Đề 3: Có ý kiến cho rằng: Đối với lịch sử phát triển của nhân loại thì

CNTB vừa có công lại vừa có tội. Theo các bạn luận điểm đó đúng hay
sai? Hãy đưa ra những cơ sở lý luận và thực tiễn để chứng minh.

Bài làm
Luận điểm trên là đúng, để chứng minh cho luận
điểm trên, ta sẽ dựa trên các cơ sở lý luận của Mác
và Lê nin, và thực tiễn trong lịch sử và đời sống.
Lý Luận
1. Lý luận về giá trị thặng dư:

• Nội dung: Giá trị thặng dư là phần giá trị do người lao động tạo ra
nhưng bị nhà tư bản chiếm đoạt. Đây là nguồn gốc của lợi nhuận tư bản
và là cơ sở cho sự bóc lột sức lao động trong CNTB.
• Phân tích mức độ bóc lột: Mức độ bóc lột được thể hiện qua tỷ lệ giá
trị thặng dư so với giá trị do người lao động tạo ra. Tỷ lệ này càng cao,
mức độ bóc lột càng lớn.
• Chỉ trích bản chất bóc lột của CNTB: KTCTMLN chỉ ra rằng CNTB
là một hệ thống kinh tế - xã hội có bản chất bóc lột, dựa trên sự bóc lột
sức lao động của giai cấp vô sản bởi giai cấp tư sản.

2. Lý luận về quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa:

• Nội dung: Quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa là quan hệ giữa nhà tư
bản sở hữu tư liệu sản xuất và người lao động chỉ có sức lao động để
bán. Quan hệ này dựa trên sự bóc lột sức lao động của người lao động
bởi nhà tư bản.
• Phân tích các yếu tố cấu thành: Quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa
bao gồm các yếu tố cấu thành như: tư liệu sản xuất, sức lao động, sản
phẩm lao động, phân phối thu nhập,...
 • Phân tích mâu thuẫn: Mâu thuẫn cơ bản trong quan hệ sản xuất tư
bản chủ nghĩa là mâu thuẫn giữa lợi ích của nhà tư bản và lợi ích của
người lao động. Mâu thuẫn này dẫn đến đấu tranh giai cấp và là động
lực cho sự phát triển của xã hội.

3. Lý luận về phân công lao động xã hội trong CNTB:

• Nội dung: Phân công lao động xã hội trong CNTB đạt đến trình độ
cao, với sự chuyên môn hóa sâu sắc trong các ngành sản xuất.
• Phân tích tác động: Phân công lao động xã hội trong CNTB có những
tác động tích cực như: thúc đẩy năng suất lao động, tăng cường trao đổi
hàng hóa, nâng cao chất lượng cuộc sống,... Tuy nhiên, nó cũng có
những tác động tiêu cực như: làm cho người lao động trở nên phiến
diện, dị hóa sức lao động, gia tăng bất bình đẳng xã hội,...
• Xu hướng phát triển: Phân công lao động xã hội trong CNTB sẽ tiếp
tục phát triển theo hướng chuyên môn hóa cao hơn, dẫn đến sự hợp tác
và liên kết chặt chẽ hơn giữa các ngành sản xuất.

4. Lý luận về thị trường tư bản chủ nghĩa:

• Nội dung: Thị trường tư bản chủ nghĩa là nơi diễn ra hoạt động trao
đổi hàng hóa giữa người bán và người mua. Giá cả hàng hóa được
quyết định bởi cung và cầu.
• Phân tích vai trò: Thị trường tư bản chủ nghĩa đóng vai trò quan trọng
trong việc thúc đẩy sản xuất, lưu thông hàng hóa và phát triển kinh tế.
Tuy nhiên, nó cũng có những hạn chế như: dễ xảy ra khủng hoảng kinh
tế, gia tăng bất bình đẳng xã hội,...
• Xu hướng phát triển: Thị trường tư bản chủ nghĩa sẽ tiếp tục phát
triển theo hướng mở rộng, hội nhập quốc tế và ứng dụng khoa học kỹ
thuật vào hoạt động kinh doanh.

5. Lý luận về chủ nghĩa đế quốc:

• Nội dung: Chủ nghĩa đế quốc là giai đoạn cao nhất của chủ nghĩa tư
bản, khi các tập đoàn tư bản lớn ở các nước phát triển chuyển sang
“đầu tư ra nước ngoài” để kiếm lợi nhuận cao hơn.
 • Phân tích đặc điểm: Chủ nghĩa đế quốc có những đặc điểm như: sự
tập trung tư bản cao độ, sự thống trị của các tập đoàn tư bản lớn, sự bóc
lột các nước thuộc địa, bán thuộc địa,...
• Phân tích tác động: Chủ nghĩa đế quốc gây ra nhiều hậu quả nghiêm
trọng như: chiến tranh, xung đột, bóc lột các nước thuộc địa, bán thuộc
địa,...
• Xu hướng phát triển: Chủ nghĩa đế quốc sẽ tiếp tục phát triển theo
hướng tập trung tư bản cao hơn, bóc lột các nước yếu kém hơn và dẫn
đến những cuộc chiến tranh tranh giành thị trường, tài nguyên.

Thực Tiễn
Những công lao của chủ nghĩa tư bản
Chủ nghĩa tư bản (CNTB) là một hệ thống kinh tế - xã hội có vai trò phức
tạp trong lịch sử phát triển của nhân loại. Bên cạnh những mặt tiêu cực,
CNTB cũng có những đóng góp to lớn, mang lại nhiều lợi ích cho xã hội.
Dưới đây là một số công lao tiêu biểu của CNTB:
1. Phát triển mạnh mẽ về kinh tế:
• Khai phá tiềm năng sáng tạo: CNTB thúc đẩy tinh thần cạnh tranh,
khuyến khích đổi mới, sáng tạo, dẫn đến những tiến bộ vượt bậc
trong khoa học kỹ thuật, công nghệ, sản xuất, nâng cao năng suất
lao động, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
• Thúc đẩy phân công lao động xã hội: CNTB tạo điều kiện cho sự
phát triển của phân công lao động xã hội ở quy mô lớn, chuyên môn
hóa cao, nâng cao hiệu quả sản xuất.
• Tăng cường hiệu quả sử dụng nguồn lực: CNTB vận hành theo cơ
chế thị trường, khuyến khích sử dụng hiệu quả nguồn lực thông qua
giá cả và cạnh tranh, góp phần tối ưu hóa sản xuất, phân phối và
tiêu dùng. ( Thuyết bàn tay vô hình của Adam Smith).
 • Mở rộng thị trường, thúc đẩy giao thương quốc tế: CNTB tạo điều
kiện cho giao thương, trao đổi hàng hóa, dịch vụ giữa các quốc gia,
khu vực, thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế, mở rộng thị trường cho
sản phẩm, dịch vụ, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu.
2. Nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho con người:
• Nâng cao thu nhập: CNTB tạo ra nhiều cơ hội việc làm, giúp người
lao động có thu nhập cao hơn, cải thiện đời sống vật chất.
• Phát triển đa dạng sản phẩm, dịch vụ: CNTB thúc đẩy sản xuất,
kinh doanh, đa dạng hóa sản phẩm, dịch vụ, đáp ứng nhu cầu ngày
càng cao của người tiêu dùng, nâng cao chất lượng cuộc sống.
• Thúc đẩy tiến bộ khoa học kỹ thuật: CNTB thúc đẩy nghiên cứu
khoa học, ứng dụng công nghệ vào sản xuất, kinh doanh, đời sống,
nâng cao năng suất lao động, cải thiện điều kiện sống.
3. Góp phần thúc đẩy dân chủ, pháp quyền:
• Hình thành ý thức cá nhân, trách nhiệm xã hội: CNTB đề cao vai
trò của cá nhân, khuyến khích tự do, sáng tạo, trách nhiệm, góp
phần hình thành ý thức cá nhân, trách nhiệm xã hội.
• Thúc đẩy xã hội dân sự phát triển: CNTB tạo điều kiện cho sự phát
triển của xã hội dân sự, thông qua các tổ chức phi chính phủ, các
hoạt động xã hội, góp phần thúc đẩy dân chủ, pháp quyền.
• Nâng cao nhận thức về quyền con người: CNTB đề cao giá trị con
người, thúc đẩy tôn trọng và bảo vệ quyền con người, góp phần xây
dựng xã hội công bằng, văn minh.
Ngoài những công lao trên, CNTB còn có những đóng góp khác như: thúc
đẩy giao lưu văn hóa, hội nhập quốc tế, thúc đẩy giáo dục, y tế,...
Tóm lại, CNTB là một hệ thống kinh tế - xã hội có nhiều đóng góp to
lớn cho sự phát triển của nhân loại. Tuy nhiên, CNTB cũng có những
mặt tiêu cực cần được giải quyết để hướng đến sự phát triển bền
vững.
Tội lỗi (Mặt trái) của chủ nghĩa tư bản
Bên cạnh những đóng góp to lớn, chủ nghĩa tư bản (CNTB) cũng bộc lộ
nhiều mặt tiêu cực, gây ra nhiều hệ lụy cho xã hội và môi trường. Dưới
đây là một số tội lỗi thường được gán cho CNTB:
1. Bóc lột sức lao động:
• Chênh lệch thu nhập: CNTB tạo ra sự phân hóa giàu nghèo, bất
bình đẳng xã hội. Người lao động bị bóc lột sức lao động, thu nhập
thấp, điều kiện làm việc thiếu an toàn, vệ sinh kém.
• Tập trung tư bản: CNTB dẫn đến sự tập trung tư bản trong tay một
số ít người, tạo ra quyền lực phi thường, chi phối nền kinh tế, chính
trị, xã hội.
2. Gây ô nhiễm môi trường:
• Khai thác tài nguyên bừa bãi: CNTB thúc đẩy khai thác tài nguyên
thiên nhiên một cách bừa bãi, lãng phí, dẫn đến cạn kiệt tài
nguyên, suy thoái môi trường.
• Ô nhiễm môi trường: Hoạt động sản xuất, kinh doanh trong CNTB
thải ra nhiều chất độc hại, khí thải, rác thải, gây ô nhiễm môi trường
nước, không khí, đất đai, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con
người và hệ sinh thái.
3. Gây ra chiến tranh, xung đột:
• Cạnh tranh gay gắt: CNTB đề cao lợi ích cá nhân, tập đoàn, dẫn
đến cạnh tranh gay gắt, tranh giành tài nguyên, thị trường, dễ dẫn
đến chiến tranh, xung đột, gây tổn thất to lớn về người và của.
• Chủ nghĩa đế quốc: CNTB sản sinh ra chủ nghĩa đế quốc, xâm lược
thuộc địa, bóc lột thuộc địa, gây ra nhiều cuộc chiến tranh phi
nghĩa, đau thương cho nhân loại.
4. Gây ra khủng hoảng kinh tế:
• Tính chu kỳ: CNTB có tính chu kỳ, dẫn đến khủng hoảng kinh tế,
ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống của người dân lao động.
• Bất ổn kinh tế: CNTB dễ dẫn đến bất ổn kinh tế, lạm phát, thất
nghiệp, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội.
5. Gây ra nhiều vấn đề xã hội khác:
• Tệ nạn xã hội: CNTB dễ nảy sinh các tệ nạn xã hội như: ma túy, mại
dâm, cờ bạc,... ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, đạo đức và trật
tự xã hội.
• Bất công xã hội: CNTB tạo ra nhiều bất công xã hội, phân biệt đối
xử, vi phạm quyền con người, ảnh hưởng đến sự ổn định và phát
triển của xã hội.
Lưu ý:
• Cần phân biệt CNTB với chủ nghĩa tư bản đế quốc, Chủ nghĩa đế
quốc vốn mang tính chất bóc lột, áp bức, xâm lược cao hơn.
• CNTB đang trong quá trình phát triển, hoàn thiện, cần có sự điều
chỉnh, định hướng phù hợp để hạn chế những tác động tiêu cực,
hướng đến sự phát triển bền vững cho xã hội.
Ngoài những tội lỗi trên, CNTB còn có những tác động tiêu cực khác như:
• Gây ra khủng hoảng đạo đức, giá trị;
• Gây ra chủ nghĩa cá nhân cực đoan;
• Làm gia tăng bất bình đẳng giới.

Do đó :
• Cần nhìn nhận CNTB một cách khách quan, toàn diện, xem xét
cả mặt tích cực và tiêu cực.
• CNTB đang trong quá trình phát triển, hoàn thiện, cần có sự
điều chỉnh, định hướng phù hợp để hạn chế những tác động tiêu
cực, hướng đến sự phát triển bền vững cho xã hội.