aseptic®

ZESPÓŁ POLICYSTYCZNYCH JAJNIKÓW

Dr n.med Magdalena Olszanecka – Glinianowicz 5.XI.2008

Już w 1921 Achard i Thiers zwrócili uwagę na związek pomiędzy objawami hiperandrogenizacji, a zaburzeniami
gospodarki węglowodanowej, opisując „brodate" kobiety z cukrzycą.

ZESPÓŁ STEINA I LEVENTHALA = PCOS

Opisany w 1935 roku przez Steina i Leventhala jako zespół obejmujący:
• otyłość,
• zaburzenia miesiączkowania,
• powiększenie jajników,
• hirsutyzm,
• niepłodność.

DEFINICJA: Liczne zaburzenia endokrynologiczno-metaboliczne, wśród których centralną pozycję zajmuje

dysfunkcja jajnika.

W PRAKTYCE MOŻEMY SPOTKAĆ SIĘ Z:

 pełnoobjawową formą schorzenia, tzw. postać klasyczna,
 niekompletną, tzn: manifestującą się jednym lub dwoma cechami charakterystycznymi dla PCOS - tzw.
postać nieklasyczna.
 asymptomatyczną najczęściej diagnozowaną tylko na podstawie badania ultrasonograficznego
jajników.

EPIDEMIOLOGIĄ
• PCOS jest stosunkowo często występującą endokrynopatią u kobiet w wieku rozrodczym.
• Szacuje się, że może dotyczyć od 5 do 10% kobiet.
• Może być przyczyną około 6% niepłodności małżeńskiej.

KTO CHORUJE NA PCOS ?

KOBIETY

OTYŁE SZCZUPŁE

INSULINOOPORNE
INSULINOWRAŻLIW INSULINOWRAŻLIWE

KIEDY DOCHODZI DO ROZWOJU PCOS ?

• Niektórzy sądzą, że jest to okres dzieciństwa, w którym przedwczesne dojrzewanie płciowe (przed 8 rokiem
życia) może być jednym z pierwszych objawów choroby.
• Inni sugerują, iż narażenie płodu na androgeny podczas ciąży może genetycznie przeprogramować jajnik i
doprowadzić do rozwoju zespołu PCO, podobnie jak niska masa urodzeniowa.

GDZIE DOCHODZI DO DYSREGULACJI HORMONALNEJ W PCOS?

 podwzgórze,
 przysadka,
 jajnik,
 nadnercza,
 wątroba,
 trzustka,
 tkanka tłuszczowa.

1
 aseptic®
W PATOGENEZIE ZESPOŁU PCO BIERZE SIĘ POD UWAGĘ:
 tło genetyczne
 hiperandrogenizm.
 hiperinsulinizm z insulinoopornością,
 zaburzenia osi podwzgórze - przysadka mózgowa - jajnik -nadnercza.
 zaburzenia steroidogenezy w jajniku.
 wpływ czynników działających miejscowo (aktywiny, inhibiny)>
 wpływ cytokin prozapalnych (TNF-a. IL-6).
 udział adipokin
 zaburzenia układu renina - angiotensyna – aldosteron

Pojawiły się nawet dość kontrowersyjne doniesienia sugerujące związek między rodzajem diety i sposobem
odżywiania a PCOS

HIPOTEZA "PODWÓJNEGO UDERZENIA WG SKAŁBY

Czynniki uspasabiające Czynniki wywołujące

• występowanie genu CYP-17 • hiperinsulinizm
• zaburzenia steroidogenezy • cukrzyca t.1
• nadmierne wydzielanie LH (zaburzenia • otyłość I
wydzielania GnRH)
• piętnowanie genetyczne

Wystąpienie PCOS

GENY POTENCJALNIE ZAANGAŻOWANE W PATOGENEZĘ PCOS-

1. Geny steroidogenezy:
• Białka regulatorowe steroidogenezy,
• CYP11α11-cytochrome P450,
• CYP17α-cytochrome P450,
• CYP19α-cytochrome P450,
• Dehydrogenaza 17phydroksysteroidowa typu I, II, III.
• Dehydrogenaza 3β-hydroksysteroidowa typu I, II.
2. GENY ZAANGAŻOWANE W SĘKRĘCJĘ INSULINY
• Receptor insuliny, x Gen Vf\ITR,
• Substrat receptora insulinowego,
• Insulinopodobny czynnik wzrostu - li,
• Receptor insulinopodobnego czynnika wzrostu -
• Białko wiążące insulinopodobny czynnik wzrostu I
3. INNE GENY
• Receptor androgenowy,
• Follistatyna,
• Receptor aktywiny,
• Inhibiny A, β-A, β-B, C,
• Podjednostka β LH/ LH receptor,
• Leptyna j jej receptor.

Dotychczas udowodniono jednak bezpośredni wpływ na rozwój PCOS tylko kilku genów:
 CYP17,
 CYP11α,
 rozproszonych fragmentów genu insuliny - INS VNTR.

2
 aseptic®

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY PODŁOŻEM GENETYCZNYM I ICH WPŁYWEM NA INNE CZYNNIK ZWIĄZANE Z

PCOS WG. FRANKŚA I WSP.

Geny odpowiedzialne za Inne geny Geny regulujące sekrecje androgenów:

wydzielanie insuliny: IN VNTR, Cyp11a, CYP 21, CYP 17
IRS1, IGF 1

PCOS

Otyłość
Hiperinsulinemia

Zaburzenia owulacji Hiperandrogenizm

HIPERINSULINEMIA I INSUUNOOPORNOŚĆ W PATOOENEZIE PCOS

Wydaje się, że hiperinsulinemia występująca w zespole PCO może być spowodowana zwiększoną
aktywnością komórek beta trzustki lub zmniejszonym klirensem wątrobowym insuliny
Początkowo sądzono, iż insulina może działać poprzez receptor insulinopodobnego czynnika wzrostu
(IGF), zwłaszcza typu II, który jest zbliżony swą budową do receptora insuliny. Równocześnie podkreślano rolę
białek wiążących (IGFBP-I), które w znaczący sposób mogłyby nasilać ewentualnie hamować działanie IGF
Stwierdzono, ze IGFBP-I hamuje wydzielanie IGF-l w jajniku, co może mieć wpływ na działanie IGF i LH w
kierunku aktywacji komórek tekalnych I syntezy androgenów. U kobiet z zespołem PCO stwierdzono
zwiększoną liczbę receptorów IGF-l zarówno w płynie pęcherzykowym jak i na erytrocytach.
Obecnie wiadomo, iż receptor IGF-l, choć niewątpliwie ma pewne powinowactwo do insuliny, jednakże
dopiero przy wysokich stężeniach insuliny może wywołać efekty biologiczne. Natomiast stężenie insuliny w
PCOS nie jest aż tak wysokie by aktywować receptor
Receptory insulinowe obecne w komórkach ziarnistych i w zrębie jajnika wykazują zwiększoną
wrażliwość na insulinę i reagują wzmożoną produkcją androgenów.
Trudno jednoznacznie wskazać, które z zaburzeń jest pierwotne - czy hiperinsulinemia powoduje
powstanie hiperandrogenizmu czy też hiperandrogenizm odpowiada za wzrost stężenia insuliny.
Wiele badań wykazało ujemną korelację między stężeniem SHBG a stężeniem insuliny u otyłych kobiet
z PCOS.

REGULACJA WYDZIELANIA SHBG

Jajnik: estrogeny

Tarczyca: T4 Trzustka: insulina

+

+
SHBG (wątroba)
+ -

Insulinooporność jest stanem zaburzonej odpowiedzi organizmu na działanie endogennej i egzogennej

insuliny.

3
 aseptic®
Kahn wyróżnia 3 typy insulinooporności;
• typ A - z obniżoną liczbą receptorów (przyczyna genetyczna)
• typ B - z wyst. przeciwciał p/insulinowych (postać autoimmunologiczna)
• typ C - z defektem postreceptorowym
W przypadku zespołu PCO możemy mieć do czynienia z typem A i C.
Defekt postreceptorowego przekazywania informacji może wiązać się z obniżoną fosforylacja reszt
tyrozynowych receptora insulinowego zaburzając jego ekspresję, natomiast w obrębie cytochromu P 450c17 α
może zaburzać ekspresję 17,20 liazy i prowadzić do nadprodukcji androgenów.
U kobiet z PCOS stwierdzono także zaburzenia fosforylacji substratu receptora insulinowego IRS-1
w fibroblastach.
Nadmierna fosforylacja reszt serynowych receptora insuliny. Ten defekt molekularny, opisywany jest u
około 50% kobiet z zespołem PCO
Zaburzona ekspresja błonowego transportera dla glukozy GLUT-4.
Ponadto wydaje się, że insulina może wykorzystywać inozytologlikan do przekazu informacji w jajniku.
Inozytoglikan może być drugorzędnym przekaźnikiem chemicznym zaangażowanym w przekazywaniu
informacji przez insulinę do komórki.

HIPERINSULINEMIA

Mózg Wzrost prod. LH Stymulacja jajnika

Wzrost prod. testosteronu Wzrost. prod estrogenów

Wzrost konwersji T-E

Maskulinizacja
Przyrost masy ciała

ZWIĄZKI MIĘDZY HIPERINSULINEMIĄ A HIPERANDROGENIZMEM W PCOS

• Bezpośrednio stymuluje jajnikową sekrecję androgenów przez aktywację 17-α-hydroksylazy/17-20 liazy i
3β -dehydrogenazy hydroksysteroidowej;
• Obniża produkcję SHBG przez co zwiększa tkankową dostępność wolnych androgenów;
• Zmniejsza produkcję IGFBP-I zarówno w wątrobie jak i w jajniku:
• Zwiększa wrażliwość jajnikowych receptorów dla IGF-l na działanie IGF-l, IGF-lI i insuliny;
• Zwiększa liczbę receptorów jajnikowych dla LH i wrażliwość przysadkowych komórek produkującyc LH na
działanie GnRH;
• Promuje wzrost w jajniku pęcherzyków i stymuluje tworzenie cyst,
• Stymuluje także sekrecję androgenów nadnerczowych przez aktywację 17 α hydroksylazy/17-20 liazy;
• Zwiększa odpowiedź 17 (/.-hydroksylazy/17-20 liazy na stymulujące działanie ACTH.

WPŁYW IGF-l IIGF-II NA JAJNIK

Komórki ziarniste
a) Stymulują.
• Aktywację aromatazy,
• Podstawową sekrecję estradiolu i progesteronu;
• Stymulowaną przez FSH sekrecję estradiolu i progesteronu;
• Proliferację komórek,
• Proteolizę 1GFBP-4,
• Produkcję IGFBP-5;
b) Hamują:
• Produkcję IGFBP-I i IGFBP-II
Komórki tekalne
a) Stymulują:

4
 aseptic®
• Produkcję androstendionu;
• Produkcję testosteronu;
• Syntezę DNA;

PRZYSADKA
Zmniejszona amplituda i Zwiększony stosunek LH/FSH
częstotliwość pulsów GnRH

MIĘŚNIE/TK. TŁUSZCZOWA JAJNIK

Insulinooporność Obniżenie aktywin, zwiększenie
inhibiny i androgenów

Hiperinsulinemia
Wzrost
Estrogenów
WĄTROBA Wzrost IGF1 i 2
Obniżone stężenie SHBG IGFBP4

Wzrost wolnego
estradiolu

TKANKA TŁUSZCZOWA
Zwiększone stężenie estrogenu Zwiększone stężenie androgenów

OŚ PODWZGÓRZE - PRZYSADKA - JAJNIK W PCOS

Dotychczas nie wyjaśniono czy zespół policystycznych jajników jest pierwotnym czy wtórnym defektem
jajnika.
Zespół policystycznych jajników charakteryzuje się podwyższonym LH i wzrostem stosunku LH/FSH,
co spowodowane jest zwiększoną częstotliwością i amplitudą pulsów uwalniania gonadoliberyny.
W patogenezie zespołu PCO bierze się pod uwagę I również zaburzenia układu dopaminergicznego i
serotoninergicznego. gdyż nie bez znaczenia jest rola prolaktyny w zespole policystycznych jajników

OŚ PODWZGÓRZE - PRZYSADKA - NADNERCZA A PCOS

W zespole PCO hiperandrogenjzm pochodzenia nadnerczowego często towarzyszy
hiperandrogenizmowi pochodzenia jajnikowego.
W hiperandrogenizacji nadnerczowej ważną role wydaje się odgrywać insulina, która poprzez
zwiększenia aktywności 17αhydroksylazy i 17/20 liazy w nadnerczach stymuluje ACTH.
Równocześnie hiperinsulinemia, powoduje czynnościową hipoglikemię, a ta z kolei pobudza produkcję
ACTH przez przysadkę mózgową i stymuluje nadnerczową produkcję androgenów.

ZABURZENIA NA OSI PODWZGÓRZE – PRZYSADKA – NADNERCZA

Hiperinsulinemia
Hipoglikemia czynnościowa
Wzrost ACTH

Receptor insulinowy Nadnercza

Jajnik

Androgeny jajnikowe Androgeny nadnerczowe Kortyzol

5
 aseptic®

PRZYSADKA

LH, FSH ACTH

kortyzol

JAJNIK KORA NADNERCZY

Androgeny

Estrogeny

PRZYSPIESZONY METABOLIZM KORYZOLU JAKO JEDEN Z MECHANIZMÓW PATOGENEZY

PCOS

Wzrost akt. Zmniejszenie akt 11beta-HSD1

5alfa-reduktazy

Wzrost metabolizmu
kortyzolu

Wzrost wydzielania ACTH

Wzrost prod. androgenów Prawidłowe stęż. kortyzolu

nadnerczowych

PCOS

INHIBINY, AKTYWINA I FOLISTATYNA W PATOGENEZIE PCOS

Inhibiny. aktywina i folistatyna są glikoproteinami, które wytwarzanymi w przysadce mózgowej, jądrach,
jajnikach i nadnerczach.
Uważa się, że białka te działają parakrynnie i autokrynnie, a wahania stężeń w poszczególnych fazach
cyklu miesięcznego mogą świadczyć o ich funkcjach regulacyjnych.
U kobiet z PCOS występują charakterystyczne zmiany w stężeniu poszczególnych inhibin (inhibina A.
B, alfa i pro-alfa C). Stężenie inhibiny alfa, pro alfa C jest wyższe w zespole PCO a stężenie inhibiny A jest
niższe. Wydaje się. że białka te mogą brać udział w zaburzeniach steroidogenezy jajnikowej.
Miejscowe działanie na jajnik mogą wywierać również inne czynniki, takie jak: insulinopodobne czynniki
wzrostu (IGF-l. IGF-II). czynniki transformujące (TGF-i/, TGF-p1 i p2) oraz czynnik wzrostu fibroblastów.

6
 aseptic®

SZLAKI PROWADZĄCE DO HIPERANDROGENIZMU W PCOS

Cukrzyca t.1 w Przysadka: wzrost ANDROGENY

wywiadzie amplit. Pulsów LH
rodzinnym

otyłość Hiperinsulinemia i
insuinooporność
Jajniki: Wzrost Nadnercza: Wzrost
androstedionu i DHEA i DHEA-S
Geny testosteronu
insulinooporności

Zmniejszony Wzrost p450c17

Obniżenie transport glc
SHBG i IGFBP1

Zwiększona
fosforylacja seryny
Wzrost wolnego
rec. insulinowego
testosteronu i estradiolu

PRL A ZESPÓŁ PCO

Chociaż zwiększone stężenie prolaktyny nie jest kryterium diagnostycznym, często współistnieje z
chorobą.
Szacuje się, że nawet do 30% kobiet może przejawiać łagodną hiperprolaktynemię, która może być
przyczyną zaburzeń owulacji i niepłodności. Podwyższone stężenie prolaktyny może być związane z
zaburzeniami wydzielania dopaminy.

ROLA UKŁADU RENINA - ANGIOTENSYNA ^=q^ŁP05TER0N (RAA)

Jajnik wykazuje własną aktywność reninową. Sugeruje się wręcz, że wskutek zwiększonego stężenia LH
dochodzi do aktywacji układu RAA z następczym hiperandrogenizmem.

TNF-ALFA A ZESPÓŁ PCO

Wykazano korelacje między polimorfizmem regionu 308 genu TNF-a a występowaniem PCOS.
i TNF-u jest mediatorem insulinooporności.
Rodzina cytokiny TNF-a bierze udział w procesach różnicowania i fizjologicznej śmierci każdej komórki.
Cechą charakterystyczną zespołu policystycznych jajników jest proces atrezji pęcherzyków jajnikowych,
zachodzący w procesie apoptozy, czyli programowanej śmierci komórki. TNF-ct poprzez działanie swoistych
receptorów: TNF Rl i TNF Rll, może być czynnikiem śmierci komórek właśnie na drodze apoptozy.

TNF-ALFA A OŚ PODWZGÓRZE - PRZYSADKA - JAJNIK

TNF-a bezpośrednio aktywuje GnRH stymulując równocześnie syntezę hormonu luteinotropowego.
Ponadto TNF-a wraz z innymi cytokinami (IL-6. IL—1, IL-2) działając poprzez swoiste receptory w
podwzgórzu stymuluje uwalnianie kortykoliberyny.
Stwierdzono ekspresje mRNA TNF-a w komórkach osłonki wewnętrznej, komórkach ziarnistych i
śródmiąższowych jajnika. TNF-a zarówno stymuluje, jak i hamuje syntezę poszczególnych hormonów. W
komórkach osłonki wewnętrznej stymuluje produkcje androgenów. hamując równocześnie produkcję
progesteronu.

7
 aseptic®
IL-6 A ZESPÓŁ PCO
• IL-6 może uczestniczyć w patogenezie PCOS powodując dysfunkcje na poziomie podwzgórze - przysadka
- nadnercza, poprzez stymulację wydzielania CRF i ACTH.
• IL-6 moduluje steroidogeneze nadnerczową stymulując wydzielanie DHEA.
• Działając na swoje receptory w przysadce stymuluje produkcję i uwalnianie LH.J1

IL-6 I JEJ WPŁYW NA JAJNIK

W komórkach osłonki wewnętrznej, komórkach warstwy ziarnistej i komórkach śród miąższowych
stwierdzono zwiększoną ekspresję mRNA dla licznych cytokin m in. IL-6.
Tuż przed owulacją jak i w fazie lutealnej dochodzi d wydzielenia IL-6. U niepłodnych kobiet z zespołem
policystycznych jajników występuje wyższe stężenie IL-6 w porównaniu z prawidłowo miesiączkującymi
kobietami. Stężenie IL-6 jest wyższe w płynie pęcherzykowym niż w surowicy krwi. |

WPŁYW DIETY
Dieta wysoko lipidowa wiąże się ze: wzrostem stężeń androgenów, zmniejszeniem stężenia SHBG,
zwiększeniem stężenia wolnych androgenów.

KRYTERIA ROTTERDAMSKIE ROZPOZNAWANIA PCOS

Muszą być spełnione 2 z 3:
1. Rzadkie jajeczkowanie i jego brak;
2. Kliniczne i/lub biochemiczne objawy hiperandrogenizmu;
3. Wielotorbielowatość jajników.

OBJAWY KLINICZNE ZESPOŁU PCO OBURZENIA MIĘSIĄCZKOWANIA

U kobiet z zespołem PCO dochodzi do wydłużenia fazy folikularnej przy braku właściwej fazy lutealnej
Towarzyszy temu przewlekły brak jajeczkowania objawiający się niepłodnością.
Szacuje się, iż prawie 3/4 kobiet z PCOS ma zaburzenia miesiączkowania, chociaż istnieje dosyć
znaczna grupa kobiet z prawidłowymi cyklami.
Zaburzenia miesiączkowania mogą mieć charakter:
• rzadkich miesiączek <6 w ciągu roku
• niecyklicznych miesiączek z przerwami do 6 miesięcy
• nadmiernych krwawień (polymenorrhea)
• całkowitego braku miesiączki (najczęściej o charakterze wtórnym)
• krwawień czynnościowych.
Ewentualną diagnostykę w kierunku zespołu PCO powinno się przeprowadzać około 2-3 lat po
wystąpieniu pierwszej miesiączki (menarche), gdyż dopiero po 2 latach od pierwszego krwawienia stan
hormonalny dojrzewających dziewcząt ulega normalizacji i cykle miesiączkowe powinny już być regularne.

KLINICZNE OBJAWY HIPERANDROGENlZMU

• Hirsutyzm;
• Trądzik;
• Łysienie androgenne.

HIRSUTYZM
Hirsutyzm, czyli nadmierne i nietypowe owłosienie typu męskiego, częściej występuje u kobiet o
ciemnej karnacji i dotyczy od 5 - 8% kobiet w okresie rozrodczym.
U większości kobiet zmiany obejmują skórę okolicy brody, klatki piersiowej, górną wargę, okolicę
lędźwiowo -krzyżową i dolną część brzucha.
Również sam wygląd włosa u kobiet z hirsutyzmem, który jest gruby i szorstki, zbliżony jest swoim
wyglądem do włosa męskiego
Główną przyczyną występowania hirsutyzmu jest hiperandrogenizm. Stopień nasilenia hirsutyzmu
zależny jest również od aktywności 5-a reduktazy w skórze, a także od wrażliwości na insulinę.

OCENA NASILENIA HIRSUTYZMU

Stopień nasilenia hirsutyzmu oceniany jest według skali Ferrimana i Gallweya. Ocenia się 9 okolic
ciała wrażliwych na działanie androgenów. Ze względu na lokalizację ocenia się u kobiet: wargę górną,
podbródek, klatkę piersiową, górną i dolną część pleców, górną i dolną część brzucha, górną część ramienia i
udo. Brak owłosienia to 0 punktów, natomiast 4 punkty to owłosienie podobne do męskiego. Za wynik
świadczący o hirsutyźmie uznaje się 8 punktów i więcej.

8
 aseptic®
TRĄDZIK
 Androgeny stymulują gruczoły łojowe do syntezy łoju, który produkowany w nadmiarze prowadzi do
zaczopowania ujść gruczołów.
 Kobiety z trądzikiem mają zwiększone stężenie w surowicy krwi testosteronu wolnego, a czasem i DHEAS,
jednakże ich stężenia nie korelują ze stopniem ciężkości trądziku.

ŁYSIENIE ANDROGENOWE
U kobiet postępujące ścieńczenie włosów występuje zazwyczaj w centralnej części głowy.
Nie jest to częsty objaw i występuje u mniej niż 10% kobiet z PCOS.

BIOCHEMICZNE OBJAWY HIPERANDROGENlZMU

• Stężenie testosteronu wolnego;
• Indeks wolnego testosteronu;
• Stężenie androstendionu;
• Stężenie DHEAS.

OBRAZ ULTRASONOGRAFICZNY
W badaniu ultrasonograficznym ocenia się:
 wielkość jajnika,
 jego torebkę,
 wielkość pęcherzyków i podścieliska,
 stosunek zrębu do pola powierzchni gonady,
 wskaźnik szerokość/długość jajnika.
Do dnia dzisiejszego nie ustalono jednoznacznego standardu dla oceny ultrasonograficznej.
Większość autorów uważa za typowy dla zespołu PCO obraz jajnika z leżącymi na obwodzie
(podtorebkowo) 12 lub więcej pęcherzykami wielkości 2 - 9 mm i/lub zwiększona powyżej 10 cm3 objętość
jajnika (przy normie od 4 - 6 cm3).
Za zespołem PCO może przemawiać również powiększenie jajnika, brak ciała żółtego czy też jajnik z
pojedynczymi pęcherzykami o średnicy większej niż 10 mm, jednakże bez obecności pęcherzyka
dominującego.
W przypadku braku hiperechogeniczności zrębu charakterystycznego dla zespołu PCO, zmiany te w USG
określa się jako multifollicular ovaries (MFO).

OCENA MORFOLOGICZNĄ
Do podstawowych cech histopatologicznych zalicza się m.in.:
• przerost całego jajnika,
• włóknienie podtorebkowe kory jajnika,
• pogrubienie otoczki,
• obecność pęcherzyków atretycznych
• występowanie licznych pęcherzyków pierwotnych.

OCENA LAPAROSKOPOWA
Obraz jajników w laparoskopii mogący sugerować zespół policystycznych jajników to:
• powiększenie jajnika,
• gładka torebka,
• szare zabarwienie,
• występowanie licznych, „prześwitujących" spod torebki pęcherzyków.

BADANIA BIOCHEMICZNE
1. HORMONY PRZYSADKI MÓZGOWEJ
• Charakterystyczna cecha zespołu policystycznych jajników jest zwiększone stężenie luteotropiny.
powodujące wzrost ilorazu LH/FSH
• Marshall i wsp zaobserwowali, że od 30 - 90% kobiet z PCOS może mieć podwyższone stężenie LH.
Dlatego tez dokonali podziału PCOS uwzględniając poziomy LH na:
 Typ I klasyczny, większość kobiet ze zwiększonym stężeniem LH. LH/FSH >2.
 Typ II: z prawidłowym stężeniem hormonu luteinizującego.
• Zwiększone stężenie LH stymuluje komórki tekalne jajnika do nadmiernej, produkcji androgenów
Prawdopodobnie długotrwałe wysokie stężenie LH może też stymulować aktywność cytochromu
P450-α17 odpowiedzialnego za syntezę androgenów

9
 aseptic®
ANDROGENY. ESTROGENY I BIAŁKO SHBG
W większości przypadków PCOS stężenie testosteronu całkowitego, testosteronu wolnego,
androstendionu i DHEA-8 jest zwiększone
Za objawy hiperandrogonizacji odpowiada testosteron, a przede wszystkim jego postać wolna
(stanowiąca 1.5 - 2.5%).
W zespole policystycznych jajników stężenie estrogenów jest zazwyczaj zwiększone, choć może być
prawidłowe lub nieco obniżone. Za hiperestrogenizm odpowiedzialny jest estron, którego synteza odbywa się
głównie poprzez konwersję w tkankach obwodowych - w tkance tłuszczowej. Podwyższone stężenie estronu
może być także spowodowane zaburzeniem jego metabolizmu w wątrobie.
Stężenie SHBG jest istotnie obniżone.

GOSPODARKA LIPIDOWA
U znacznej liczby chorych obserwuje się:
• hipertriglicerydemię,
• zwiększone stężenie cholesterolu całkowitego cholesterolu LDL
• obniżone stężenie cholesterolu HDL.
Prawdopodobnie główną rolę w rozwoju dyslipidemii odgrywają hiperandrogenizm i hiperinsulinemia.

RÓŻNICOWANIE
• Objawy hiperandrogenizmu często towarzyszą:
 zespołowi Cushinga,
 wrodzonemu przerostowi kory nadnerczy (CAH) oraz późnemu blokowi 21- hydroksylazy,
 guzom wydzielającym prolaktynę lub hormon wzrostu
 guzom wiryJizującym jajnika i nadnerczy,
 ponadto niektóre leki (glikokortykoisteroidy, diazoksyd) mogą powodować hirsutyzm.
• Szukając przyczyn wtórnego braku miesiączki należy zwrócić uwagę na:
 zmiany organiczne jajników i macicy,
 zaburzenia funkcji podwzgórza i przysadki mózgowej (nowotwory, guzy),
 zapalenie limfocytame oraz nadczynność i niedoczynność tarczycy.
 jad\owstręt psychiczny.

ROGOWACENIE CIEMNE (ACANTHOS1S NIGRICANS)

W 1976 roku Kahn i wsp. opisali chore z insulinoopornością, hiperandrogenizmem i ciemnym
rogowaceniem skóry. Zespół ten nosi nazwę: HAIR-AN (HA -- hyperandrogenism, IR - insulin resistance,
AN -i acanthosis nigrans).
Rogowacenie ciemne może dotyczyć nawet od 1 - 3% kobiet z hiperandrogenizmem. Typowe zmiany
pod postacią przebarwionych, pomarszczonych pól pojawiają się w okolicy karku, w dołach pachowych, na
wewnętrznych powierzchni ud i na narządach rodnych.
Histologicznie HAIR cechuje się hiperpigmentacją, brodawkowatością i nadmiernym rogowaceniem.
W tej jednostce chorobowej (przez niektórych uważanej za podjednostkę zespołu PCO) występuje
znaczna I hiperinsulinemia, natomiast stężenie LH w większości przypadków jest prawidłowe. Silnie wyrażona
insulinoopomość może mieć tło genetyczne. Obecnie uważa się, że za rozwój HAIR-AN może być
odpowiedzialna mutacja w obrębie eksonów kodujących podjednostki α lub β receptora insuliny.

HIPERTEKOZA
Hyperthecosis, występuje najczęściej kobiet między 15 a 25 rokiem życia.
W hipertekozie przerostowi ulega podścielisko jajnika, co powoduje zwiększoną produkcję
androgenów. Prawdopodobnie spowodowane jest to zmianami aktywności enzymatycznej
17αhydroksylazy/17,20 liazy. Kobiety cierpiące na hipertekozę mają typowe zaburzenia miesiączkowania o
charakterze oligomenorrhea z objawami nasilonego hirsutyzmu i wirylizacji.
Ważną cechą odróżniającą hyperthecosis od zespołu policystycznych jajników jest wyższe stężenie
testosteronu (dwukrotnie wyższe niż u zdrowej populacji), przy często prawidłowym stężeniu LH.
Często stwierdza się również hiperinsulinemię i oporność na insulinę.
O rozpoznaniu często przesądza obraz ultrasonograficzny, w którym obserwuje się silny przerost wnęki
jajnika z małą liczbę pęcherzyków zanikowych.

10