøi cuøng (nguyeân
toá s vaø p). Rieâng ñoái vôùi nguyeân toá d coù ngoaïi leä.
NGOAÏI LEÄ NHÖ THEÁ NAØO???
47
Phaân nhoùm
✓ Phaân nhoùm goàm caùc nguyeân toá coù caáu truùc electron lôùp ngoaøi cuøng
gioáng nhau.
Phaân nhoùm chính (A): caùc nguyeân toá s vaø p.
Phaân nhoùm phuï (B): caùc nguyeân toá d vaø f.
OÂ
✓ Soá thöù töï cuûa oâ chính laø soá ñieän tích haït nhaân hay soá electron coù
trong nguyeân töû cuûa nguyeân toá.
48
1. Cho ion A3+ coù 20e, vieát caáu hình electron cuûa A. Haõy cho bieát vò
trí cuûa A trong baûng phaân loaïi tuaàn hoaøn.
2. Nguyeân toá B thuoäc chu kyø 5, nhoùm IIA, vieát caáu hình e cuûa B.
3. Cho nguyeân toá X coù z = 26, vieát coâng thöùc e cuûa X, X2+, X3+, ion naøo beàn hôn ?
4. Cho X coù 4 soá löôïng töû cuûa e cuoái cuøng nhö sau : n = 3; l = 2; ml = -2; ms = + ½,
Xaùc định vị trí của X trong bảng HTTH.
5. Nguyeân töû X coù 28 electron
a. Xaùc ñònh soá e ñoäc thaân cuûa X
b. Xaùc ñònh boä boán soá löôïng töû cuoái cuøng cuûa e cuoái cuøng cuûa X
49
1. Cho ion A3+ coù 20e, vieát caáu hình electron cuûa A. Haõy cho bieát vò trí cuûa A trong
baûng phaân loaïi tuaàn hoaøn.
4. Cho X coù 4 soá löôïng töû cuûa e cuoái cuøng nhö sau : n = 3; l = 2; ml = -2; ms = + ½,
Xaùc định vị trí của X trong bảng HTTH.
50
3.4 Caùc tính chaát bieán ñoåi tuaàn hoaøn cuûa caùc nguyeân toá
a. Tính kim loaïi – phi kim
b. Baùn kính nguyeân tử - ion
c. Năng lượng ion hoùa
d. AÙi löïc ñieän töû
e. Ñoä aâm ñieän
f. Soá oxi hoùa
51
a. Tính kim loaïi - phi kim
✓ Trong moät chu kyø theo chieàu taêng daàn ñieän tích haït nhaân, caùc nguyeân toá coù
tính kim loaïi giaûm , nhö vaäy tính khöû giaûm vaø tính oxy hoùa taêng leân
NHOÙM
CHU KYØ
tính kim loaïi GIAÛM

✓ Theo caùc nhoùm, töø treân xuoáng,
tính
tính kim loaïi cuûa nguyeân toá
kim
taêng, tính phi kim loaïi giaûm vaø
loaïi
do ñoù tính khöû cuûa nguyeân töû
TAÊNG
taêng vaø tính oxy hoùa giaûm.
52
b. Baùn kính nguyeân töû
✓ Laø ñaïi löôïng qui öôùc vì khoâng theå xaùc ñònh chính xaùc.
✓ Ñoái vôùi nguyeân töû töï do: khoaûng caùch töø haït nhaân ñeán vò trí cöïc ñaïi xa nhaát
cuûa xaùc suaát coù maët electron cuûa electron ngoaøi cuøng.
Nguyeân toá Li Be B C N O F
Baùn kính,Ao 1.52 1.13 0.88 0.77 0.70 0.66 0.64
Nguyeân toá K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe
Baùn kính,Ao 2.27 1.97 1.61 1.45 1.31 1.25 1.37 1.24
Nguyeân toá Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br
Baùn kính,Ao 1.25 1.25 1.28 1.34 1.22 1.22 1.21 1.17 1.14
Phaân nhoùm IVB
Nguyeân töû Baùn kính Ao

✓ Trong chu kyø: BKNT giaûm
Ti 1.45
✓ Trong phaân nhoùm chính: BKNT taêng Zr 1.59
Hf 1.56
53
c. Naêng löôïng ion hoùa (I)
✓ Naêng löôïng ion hoùa I laø naêng löôïng caàn tieâu toán ñeå taùch moät electron ra khoûi
nguyeân töû ôû theå khí khoâng bò kích thích.
X (k) - e = X+(k), I
✓ I laø ñaïi löôïng ñaëc tröng cho khaû naêng nhöôøng electron. I caøng nhoû tính kim loaïi
vaø tính khöû caøng maïnh.
✓ I phuï thuoäc vaøo caáu truùc electron nguyeân töû
✓ Ñoái vôùi nguyeân töû nhieàu electron I1 < I2 < I3…
✓ Trong chu kyø: I1 taêng töø ñaàu ñeán cuoái chu kyø.
✓ Phaân nhoùm chính: theo chieàu taêng ñieän tích haït nhaân naêng löôïng ion hoùa giaûm.
54
c. Naêng löôïng ion hoùa (I)
Löu yù
Be – B
N–O
Mg – Al
P–S
4Be: 1s2 2s2 7N: 1s2 2s2 2p3
5B: 1s2 2s2 2p1 8O: 1s2 2s2 2p4
55
• d. AÙi löïc electron (F)
✓ AÙi löïc electron (F) laø naêng löôïng phaùt ra hay thu vaøo khi keát hôïp moät
electron vaøo nguyeân töû ôû theå khí khoâng bò kích thích.
X (k) + e = X- (k), ˗ F
✓ F laø ñaïi löôïng ñaëc tröng cho khaû naêng nhaän electron cuûa nguyeân töû,
ñaëc tröng cho tính phi kim.
✓ F coù giaù trò aâm.
✓ F caøng aâm nguyeân töû caøng deã nhaän electron, do ñoù tính phi kim loaïi vaø
tính oxy hoùa caøng maïnh.
56
d. AÙi löïc electron (F)
✓ Theo chu kyø: F taêng.

✓ Theo nhoùm: F giaûm
✓ F lôùn nhaát: caùc nguyeân

toá p nhoùm VII (caùc
halogen).
✓ F nhoû nhaát: s2, p3, s2p6

57
• e. Ñoä aâm ñieän ϰ
✓ Ñoä aâm ñieän cho bieát khaû naêng cuûa nguyeân töû moät nguyeân toá huùt maät ñoä
electron veà phía mình khi taïo lieân keát vôùi nguyeân töû cuûa nguyeân toá khaùc.
✓ Trong chu kyø: ñoä aâm ñieän taêng
✓ Trong nhoùm: ñoä aâm ñieän giaûm.
✓ Nguyeân toá nhoùm I (kim loaïi kieàm) coù ϰ nhoû nhaát
✓ Caùc nguyeân toá nhoùm VII (caùc halogen) coù ϰ lôùn nhaát.
58
f. Số oxy hoùa
✓ Hoùa trò cuûa moät nguyeân toá ñöôïc xaùc ñònh baèng soá lieân keát hoùa hoïc maø moät
nguyeân töû nguyeân toá ñoù taïo neân trong phaân töû.
✓ Soá oxy hoùa laø ñieän tích döông hay aâm cuûa nguyeân toá trong hôïp chaát ñöôïc tính
vôùi giaû thieát hôïp chaát ñöôïc taïo thaønh töø caùc ion
✓ Soá oxy hoùa döông cao nhaát: taêng daàn theo chu kyø vaø baèng soá thöù töï cuûa nhoùm.
✓ Soá oxy hoùa aâm thaáp nhaát: giaûm daàn theo chu kyø vaø coù trò soá baèng 8 tröø ñi soá
thöù töï nhoùm.
✓ COÂNG THÖÙC TOÅNG QUAÙT?

f. Số oxy hoùa
SỐ OXY HÓA
Nhóm IA IIA IIIA IVA VA VIA VIIA Tổng
quát
Số oxy
hóa
dương R2O RO R2O3 RO2 R2O5 RO3 R2O7 R2Ox
cao
nhất
Số oxy
hóa
âm X X X RH4 RH3 RH2 RH RH8-x
thấp
nhất
60
❖ THANK YOU…
61

Chương 1 - Cấu Tạo Nguyên Tử Và Bảng HTTH

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Chương 1 - Cấu Tạo Nguyên Tử Và Bảng HTTH

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương 1 - Cấu Tạo Nguyên Tử Và Bảng HTTH

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp.

HÓA ĐẠI CƯƠNG

✓ Nguyeân töû ñöôïc taïo thaønh töø

✓ Electron (e): Trong nguyeân töû,

✓ Haït nhaân: ñöôïc caáu taïo chuû yeáu

Khoái löôïng Ñieän tích

Kg ñvC Culong Ñôn vò tónh ñieän Ñôn vò e

9,1.10 -31 0,000549 -1,6.10 -19 -4,8.10 -10 -1

1,672.10 -27 1,007 +1,6.10 -19 +4,8.10 -10 +1

Neutron 1,674.10 -27 1,008 0 0 0

✓ Nguyên tử trung hòa Al

✓ Tổng điện tích + bằng Tổng điện tích -

13 Al: 1s 2 2s2 2p6 3s2 3p1

✓ m NT = m hạt nhaân + m electron

✓ A = N + Z ñöôïc goïi laø soá khoái

✓ Nguyeân töû khoái trung bình?

Clo trong töï nhieân laø hoãn hôïp cuûa hai

ñoàng vò 35Cl chieám 75,77% vaø 37Cl. Tính

nguyeân töû khoái trung bình cuûa Clo.

✓ Thuyeát caáu taïo nguyeân töû Rutherford (1911, New Zealand):

✓ Tính chaát soùng haït cuûa caùc haït vi moâ

✓ Daønh cho photon aùnh saùng

Tính chaát soùng λν = 𝐶

✓ Daønh cho haït baát kyø λ = ℎ/𝑚V

✓ Nguyeân lyù baát ñònh Heisenberg (1927, Đức)

∆x : Ñoä baát ñònh veà vò trí.

Ñaùm maây electron cuûa electron duy nhaát

Phöông trình soùng Schrodinger (1926, Ireland)

2 2 2 8 2 m

✓ Phöông trình soùng Schrodinger ñoái vôùi nguyeân töû Hydro.

✓ Ñaëc tröng cho

Soá löôïng töû phuï (l) moät electron.

Soá löôïng töû töø (ml) ✓ Xaùc ñònh moät

n=1 n=2 n=2 n=3 n=3

13 Al: 1s2 2s2 2p6 3s23p1

Soá lôùp löôïng töû chính n 1 2 3 4 5 6…

Kyù hieäu lôùp electron K L M N O P…

17 Cl: 1s 2 2s2 2p6 3s2 3p5

21 Sc: 1s 2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d1 4s2

✓ Soá löôïng töû orbital (soá n=1→l=?

0 s l=0 l=0 l=1 l=0 l=1

Soá löôïng töû orbital 0 1 2 3

✓ phaân lôùp electron

✓ đaùm maây electron

✓ Soá löôïng töû töø ml coù nhöõng giaù trò

13 Al: 1s2 2s2 2p6 3s23p1

Electron cuối cùng của nguyên tử X có 3 số lượng tử là

1. Xaùc ñònh boä 4 soá 15 P: 1s 2 2s2 2p6 3s23p3

löôïng cuûa electron cuối

2. Elcectron cuoái cuøng

Trong lôùp M, trong phaân lôùp

1). Electron thöù 19 cuûa K (Z=19)

2) Electron thöù 21 cuûa Sc (Z=21)

Caáu hình electron nguyeân töû

20Ca 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 [Ar] 4s2

[Ar] 3d10 4s1

Ñònh luaät tuaàn hoaøn: Tính chaát

Ñieän tích haït nhaân nguyeân töû laø

Xaùc ñònh hoï caùc nguyeân toá sau ñaây: Na (Z = 11),