แบบทดสอบหลังเรียนเรียน

คำชี้แจง
1.แบบทดสอบฉบับนี้เป็ นแบบทดสอบชนิดเลือกตอบ 4 ตัวเลือก จำนวน 5
ข้อ ข้อละ 1 คะแนน ใช้เวลา 5 นาที

1. ไอออนธาตุหมู่ 1 หมู่ 2 มีเลขออกซิเดชันเท่าไร

ก. –1 , –2
ข. +2 , +3 ค. +1 , +2
ง. +4 , +6

2. ธาตุ O และ Cr ในสารประกอบต่อไปนี้มีเลขออกซิเดชันเท่าใดตามลำดับ

OF2 , K2Cr2O7 ก. +2 , +6
ข. +2 , +12 ค. –2 , +6
ง. –2 , +12

3. จงหาเลขออกซิเดชันของธาตุที่ขีดเส้นใต้ NH3 , H2SO4

ก. –3 , +4
ข. –3 , +6 ค. +3 , +6
ง. –3 , +8

4. ข้อใดที่ออกซิเจนมีเลขออกซิเดชันเป็ นศูนย์
 ก. O2 ข.
H2O2 ค. H2O ง.
CO2

5. สารประกอบต่อไปนี้ KMnO4 , MnO2 ธาตุ Mn มีเลขออกซิเดชัน

เท่าใดตามลำดับ ก. +7 , +2
ข. +6 , +4 ค. +7 , +4
ง. +6 , +2

ใบความรู้ที่ 7.1 เรื่อง เลขออกซิเดชัน

 เลขออกซิเดชัน (Oxidation number , oxidation state)คือ
ประจุไฟฟ้ าสมมติที่เกิดจากการถ่ายเทอิเล็กตรอนระหว่างอะตอม
-19
ประจุไฟฟ้ าที่แท้จริงของอิเล็กตรอนคือ -1.6 x 10 คูลอมบ์ แต่เราสมมติ
ว่าประจุนี้มีค่าเท่ากับ -1 ฉะนั้นเมื่ออะตอมใดเสียอิเล็กตรอนไป 1 ตัว จึงมี
ผลให้อะตอมนั้นเสียประจุไฟฟ้ าไปโดยสมมติเท่ากับ -1 ด้วย ในเวลา
เดียวกันอะตอมที่ได้รับอิเล็กตรอนก็จะได้รับประจุไฟฟ้ าโดยสมมติเท่ากับ
-1 เช่นกัน ฉะนั้นผลจากการถ่ายเทอิเล็กตรอนระหว่างอะตอม จึงทำให้
เกิดการเปลี่ยนแปลงของประจุไฟฟ้ าไปด้วย ประจุไฟฟ้ าโดยสมมติดังกล่าว
มานี้เรียกว่าเลขออกซิเดชัน (Oxidation number , oxidation state)
เช่น อะตอมของโซเดียมในภาวะปกติจะเขียนแสดงสัญลักษณ์ว่า Na หรือ
0
Na อะตอมของคลอรีนในภาวะปกติก็เช่นกัน เขียนแสดงสัญลักษณ์ว่า
0
Cl หรือ Cl เมื่ออะตอมของโซเดียมถ่ายเทอิเล็กตรอน 1 ตัวให้แก่อะตอม
ของคลอรีน จะมีผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของประจุไฟฟ้ าสมมติหรือเลข
+
ออกซิเดชันคือ อะตอมของ Na กลายเป็ น Na ขณะเดียวกันอะตอม
-
ของ Cl กลายเป็ น Cl ดังรูป

รูป 7.1 การเปลี่ยนแปลงประจุไฟฟ้ าสมมติของโซเดียมและคลอรีน

 ที่มา : http://www.satriwit3.ac.th/external_newsblog.php?
links=1424

0 - (-1) 1+
การเปลี่ยนแปลงประจุไฟฟ้ าสมมติของโซเดียมคือ Na ได้ Na
+
หรือ Na

 ประจุไฟฟ้ าสมมติหรือเลขออกซิเดชัน ของ Na เพิ่มขึ้นจาก 0

เป็ น +1

0 + (-1) 1-
การเปลี่ยนแปลงประจุไฟฟ้ าสมมติของคลอรีนคือ Cl ได้ Cl
-
หรือ Cl

 ประจุไฟฟ้ าสมมติหรือเลขออกซิเดชัน ของ Cl ลดลงจาก 0 เป็ น

-1

หลักการหาเลขออกซิเดชัน

1. ธาตุอิสระหรือธาตุบริสุทธิ์ทั้งในรูปอะตอมและโมเลกุลมีเลข
ออกซิเดชันเท่ากับ 0 เช่น Na Cl O2 O3 P4 S8 C60 F2 Cl2
Br2 I2 (คำว่าธาตุอิสระหรือธาตุบริสุทธิ์คือธาตุที่ยังไม่ทำปฏิกิริยากับ ธาตุ
อื่น ) 2. โลหะ
แอลคาไล (alkali metal = หมู่ IA) และโลหะแอลคาไลน์เอิร์ท ( alkali
earth = หมู่ IIA) เมื่ออยู่ในสารประกอบ ต่างๆ มีเลขออกซิเดชันเป็ น +1
และ +2 ตามลำดับ
 3. H เมื่ออยู่ในสารประกอบของอโลหะมีเลขออกซิเดชัน +1 เมื่อ
อยู่ในสารประกอบของโลหะ (ไฮไดร์ของโลหะ ) เช่น NaH
CaH2 ธาตุ H มีเลขออกซิเดชัน -1
** ไฮโดรเจน มีเลขออกซิเดชันได้ทั้ง 3 แบบ คือ เป็ นลบ เป็ นศูนย์ และ
เป็ นบวก (-1 , 0 , +1)
4. O เมื่ออยู่ในสารประกอบปกติมีเลขออกซิเดชัน -2 เช่น
ใน H2O K2O * เมื่อในสารประกอบเปอร์
ออกไซด์ (peroxide) คือมีออกซิเจนเป็ น 2 เท่าของออกไซด์ปกติ มีเลข
ออกซิเดชัน -1 เช่น H2O2 K2O2
* เมื่ออยู่ในสารประกอบซุปเปอร์ออกไซด์ (superoxide) คือมีออกซิเจน
เป็ น 4 เท่าของออกไซด์ปกติ เช่น KO2 หรือ K2O4 มีเลขออกซิเดชัน -1/2
* เมื่ออยู่ใน OF2 เลขออกซิเดชันของ O = +2 (สารเดียวเท่านั้น)
** ออกซิเจน มีเลขออกซิเดชันได้ทั้ง 3 แบบ คือ เป็ นลบ เป็ นศูนย์ และ
เป็ นบวก 5. ธาตุฮาโลเจนหรือธาตุหมู่ 7A( F Cl Br I ) เมื่
ออยู่ในสารประกอบธาตุคู่จะมีเลขออกซิเดชัน
เท่ากับ -1 เช่น HF HCl HBr HI NaF NaCl NaBr NaI แต่ถ้าอยู่ใน
สารประกอบที่มีมากกว่า 2 ธาตุ
เลขออกซิเดชันไม่แน่นอน เช่น HClO HClO2 HClO3 HClO4 เลข
ออกซิเดชันของ Cl เท่ากับ +1 +3 +5 และ +7 ตามลำดับ
6. F ไม่ว่าจะอยู่ในสารประกอบใด ๆ มีเลขออกซิเดชันเพียงค่า
เดียวคือ -1
7. เลขออกซิเดชันของไอออนอะตอมเดี่ยวมีค่าเท่ากับประจุของ
+
ไอออนนั้น เช่น Na มีเลขออกซิเดชันเท่ากับ +1
2+
Ca มีเลขออกซิเดชันเท่ากับ +2
-
Cl มีเลขออกซิเดชันเท่ากับ -1
 2-
O มีเลขออกซิเดชันเท่ากับ -2

ในสารประกอบ ผลบวกของเลขออกซิเดชันของธาตุทุกอะตอมใน
สารประกอบ = 0

ในไอออน ผลบวกของเลขออกซิเดชันของธาตุทุกอะตอมใน
ไอออน = ประจุของไอออน

ต่อไปเป็ นตัวอย่างการ
คำนวณ เชิญศึกษาได้เลยคะ

ตัวอย่างการคำนวณหาเลข

ตัวอย่างที่ 1 จงหาเลขออกซิเดชันของ As ในสารประกอบ HAsO2

วิธีทำ สมมติให้เลขออกซิเดชันของ As = X
เลขออกซิเดชันของ O = -2
เลขออกซิเดชันของ H = +1
ผลรวมของเลขออกซิเดชันของอะตอมทั้งหมดใน HAsO2 = 0
ดังนั้น (+1) + X + (-2x2) =0
(+1) + X + (-4) =0
X = +4-1
X = +3
เลขออกซิเดชันของ As ใน HAsO2 มีค่า +3
ตัวอย่างที่ 2 จงหาเลขออกซิเดชันของ Mn ในสารประกอบ KMnO4

วิธีทำ สมมติให้เลขออกซิเดชันของ Mn = X
เลขออกซิเดชันของ O = -2
เลขออกซิเดชันของ K = +1
ผลรวมของเลขออกซิเดชันของอะตอมทั้งหมดใน KMnO4 = 0
ดังนั้น (+1) + X + (-2x4) =0
(+1) + X + (-8) =0
X = +8-1
X = +7
เลขออกซิเดชันของ Mn ใน KMnO4 มีค่า +7

-
ตัวอย่างที่ 3 จงหาเลขออกซิเดชันของ Mn ในสารประกอบ MnO4

วิธีทำ สมมติให้เลขออกซิเดชันของ Mn = X
เลขออกซิเดชันของ O = -2
-
ผลรวมของเลขออกซิเดชันของอะตอมทั้งหมดใน MnO4 เท่ากับประจุ
ของไอออน
ดังนั้น X + (-2x4) =-1
X =-1 + 8
X = +7
-
เลขออกซิเดชันของ Mn ใน MnO4 มีค่า +7
ตัวอย่างที่ 4 จงหาเลขออกซิเดชันของ S ในสารประกอบ K2SO4

วิธีทำ สมมติให้เลขออกซิเดชันของ S = X
เลขออกซิเดชันของ O = -2
เลขออกซิเดชันของ K = +1
ผลรวมของเลขออกซิเดชันของอะตอมทั้งหมดใน K2SO4 = 0
ดังนั้น (+1X2) + (X) + (-2x4) = 0
(+2) + (X) + (-8) = 0
X = + 8-2
X = +6
เลขออกซิเดชันของ S ใน K2SO4 มีค่า
+6

ตัวอย่างเลขออกซิเดชันของธาตุ
VIIIA
 IA IIA IIIA IVA VA VIA VIIA He
Li Be B C N O F Ne
+1 +2 +3 -4,+4 -3,+5 -1,-2 -1
+2 +4,+3 +2
+2,+1
Na Mg Al Si P S Cl Ar
+1 +2 +3 -4,+4 -3,+5 -2,+6 -1,+7
+2 +3 +4,+2 +5,+3
K Ca Ga Ge As Se Br Kr
+2 +3 +4,+2 -3,+5 -2,+6 -1,+7 +2
+1
+3 +4,+2 +5,+1
Rb Sr In Sn Sb Te I Xe
+1 +2 +3 , +4,+2 -3,+5 -2,+6 -1,+7 +8,+6
+1 +3 +4,+2 +5,+1 +4,+2
Cs Ba Tl Pb Bi Po At Rn
+1 +1 +4,+2 +3 +4,+2 +2
+2
Fe Ra
+1 +2
รูป 7.2 ตัวอย่างเลขออกซิเดชันต่างๆของธาตุ
ที่มา :http://study.vcharkarn.com/lesson/1168

เลขออกซิเดชันของธาตุในตารางธาตุ
ธาตุหมู่ lA llA ในสารประกอบทั่วไปเลขออกซิเจนชันมีค่าเดียวคือ
+1 และ +2 ตามลำดับ
ธาตุแทรนซิชัน ในสารประกอบทั่วไปมีเลขออกซิเดชัน ได้หลายค่า
เช่น Mn มีเลข
ออกซิเดชัน เป็ น +2 +3 +4 +5 +6 และ
+7 แต่ก็มีธาตุแทรนซิชัน
บางธาตุมีเลขออกซิเดชันเพียงค่าเดียว เช่น
Sc(+3 ) Zn(+2) และ Ag (+1)
ธาตุอโลหะ ทางขวาของตารางธาตุในสารประกอบมีเลขออกซิเดชัน
หลายค่า เช่น Cl
มีเลขออกซิเดชันเป็ น HCl (-1) , HClO(+1) ,
HClO2(+3) , HClO3(+5) , HClO4 (+7) ศึกษาใบความรู้แล้ว
ตอบคำถามในใบ
งานต่อไปได้เลย
ครับ...

ใบงานที่ 6.1 เรื่อง เลขออกซิเดชัน

คำชี้แจง
ให้นักเรียนตอบคำถามลงไปในช่องว่างให้สมบูรณ์ถูกต้อง

1.เลขออกซิเดชัน
คือ………………………………………………………………………………………………………………
………………………
.................................................................................................................................
.....................................................
2. จงหาเลขออกซิเดชันของ C ใน
2.1 CO2 2.2 CH4
.................................................................................................................................
.....................................................
.................................................................................................................................
.....................................................
.................................................................................................................................
.....................................................
.................................................................................................................................
.....................................................
.................................................................................................................................
.....................................................
.................................................................................................................................
.....................................................
3. จงหาเลขออกซิเดชันของ Mn ใน
3.1 K2MnO4 3.2 Mn2O3
.................................................................................................................................
......................................................
.................................................................................................................................
.....................................................
.................................................................................................................................
.....................................................
.................................................................................................................................
.....................................................
.................................................................................................................................
.....................................................
.................................................................................................................................
.....................................................
4. จงหาเลขออกซิเดชันของ Cr ใน
2-
4.1 Cr2O3 4.2 Cr2O7
.................................................................................................................................
......................................................
.................................................................................................................................
.....................................................
.................................................................................................................................
.....................................................
.................................................................................................................................
.....................................................
.................................................................................................................................
.....................................................

ใบงานที่ 6.2 เรื่อง เลขออกซิเดชัน

คำชี้แจง
ให้นักเรียนตอบคำถามลงไปในช่องว่างให้สมบูรณ์ถูกต้อง

1. จงหาเลขออกซิเดชันของธาตุในสารประกอบต่อไปนี้
 -
1.1 ClO4 1.2 N2O3
2-
1.3 H3PO4 1.4 S4O6
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………..
……………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………