1

F.Mokhtari 1397/06/07
2

F.Mokhtari 1397/06/07
‫‪3‬‬ ‫عنوان کارگاه‪:‬‬

‫نسخه نویسی در مامایی‬

‫ارائه دهنده‪:‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ .1‬نسخه را تعریف کند‪.‬‬
‫‪ .2‬اهمیت نسخه نویسی اصولی و علمی را شرح دهد‪.‬‬
‫‪ .3‬اجزای اصلی نسخه را نام ببرید‪.‬‬
‫‪ .4‬داروهای شخصی را توضیح دهد‪.‬‬
‫‪ .5‬ده مورد از اختصارات رایج کاربردی در نسخه نویسی را لیست کند‪.‬‬
‫‪ .6‬موارد کسورات را نام ببرد‪.‬‬
‫‪ .7‬آزمایشات کاربردی در بیماری های زنان را فهرست کند‪.‬‬
‫‪ .8‬طبقه بندی ‪ FDA‬در مورد مصرف دارو در دوران بارداری را شرح دهد‪.‬‬
‫‪ 5 .9‬مورد از موارد قابل یادآوری به بیماران در هنگام نسخه نویسی را نام ببرد‪.‬‬
‫‪.01‬یک نسخه علمی برای یکی از بیماری های زنان را بنویسد‪.‬‬
‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫مقدمه‪:‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ ‬تجویز دارو یکی از مهم ترین مسئولیتهای افراد حرفه ای فراهم کننده سالمتی‬
‫می باشد‪.‬‬

‫‪ ‬به عنوان عضوی از گروه حرفه ای که متعهد جهت مراقبت از بیماران هستیم‬
‫مهم آن است که خود را به طور مسئوالنه در کسب دانش دارویی استفاده یا سوء‬
‫استفاده از آنها ‪ ،‬دوز صحیح‪ ،‬روشهای تجویز‪ ،‬نشانه های مصرف ‪ ،‬دوز بیش از حد‬
‫و واکنشهای غیر طبیعی‪ ،‬آماده کنیم‪.‬‬

‫‪ ‬استفاده عاقالنه از داروها ‪ ،‬سبب نجات جان شده ولی استفاده نابخردانه سبب‬
‫آسیب غیر قابل ترمیم خواهد شد‪.‬‬
‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫روشهاي ممكن براي درمان‪:‬‬

‫‪.1‬دادن اطالعات و توصيه هاي الزم به بيمار‬

‫‪.2‬درمان بدون دارو‬

‫‪.3‬درمان دارويي‬

‫‪.4‬ارجاع‬

‫{در بعضي موارد نياز به تركيب اين روشها است‪}.‬‬

‫‪7‬‬ ‫تعريف نسخه‪:‬‬
‫‪ ‬نسخه به سن تاریخ نوشتاری بشر می باشد‪ .‬اولین فردی که ادبیات‬
‫فارموکولوژی را بنا نهاد ابرس پاپیروس بود که شامل روشهای دور‬
‫کردن بیماری ها و لیستی از عوامل دارویی و روش های مخلوط کردن‬
‫بوده است‪.‬‬

‫‪ ‬یک نسخه دستوری است که توسط پزشک نوشته می شود و توسط‬

‫متخصص دارویی پر می شود و دارویی را که برای بیمار احتیاج است‬
‫در نظر می گیرند و شامل همه ی دستورات الزم برای پزشک داروساز‬
‫و بیمار می باشند‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫تعريف نسخه‬
‫‪ ‬نسخه عبارت است از يك دستور دارويي كه بطور كتبي يا‬
‫شفاهي از طرف پزشك‪ ،‬دندانپزشك و ماما يا ساير افرادي‬
‫كه مطابق قانون اجازه تجويز دارو را دارند‪ ،‬صادر مي گردد‪.‬‬
‫‪ ‬صفات مشخصه نسخه‪:‬‬
‫‪ ‬داروي معين‬
‫‪ ‬زمان مشخص‬
‫‪ ‬براي فرد به خصوص‬
‫‪ ‬انواع نسخه‪:‬‬
‫‪ ‬كتبي‬
‫‪ ‬شفاهي‬
‫چه کسانی مجاز به نسخه نويسي هستند؟؟؟‬

‫جهت صحت و اصالت نسخه باید اطالعات زیر(صادر کننده) موجود باشد‪:‬‬

‫‪‬نام و نام خانوادگي‬

‫‪‬درجه علمي‬
‫‪‬شماره نظام پزشكي‬
‫‪‬آدرس و شماره تلفن محل طبابت‬
‫‪‬ساعات كار‬
‫‪10‬‬
‫‪‬پزشک‪ ،‬دندانپزشک‪ ،‬ماما یا دیگر افراد که صالحیت‬

‫دارند‪ ،‬دستورات را برای تجویز داروها مینویسند‪.‬‬

‫‪‬فردی که دارو تجویز می کند باید با قوانین ایالتی که از‬

‫آن گواهی گرفته اند و همچنین با قوانین بیمه آن آشنا‬

‫‪.‬‬ ‫باشند‬
‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪11‬‬

‫نظام سالمت ‪ ،‬پزشكان‪ ،‬ماماها ‪ ،‬داروسازان و بيماران؛‬

‫همگی به نحوی در مراحل درمان و مصرف منطقی دارو دخالت دارند‪.‬‬

‫گروه درمان با تجویز منطقی دارو ‪ ،‬داروساز با نسخه پیچی صحیح و بیمار با‬

‫مصرف واقعی دارو‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫چهار چوب نسخه‪:‬‬

‫‪ -1‬مشخصات پزشک‬
‫‪ .1‬نام دارو‬ ‫‪ -2‬تاریخ نسخه‬
‫‪ .2‬شكل دارو‬ ‫‪ -3‬نام و سن و آدرس بیمار‬
‫‪ .3‬واحد دارويي‬ ‫‪ -4‬شروع نسخه‬
‫‪ .4‬تعداد دارو‬ ‫‪ -5‬دارو‬
‫‪ .5‬نحوه مصرف‬
‫(در هر قلم داروي تجويز شده بطور معمول ‪ 6‬عامل بايد مشخص گردد)‬
‫‪ .6‬فواصل تجويز‬
‫خطاهای ناشی از عدم رعایت اصول نسخه نویسی‪:‬‬

‫‪ ‬خطاي شباهت اماليي يا خط پزشك خوانا نباشديا كلمه را كامل ننويسد‬

‫‪:‬‬
‫‪Adalat,‬‬ ‫‪Adult cold‬‬
‫‪methimazole,‬‬ ‫‪methocarbamol, metronidazole‬‬
‫‪‬خطای ناشی از شكل اشتباه دارو (کپسول‪ ،‬قرص ‪ ،‬ویال و ‪)...‬‬
‫‪ ‬خطای ناشی از واحد دارو (ایندرال ‪ 40‬بجای ایندرال‪ 10‬میلی گرمی)‬
‫‪ ‬خطای ناشی از نحوه مصرف( مانند ‪ IM‬بجای ‪)IV‬‬
‫‪ ‬خطای ناشی از تعداد دارو (خصوصاً زمانی که با اعداد رومی و یا مخلوی رومی و‬
‫عربی نوشته می شوند)‬
 ‫مشخصات يك نسخه دارويي(عالوه بر مشخصات پزشك)‬
‫(ضمناً شرکتهای بیمه گر نوشتن سن را جزو قوانین خود می دانند‪).‬‬ ‫‪ -1‬نام‪ ،‬آدرس و سن بيمار‬
‫‪ -2‬تاريخ‬
‫‪ -3‬عنوان نسخه يا سرنسخه ) ‪( X , R‬‬
‫‪(Recipe‬دریافت کننده)‬
‫ستاره ژوپيتر(سمبل کمک کننده به بهبودی بیماران)‬
‫هوالشافي‬
‫‪ -4‬متن نسخه‬
‫مهمترین قسمت نسخه است و اساسی ترین نکته این است که این بخش از نسخه باید‬
‫خوانا‪ ،‬كامل‪ ،‬و صحيح باشد‬
 ‫‪ -5‬دستور مصرف دارو به بيمار‪:‬‬

‫‪ ‬مقدار‬
‫به زبان فارسي بطور خوانا و‬ ‫‪ ‬فواصل‬
‫كامل بنويسيد‬
‫و ازبكار بردن اختصارات‬ ‫‪ ‬نحوه مصرف‬

‫خودداري كنيد‪.‬‬ ‫‪ ‬بهترين زمان مصرف‬

 ‫به اين نكته توجه كنيد كه‪:‬‬

‫‪‬بطور متوسط حدود ‪ 30‬تا‪ %50‬بیماران داروی خود را بدرستی مصرف نمی کنند‪.‬‬
‫زيرا‪:‬‬
‫نشانه هاي بيماري فروكش كرده‬ ‫‪.I‬‬
‫‪ .II‬بروز عوارض جانبي و نامطلوب دارو‬
‫‪ .III‬بيمار دارو را كارساز نمي داند‬
‫‪ .IV‬برنامه مصرف دارو پيچيده است( تعداد زياد دارو‪ ،‬در زمانهاي متفاوت)‬
‫‪ .V‬فقدان آموزش الزم در مورد مصرف دارو‬
 ‫برای آنکه بیمار داروهای خود را بخوبی مصرف کند‪:‬‬

‫‪‬نوشتن يك داروي انتخابي براي بيمار‬

‫‪‬ارتباط خوب بين داروساز و بيمار‬
‫تنها ‪ %60‬بيماران مي دانند‬
‫كه دارويي را كه مي گيرند‬
‫چگونه به درستي مصرف‬
‫كنند!!!!!‬
 ‫‪ -6‬دستور تكرار نسخه‬

‫‪ ‬تعداد دفعاتی که نسخه بایست تکرار شود‬

‫‪ ‬تعداد دفعات تکرار نسخه نباید بیش از ‪ 5‬مرتبه باشد و یا اینکه بعد از‬
‫‪ 6‬ماه از تاریخ نسخه نباید تکرار شود‬
‫‪ ‬اگر نیاز به تجدید ندارد‪ ،‬عبارت ‪ Refill‬ذکر گردد‬
 ‫نسخه نويسي و جنبه هاي قانوني آن‪:‬‬

‫‪ ‬داروهاي ‪ : otc‬فروش بدون نسخهء آن ازاد است‪.‬‬

‫نيستبهداشت وبا‬ ‫تجديد‬
‫نظارت وزارت‬ ‫تحت‬‫قابل‬
‫نسخه ‪2‬شود‬
‫اگرگروه‬ ‫نسخه‬ ‫‪ ‬داروهاي ‪(cd‬تحت‪‬كنترل)‬
‫قانونا‪:‬حتی‬
‫شرایط خاص تحویل میشود‪.‬‬
‫‪ ‬وداروهاي گروه ‪3‬و‪ 4‬تا پنج بار ظرف ‪ 6‬ماه از‬
‫‪ ‬دارو‪( ncd‬بدون نياز به كنترل) ‪:‬حتما نیاز به نسخه دارند ولی تحت کنترل‬
‫نیستند که خود ‪ 5‬گروه اند‪ :‬تجويز دارو قابل تجديد اند‪.‬‬
‫‪ (1‬هيچ مصرف پزشكي قابل قبولي ندارند‪ :‬هروئين‬
‫دفعات‬ ‫محدوديتي در‬
‫كوكائين‪.‬مرفين‬ ‫هيچ‬
‫است ‪ :‬امفتامين‪.‬‬ ‫گروه ‪5‬‬
‫اعتياد اور‬ ‫داروهاي‬
‫مصرف ان‬ ‫مصرف ‪‬‬
‫پزشكي دارد و سوء‬ ‫‪(2‬‬
‫‪ (3‬وابستگي جسمي اندک و رواني بسيار دارند ‪ :‬كدئين‬
‫تجويز ندارند‪.‬‬ ‫‪ (4‬اعتياد محدود است‪ :‬ديازپام‬
‫‪ (5‬احتمال وابستگي دارو كم است‪ :‬ديفنوكسيالت‬
‫اصول نسخه نویسی در مامایی‪:‬‬
21

F.Mokhtari 1397/06/07
 ‫مرحله اول‪ :‬مشکل بیمار را تعریف کنید (تشخیص)‪.‬‬
‫‪22‬‬

‫مرحله دوم‪ :‬هدف های درمانی خود را مشخص کنید‪.‬‬

‫مرحله سوم‪ :‬تعیین کنید که آیا درمان شخصی شما‬

‫برای این بیمار مناسب است یا خیر‪.‬‬

‫مرحله چهارم‪ :‬درمان را شروع کنید‪.‬‬

‫مرحله پنجم‪ :‬اطالعات‪ ،‬راهنمایی ها و تذکرات را‬

‫به بیمار بدهید‪.‬‬

‫کنید‪.‬‬ ‫مرحله ششم‪ :‬درمان را پیگیری یا متوقف‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫داروهاي شخصی‬
‫‪23‬‬

‫‪ ‬داروهـای شخصـی داروهـایی هسـتند کـه انتخاب کرده اید تا به طور منظم تجویز کرده و با آنها هم کامال آشنا‬
‫شده اید‪ .‬مانند اسید فولیک برای مادران باردار‬

‫‪ ‬ایـن داروهـا انتخـاب اول شما برای بیماری های مختلف می باشد‪.‬‬

‫‪ ‬مفهوم داروی شخصی چیزی بیش از نام یک فـرآورده دارویـی اسـت‪ ،‬و در واقـع شـامل شـکل دارویی‪ ،‬برنامه‬
‫دارویی و مدت درمان نیز می باشد‪.‬‬

‫‪ ‬داروهـای شخصـی ایـن امکان را می دهد که از جستجوهای تکراری برای انتخاب یک داروی خوب در کارهای‬
‫روزانـه دوری کنید و زمانی که به طور منظم از داروهای شخصی خود استفاده کردید به طور کامل اثرات مثبت و‬
‫عوارض آنها را فرا خواهید گرفت و بیماران از این حالت نفع خواهند برد‪.‬‬
‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫داروهاي شخصي يا ‪:Personal Drug‬‬
‫‪24‬‬

‫‪ ‬غالباً بین ‪ 50-30‬دارو‪ ،‬در دسته داروهای شخصی شما قرار میگیرند‪.‬‬

‫‪ ‬داروی شخصی از یک کشور بـا کشـوری دیگـر و بین پزشکان مختلف فرق می کند‪ .‬این تفاوت به‬
‫علت تغییر در قیمت و در دسترس بودن داروهـای فارماکوپه های مختلف در کشورها و فهرست‬
‫داروهای اساسی‪ ،‬فرهنـگ دارویـی و تفسـیر فـردی از اطالعات است‪.‬‬

‫‪ ‬در تهیه لیست داروهای شخصی هیچ گاه از فهرست داروهای استادان و سایر همکاران استفاده‬
‫نکنید‪.‬‬
‫چه در غیر این صورت مجبور خواهید بود داروهایی را که توسط همکاران یا نماینده های شرکت‬
‫دارویی به شما معرفی میشوند را تجویز نمایید‪.‬‬
‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫‪25‬‬ ‫مثال‪:‬‬
‫جهت انتخاب داروی شخصی‪ ،‬شایعترین مشکل زنان افزایش دیس شارژ به نحوه زیر عمل‬
‫کنید‪.‬‬

‫‪ ‬علت لوکوره را تشخیص دهید‪ .‬لکوره طبیعی است یا غیر طبیعی؟‬

‫‪ ‬هدف درمان را مشخص کنید‪ .‬کاهش لکوره و عوارض ناشی از آن‬

‫‪ ‬فهرستی از گروه های دارویی موثر را تهیه کنید‪ :‬گروه آزول ها‪ ،‬خوراکیها‪ ،‬واژینال ها ‪...‬‬

‫‪ ‬یک گروه دارویی موثر را بر اساس شاخصهای تعیین کننده و تشخیص نهایی انتخاب‬
‫کنید‪ .‬بی ضرری‪ ،‬قابلیت استفاده توسط بیمار و هزینه درمان را نیز در نظر بگیرید‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪26‬‬ ‫داروهاي شخصی‪ ،‬داروهاي اساسی و‬
‫راهنماهاي درمان استاندارد‪:‬‬

‫راهنماهاي درمان استاندارد دانشگاهی‪ ،‬ملی و بین المللی )شامل سازمان بهداشت‬
‫جهانی(بـراي برخورد با متداول ترین شرایط مثل عفونت حاد دستگاه تنفسی‪ ،‬بیماري هاي‬
‫اسهالی و مقـاربتی بـر اساس شواهد علمی و اتفاق نظر بین کارشناسان تهیه شده اند‪.‬‬

‫آنها ابـزاري ارزشـمند بـراي تجـویز منطقی دارو بوده که در زمان انتخاب داروهاي شخصی‬
‫می توانید به آنها مراجعه کنید‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫نكات قابل توجه‪:‬‬
‫* همه بیماران نیاز به دارو ندارند‪.‬‬

‫* اسامی داروها باید به انگلیسی و بطور کامل نوشته شود‪.‬‬

‫* بهتر است از نام ژنریک دارو استفاده شود ‪ .‬در صورت لزوم نام كارخانه بدنبال آن در داخل پرانتز‬
‫نوشته شود‪.‬‬

‫* برای انتخاب بهترین شکل دارو متناسب با شرایط بیمار و کسب اطالعات بیشتر در مورد دارو‪ ،‬بهتر‬
‫است با داروساز مشورت شود‪.‬‬

‫* توصيه ميشود واحد دارو حتي براي فراورده هايي كه تنها يك واحد معين دارند نوشته شود‪.‬‬

‫* حتی االمکان تعداد دارو را با اعداد رومي ننویسید‪.‬‬

 ‫نكات قابل توجه‪:‬‬

‫* در صورتیکه بیمار دچار افسردگی است و یا خطر خودکشی وجود دارد مقدار کل داروی‬
‫مورد نیاز باید طوری نسخه شود که در صورت مصرف یکجا باعث مرگ نشود‪ .‬در ضمن به‬
‫همراه بیمار هشدار داده شود‪.‬‬

‫* تعداد اقالم دارویی در یک نسخه حداقل ممکن باشد(جلوگیری از تداخالت دارویی)‪.‬‬

 ‫نكات قابل توجه‪:‬‬
‫* به بیماران مبتال به صرع‪ ،‬اختالالت غدد درون ریز‪ ،‬بیماران قلبی عروقی و ‪ ....‬توصیه کنید‪:‬‬
‫‪ .A‬دارو را فقط از يك شركت توليدي تهيه كنند‬
‫‪ .B‬تفاوت فرموالسيون‬

‫* توجه شود دالیل تجویز داروی تزریقی‪:‬‬

‫‪ .A‬اثر سريع دارو‬
‫‪ .B‬فرم تزريقي تنها شكل دارو باشد كه براي بيمار مفيد باشد‬
‫‪ .C‬عدم وجود راه ديگر در رسانيدن دارو به بيمار‬

‫* سعي كنيد داروهاي تزريقي را با هم مخلوط ننمائيد‬

 ‫نكات قابل توجه‪:‬‬

‫* کاربرد درمانی داروها می بایست براساس متون علمي باشد‬

‫* تجربه هاي شخصي و اعمال سلیقه فردی غیر قابل اعتماد و استناد بوده و مقبولیت علمی‬
‫ندارد‪.‬‬

‫* در تجویز دارو برای بیمارانی که دارای رژیم های فاقد قند‪ ،‬نمک یا الکل هستند دقت نمائید‪.‬‬

‫* توصیه می شود برای نوشتن نسخه‪ ،‬از تایپ استفاده شود‪.‬‬

‫‪31‬‬
‫اسامی داروها – اشکال مصرفی آنها – مقدار دارو ‪ ،‬به التين نوشته شود ‪.‬‬ ‫*‬

‫* مقدار مصرف و نحوه استفاده دارو به فارسی ( باخودكار يا خودنويس ) مرقوم شود‪.‬‬

‫* اسامی داروها حتما صحيح و خوانا و لزوما خوش خط نوشته شود‪.‬‬

‫* حرف اول اسم هر دارو بزرگ قید گردد‪.‬‬

‫* نسخه حتما امضا و مهر شود‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪32‬‬
‫* حتی المقدور قسمت انتهایی نسخه بسته گردد که امکان اضافه کردن داروی دیگری‬
‫نباشد‪( .‬بخصوص درمورد داروهای ضد درد و کدئینه‪).‬‬

‫به بیمار یادآوری شود که در صورت بروز هرگونه اشکال و یا عالئم غیرعادی و یا شک در‬ ‫*‬

‫نحوه و مقدار مصرف دارو ‪ ،‬با پزشک تماس بگیرد‪.‬‬

‫* برای کسانی که برای اولین بار از یک شکل دارو استفاده میکنند‪ ،‬نحوه ی کاربرد صحیح‬
‫را توضیح دهد‪ .‬برای خانم تازه ازدواج کرده نحوه ی مصرف داروهای واژینال به شکل‬
‫کامل شرح داده شود‪.‬‬
‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫نکته مهم؛‬
‫‪33‬‬

‫همه بیماران نیازمند درمان دارویی نیستند و گاهی تنها با‬

‫راهنمایی کردن‪ ،‬تذکر موارد بهداشتی‪ ،‬تغذیه ای و درمان‬

‫غیردارویی مشکل مرتفع خواهد شد‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬
‫‪1397/06/07‬‬
‫‪34‬‬
‫در صورتی که بیمار دارای دفترچه بیمه است میتوان از داروهای مجاز با رعایت اصول آن ثبت‬
‫تاریخ‪ ،‬تاریخ اعتبار دفترچه و بدون خط خوردگی در سرنسخه یادداشت مهر و امضا کنید‪.‬‬

‫‪ ‬صفحه اول معموال سبز رنگ بوده و متعلق به داروخانه است و باید با خودکار نوشته شود‪.‬‬
‫‪ ‬صفحه دوم صورتی رنگ و متعلق به پزشک و افراد طرف قرار داد با بیمه هاست که آن را از‬
‫دفترچه جدا کند‪.‬‬
‫‪ ‬صفحه سوم آبی رنگ و متعلق به بیمار است و جهت بایگانی و سابقه نزد خود بیمار باقی می‬
‫ماند‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪35‬‬

‫جهت تجویز داروها الزم است به طور کامل‬

‫با مخفف های تصویب شده در نسخه آشنا‬

‫باشید‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
36

F.Mokhtari 1397/06/07
• Syr syrup • N/S normal salin
• Cap capsul • R/L ringer
• Tab tablet
• IM intramascular
• R rectal
• IV intravenous
• Sol solution
• Supp suppository • Prn as needed
• Inj injection • mg miligram
• Amp ampule •K potassium
• Inf infusion • Na sodium
• Ad right ear • Pc after meals
• As left ear • ac before meals
• Au both ear • Po by mouth
• Od right eye • qd every day
• Os left eye • qh every hour
• Aq water • Q4hr every 4 hours
• DW distilled water • Qod every other day
• Bid twice a day • Hs at bed time
• Tid three times a day • qs a sufficient quantity
• Qid 4 times a day • U unit
‫‪39‬‬

‫‪ ‬لیست کامل عدم استفاده مخفف ها در سایت زیر موجود است‪.‬‬

‫‪http://www.jointcommission.org‬‬

‫‪ ‬لیست مخفف های دارای قابلیت اشتباه را که توسط کانون تمارین پزشکی در سایت زیر آورده شده‬
‫است را مشاهده کنید‪.‬‬

‫‪http://www.ismp.org‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫راههای استفاده از دارو ‪:‬‬

‫‪40‬‬
‫راه هاي استفاده از دارو ‪:‬‬

‫) ‪I.V ( Intra Venous‬‬ ‫داخل وريدي‬

‫) ‪I.M ( Intra Muscular‬‬ ‫داخل عضالني‬

‫) ‪S.C ( Subcutaneous‬‬ ‫زير پوستي‬

‫‪ORAL‬‬ ‫خوراكي ( دهاني )‬

‫‪TOPICAL‬‬
‫‪F.Mokhtari‬‬
‫موضعي‬ ‫‪1397/06/07‬‬
41 : ‫دفعات استفاده از دارو‬

q.i.d ( quarter in die – four times a day ) ‫چهار بار در روز‬

t.i.d ( ter in die - Three times a day ) ‫سه بار در روز‬

b.i.d ( bis in die - twice daily ) ‫دو بار در روز‬
p.c ( post cibunm - after meals ) ‫بعد از غذا‬
h.S (At night) ‫هر شب‬
Daily ‫روزانه‬
Qh: every hour ‫هر ساعت‬

Qd: every day ‫روزي يك بار‬

PRN, prn ‫در صورت نياز‬ 1397/06/07

‫‪42‬‬

‫مقداري از دارو كه قرار است داده شود معموال در سيستم‬

‫متريك نوشته مي شود‪ .‬در سيستم متريك مقدار دارو به اعداد‬

‫عربي ‪ ،‬نوشته شده و از اعشار استفاده مي شود‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪43‬‬ ‫سیستم اندازه گیری‪:‬‬
‫‪ .1‬سیستم متریک‪ :‬گرم(برای وزن جامدات)‬
‫لیتر( برای حجم مایعات)‬
‫متر( برای اندازه طول)‬
‫‪ml= cc‬‬ ‫‪ ‬میلی لیتر = سانتی متر مکعب‬

‫‪ .2‬سیستم خانگی (‪: )house hold‬‬

‫یکی از انواع آن ‪ (Avoirdupois‬سیستم رایج در ایالت متحده بوده و قابل‬
‫مقایسه با سیستم متریک است)‬
‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫مقیاس خانگی شامل‪:‬‬
‫‪44‬‬
‫معادل‬ ‫واحد‬ ‫ردیف‬

‫‪1‬قاشق چای‬
‫‪5 ml‬‬ ‫‪1‬‬
‫خوری‬

‫‪ 1‬قاشق‬
‫‪15ml‬‬ ‫‪2‬‬
‫غذاخوری‬

‫‪ 2‬قاشق غذا‬
‫‪30 ml‬‬ ‫‪3‬‬
‫خوری‬

‫‪240 ml‬‬ ‫‪ 1‬فنجان‬ ‫‪4‬‬

‫‪ 1‬اونس‬ ‫‪30‬گرم‬ ‫‪5‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬

‫‪2/2‬پوند (‪)Ib‬‬ ‫‪ 1‬کیلوگرم‬ ‫‪6‬‬

 ‫اما ؛‬
‫‪45‬‬

‫‪‬این مقیاس ها هر اندازه که آشنا باشند دقیق نبوده و از آنها جهت‬

‫تجویز دارو نباید استفاده کرد‪.‬‬

‫‪‬یک قاشق چای خوری ممکن است از ‪ 3.5‬تا ‪ ml 5‬فرق کند‪.‬‬

‫‪‬داروهایی که با قاشق داده میشوند مثل ویتامین ها معموال به اندازه‬

‫گیری دقیق نیاز ندارند‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪46‬‬ ‫اعداد رومی؛‬

‫سیستم عدد رومی از حروف جهت بیان اعداد استفاده میشود‪:‬‬

‫اعداد عربی‬ ‫اعداد رومی‬

‫‪1‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪500‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪F.Mokhtari‬‬
‫‪1000‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫فرايند خواندن و نوشتن اعداد رومي؛‬
‫‪47‬‬
‫‪ ‬زمانی که یک عدد رومی کوچکتر قبل از عدد بزرگتر بیاید‪ ،‬آن عدد از عدد بزرگتر کم‬
‫می شود‪.‬‬
‫‪ ‬زمانی که یک عدد رومی کوچکتر بعد از عدد بزرگتر بیاید‪ ،‬آن عدد به عدد بزرگتر اضافه‬
‫میشود‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫‪IV= (5-1) = 4‬‬
‫‪XI= (10+1) =11‬‬
‫‪ ‬زمانی که دو عدد مشابه رومی در کنار هم باشند به هم اضافه میشوند‪(.‬اعداد‬
‫مشابه بیشتر از ‪3‬بار در کنار هم استفاده نمی شوند‪).‬‬
‫‪XXX =30‬‬
‫‪ ‬زمانی که عدد کوچکتر بین دو عدد بزرگتر قرار گیرد‪ ،‬آن عدد از آنها کم میشود‪.‬‬
‫‪XIV =F.Mokhtari‬‬
‫‪10+5-1 = 14‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬

‫‪XIX = 10+10-1 = 19‬‬

48

F.Mokhtari 1397/06/07
 ‫هشت قانون درستی برای تجویز صحیح دارو‪:‬‬
‫‪49‬‬
‫‪8R‬‬
‫‪ .1‬بيمار درست‬

‫‪ .2‬داروي درست‬

‫‪ .3‬زمان و تعداد تجويز درست‬

‫‪ .4‬راه مصرف درست‬

‫‪ .5‬دوز درست‬

‫‪ .6‬مستندسازي درست‬

‫‪ .7‬تجويز صحيح دارو‬

‫‪ .8‬آموزش به بيمار در ارتباط با دستور دارويي‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫دوزاژ‬
‫‪50‬‬ ‫دوزاژ‪ :‬مقدار مناسب یک دارو می باشد که برای یک بیمار نسخه میشود‪.‬‬
‫فاكتورهاي موثر بر دوزاژ شامل‪:‬‬
‫‪ ‬سن‬
‫‪ ‬جنس‬
‫‪ ‬شرايط بيمار مانند عملکر مختل کبد یا کلیه‬
‫‪ ‬فاكتورهاي روانشناسي؛ شخصیت فرد که اغلب نقش ویژه ای در پاسخ به داروها بازی میکند‪.‬‬
‫‪ ‬فاكتورهاي محيطي‬
‫‪ ‬دما؛ الزم است دوزاژ بعضی از داروها در هوای گرم کاهش داده شود‪.‬‬
‫‪ ‬روش تجويز؛‬
‫‪ ‬فاكتورهاي ژنتيك‬
‫‪ ‬وزن بدن‬
‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
51 A Dosage Form should be:

1. stable
2. efficacy
3.Attractive
4. Easy to administer
5. safe

F.Mokhtari 1397/06/07
 ‫زمانی که داروی خوراکی داده می شوند به بیمار‬
‫‪52‬‬ ‫باید توصیه های زیر را نمود‪:‬‬
‫‪ ‬همه ی دستورات‪ ،‬تهدیدها و تداخالت داروها را بخواند‪.‬‬

‫‪ ‬داروها را با یک لیوان پر آب میل کنند‪.‬‬

‫‪ ‬داروها را با نوشیدنی های داغ مخلوط نکنید‪( .‬دمای زیاد می تواند بعضی از داروها را تخریب کند و‬
‫تانیک اسید موجود در چای داغ می تواند جذب بعضی از داروها را کاهش دهد‪).‬‬

‫‪ ‬داروها را با غذا مخلوط نکنید مگر آن که دستور داشته باشد‪.‬‬

‫‪ ‬ویتامین ها و مواد معدنی و مکمل های گیاهی موادی دارند که با جذب دارو تداخل‬
‫می کنند‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪53‬‬ ‫نکات مرتبط‪:‬‬

‫‪ ‬داروهای تجویزی با یکدیگر تداخل اثر نداشته باشند و تا حد امکان تداخالت غذا و دارو برای‬
‫بیمار شرح دهید‪.‬‬
‫‪ ‬در صورت نسخه کردن اشکال تزریقی ‪ IM ،IV ،S.C‬را ذکر کنید‪.‬‬
‫‪ ‬اتمام دوره درمان را به بیمار گوشزد کنید‪ .‬بسیاری از بیماران بعد از ‪ ،‬از بین رفتن عالیم بیماری‪،‬‬
‫دوره درمان را قطع می نمایند برای آنها توضیح دهید که درمان زمانی موثر است که به شکل‬
‫کامل صورت گیرد‪.‬‬
‫‪ ‬در صورت تجویز دارو برای مادران باردار و شیرده احتیاط فراوان کنید‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫طبقه بندي ‪ FDA‬در مورد مصرف داروها در دوران بارداري‪:‬‬
‫‪54‬‬
‫‪ :A‬مطالعات کافی در انسان ‪،‬خطری را در مورد مصرف دارو در دوران بارداری نشان نداده است؛‬
‫مصرف در دوران بارداري بي خطر‬
‫‪ :B‬مطالعات در حیوانات ‪،‬خطری را در مورد مصرف دارو بر روی جنین نشان نداده ولی مطالعات‬
‫كافي بر روي انسان وجود ندارد‬
‫‪ :C‬مطالعات در حيوانات‪،‬نشان دهنده اثرات جانبي مصرف دارو بر روی جنین بوده ولی‬
‫مطالعات کافی بر روی انسان وجود ندارد‪.‬‬
‫‪ :D‬مطالعات در انسان‪،‬نشان دهنده اثرات جانبي مصرف دارو بر روي جنين بوده‪ ،‬ولی در‬
‫برخی موارد ممکن است‪،‬منافع دارو استفاده از آن را اجتناب ناپذیر نماید‪.‬‬
‫‪ :X‬مطالعات در انسان یا حیوانات‪ ،‬نشان دهنده ایجاد اختالالت و ناهنجاري هاي جنين بوده‬
‫است‪ ،‬مصرف این داروها در دوران بارداری به طور واضح ممنوع است‪.‬‬
‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫‪22‬توصیه کلیدی برای نسخه نویسی‪:‬‬
‫‪55‬‬

‫‪ .1‬نسخه را به صورت خوانا و بدون ابهام بنویسید‪.‬‬

‫‪ .2‬تاریخ (هم از نظر قانونی و هم از نظر درمانی) و ساعت نوشتن نسخه را قید نمایید‪.‬‬

‫‪ ‬سازمانهای بیمه گر نسبت به تاریخ نسخه حساس اند و در صورت مخدوش بودن آن از پذیرفتن آن خودداری‬
‫میکنند‪ .‬لذا تاریخ باید واضح و فاقد خط خوردگی باشد‪.‬‬
‫‪ ‬در صورت خط خوردگی ذکر تاریخ در پشت نسخه همراه مهر و امضا میتواند سودمند باشد‪ .‬سایر خط‬
‫خوردگی ها نیز باید پشت نویسی گردد‪.‬‬
‫‪ ‬بعضی از سازمان های بیمه گر در صورت خط خوردگی روز آن را میپذیرند ولی خط خوردگی ماه و سال را‬
‫حتی با وجود پشت نویسی نمی پذیرند و باعث کسورات میشود‪.‬‬
‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪56‬‬
‫‪.3‬نام‪،‬دوز‪،‬نحوه و دفعات مصرف دارو را بنويسيد‪.‬‬

‫‪.4‬به سابقه حساسيت بيمار به داروها توجه كنيد‪.‬‬

‫‪.5‬به سابقه طبي بيمار و تاثير آن در تجويز دارو توجه كنيد‪.‬‬

‫‪.6‬در تجويز دارو براي بيماران خاص در معرض خطر همچون زنان در دوران‬

‫بارداري و شيردهي دقت نماييد‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪57‬‬
‫‪ .7‬در تجويز دارو براي گروه هاي سني خاص در معرض خطر همچون‬
‫كودكان و افراد مسن دقت نماييد‪.‬‬

‫‪ .8‬نياز به تعديل دارو در موارد وجود اختالالت كبدي‪،‬كليوي و يا قلبي‬

‫را در نظر بگيريد‪.‬‬

‫‪ .9‬به موارد منع مصرف داروها و تداخالت دارويي توجه نماييد‪.‬‬

‫‪.01‬در تجويز داروهاي ناآشنا و يا توكسيك احتياط كرده‪،‬ابتدا در مورد‬

‫آن مطالعه كنيد‪.‬‬
‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪58‬‬

‫‪ .11‬از نوشتن اسم تجاري دارو خودداري نماييد‪ .‬استفاده از نام ژنريك موجب انعطاف‬

‫كار داروساز مي شودتا بتواند داروي خاصي را براي پيچيدن نسخه انتخاب كند و‬

‫بيمار نيز از نظر قيمت امكان انتخاب داشته باشد‪.‬‬

‫‪ .21‬ذكر مورد استفاده دارو در موارد تجويز داروهاي با نام مشابه و اثرات بسيار متفاوت‬

‫كه ممكن است باعث اثرات جبران ناپذير شود‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪59‬‬

‫‪ .31‬از نوشتن اختصارات نام‪ ،‬فواصل زماني و نحوه مصرف داروها خوداداري نماييد‪.‬‬

‫مثل‪( qid :‬هر ‪ 6‬ساعت) و ‪( q.d.‬روزانه) مي توانند به سادگي جابه جا خوانده شوند‪.‬‬

‫‪ .41‬از گذاشتن عدد"‪ "0‬بعد از نقطه اعشار خودداري نماييد‪ :‬مثال‪ 10.0 mg :‬به اشتباه‬
‫‪ 100mg‬خوانده ميشود‪.‬‬

‫‪ .51‬هميشه قبل از نقطه اعشار‪ ،‬از عدد"‪ "0‬استفاده كنيد مثال ‪ .25mg :‬بايد به صورت‬
‫‪0.25‬نوشته شود‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪60‬‬

‫‪ .61‬هميشه از داروي جايگزين با كمترين ميزان سميت استفاده كنيد‪ :‬مثال‪ :‬براي كنترل‬
‫درد ‪،‬استامينوفن مطمئن تر از ‪ NSAID‬هاست‪.‬‬

‫‪ .71‬هميشه از انديكاسيون قطعي براي تجويز دارو مطمئن باشيد و عوارض جانبي آن را‬
‫نيز در نظر بگيريد؛نسبت خطر به فايده دارو چيست؟‬

‫مثال‪ :‬جنتامايسين منجر به سميت كليوي و اتوتوكسيتي ميشود پس اگر داروي جايگزين‬
‫مطمئن وجود دارد و يا اين كه وجود عفونت جدي قطعي نيست ‪ ،‬بيمار خود را در معرض‬
‫خطر عوارض جانبي قرار ندهيد‪.‬‬
‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪61‬‬

‫‪ .81‬در موارد تجويز داروهاي توكسيك‪ ،‬از نوشتن نسخههاي بدون زمان دقيق پايان‬
‫مصرف دارو خودداري نماييد‪.‬‬

‫مثال‪:‬‬

‫‪Gentamicin 400mg IV daily‬‬ ‫نادرست‪:‬‬

‫‪Gentamicin 400mg IV daily for three days‬‬ ‫درست‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪62‬‬

‫‪.91‬نحوه صحيح مصرف دارو را به بيمار و يا خانواده بيمار آموزش دهيد‪.‬‬

‫‪.02‬بعد از تجويز دارو مطمئن شويد كه اطالعات كافي را به بيمار داده ايد‪.‬‬
‫بيمار بايد بداند‪ :‬چه داروهايي را براي او تجويز نموده ايد؟ هر يك از داروها‬
‫براي چه تجويز شده است؟ هر يك از داروها بايد چگونه مصرف شود؟‬
‫عوارض جانبي مهم هر يك از داروها چيست؟‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪.12‬توصيه ميشود واحد داروئي حتي براي فراورده هائي كه فقط با يك‬
‫واحد معين دردسترس هستند نوشته شود زيرا تشخيص دارو را‬
‫سهل كرده ودر صورتي كه واحدهاي ديگري درآينده از اين دارو در‬
‫دسترس قرار گيرد از بروز اشتباه جلوگيري شود‪.‬‬

‫‪.22‬از حرف ‪ U‬بعنوان مخفف ‪ unit‬استفاده نكنيد زيرا ممكن است با‬
‫‪O‬يا ‪ 4‬اشتباه شود‬
 ‫تداخالت دارویی‬

‫بيماراني كه بيشتر در معرض تداخالت اند ‪:‬‬

‫‪ -1‬سالمندان دریافت کننده چند دارو‬

‫‪ -2‬مبتالیان به بیماری های کبدی ‪ ،‬کلیوی ‪ ،‬قلبی ‪ ،‬دیابت ‪ ،‬هپاتیت ‪ ،‬پنومونی و آسم حاد‬
‫‪ -3‬در پیوند کلیه‬
‫‪ -4‬مصرف کنندگان داروهای ضد بارداری‬
‫‪ -5‬بیمارانی که همزمان به چند پزشک مراجعه می کنند‪.‬‬
‫دالیل رایج و معمول تداخالت دارویی ‪:‬‬

‫‪ -1‬كافي نبودن اطالعات‬

‫‪ -2‬فاكتورهاي غذايي‬
‫‪ -3‬سن ‪ -‬جنس ‪ -‬وزن‬
‫‪ -4‬بيماري‬
‫‪ -5‬الگوي رفتار بيمار‬
‫‪ -6‬فاكتورهاي محيطي (آلودگي هاي صنعتي و كشاورزي و ‪) ...‬‬
‫‪ -7‬اشكال دارويي‬
‫عوامل موثر در بروز تداخالت دارويي ‪:‬‬

‫‪ -1‬ترتيب مصرف داروها‬

‫‪ -2‬طول مدت درمان‬

‫‪ -3‬مقدار مصرف دارو‬

‫‪ -4‬شكل دارويي‬

‫‪ -5‬وضعيت پيشين بيمار‬

‫‪ -6‬مصرف همزمان چند دارو‬

 ‫تداخل اثر دارو با غذا‬

‫تتراسايكلين با لبنيات‬ ‫‪‬‬

‫فروس سولفات با چاي و شير‬ ‫‪‬‬

‫سيپروفلوكساسين با لبنيات‬ ‫‪‬‬

‫كتوكونازول با لبنيات‬ ‫‪‬‬

‫ديگوگسين با لبنيات‬ ‫‪‬‬

‫‪68‬‬
‫تداخل اثر دارو با دارو‬

‫تتراسايكلين با كلسيم‬ ‫‪‬‬

‫تتراسايكلين با آنتي اسيدها‬ ‫‪‬‬
‫سايمتيدين با وارفارين‬ ‫‪‬‬
‫سايمتيدين با فني توئين‬ ‫‪‬‬
‫آنتي اسيدها با سيپروفلوكساسين‬ ‫‪‬‬
‫قرص هاي ضد بارداري با آمپي سيلين‬ ‫‪‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫نكات مهم درهنگام مصرف دارو‬
‫بعد غذا‬ ‫‪ ‬آنتی اسید ها‬

‫نيم ساعت قبل غذا‬ ‫‪ ‬متوکلوپرامید‬

‫نيم ساعت بعد غذا‬ ‫‪ ‬هیوسین‬

‫قبل غذا‬ ‫‪ ‬امپرازول‬

‫صبح ناشتا‬ ‫‪ ‬لووتیروکسین‬

‫يك ربع قبل غذا‬ ‫‪ ‬سیپروفلوکساسین‬

‫پس از صبحانه‬ ‫‪ ‬فلوکستین‬

‫قبل از غذا‬ ‫‪ ‬سوربیتول‬

 ‫نكات مهم درهنگام مصرف دارو‬

‫همراه غذا‬ ‫‪‬كلسيم‬

‫يك ربع قبل غذا‬ ‫‪‬گلي بن گالميد‬
‫همراه غذا‬ ‫‪‬مت فورمين‬
‫بعد از غذا‬ ‫‪‬ايبوپروفن ‪ ،‬سلكوكسيب ‪ ،‬ناپروكسن‬
‫بعد از غذا‬ ‫‪‬ديكلوفناک ‪ ،‬مفناميك اسيد ‪ ،‬پيروكسيكام‬
‫در شب‬ ‫‪‬لوستاتين ‪ ،‬آتورواستاتين و سيمواستاتين‬
‫در شب‬ ‫‪‬هيدروكينون‬
 ‫‪ ‬نحوه مصرف برخي از داروها‪:‬‬

‫**داكسي سايكلين به همراه يك ليوان آب مصرف شود و بيمار بعد از مصرف دارو تا يك‬

‫ربع دراز نكشد ‪.‬‬

‫**همراه كلسيم يك ليوان آب مصرف شود ‪.‬‬

‫**همراه سولفاساالزين يك ليوان آب مصرف شود ‪.‬‬

‫**دو قطره (چشمي ‪،‬گوشي ‪ ،‬بيني) با فاصله حداقل ‪ 5‬دقيقه از هم ريخته شوند‪.‬‬
‫‪72‬‬
‫‪ 20‬توصیه کلیدی به بیماران‪:‬‬

‫‪ .1‬دوره درمان را کامل کنید‪.‬‬

‫‪ .2‬دارو را مطابق دوزاژ توصیه شده و در ساعت معین مصرف کنید‪.‬‬

‫‪ .3‬از تغییر در میزان مصرف دارو و طول مدت درمان بپرهیزید‪.‬‬

‫‪ .4‬در صورت فراموش کردن یه دوز‪ ،‬به محض به یاد آوردن آن را مصرف کنید‪ .‬اما در صورتی که‬
‫زمان مصرف دوز بعدی دارو نزدیک است‪ ،‬دوز فراموش شده را مصرف نکنید و دوز بعدی را ‪2‬‬
‫برابر ننمایید‪.‬‬
‫‪F.Mokhtari‬‬
‫‪ .5‬از قطع ناگهانی و خودسرانه دارو‪ ،‬بدون مشورت با پزشک بپرهیزید‪.‬‬
‫‪1397/06/07‬‬
‫‪73‬‬
‫‪ .6‬در صورت بروز نشانه هاي گوارشي ناشي از مصرف دارو‪،‬دارو را با غذا مصرف كنيد‪.‬‬

‫‪ .7‬اگر دارو سبب خشكي دهان شد‪،‬مصرف آدامس و يا آب نباتهاي بدون شكر مي توانند‬
‫كمك كننده باشد‪.‬‬

‫‪ .8‬قبل از مصرف سوسپانسيون‪،‬ابتدا آن را تكان دهيد‪.‬‬

‫‪ .9‬قبل و بعد از داروهاي موضعي‪ ،‬دستهايتان را بشوييد‪.‬‬

‫‪.01‬آزمايشات توصيه شده و پيگيري درمان را مورد توجه قرار دهيد‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪74‬‬

‫‪ .11‬مصرف هرگونه داروي قبلي و فعلي را به پزشك اطالع دهيد‪.‬‬

‫‪ .21‬در صورتي كه قصد بارداري داريد با پزشك مشورت كنيد‪.‬‬

‫‪ .31‬در صورتي كه مشكوک به حاملگي هستيد‪،‬پزشك را مطلع سازيد‪.‬‬

‫‪ .41‬عوارض جانبي دارو را به پزشك اطالع دهيد‪.‬‬

‫‪ .51‬از تجديد نسخه ‪،‬بدون مشورت پزشك بپرهيزيد‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪75‬‬
‫‪ .61‬از مصرف هرگونه دارو‪،‬چه با نسخه و چه بدون نسخه‪ ،‬بدون مشورت پزشك يا ماما‬
‫بپرهيزيد‪.‬‬

‫‪ .71‬از تجويز داروي خود براي ديگران(به خصوص افراد مسن‪ ،‬كودكان‪ ،‬زنان حامله و‬
‫شيرده )بپرهيزيد‪.‬‬

‫‪ .81‬داروها را دور از دسترس اطفال نگه داريد‪.‬‬

‫‪ .91‬دارو را در مكان و دماي توصيه شده توسط شركت سازنده نگه داريد‪.‬‬

‫‪ .02‬در كنار دارو درماني‪ ،‬به اثرات تعديل روش زندگي(رژيم غذايي و ورزش) نيز توجه‬
‫كنيد‪.‬‬
‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫‪76‬‬ ‫نکات قابل توجه جهت کاهش کسورات ؛‬
‫‪ ‬خودداری از پذیرش و تحویل دارو به دارندگان نسخ تاریخ آینده و یا تاریخ گذشته بیش از ‪ 72‬ساعت‬
‫(بدون احتساب ایام تعطیل)‬
‫‪ ‬خودداری از پذیرش دفترچه هایی که نسخ آن با خودکار قرمز یا مداد نوشته شده یا قلم خوردگی دارد‬
‫و توسط پزشک تصحیح و مهر و امضا نشده است‪.‬‬
‫‪ ‬چنانچه نسخه ای را یک فرد و پشت آن را فرد دیگری تایید نماید جزء نسخ باطله محسوب خواهد شد‪.‬‬
‫‪ ‬چنانچه پزشکی در پشت نسخ دارو بنویسد ‪ ،‬آن دارو جزء بیمه حساب نخواهد شد‪.‬‬
‫‪ ‬چنانچه نسخه با دو رنگ متفاوت نوشته شود باید دورنگ بودن از طرف فرد درمانگر در پشت نسخه با‬
‫مهر و امضا تایید گردد‪.‬‬
‫‪ ‬در صورت نداشتن میلی دارو توسط پزشک حداقل دوز دارو محاسبه خواهند شد‪.‬‬
‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
‫‪77‬‬
‫‪ ‬تعداد دارو و اقالم دارويي در نسخه بايد با حروف انگليسي نوشته شده و در غير اين‬

‫صورت جزء نسخ باطله محسوب خواهد شد‪.‬‬

‫‪ ‬بر اساس كميسيون امور بيمه هاي سه گانه درماني يكسري داروي محدود به‬

‫كارشناسان مامايي كه به نوع تخصصي آنان اختصاص يافته است ‪ .‬نسخ دارويي‬

‫كارشناسان و كارشناسان ارشد مامايي بايد داراي مهر با شماره نظام مامايي بوده و‬

‫فقط از داروهاي اعالم شده در تعهد باشد‪.‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
 ‫فهرست داروهاي بدون نسخه‬
ACA Burn Ointment
Acetaminophen Calamin
Adult Cold Calcium Pantothenate
Al.Hydrochloride Chlorhexidine
Al.Mg Charcoal Activated
Al.Mg.s
Children Cold
Antihemorrhoid
Chlorpheniramine Maleate
Antihistamine Decongestant
Artificial Saliva Clemastine
Artificial Tears Collodion
ASA Cotraceptive LD
Benzocaine Cotraceptive LD/Fe
Betacaroten Copper znd Zinc Sulfate
Bisacodyl Crotamiton
Bismuth Subcitrate Dexpanthenol
Bromhexine Hydrochloride Dextrometorphan
Dextrometorphan P
 ‫فهرست داروهای بدون نسخه‬

Diclofenac Sodium Loperamide Hydrochloride

Digestive Mg.Hydroxide
Dimenhydrinate Mebendazole
Dimethicon Menthol Salicylate
Diphenhydramine Minoxidil
Expectorant Nicotine
Floride Ophtalmic Bath Solution
Floride Sodium ORS
Folic Acid Pancreatin
Glycerin Pediatric grippe
Guaifenesin Permethrin
Phenol Glycerin
Phenylephrine hydrochloride
 ‫فهرست داروهای بدون نسخه‬

Salicylic Acid Compound Hematinic

Silver Sulfadiazine Ibuprofen
Iron
Simple Eye Ointment Iron/ Folic Acid
Sodium Chloride Lidocaine Hydrochloride
Sucralfate Povidone Iodine
Pseudoephedrine Hydrochloride
Tetracycline Hydrochloride Piroxicam
Tilactase Vitamin B1
Vitamin B6
Vitamin A
Vitamin C
Vitamin A+D Zinc Oxide
 ‫تست های آزمایشگاهی‪:‬‬
‫‪81‬‬

‫در اساليدهاي بعد آزمايشات‬

‫مختلف به صورت دسته بندي‬
‫شده جهت استفاده شما همكاران‬
‫گرامي ارائه شده است‪:‬‬

‫‪F.Mokhtari‬‬ ‫‪1397/06/07‬‬
82

F.Mokhtari 1397/06/07
83

F.Mokhtari 1397/06/07
84

F.Mokhtari 1397/06/07
85

F.Mokhtari 1397/06/07
86

F.Mokhtari 1397/06/07
 87 :‫منابع مورد استفاده‬

1. Johnston, Mike. The pharmacy technician series: Fundamentals of pharmacy practice. Pearson
Prentice Hall. p. 24. ISBN 9780131147515.
2. Richir MC, Tichelaar J, Geijteman EC, de Vries TP. Teaching clinical pharmacology and
therapeutics with an emphasis on the therapeutic reasoning of undergraduate medical
students.
Eur J Clin Pharmacol 2008 Feb;64(2):217-24
3. De Vries TP, Henning RH, Hogerzeil HV, Fresle DA. Guide to Good Prescribing: a practical
manual. Geneva : World Health Organization;. WHO/DAP/94.11
4. .http://www.jointcommission.org
5. http://www.ismp.org
.1390 . ‫ اول‬،‫ جامعه نگر‬.‫ فائقه شیریان‬،‫ سعید یوسفی‬. ‫ مقدمه ای بر فارموکولوژی‬.‫ مری کری‬، ‫ آسپرهایم‬.6
‫ تهران؛‬،‫ نسخه نویسی در مامایی؛ به همراه داروهای ژنریک و گیاهی کاربردی‬،‫ مانیتا‬،‫ خلیلی پور دارستانی‬.7
.1394 ،‫خسروی‬
‫ علم و‬:‫ تهران‬،)‫مامایی‬ ‫ رجب‬.8
‫ راهنمای جامع داروشناسی و نسخه نویسی (بیماری های زنان و‬،‫ محسن‬،‫ نیا چناری‬1397/06/07
F.Mokhtari
.1392 ،‫دانش‬
88

F.Mokhtari 1397/06/07
89

F.Mokhtari 1397/06/07