Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp.

HCM
LOGO
Khoa Công nghệ Hóa học & Thực phẩm
BỘ MÔN CÔNG NGHỆ HÓA HỌC

HÓA ĐẠI CƯƠNG

CHƯƠNG 3: NHIỆT ĐỘNG LỰC HỌC HÓA HỌC

1
 1. Các khái niệm

✓ Hệ là tập hợp các vật thể xác định trong không gian nào đó và phần còn lại
xung quanh là môi trường

✓ Đối với hóa học, hệ là lượng nhất định của một hay nhiều chất ở điều kiện

nhiệt độ, áp suất, nồng độ nào đó.

2
 Các loại hệ cơ bản

Hệ hở: là hệ Hệ kín: chỉ Hệ cô lập: hệ Hệ đồng Hệ dị

có sự trao có sự trao thể: hệ có thể: trong
đổi chất và đổi năng không có sự trao các tính hệ có bề
năng lượng lượng với đổi chất, năng chất lý hóa mặt phân
với môi môi trường giống nhau chia
trường bên bên ngoài lượng với môi ở mọi điểm
ngoài trường bên ngoài. của hệ

Lớp cách nhiệt

3
 1. Các khái niệm

•Pha: phaàn ñoàng theå cuûa heä dò theå, coù thaønh phaàn caáu taïo, tính chaát nhaát ñònh vaø ñöôïc
phaân chia vôùi caùc phaàn khaùc baèng beà maët phaân chia naøo ñoù (beà maët phaân chia pha).

Các thông số
•Heä caân baèng: heä coù nhieät ñoä, aùp suaát, thaønh phaàn gioáng trạng thái
không thay đổi
nhau ôû moïi ñieåm cuûa heä vaø khoâng thay ñoåi theo thôøi gian theo thời gian
4
 1. Các khái niệm

▪ Traïng thaùi cuûa heä ñöôïc xaùc ñònh baèng taäp hôïp caùc thoâng soá trạng thaùi bieåu dieãn
caùc tính chaát lyù hoùa cuûa heä nhö nhieät ñoä, aùp suaát, theå tích, thaønh phaàn, naêng löôïng

Thoâng soá dung ñoä: laø nhöõng thoâng soá Thoâng soá cöôøng ñoä: laø nhöõng thoâng
tyû leä vôùi löôïng chaát nhö theå tích, khoái soá khoâng phuï thuoäc vaøo löôïng chaát
nhö nhieät ñoä, aùp suaát, thaønh phaàn,
löôïng, soá mol,… khoái löôïng rieâng,…

V = 2 lít T = 30oC

V = 1 lít V = 1 lít
H2O H2O H2O
T = 30oC T = 30oC

5
 1. Các khái niệm

Hàm trạng thái: là đại lượng nhiệt động có giá trị chỉ phụ thuộc vào các
thông số trạng thái của hệ; không phụ thuộc vào đường đi của hệ (cách
biến đổi của hệ)

𝒏𝑹𝑻
𝑷𝑨 =
𝑽𝑨
B

A
P
N2
V 𝒏𝑹𝑻
T 𝑷𝑩 =
n 𝑽𝑩

6
 1. Các khái niệm

•P = const ñaúng aùp

• Quaù trình: laø söï bieán ñoåi xaûy ra
trong heä gaén lieàn vôùi söï thay ñoåi
•V = const ñaúng tích
cuûa ít nhaát 1 thoâng soá traïng
thaùi.
•T = const ñaúng nhieät

Đã thực hiện được 1 quá trình

Đây là quá trình đẳng nhiệt

A
PA PB
B
VA VB
N2 T N2
T
n n
7
 1. Caùc khaùi nieäm

Naêng löôïng laø thöôùc ñoù söï chuyeån ñoäng cuûa caùc chaát

Nhieät laø thöôùc ño söï chuyeån ñoäng Coâng laø thöôùc ño söï chuyeån ñoäng coù
nhieät hoãn loaïn cuûa caùc tieåu phaân taïo traät töï, coù höôùng cuûa caùc tieåu phaân
neân heä. trong tröôøng löïc.

Q
Q≠T A

Temp. = 300oC
Q phụ thuộc lượng vật liệu bị đốt nhiều hay ít.
8
 2. Nguyeân lyù thöù nhaát cuûa nhieät ñoäng hoïc

✓ Khaùi nieäm noäi naêng U

✓ Khaùi nieäm coâng A

✓ Phaùt bieåu nguyeân lyù thöù nhaát

✓ Caùc loaïi hieäu öùng nhieät

✓ Tính toaùn hieäu öùng nhieät cuûa phaûn öùng

✓ Khaû naêng xaûy ra phaûn öùng döïa vaøo hieäu

öùng nhieät.
9
 2.1 Khaùi nieäm noäi naêng (U)

Ñoäng naêng (Eñ)

Naêng löôïng Theá naêng (Et) E = Eñ + Et + U

cuûa heä

Noäi naêng (U) V

▪Laø naêng löôïng saün coù aån daáu beân trong heä
▪ Laø ñaïi löôïng naêng löôïng xaùc ñònh traïng thaùi cuûa heä h
▪ Laø thoâng soá dung ñoä.
▪ Laø moät haøm traïng thaùi.

Ñoä bieán ñoåi noäi naêng khi heä chuyeån

U = U2 − U1
töø traïng thaùi 1 sang traïng thaùi 2. Mặt đất
10
 2.2 Khaùi nieäm coâng A

Ñoái vôùi caùc quaù trình hoùa hoïc

coâng A laø coâng daõn nôû choáng
laïi aùp suaát beân ngoaøi. B

V2 N2

A =  PdV
V1

1. Quaù trình ñaúng tích V = const A=0

2. Quaù trình ñaúng aùp P = const A = PΔV
11
 Nhiệt (Q)

Nhiệt là quá trình trao đổi

năng lượng vào hoặc ra khỏi
B
hệ do sự khác nhau về nhiệt
A
độ giữa hệ và môi trường
N2

xung quanh

12
 2.3 Nguyeân lyù I nhieät ñoäng hoïc

Nguyên lý I: “Nếu trong quá trình nào đó mà có một dạng năng lượng đã mất đi
thì thay cho nó phải có một dạng năng lượng khác xuất hiện với lượng tương
đương nghiêm ngặt”.

NaOH NH4Cl
HCl H2O

Khi cung cấp cho hệ một lượng nhiệt là Q thì lượng nhiệt này
được dùng để làm biến đổi nội năng U của hệ và để thực hiện
một công A chống lại các lực bên ngoài tác dụng lên hệ.
Q = A + U
13
 2.4 Nhieät ñaúng tích

✓ ÔÛ ñieàu kieän ñaúng tích

V = const → dV = V2 – V1 = 0
→ A=0

QV = U = U2 - U1

QV = U

Löôïng nhieät maø heä thu vaøo trong quaù trình ñaúng
tích Qv ñöôïc duøng ñeå taêng noäi naêng U cuûa heä.
14
 2.5 Nhieät ñaúng aùp

ÔÛ ñieàu kieän ñaúng aùp A = PV = P (V2−V1)

QP = U + PV =
QP: nhieät ñaúng aùp
(U2 + PV2) − (U1 + PV1)

Löôïng nhieät maø heä trao ñoåi trong quaù

Ñaët: U + PV = H
trình ñaúng aùp Qp ñöôïc duøng ñeå taêng
QP = H2 − H1 = H
entanpi H cuûa heä.

▪ H laø tính chaát cuûa heä. H = U + PV

▪ H laø ñaïi löôïng naêng löôïng xaùc ñònh traïng thaùi
cuûa heä, laø thoâng soá dung ñoä, vaø laø haøm traïng H = Qp
thaùi.
15
 2.6 Hieäu öùng nhieät cuûa phaûn öùng hoùa hoïc

Löôïng nhieät maø heä Bieán ñoåi (taêng hay giaûm) noäi naêng ∆U
trao ñoåi trong caùc quaù
trình hoùa hoïc ñöôïc
Bieán ñoåi (taêng hay giaûm) entanpi ∆H
duøng ñeå laøm gì?

HIEÄU ÖÙNG NHIEÄT

Ñoä bieán ñoåi noäi naêng
(hieäu öùng nhieät ñaúng tích)
Hieäu öùng nhieät cuûa caùc quaù
trình hoùa hoïc ñöôïc xaùc ñònh
Ñoä bieán ñoåi entanpi baèng ñaïi löôïng naøo?
(hieäu öùng nhieät ñaúng aùp)

Caùc quaù trình phaûn öùng hoùa hoïc thöôøng xaûy ra ôû aùp suaát khoâng ñoåi neân
thöôøng ñöôïc xaùc ñònh baèng H
16
 Moái lieân heä giöõa H vaø U

Phaûn öùng chæ coù

chaát loûng vaø raén V  0 H = U
tham gia
H = U + nRT
Phaûn öùng coù chaát
khí tham gia n =  nsp −  ncđ Chỉ tính cho
chất khí

C2H6 (k) + 7/2 O2 (k) → 2CO2 (k) + 3H2O (k) ∆n = 2 + 3 – 1 – 7/2 = 0,5

N2 (k) + 3H2 (k) → 2NH3 (k) ∆n = 2 – 3 – 1 = – 2

Fe2O3 (r) + 3CO (k) → 2Fe (r) + 3CO2 (k) ∆n = 3 – 3 = 0

Khí
CaCO3 (r) → CaO (r) + CO2 (k) ∆n = 1

17
 2.7 Hieäu öùng nhieät tieâu chuaån

✓ Trong Kỹ thuật các số liệu được sử dụng Hieäu öùng nhieät tieâu chuaån:
nhiều thường được tính toán trước và ghi lại ñaïi löôïng ñöôïc tính vôùi 1 mol
trong các Bảng Tra. chaát vaø töông öùng ñieàu kieän
✓ Tập hợp các bảng tra sẽ có Sổ tay chuaån laø aùp suaát 1 atm, nhieät
(Handbook) ñoä thöôøng laáy laø 25oC.
✓ ∆H được sử dụng nhiều và được tính sẵn.
Kyù hieäu Ho298 hay Ho

18
 2.8 Nhieät taïo thaønh vaø nhieät ñoát chaùy

Nhieät taïo thaønh tieâu chuaån laø hieäu öùng nhieät cuûa phaûn öùng taïo
thaønh 1 mol chaát töø caùc ñôn chaát beàn ôû ñieàu kieän tieâu chuaån
(25oC, 1atm). Kyù hieäu Ho298,tt hay Ho298,f
Nhieät taïo thaønh tieâu chuaån (kyù hieäu Ho298,tt cuûa caùc ñôn chaát beàn
ñöôïc quy öôùc baèng khoâng

Ví dụ tra bảng ta có:

∆Ho298,tt CuO (r) = -157,3 kJ/mol

Q
1 mol Cu
0,5 mol O2 -157,3 kJ

Cu (r) + ½ O2 (k) = CuO (r)

∆Ho = -157,3 kJ
19
2.8 Nhieät taïo thaønh vaø nhieät ñoát chaùy

20
 Ví dụ minh họa

Phản ứng tạo thành Na2O diễn ra như sau:

2Na (r) + ½ O2 (k) → Na2O (r)

Biết Hof, Na2O = -417,98.

Tính hiệu ứng nhiệt của phản ứng trên khi sử dụng hết 64
gam oxy?

21
 2.8 Nhieät taïo thaønh vaø nhieät ñoát chaùy

Nhieät ñoát chaùy tieâu chuaån cuûa moät chaát laø hieäu öùng nhieät cuûa
phaûn öùng ñoát chaùy baèng oxy 1 mol chaát ñoù taïo thaønh caùc oxyt beàn
ôû ñieàu kieän tieâu chuaån. Kyù hieäu : Hođc, hay Ho298, c

Ví dụ tra bảng ta có:

∆Ho298,b C3H8 (k) = - 2.220 kJ/mol

1mol C3H8
Q
5 mol O2

- 2.220 kJ

C3H8 (k) + 5O2→ 3CO2 (k) + 4H2O (k) ∆Ho = - 2.220 kJ

22
2.8 Nhieät taïo thaønh vaø nhieät ñoát chaùy

23
 2.9 Phöông trình nhieät hoùa hoïc

Laø phöông trình ▪ daáu (−) vôùi phaûn öùng tỏa nhieät (chæ söï
phaûn öùng hoùa giaûm entanpi)
hoïc coù ghi keøm
theo hieäu öùng ▪ daáu (+) vôùi phaûn öùng thu nhieät (chæ söï
nhieät: taêng entanpi cuûa heä)

✓ Ngoaøi ra coøn ghi caùc kyù hieäu chæ traïng thaùi cuûa caùc chaát trong
phaûn öùng : s (raén), l (loûng), g (khí), aqueous (dung dòch nước), gr
(graphit), diamond (kim cương)…

Zn(s) + 2HCl(aqu) = ZnCl2 (aqu) + H2(g); Ho298 = -152,57 kJ

C(gr) + H2O(g) = CO(g) + H2 (g); Ho298 = + 131,25 kJ

24
Ñieàu kieän xaûy ra phaûn öùng döïa treân hieäu öùng nhieät

Zn(s) + 2HCl(aqu) = ZnCl2 (aqu) + H2(g); Ho298 = -152,57 kJ

C(gr) + H2O(g) = CO(g) + H2 (g); Ho298 = + 131,25 kJ

✓ ÔÛ nhöõng nhieät ñoä bình thöôøng phaûn öùng phaùt nhieät coù khaû naêng
töï xaûy ra, coøn phaûn öùng thu nhieät khoâng theå töï xaûy ra, muoán
xaûy ra phaûi tieâu toán naêng löôïng.

✓ ÔÛ nhieät ñoä cao, quy luaät naøy khoâng ñuùng nöõa

25
 2.10 Ñònh luaät Hess

Hieäu öùng nhieät cuûa phaûn öùng hoùa hoïc chæ phuï thuoäc vaøo baûn chaát vaø traïng thaùi
cuûa caùc chaát ñaàu, cuoái chöù khoâng phuï thuoäc vaøo ñöôøng ñi cuûa phaûn öùng, nghóa
laø khoâng phuï thuoäc vaøo soá, ñaëc ñieåm cuûa caùc giai ñoaïn trung gian.

Heä quaû I: Hieäu öùng nhieät cuûa phaûn öùng Heä quaû II: Hieäu öùng nhieät cuûa phaûn öùng
baèng toång nhieät taïo thaønh cuûa caùc saûn baèng toång nhieät ñoát chaùy cuûa caùc chaát
phaåm phaûn öùng tröø ñi toång nhieät taïo ñaàu tröø ñi toång nhieät ñoát chaùy cuûa caùc
thaønh cuûa caùc chaát ñaàu. saûn phaåm phaûn öùng

H = Htt,sp − Htt,cñ H = Hñc,cñ− Hñc,sp

26
 2.10 Ñònh luaät Hess

Cho phản ứng: aA + bB = cC + dD, Hophản ứng = ?

Ho298, f (kJ/mol) x y z t Hệ quả 1
Ho298, c (kJ/mol) k l m n Hệ quả 2

Hopư = (c.z + d.t) – (a.x + b.y) = Tổng phía sau – tổng phía trước

Hopư = (a.k + b.l) – (c.m + d.n) = Tổng phía trước – tổng phía sau

Ví duï: Xaùc ñònh hieäu öùng nhieät cuûa phaûn öùng:

CaCO3 (r) → CaO (r) + CO2 (k)
∆Hof, kJ/mol - 1206,92 - 635,09 - 393,51

∆Hophản ứng = - 635,09 – 393,51 – (- 1206,92) = 178,32 kJ

27
 Tính hieäu öùng nhieät phaûn öùng hoùa hoïc

(i) Sử dụng định luật Hess

Ví duï 1: Xaùc ñònh ΔH cuûa phaûn öùng : C(gr) + ½ O2(k) = CO(k)
Cho bieát:
C(gr) + O2(k) = CO2(k), ∆H1 = -393,51 kJ/mol
CO(k) + ½O2(k) = CO2(k), ∆H2 = -282,99 kJ/mol

 (o1)
Theo ñònh luaät Hess:
C(gr) CO2(k)

 o298  (o2)
ΔHo(1) = ΔHo298 + ΔHo (2) CO(k)

ΔHo298 = ΔHo(1) - ΔHo (2) = − 393,51 + 282,99 = − 110,52 kJ

28
 Tính hieäu öùng nhieät phaûn öùng hoùa hoïc

(i) Sử dụng định luật Hess

Ví duï 1: Xaùc ñònh ΔH cuûa phaûn öùng : C(gr) + ½ O2(k) = CO(k)

Cho bieát:
C(gr) + O2(k) = CO2(k), ∆H1 = -393,51 kJ/mol (1)
CO(k) + ½O2(k) = CO2(k), ∆H2 = -282,99 kJ/mol (2)

Lấy (1) trừ (2) C + O2 – CO – ½ O2 = 0

C + ½ O2 – CO = 0

C + ½ O2 = CO

ΔHo298 = ΔHo(1) - ΔHo (2) = − 393,51 + 282,99 = − 110,52 kJ

29
 Tính hieäu öùng nhieät phaûn öùng hoùa hoïc

(ii) Sử dụng HỆ QUẢ định luật Hess

Ví dụ 2: Xác định hiệu ứng nhiệt của phản ứng

CH3COOH(l) + C2H5OH(l) = CH3COOC2H5(l) + H2O(l)

∆Hoc, kJ/mol - 874,58 - 1367,58 - 2238,36 0

∆Hophản ứng = - 874,58 – 1367,58 – (- 2238,36) = - 3,8 kJ

∆Hophản ứng = (2.90,4 + 3.241,8) – (-46,3.2)

= 998,8 kJ

30
 3. Nguyeân lyù II vaø entropi (S)

3.1 Nội dung nguyên lý II

Nguyeân lyù II: Nhieät khoâng theå töï chuyeån töø vaät theå nguoäi hôn
sang vaät theå noùng hôn.
Söï trao ñoåi nhieät cuûa heä vôùi moâi tröôøng trong quaù
trình heä chuyeån töø traïng thaùi nhieät ñoä cao T1 sang
traïng thaùi nhieät ñoä thaáp T2 laøm xuaát hieän ñaïi löôïng
nhieät ñoäng Entropi S

31
 3.2 YÙ nghóa cuûa entropiù

N2 ✓ Entropi laø thöôùc ño ñoä hoån loaïn cuûa heä

✓ Entropi laø thöôùc ño xaùc suaát traïng thaùi cuûa heä.
✓ Laø ñaïi löôïng xaùc ñònh traïng thaùi cuûa heä
✓ Laø ñaïi lưôïng dung ñoä.
✓ Nhieät ñoä taêng laøm taêng entropi
A
✓ AÙp suaát taêng laøm giaûm entropi
Heä caøng phöùc taïp, phaân töû caøng phöùc taïp thì
B
N2 ✓
entropi caøng lôùn.
✓ Cuøng moät chaát thì caùc traïng thaùi r, l, k seõ coù
entropy khaùc nhau vaø taêng daàn leân.
H2 CH4 ✓ Nhieät ñoä vaø aùp suaát coù aûnh höôûng lôùn ñeán
entropy.
32
 3.3 Entropi tieâu chuaån

✓ Entropi tieâu chuaån: töông öùng ñieàu kieän 25oC, 1 atm, khí laø
khí lyù töôûng, dung dòch coù noàng ñoä 1 ñôn vò (1 mol/lit).

Kyù hieäu: So298 hoaëc So Ñôn vò : J/mol.ñoä hay cal/mol.ñoä

33
 3.4 Tính ñoä bieán ñoåi entropi cuûa phaûn öùng hoùa hoïc

(i) Ñònh tính Döïa vaøo söï bieán ñoåi theå tích cuûa phaûn öùng V > 0 → S > 0

Ví duï : V < 0 → S < 0

C(gr) + CO2(k) = 2CO(k), V = 2V − 1V > 0 → S > 0 V = 0 → S = 0

N2(k) + 3H2(k) = 2NH3(k), V = 2V − 4V < 0 → S < 0

C(gr) + O2(k) = CO2(k), V = 1V − 1V = 0 → S = 0

(ii) Ñònh löôïng Döïa vaøo entropy tieâu chuaån S = Ssp − S,cñ
Tính S cuûa phaûn öùng sau ôû 298oK vaø 1500oK: C(gr) + CO2(k) = 2CO(k)
So298 (cal/mol.ñoä) 1,37 51,06 47,22
S1500 (cal/mol.ñoä) 8,0 69,80 59,50
So, 298 = 2.47,22 – (1,37 + 51,06) = 42,01 ñve

S1500 = 2.59,5 – (8,0 + 69,8) = 41,20 ñve

34
 3.5 Điều kiện xảy ra phản ứng dựa vào S

❖ Đối tượng nghiên cứu: khí lý

tưởng He
He Ne ❖ Khi K đóng: He ở khu vực A, mức
độ hỗn loạn đặc trưng bằng S1.

❖ Khi K mở: He chiếm toàn bình,

Muốn tách
mức độ hỗn loạn đặc trưng bằng S2.
RIÊNG 2 khí?
❖ S2 lớn hay nhỏ hơn S1?
S = S2 – S1 < 0
QUÁ TRÌNH
QUÁ TRÌNH KHÔNG S = S2 – S1 > 0
TỰ XẢY RA TỰ XẢY RA
35
 3.5 Điều kiện xảy ra phản ứng dựa vào S

❖ Tóm lại, trong hệ cô lập:

(i) Quá trình tự xảy ra có ∆S > 0

(ii) Quá trình không tự xảy ra có ∆S < 0

36
 4. THEÁ ÑAÚNG AÙP VAØ CHIEÀU XAÛY RA CUÛA CAÙC QUAÙ
TRÌNH HOÙA HOÏC

37
 4.1 Khaùi nieäm veà theá ñaúng aùp

Caùc yeáu toá entanpi vaø entropi cuûa quaù trình

Baûn thaân moãi ñaïi löôïng nhieät ñoäng H hay S chöa

giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà chieàu xaûy ra cuûa quaù trình.

➢ ΔH phaûn aùnh khuynh ➢ ΔS phaûn aùnh khuynh

höôùng taäp hôïp höôùng phaân taùn

➢ΔH goïi laø yeáu toá entanpi ➢ΔS goïi laø yeáu toá entropi

➢ Trong caùc quaù trình hoùa hoïc: khuynh höôùng töï nhieân laø khuynh höôùng giaûm
entanpi ΔH < 0 vaø taêng entropi ΔS.

38
 4.1 Khaùi nieäm veà theá ñaúng aùp

✓ Ñoái vôùi caùc quaù trình xaûy ra ôû nhieät ñoä vaø aùp suaát khoâng ñoåi,
döïa vaøo caùc nguyeân lyù I vaø II, ta coù:
G: theá ñaúng aùp ñaúng nhieät, đẳng áp hay ñôn giaûn theá
G = H − TS
ñaúng aùp (coøn ñöôïc goïi laø naêng löôïng töï do Gibbs).
➢Laø tính chaát cuûa heä nhö U, H…, laø ñaïi löôïng naêng löôïng xaùc ñònh traïng thaùi cuûa
heä, laø ñaïi löôïng dung ñoä, khoâng phuï thuoäc vaøo ñöôøng ñi cuûa heä.

G = H − TS Ñeå xeùt chieàu xaûy ra cuûa quaù trình döïa vaøo G

P, V, Ñaây laø phöông trình cô baûn cuûa nhieät

Thông
N2
T, n,
số ñoäng löïc hoïc, noù cho pheùp tính ñöôïc G
M, U,
H, S, trạng cuûa caùc quaù trình xaûy ra ôû ñieàu kieän
G thái T = const vaø P = const.
39
 4.2 Theá ñaúng aùp tieâu chuaån ΔGo298 hay ΔGo

✓ Theá ñaúng aùp tieâu chuaån laø ñoä bieán ñoåi theá ñaúng aùp ôû ñieàu kieän chuaån: noàng
ñoä hoaëc aùp suaát rieâng phaàn cuûa moãi chaát baèng 1 ñôn vò (1 mol/lit hoaëc 1 atm),
chaát khí phaûi laø khí lyù töôûng, chaát raén vaø loûng phaûi ôû daïng ña hình beàn.
✓ Theá ñaúng aùp taïo thaønh tieâu chuaån cuûa moät chaát (tinh khieát) laø ñoä bieán ñoåi theá ñaúng aùp
cuûa phaûn öùng taïo thaønh 1 mol chaát töø caùc ñôn chaát öùng vôùi traïng thaùi töï do beàn vöõng ôû
aùp suaát 1 atm, nhieät ñoä 298oK vaø ñöôïc kyù hieäu Go298,tt

✓ Theá ñaúng aùp taïo thaønh tieâu chuaån cuûa caùc ñôn chaát beàn quy öôùc baèng 0.

40
 4.3 Ñoä bieán ñoåi theá ñaúng aùp vaø ñieàu
kieän xaûy ra cuûa caùc quaù trình hoùa hoïc

✓ Lyù thuyeát nhieät ñoäng chöùng minh raèng: Am = − G

Am laø coâng coù ích cöïc ñaïi heä thöïc hieän ñöôïc trong quaù trình thuaän nghòch.

Quaù trình töï xaûy ra khi Am > 0 ↔ G < 0

Quaù trình khoâng xaûy ra khi Am < 0 ↔ G > 0

Khi G = 0 heä caân baèng beàn vöõng

G = H − T . S

Dấu của ∆G bị
ảnh hưởng bởi T
yếu tố nào?
41
 Ảnh hưởng của nhiệt độ đến chiều hướng xảy ra
của phản ứng hóa học

Dấu G được quyết định bởi đại

Cao
lượng nhiệt động nào?

Không
cao,
không
thấp

Ảnh hưởng của nhiệt độ đến chiều

Thấp
hướng xảy ra của phản ứng hóa học

42
 Ảnh hưởng của nhiệt độ đến chiều hướng xảy ra
của phản ứng hóa học
Ở điều kiện nhiệt độ thấp ( 0oK): ∆G < 0 Phản ứng xảy ra
T  0oK
∆G = ∆H – T. ∆S ∆G  ∆H
Phản ứng
∆G > 0
KHÔNG xảy ra

Ở điều kiện nhiệt cao (T >>> 0oK)

∆G < 0 Phản ứng xảy ra
T >>> 0oK ∆G  - T. ∆S
∆G = ∆H – T. ∆S
Phản ứng
∆G > 0
KHÔNG xảy ra
Ở điều kiện nhiệt độ không cao không thấp

(1) (2) (3) (4)

Dấu của ∆G phụ
H - + + -
thuộc cả H và S S + - + -

43
 Ảnh hưởng của nhiệt độ đến chiều hướng xảy ra
của phản ứng hóa học
Trường hợp 1: ∆H < 0 và ∆S > 0
Phản ứng luôn
∆G = ∆H – T. ∆S ∆G = ∆H – T. ∆S < 0, với mọi T
xảy ra với mọi T

Trường hợp 2: ∆H > 0 và ∆S < 0

Phản ứng KHÔNG

∆G = ∆H – T. ∆S ∆G = ∆H – T. ∆S > 0, với mọi T
xảy ra với mọi T
Trường hợp 3: ∆H > 0 và ∆S > 0

Muốn ∆𝑯
∆G = ∆H – T. ∆S xảy ra ∆G = ∆H – T. ∆S < 0 T. ∆S > ∆H 𝑻>
∆𝑺
Trường hợp 4: ∆H < 0 và ∆S < 0

Muốn ∆𝑯
∆G = ∆H – T. ∆S ∆G = ∆H – T. ∆S < 0 T. ∆S > ∆H 𝑻<
xảy ra ∆𝑺
44
 4.4 Tính ñoä bieán ñoåi theá ñaúng aùp cuûa caùc phaûn öùng hoùa hoïc

(i) G = H − TS (ii) G =  Gf,sp −  Gf,cñ

Ví dụ 1: Cho phản ứng: C(gr) + H2O(g) → CO(g) + H2(g)

Go298 (kJ/mol) 0 −228,6 −137,3 0

a) Tính Go ôû 298 K

b) Tính G ôû 1000 K

Go =  Gof,sp −  Gof,cđ = - 137,3 – (-228.6) = 91,3 kJ

b) Tính G ôû 1000 K

45
 4.4 Tính ñoä bieán ñoåi theá ñaúng aùp cuûa caùc phaûn öùng hoùa hoïc

Ví dụ 2: Cho phản ứng: C(gr) + H2O(k) → CO(k) + H2(k)

Ho298,f (kJ/mol) 0 −241,8 −110,5 0

So298 (J/mol.K) 5,7 188,7 197,9 130,6

a) Tính Ho, Uo, So, Go của phản ứng ở đktc?

b) Ở 25oC phản ứng xảy ra không? Tại sao?

c) Tìm điều kiện nhiệt độ (oC) để phản ứng bắt đầu xảy ra (đảo chiều)?

d) Ở 800oC phản ứng xảy ra không?

46
 4.4 Tính ñoä bieán ñoåi theá ñaúng aùp cuûa caùc phaûn öùng hoùa hoïc

Ví dụ 2: Cho phản ứng: C(gr) + H2O(k) → CO(k) + H2(k)

Ho298,f (kJ/mol) 0 −241,8 −110,5 0
So298 (J/mol.K) 5,7 188,7 197,9 130,6
a) Tính Ho, So, Go của phản ứng ở đktc?

Ho298 = −110,5 – (−241,8) = + 131,3 kJ

Uo298 =Ho298 - nRT = 131,3 – 1 x 8,314 x 298 x 10-3 = 128,82 kJ

∆So298 = 197,9 + 130,6 - 5,7 - 188,7 = 134,1 J/K

Go = Ho – T. So = 131,3 – 298 x 134,1 x 10-3 = 91,34 kJ

47
 4.4 Tính ñoä bieán ñoåi theá ñaúng aùp cuûa caùc phaûn öùng hoùa hoïc

b) Ở 25oC phản ứng xảy ra không? Tại sao?

Go = Ho – T. So = 91,34 kJ > 0 Phản ứng KHÔNG xảy ra

c) Tìm điều kiện nhiệt độ (oC) để phản ứng bắt đầu xảy ra (đảo chiều)?

Ho298 = −110,5 – (−241,8) = + 131,3 kJ > 0

∆So298 = 197,9 + 130,6 - 5,7 - 188,7 = 134,1 J/K > 0

∆𝑯 𝟏𝟑𝟏, 𝟑
𝑻> = −𝟑
= 𝟗𝟕𝟗, 𝟏 𝑲 = 𝟕𝟎𝟔, 𝟏 𝒐𝑪
∆𝑺 𝟏𝟑𝟒, 𝟏𝒙𝟏𝟎

48
 4.4 Tính ñoä bieán ñoåi theá ñaúng aùp cuûa caùc phaûn öùng hoùa hoïc

d) Ở 800oC phản ứng xảy ra không?

∆𝑯 𝟏𝟑𝟏, 𝟑
Cách 1 𝑻> = −𝟑
= 𝟗𝟕𝟗, 𝟏 𝑲 = 𝟕𝟎𝟔, 𝟏 𝒐𝑪
∆𝑺 𝟏𝟑𝟒, 𝟏𝒙𝟏𝟎

𝟖𝟎𝟎 𝒐𝑪 > 𝟕𝟎𝟔, 𝟏 𝒐𝑪 CÓ xảy ra

Cách 2 TÍNH G800 độ C

G800 độ C = Ho – T. So = 131,3 – (1073 x 134,1 x 10-3) = - 12,91 < 0

CÓ xảy ra

49
 4.4 Tính ñoä bieán ñoåi theá ñaúng aùp cuûa caùc phaûn öùng hoùa hoïc

Ví duï 3

Cho phản ứng sau tại 25oC:

2KClO3(r) → 2KCl (r) + 3O2(k), ∆Ho298 = - 21, 35 kcal
∆Hott (kcal/mol) - 93,5 a=? 0
So (cal/mol.oK) 34.17 19,76 49,003
Tính a, ∆U, ∆S, ∆G của phản ứng trên ở điều kiện chuẩn
(25oC, 1 atm)?

50
 THANK YOU…

51