12 Mart 1971’den

12 Eylül 1980’e
Türkiye’de Yaşananlar

• Dr. Fevzi Çakmak

 68 Kuşağı Öğrenci Hareketleri
• 1968 yılında Fransa, Almanya,
İsveç, Amerika, İspanya ve
Türkiye’de gençlik hareketleri oldu.

• Temel neden, üniversitelerdeki

gelenekçi ve tutucu tavrın sona
erdirilmesi ve üniversitelerde
reform yapılması isteği olarak
özetlenebilir.
• 1968 ve 1971 yılları Türkiye’de kitlesel ya da
bireysel birçok gençlik hareketine tanıklık
etmiştir.
• Bu hareketin merkezi, Fikir Kulüpleri Federasyonu
olmuştur.
• 1957 yılında Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesinde
kurulan FKF (Fikir Kulüpleri Federasyonu), 1966
yılı sonrasında genellikle sol eğilimli gençlerin
örgütü durumuna gelmiştir.
• Başlıca olayları;
1. 29 Nisan 1968; Ankara’da büyük miting
2. 14 - 19 Mayıs 1968; NATO’ya hayır haftası
3. Haziran 1968; Üniversite işgalleri
4. Temmuz – Ağustos 1968 yılı 6. Filo’ya protesto
gösterileri
 Kanlı Pazar, 16 Şubat 1969
tarihinde İstanbul Beyazıt
meydanında ABD'nin 6.
Filo'sunu protesto etmek
için 76 gençlik örgütünün
toplandığı sırada meydana
gelen olaylardır.
• Gösteri yapılmadan
önceki günlerde
«Komünizmle
Mücadele Derneği»
uyarılarda bulunarak
halkı tepkiye çağırdı
ABD’nin Türkiye Büyükelçisi Robert Komer’in aracının ODTÜ’de yakılması
1969
• 7 Mayıs 1960 Askeri Darbesinin önde gelen simalarından olan Alparslan
Türkeş, müdahaleden sonra hükümet müşaviri görevi ile Hindistan Yeni
Delhi’ye mecburi ikâmetgah olarak gönderilmiştir. 1963‘te yurda dönen
Alparslan Türkeş, 1964‘te Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP)’ne
üye olmuştur. 1965‘de CKMP’nin kongresinde genel başkanlığa
seçilmiştir. 1969 yılında CKMP’nin Adana’daki kongresinde Alparsalan
Türkeş’in teklifiyle partinin ismi Milliyetçi Hareket Partisi olarak Alparslan Türkeş
değiştirilmiştir. 1975‘den sonra kurulan 1. ce 2. Miliyetçi Cephe
hükümetlerinde başbakan yardımcılığı görevlerinde bulunmuştur. 12
Eylül 1980 hareketinden sonra sıkıyönetim tarafından tevkif edilmiş , 6
Eylül 1987‘de siyasi yasakların referandum ile kalkmasından sonra 1987
yılında Milliyetçi Çalışma Partisi Genel Başkanlığı’na seçilmiştir. 1993
tarihinde yapılan kongrede, MÇP yerini MHP’ye bırakmış, Genel
Başkanlığa da Alparslan Türkeş seçilmiştir. Alparslan Türkeş 4 Nisan
1997 tarihinde vefat etmiştir.
 12 Mart 1971
Askeri Muhtırası

 12 Mart 1971 günü saat 13:00'da TRT radyolarından

okunan aşağıdaki muhtıra ile müdahale ilan edilmiştir:
"Parlamento ve hükümet, süregelen tutum, görüş ve
icraatıyla yurdumuzu anarşi, kardeş kavgası, sosyal ve
ekonomik huzursuzluklar içine sokmuş, Atatürk'ün bize
hedef verdiği çağdaş uygarlık seviyesine ulaşmak
ümidini kamuoyunda yitirmiş ve anayasasının
öngördüğü reformları tahakkuk ettirememiş olup,
Türkiye Cumhuriyeti'nin geleceği ağır bir tehlike içine
düşürülmüştür. Bu husus süratle tahakkuk ettirilemediği
takdirde, Türk Silahlı Kuvvetleri kanunların kendisine
vermiş olduğu Türkiye Cumhuriyeti'ni korumak ve
kollamak görevini yerine getirerek, idareyi doğrudan
doğruya üzerine almaya kararlıdır. Bilgilerinize… "'
 Parlamento fesh edilmedi, partiler
kapatılmadı, Anayasa askıya alınmadı.

 Süleyman Demirel hükümeti yerine

teknokrat hükümet kuruldu.

 CHP Kocaeli milletvekili Nihat Erim ismi Süleyman Demirel

üzerinde anlaşıldı; Erim, CHP'den istifa etti.

 Böylece artık bağımsız başbakan olan Erim

"partiler üstü reform hükümeti"ni kurdu.

 Sonrasında Ferit Melen ve Naim Talu

Hükümetleri kuruldu.
Nihat Erim
 İDAMLAR

 12 Mart Müdahalesinin ardından, öğrenci hareket liderleri Deniz Gezmiş, Yusuf

Aslan, Hüseyin İnan yakalanarak Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 no'lu
Mahkemesi'nde yargılandılar .

 Mahkeme sonunda, “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın tamamını; bir kısmını

tağyir, tebdil veya ilgaya cebren teşebbüs” suçunu işlediği gerekçesiyle Türk Ceza
Kununun 146/1 maddesi uyarınca ölüm cezasına çarptırıldılar.

 İdam cezaları o zamanlar meclis ve senato tarafından onaylanmak zorundaydı.

İsmet İnönü "siyasi suçlar idamla cezalandırılmamalıdır" diyerek Bülent Ecevit ile
birlikte red oyu kullandı.

 Adalet Partisi genel başkanı Süleyman Demirel ise infazdan yana oy kullandı.
 6 Mayıs 1972

“3’e Karşı 3”
25 Aralık 1973
• Ermeni Terörü
(ASALA) ve Türk
Diplomatlarının
Öldürülüşü
ASALA
1973 Seçimleri
1973 Yılı Genel Seçimleri İl Birincisi Partilerin Dağılımı
 Oy oranı Milletvekili
Parti Genel başkanı Oy sayısı
(%) sayısı
Cumhuriyet Halk
Bülent Ecevit 3,570,583 33.29 185
Partisi
Süleyman
Adalet Partisi 3,197,897 29.82 149
Demirel
Demokratik Parti Ferruh Bozbeyli 1,275,502 11.89 45
Milli Selamet Necmettin
1,265,771 11.80 48
Partisi Erbakan
Cumhuriyetçi
Turhan Feyzioğlu 564,343 5.26 13
Güven Partisi
Milliyetçi Hareket
Alparslan Türkeş 362,208 3.37 3
Partisi
Bağımsız 303,218 2.82 6
Türkiye Birlik
Mustafa Timisi 121,759 1.13 1
Partisi
Millet Partisi Cemal Tural 62,377 0.58 0
Toplam 10,723,658 100.00 450
 Koalisyonlar Dönemi
(1973-1980)

Milliyetçi Cephe Hükümeti

Necmettin Erbakan
1926 yılında Sinop'ta doğdu. 1967 yılında TOBB Genel
Sekreterliği'ne seçildi. 1969'da bağımsız olarak milletvekili
seçildi. 1970'de Milli Nizam Partisi'ni kurdu. Parti 1971
yılında kapatıldı. 1973'te Milli Selamet Partisi adıyla kurulan
yeni partiye girdi ve bilahare genel başkan seçildi. 1973'te
MSP Bülent Ecevit'in genel başkanı olduğu CHP ile koalisyon
yaptı. Bu hükümette Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı
oldu. 1974-1977 yılları arasında Milliyetçi Cephe
hükümetlerinde aynı sıfatla yer aldı. 12 Eylül 1980 askeri
darbesinden sonra siyaset yapması yasaklandı. Siyasi
yasağının kalkması üzerine, 1987 yılında Refah Partisi'nin
genel başkanı seçildi. RP-DYP Koalisyon hükümetinde
başbakanlık yaptı. 28 Şubat 1997 süreciyle yıkılan
hükümetten sonra Refah Partisi kapatıldı ve Necmettin Necmettin Erbakan
Erbakan'ın siyasi yasağı başladı. 27 Şubat 2011 tarihinde
vefat etti.
 Milliyetçi Cephe Hükümeti
Soldan Sağa: Necmettin Erbakan (MSP), Süleyman Demirel (AP),
Alparslan Türkeş (MHP), Turhan Feyzioğlu (CGP)
• 1976’dan sonra
hızlanan öğrenci
hareketleri ülkücü-
devrimci
çatışmalarıyla bir iç
savaş niteliği aldı.

1 Mayıs 1977
1977 Seçimleri
1977 Yılı Genel Seçimleri İl Birincisi Partilerin Dağılımı
 Oy oranı Milletvekili
Parti Genel başkanı Oy sayısı
(%) sayısı
Cumhuriyet Halk
Bülent Ecevit 6,136,171 41.38 213
Partisi
Adalet Partisi Süleyman Demirel 5,468,202 36.87 189
Milli Selamet Necmettin
1,269,918 8.56 24
Partisi Erbakan
Milliyetçi Hareket
Alparslan Türkeş 951,544 6.41 16
Partisi
Bağımsız 370,035 2.49 4
Cumhuriyetçi
Turhan Feyzioğlu 277,713 1.87 3
Güven Partisi
Demokratik Parti Ferruh Bozbeyli 274,484 1.85 1
Türkiye Birlik
Mustafa Timisi 58,540 0.39 0
Partisi
Türkiye İşçi Partisi Behice Boran 20,655 0.13 0
100’ün üzerinde kişi
hayatını kaybetmiştir.
 24 Ocak Kararları
• Bu karara göre; keskin biçimde paranın değeri düşürülmeyecek

• Devlet, piyasada paranın faiz oranlarını belirlemekten vazgeçecek,

• Piyasadaki para koşulları ve arz talep ilişkisi faiz oranlarını belirleyecek

• Yüksek faiz, para ve kredi politikası enflasyonu denetlemede araç olacak

• Fiyat denetimleri kalkacak; fiyatlar arz ve talebe göre piyasa tarafından

belirlenecekti.

• Kamunun ürettiği ürünlerde devlet desteği kaldırılacak ya da azaltılacaktı.

• Devlet işletmesinde olan Kamu İktisadi Teşekkülleri için reform yapılacaktı. Kamu

harcamaları kısılacak ve kapsamlı bir vergi reformu gerçekleştirilecek.

• 24 Ocak Kararları’nın en önemli yanı; yabancı sermayenin özendirilmesiydi.

 12 Eylül 1980 Darbesi Türk Silahlı
Kuvvetlerinin emir-komuta
zinciri içinde gerçekleştirilmiştir.
 Bu müdahale ile Süleyman
Demirel'in Başbakan'ı olduğu
hükümet görevden alındı,
Türkiye Büyük Millet Meclisi
lağvedildi, 1961 Anayasası
tamamen rafa kaldırıldı
 Milli Güvenlik Konseyi

• Genelkurmay Başkanı Kenan Evren

• Orgeneraller Nurettin Ersin (KKK),

• Tahsin Şahinkaya (HKK),

• Nejat Tümer (DKK) ve

• Sedat Celasun’du (JGK)…

• 7 Kasım 1982 tarihinde yapılan
Anayasa oylamasında, yüzde 92
ile halk, 1982 Anayasa’sına
“Evet” oyu kullandı.
• Anayasa’ya eklenmiş bir ek
madde ile Milli Güvenlik Konseyi
Başkanı Kenan Evren, Türkiye’nin
7. Cumhurbaşkanı seçildi.
 Halkçı Parti-Necdet Calp
Anavatan Partisi-Turgut Özal

Milliyetçi Demokrasi Partisi-Turgut Sunalp

6 Kasım 1983 Yılı Genel Seçimleri
1983 Yılı Genel Seçimleri İl Birincisi Partilerin Dağılımı
28 Şubat 1997