दे श लोक सेवा आयोग, कणाल दे श

दे श नजामती सेवाको शासन सेवा, (सामा य शासन, लेखा, राज व) समुह, अ धकृत तर सात तह, आ त रक
अ तर सेवा र अ तर तह लिखत तयो गता मक पर ाको पा म र पर ा योजना

पा य मको परे खाः सं य ु र एक कृत पर ा णाल (Integrated and Unified Examination System)
को आधारमा सबैका ला ग न नानुसारको वभाजन ग रएको छ।

पर ा योजना (Examination Scheme)

पर ाको चरण पर ाको क सम पूणा

थम लिखत ( वषयगत) ३००

अि तम सीप पर ण, सामु हक पर ण र अ तवाता ६०

१. थम चरणः लिखत पर ा योजना

प वषय पूणा उि णा पर ा णाल सं या×अ समय

थम शासक य व ध १०० ४० वषयगत १० x१०अ ३ घ टा

(Governance System) (Subjective)

समसाम यक वषय १०० ४० वषयगत १० x१०अ ३ घ टा

तीय (Contemporary Issue) (Subjective)

तृतीय सेवा समूह स व धी १०० ४० वषयगत १० x१०अ ३ घ टा

(Service related subject) (Subjective)

२. अि तम चरणः सीप पर ण, सामु हक पर ण र अ तवाता (Skill Test, Group Test and Interview)

वषय पूणा पर ा णाल समय

सूचना व ध सीप पर ण २० मनेट

१० योगा मक (Practical)
(Information Technology Skill Test)
सामू हक पर ण (Group Test) समूहमा यि गत तुती ३० मनेट
१०
(Individual Presentation in Group)
यि गत अ तवाता
४० मौिखक (Oral)
(Individual Interview)

1
यः

१. यस पा मलाई थम चरण र अि तम चरण (सीप पर ण, सामू हक पर ण र अ तवाता) मा

वभाजन ग रएको छ।
२. पर ाको मा यम भाषा नेपाल वा अं ज
े ी अथवा नेपाल र अं ज
े ी दुवै हुन स नेछ।
३. वषयगत ह को हकमा तो कएको अ मा एउटा लामो वा एउटै का दुई वा दुई भ दा बढ
भाग (Two or more parts of a single question) वा एउटा अ तगत दुई वा बढ ट पणीह
(Short notes) सो न स कनेछ।
४. पर ा हलमा मोवाइल वा य तै कारका ु ीय उपकरण, पु तक, नोटबुक, झोला लगायतका
व त
ब तुह लैजान पाइने छै न।
५. पर ामा सो धने सं या, अ र अ भार यथास भव स बि धत प / वषयमा दईए अनुसार हुनेछ।
६. वषयगत हुने प / वषयका येक भाग/ख डका ला ग छु ाछु ै उ रपुि तकाह हुनेछन्। पर ाथ ले
येक भाग/ख डका ु नछ।
ह को उ र सोह भाग/ख डको उ रपुि तकामा ले प
७. यस पा म अनुसारका प / वषयका वषयव तुमा जुनसुकै कुरा ले िखएको भए ताप न पा ममा
परे का कानून, ऐन, नयम तथा नी तह पर ाको म त भ दा ३ म हना अगावै सं शोधन भई कायम
रहे का वषयव तुलाई यस पा ममा परे को स झनु पदछ।
८. थम चरणको लिखत पर ाको तीन वटा प / वषयको कुल ा ा को आधारमा लिखत पर ाको
न तजा कािशत ग रनेछ।
९. थम चरणको लिखत पर ामा छनौट भएका उ मेदवारह लाई मा अि तम चरणको सीप पर ण,
सामू हक पर ण र अ तवातामा सि म लत गराइनेछ।
१०. थम चरणको लिखत पर ा र अि तम चरणको सीप पर ण, सामू हक पर ण र अ तवाताको कुल
ा ा को आधारमा अि तम पर ाफल कािशत ग रनेछ।
११. पा म लागू हुने म तः २०८०।१०।१०

2
 दे श लोक सेवा आयोग, कणाल दे श
दे श नजामती सेवाको शासन सेवा, (सामा य शासन, लेखा, राज व) समुह, अ धकृत तर सात तह, आ त रक
अ तर सेवा र अ तर तह लिखत तयो गता मक पर ाको पा म
थम चरणः लिखत पर ा
थम प ः- शासक य बध
Section- A
1. रा य र शासन 10 × 3 = 30 Marks
1.1. शासनका आधारभूत प ह ः अवधारणा, स दभ र वशेषताह
1.2. शासनको राजनै तक तथा शास नक सं रचना
1.3. सूचनाको हक र पारदिशता
1.4. रा नमाण र रा य नमाण
1.5. रा य सुर ा यव थापनः अवधारणा, े र नेपालमा रा य सुर ाका व मान ावधान र च ुनौतीह
1.6. वहु तर य शासन र नेपालको शासन णाल ः सं घ, दे श र थानीय तहको शासन णाल ,
अनौपचा रक शासन, सहकार तामूलक शासन, यावसा यक शासन, व व यापी शासन र सं य ु रा सं घ
1.7. लोकत र गणत

Section- B
2. सं वधान र कानून 10 × 2 = 20 Marks
2.1. सं वधानबाद र नेपालको सं वैधा नक वकास म
2.2. नेपालको वतमान सं वधान
2.3. मूलभूत वशेषताह , कायपा लका, यव था पका र यायपा लका
2.4. मौ लक हक, नदशक स ा त र रा यका नी तह
2.5. सं घ, दे श र थानीय तहको अ तरस ब ध
2.6. मानव अ धकार र व धको शासन
2.7. नाग रक िश ा, नाग रकका कत य र िज मेवार ह
2.8. कानूनका ोतह तथा कानून नमाण या
2.9. नेपालको नवाचन णाल , नवाचन च , समावेशीकरण र सकारा मक वभेद
2.10. मह वपूण कानुनी यव थाह ः ाचार नवारण ऐन २०५९, सावज नक ख रद ऐन, २०६३, स पि
शु ीकरण (मनी लाउ ड र ) नवारण ऐन, २०६४, सुशासन ( यव थापन तथा स ालन) ऐन,
२०६४, कणाल दे श सहकार ऐन, २०७५, म ऐन, २०७४, आ थक काय व ध तथा व ीय
उ रदा य व ऐन, २०७६, थानीय सरकार स ालन ऐन, २०७४, सं घ, दे श र थानीय तह
(सम वय तथा अ तरस ब ध) ऐन, २०७७ र कणाल दे श नजामती सेवा ऐन, २०८०

3
 Section-C
3. सावज नक सेवा तथा सुशासन 10 × 3 = 30 Marks
3.1. सावज नक सेवाको अवधारणा, वशेषता, मह व र कार
3.2. सावज नक सेवा वाह र सेवा वाहका च ुनौती र नवीनतम वक पह
3.3. सावज नक सेवा वडाप अवधारणा, योग र उपादे यता
ु ीय शासनको अवधारणा, वकास र उपयोग
3.4. व त
3.5. राजनै तक तट थता, तव ता, पारदिशता र उ रदा य व
3.6. सावज नक कोषको सदुपयोग, सदाचार र नै तकता
3.7. सावज नक यव थापन, नजामती सेवा र कमचार त
3.8. सावज नक नी त यव थापनः तजुमा या, व ष
े ण र काया वयन
3.9. सुशासनको अवधारणा, वकास तथा नेपालको शासक य यव था
Section- D
4. ोत यव थापन र योजना 10 × 2 = 20 Marks
4.1. मानव ोत यव थापनः ा , वकास, उपयोग र स भार
4.2. नेपालको बजेट णाल , सरकार लेखा र ले खापर ण णाल
4.3. नेपालमा व ीय सं घीयता र अ तर सरकार व यव थापन ऐन, २०७४
4.4. नेपालको योजनाव वकास यास, उपलि ध, च ुनौती र चालू आव धक योजना
4.5. सहभा गतामूलक योजना र वकास
ँ ी नमाण र सामािजक उ रदा य व
4.6. वकासमा सामािजक पूज

--The End--

4
 दे श लोक सेवा आयोग, कणाल दे श
दे श नजामती सेवाको शासन सेवा, (सामा य शासन, लेखा, राज व) समुह, अ धकृत तर सात तह, आ त रक
अ तर सेवा र अ तर तह लिखत तयो गता मक पर ाको पा म
तीय प ः- समसाम यक बषय

Section-A
1. सामािजक मा मलाह 10 × 3 = 30 Marks
1.1. सामािजक ववाद तथा यव थापन
1.2. सामािजक याय तथा समानता, सामािजक सं र ण, सामािजक सुर ा, सामािजक िज मेवार
1.3. ोत साधनह को या यक वतरणः असमानता र सीमा तीकरणका आयामह
1.4. सामािजक तथा सां कृ तक पा तरण
1.5. सां कृ तक व वधता र सामािजक प रचालन
1.6. जनसं या तथा जनसांि यक व प
ु ीय अपराध, मानव बेच वखन तथा ओसारपसार र आत वाद
1.7. स ठत अपराधः ब त
1.8. सामािजक वकृ तः लागु औषध दु यसन, मादक पदाथ सेवन, छाउपडी था, छु वाछु त
1.9. खा स ु ा र कणाल
भत दे शमा खा सुर ाको अव था, स भावना र च ुनौती

Section-(B)
2. आ थक मा मलाह 10 × 2 = 20 Marks
2.1. आ थक बृ तथा वकास
2.2. आ थक वकासका मुख प ह : कृ ष, उ ोग, यापार, पयटन, वैदेिशक रोजगार तथा मानव सं शाधन
2.3. आ थक वकासमा सावज नक, नजी र सहकार े को भू मका
2.4. वकास सहायता प रचालन र वैदेिशक लगानी
2.5. व ध ह ता तरण (बौ क स पि अ धकार समेत)
2.6. उदार करणः यापार, बजार र म
2.7. आ थक कुटनी त
2.8. ग रवी, वेरोजगार र कणाल दे शको अव था
Section-C
3. वकास स ब मा मलाह 10 × 3 = 30 Marks
3.1. मानव वकासको अवधारणा र कणाल दे शमा मानव वकासको अव था
3.2. पूवाधार वकास र कणाल दे शमा पूवाधार वकासको अव था
3.3. दगो वकास, दगो वकास ल यह २०१६-२०३० र थानीयकरण

5
 3.4. अ धकारमा आधा रत वकास र वकासमा नाग रकको सं ल नता
3.5. सावज नक नजी साझेदार को व प, उपादे यता र नेपालमा यसको योग
3.6. समुदायमा आधा रत वकास, सामािजक सं था र सामािजक प रचालन
3.7. वकासमा सूचना स ार व धको आव यकता, योग र च ुनौती
3.8. व यापीकरण र वकास
Section- D
4. वातावरण स ब मा मलाह 10 × 2 = 20 Marks
4.1. पा रि थ तक णाल र यसको मह व
4.2. जै वक व वधता र सं र ण
4.3. व यापी तापमान वृ , जलवायु प रवतन र कावन यापार
4.4. वातावरणीय ास र सं र ण
4.5. वन वनाश, भू य तथा म भूमीकरण
4.6. सं कट र वप यव थापन
4.7. नवीकरणीय तथा व छ उजा, उजा सं र ण र उजा द ता अ भवृ
4.8. दूषण तथा फोहोरमैलाको दगो यव थापन
4.9. वातावरण र वकासवीचको अ तरस ब ध

--The End--

6
 दे श लोक सेवा आयोग, कणाल दे श
दे श नजामती सेवाको शासन सेवा, (सामा य शासन, लेखा, राज व) समुह, अ धकृत तर सात तह, आ त रक
अ तर सेवा र अ तर तह लिखत तयो गता मक पर ाको पा म
तृतीय प ः- सेवा समूह स ब धी वषय
Section-A
1. सावज नक यव थापन 10 × 3 = 30 Marks
1.1. यव थापनको प रभाषा र काय े तथा सावज नक यव थापनका नवीनतम वृि र कोण
1.2. सावज नक यव थापनः नदशन, नय ण, पदसोपान, नणय या, नेत ृ व, सम वय, अ धकार यायोजन
र न ेपण, सुप रवे ण, अनुगमन तथा मू या न
1.3. नेपालको सावज नक शासनको वकास म र शासन सुधार
1.4. कमचार यव थापनका व वध प ह ः सेवाको वग करण, भना, छनौट, नयुि , पद थापन, बढु वा, तलब
तथा अ य सु वधा, ता लम, उ रे णा, वृि वकास, कायस पादन मू यांकन र अवकाश
1.5. यव थापन पर ण र सं गठन तथा यव थापन सव ण
1.6. सावज नक सेवा वाहमा सूचना तथा स ार व धको योग, अवसर तथा च ुनौतीह
1.7. पेशागत यावसा यकता, अनुशासन र आचारसं हता
ु ाइ, सामािजक पर
1.8. नाग रकबाट सावज नक कायको मू यांकन: सावज नक सुनव ण, सावज नक पर ण
र ते ो प मू या न
1.9. सं गठन: अवधारणा, कृ त, कार र सं गठना मक वकास
Section-B
2. राज व शासन 10 × 2 = 20 Marks
2.1. सं घ, दे श र थानीय तहको आ थक काय णाल
2.2. राज को अवधारणा, स ा त र नेपालमा यसको योग
2.3. सावज नक आय, सावज नक खच र सावज नक ऋणको अवधारणा
2.4. नेपालमा कर णाल ः वतमान व प र काया वयनको अव था
2.5. सं घ, दे श र थानीय तहको राज को े ा धकार र तनको उपयोग
2.6. अ तरसरकार व ीय ह ता तरण र राज व बाँडफाँड
2.7.आ थक नी तः व नी त र मौ क नी त
2.8. सं घ, दे श र थानीय तहको बजेट तजुमा, काया वयन र अनुगमन तथा मू या न, तवेदन णाल
2.9. व यव थापन सूचना णाल ः सं घ, दे श र थानीय तहको व यव थापन सूचना णाल
2.10. सावज नक खच तथा व ीय उ रदा य व

7
 Section-C
3. सरकार आ थक कारोवारको लेखा न र लेखापर ण णाल 10 × 3 = 30 Marks
3.1. सरकार आ थक कारोवारः प रचय, वशेषता, कारोवार व ष
े ण, ारि भक लेखा न, खातामा व र
तवेदन स ब धी यव था
3.2. दोहोरो लेखा णाल , नगद र ोदभावीमा आधा रत लेखा णाल
3.3. खाता सूची, एकल खाता कोष तथा राज व यव थापन सूचना णाल स ब धी जानकार
3.4. सावज नक स प त तथा िज सी यव थापन णाल र धरौट ले खा
3.5. सावज नक े को ले खामान र आ थक काय व ध स ालन स ब धी कानुनी यव था
3.6. सावज नक ख रद यव थापन र यस स ब धी कानुनी यव था
3.7. ले खापर णको प रचय, उ े य, कार र आधारभूत स ा त
3.8. सरकार तथा सं ग ठत े लेखापर णमान
3.9. व ीय जोिखम, बे जु, बे जु फछय ट स ब धी यव था र सोको भावकार ता
3.10. सं घ, दे श र थानीय तहको ले खापर ण तथा सावज नक सं थानको ले खापर ण
3.11. महालेखापर क र ले खापर ण स ब धी कानुनी यव था
Section- D
4. सं घीय शासन णाल तथा संघ, दे श र थानीय तहको अ तरस ब ध 10 × 2 = 20 Marks
4.1. सं घीय शासन णाल र नेपालमा सं घीय शासन यव था
4.2. सं सद र सं सद य स म तह
4.3. सं सद य पदा धकार , सं सद य दल र सं सदमा तप को भू मका
4.4. सं वैधा नक नकायह बीचको अ तरस व ध
4.5. सं घ, दे श र थानीय तहह बीचको कायपा लक य र वधा यक अ तरस ब ध
4.6. दे श सभाका स म तह र दे श सभा स ालन तथा यव थापन काय व ध
4.7. सं घीय, दे श यव था पका सद यह र थानीय तहका पदा धकार ह को आचारसं हता, अनुशासन,
उ रदा य व, सदाचार र नै तकता
4.8. गाउँ सभा तथा नगर सभा, गाउँ कायपा लका र नगर कायपा लका स व धी यव था
4.9. थानीय तहको सभा र कायपा लका अ तगतका स म तह
4.10. सं घ, दे श र थानीय तह वीचको अ तरस ब ध

--The End--

8
२= अि तम चरणः सीप पर ण (Skill Test)

योगा मक पर ा योजना (Practical Examination Scheme)

वषय पूणा वषयव तु शीषक अ समय

Nepali Typing २.५ अ ५ मनेट

English Typing २.५ अ ५ मनेट

सूचना वध
सीप पर ण Word processing २ अ
१०
(ITSkill Electronic Spreadsheet १ अ
Test) १० मनेट
Presentation System १ अ

Windows basic, Email and Internet १ अ

ज मा १० अ २० मनेट

Contents
1. Windows basic, Email and Internet (0.5×2=1 Mark)
• Introduction to Graphical User Interface
• Use & Update of Antivirus
• Concept of virus, worm, spam etc.
• Starting and shutting down Windows
• Basic Windows elements - Desktop, Taskbar, My Computer, Recycle Bin, etc.
• Concept of file, folder, menu, toolbar
• Searching files and folders
• Internet browsing & searching content in the web
• Creating Email ID, Using email and mail client tools
• Basic Network troubleshooting (checking network & internet connectivity)

2. Word processing (0.5×4=2 Marks)

• Creating, saving and opening documents
• Typing in Nepali and English
• Copying, Moving, Deleting and Formatting Text
• Paragraph formatting (alignment, indentation, spacing etc.)
• Creating lists with Bullets and Numbering
• Creating and Manipulating Tables
• Borders and Shading
9
 • Creating Newspaper Style Documents Using Column
• Security Techniques of Document
• Inserting table, header, footer, page number, Graphics, Pictures, Symbols
• Page setting, previewing and printing of documents
• Mail merge

3. Presentation System (0.5×2=1 Mark)

• Introduction to presentation application
• Creating, Opening & Saving Slides
• Formatting Slides, Slide design, Inserting header & footer
• Slide Show, hyper link
• Animation
• Inserting Built-in picture, Picture, Table, Chart, Graphs, and Organization Chart etc.

4. Electronic Spreadsheet (0.5×2=1 Mark)

• Organization of Electronic Spreadsheet applications (Cells, Rows, Columns, Worksheet,
Workbook and Workspace)
• Creating, Opening and Saving Work Book
• Editing, Copying, Moving, Deleting Cell Contents
• Formatting Cells (Font, Border, Pattern, Alignment, Number, Protection, Margins and
text wrap)
• Formatting Rows, Column and Sheets
• Using Formula with Relative and Absolute Cell Reference
• Using Basic Functions (IF, SUM, MAX, MIN, AVERAGE etc.)
• Sorting and Filtering Data
अं ज
े ी र नेपाल Typing Skill Test को ला ग नदशन

१. नेपाल Typing Skill Test को ला ग १५० श दको एउटा Text दइनेछ र दे हाय अनुसार अ क दान
ग रनेछ।

शु श द त मनेट (Correct Words/Minute) पाउने अ क

५ भ दा कम शु श द त मनेट वापत ० अ क
५ वा सो भ दा बढ र ८ भ दा कम शु श द त मनेट वापत 0.50 अ क
८ वा सो भ दा बढ र १0 भ दा कम शु श द त मनेट वापत 0.७5 अ क
१० वा सो भ दा बढ र १३ भ दा कम शु श द त मनेट वापत १.00 अ क
१३ वा सो भ दा बढ र १५ भ दा कम शु श द त मनेट वापत १.२5 अ क
१५ वा सो भ दा बढ र १८ भ दा कम शु श द त मनेट वापत १.50 अ क
10
 शु श द त मनेट (Correct Words/Minute) पाउने अ क
१८ वा सो भ दा बढ र २० भ दा कम शु श द त मनेट वापत १.७5 अ क
२० वा सो भ दा बढ र २३ भ दा कम शु श द त मनेट वापत २.०0 अ क
२३ वा सो भ दा बढ र २५ भ दा कम शु श द त मनेट वापत २.२5 अ क
२५ वा सो भ दा बढ शु श द त मनेट बापत २.५० अ क

२. English Typing Skill Test को ला ग २०० श दको एउटा Text दइनेछ र दे हायअनुसार अ क दान
ग रनेछ।

शु श द त मनेट (Correct Words/Minute) पाउने अ क

६ भ दा कम शु श द त मनेट वापत ० अ क
६ वा सो भ दा बढ र ९ भ दा कम शु श द त मनेट वापत 0.50 अ क
९ वा सो भ दा बढ र १२ भ दा कम शु श द त मनेट वापत 0.७5 अ क
१२ वा सो भ दा बढ र १५ भ दा कम शु श द त मनेट वापत १.00 अ क
१५ वा सो भ दा बढ र १८ भ दा कम शु श द त मनेट वापत १.२5 अ क
१८ वा सो भ दा बढ र २१ भ दा कम शु श द त मनेट वापत १.50 अ क
२१ वा सो भ दा बढ र २४ भ दा कम शु श द त मनेट वापत १.७5 अ क
२४ वा सो भ दा बढ र २७ भ दा कम शु श द त मनेट वापत २.०0 अ क
२७ वा सो भ दा बढ र ३० भ दा कम शु श द त मनेट वापत २.२5 अ क
३० वा सो भ दा बढ शु श द त मनेट बापत २.५० अ क

३. नेपाल मा दइएको Text लाई अ नवाय पमा यु नकोड (रोमानाइ ड वा े डसनल) मा टाइप गनुपनछ।
४. अं ज
े ी र नेपाल Typing मा दइएको Text लाई आधारमानी टाइप गरे को Text सँग भडाई पर ण
ग रनेछ। दइएको अं ज
े ी वा नेपाल Text मा उ लेिखत थान बमोिजम पर ाथ ह ले आ नो Text मा
Punctuation टाइप नगरे को पाइएमा यसको श दमा गणना ग रनेछैन। त प चात, न न Formula
योग गर शु श द त मनेट (Correct words/minute) नका लनेछ।

( )
Formula: शु श द त मनेट (Correct Words/minute) =

11
 सामू हक पर ण

सामु हक पर ण यि व पर णको एक अंश हो। दे श नजामती सेवाको े व तार तथा काय प त

प रवतन समेत भैरहे को स दभमा नेपाल सरकार र दे श सरकारका नी त, योजना, काय म लगायत शासन
यव था स व धी समसाम यक वषयमा थ वचार– वमश, छलफल गर तनको अझै बढ भावकार तथा
काया वयन यो य समाधान प ह याउने स ब धमा उ मेदवारह को मता प हचान गनु यस पर णको मूलमम
हो। यसको ला ग छलफल, वचार– वमश गर प रि थ त बु न स ने, नणय दने, जनतालाई याशील बनाउने,
िच बुझाउने, नधा रत ल य अनुसार काम गन/गराउने, ज ता कामका ला ग ले खन मताका साथसाथै
सम यालाई यथाथपरक ढं गले प हचान गनस ने, वाकपटु ता, िश ता, तकशि को प न आव यकता पदछ।

यसैले यस पर णमा उ मेदवारह को वौ क मता, सं चार सीप, समूह ग तिशलता, यवहार, यि व, मनोवृ त,
याशीलता, नणयशि , सम या समाधान मता, नेत ृ व मता, समय यव थापन तथा यि वमा भएका अ य
गुणह को आकलन अथात पर ण र मू या न गनको ला ग उ मेदवारह लाई कुनै समसाम यक
वषय/सवाल/सम यामा सामू हक छलफल गर सम या समाधान के त भावकार र काया वयन यो य
समाधान नका न दइ छ।

सामू हक छलफल

यस योजनको ला ग ग रने पर ण १० पूणा र ३० मनेट अव धको हुनेछ जुन नेता व हन सामू हक

छलफलको पमा अवल वन ग रनेछ। दइएको वा Topic का वषयमा पालै पालोसँग न द समय भ
समूहवीच छलफल गद येक उ मेदवारले यि गत तु त गनुपनछ। यस पर णमा मू या नको ला ग
दे हाय अनुसारको स म त रहनेछ।
आयोगका अ य वा अ य ले तोकेको सद य – अ य
आयोगका सद य – सद य
मनो व ानवे ा – सद य
द /व (१ जना) – सद य

12