Professional Documents
Culture Documents
Aristo Ruh Akıl felsefesi_
Aristo Ruh Akıl felsefesi_
RUH NEDİR?
■ Kendisinden önceki filozoflar ruhun ayır edici ana karakteri olarak iki
şeyi, hareket ve duyumdan yola çıkarak ruh hakkında maddi şey
(Demokritos) veya maddi şeylerin belirli oranlarda uyumu (Empedokles)
olarak nitelemişti. Pythagoras ile başlayan ruh göçü teorisi de bir diğer
düşünceydi.
■ Aristoteles’e göre ruh kısaca bir tözdür. Biraz daha açmak gerekirse bu
“kuvve olarak hayata sahip olan doğal bir cismin formudur.
ARİSTOTELES
Ruh, ruha sahip olma kuvvesini taşıyan şeyin fiili veya doğasıdır.
ARİSTOTELES
Eğer göz bir hayvan olsaydı, görme onun ruhu olurdu. Eğer balta
bir canlı olsaydı, kesme onun ruhu olurdu.
ARİSTOTELES
Ruhların Hiyerarşisi
■ Yine de canlı varlıkların farklı etkinlikleri göz önüne alınırsa tek bir ruh
tanımı yapmak güçleşecektir. Bu sorunun üstesinden gelmek için
Aristoteles hiyerarşik bir ruh kuramı ortaya koyacaktır. Buna göre
canlılar birbirinden farklı üç farklı gruba ayrılır ve faaliyetleri de farklıdır.
■ Ortak duyu: Birden çok duyu organının ve duyumun konusu olan ortak
duyu ve bunun konusu ortak duyusal. Bu duyusallar, hareket, sükûnet,
sayı, şekil, büyüklük ve zamandır. Örn: hareket hem görme hem de
dokunma duyusunun konusudur. Bunlar yanılabilir.
■ Yine hayal gücü de duyularla beraber tasnif edilir. Hayal gücü duyuma
dayanır, entelekheia veya energeia değildir ama bütünüyle akıldan
azade de değildir. Duyumsuz bir hayal gücü mümkün olmadığı gibi
düşüncesiz bir hayal gücü de mümkün değildir. İmgelem maddesinden
soyulmuş zayıf bir duyumdur.
AKIL
■ Hayal gücünün üstünde akıl bulunur. Akıl hem şeylerin doğasını hem
de insan davranışının ilkelerini keşfetme yetisi olarak tanımlanır.
Düşünme kısmen tasavvur kısmen yargı gücüdür. Tasavvur kısmı
duyuma ve duyumdan kaynaklanan hayal gücüne (tahayyül) dayanır.
■ Ancak bilgi tümel olanın bilgisi olduğu için tümelin bilgisi akılsal bilgi
olacaktır. Bunun üstünde de tanrısal akıl olan temaşa eden, sezgisel
akıl gelecektir.
Faal Akıl
■ Faal akıl, bilgiyi yapan, meydana getiren akıldır. Edilgin aklın her şey
olabilme, her akılsal olma kuvvesi olmasına karşılık etkin veya faal akıl
onu o akılsal yapma ilkesidir.
■ Bununla birlikte bir şeyi arzu etmemizin nedeninin onun arzu edilebilir
olduğu yönündeki düşüncemiz olduğunu söyleyen görüşleri de vardır.
■ Buna göre bir şeyi arzu etmek onun iyi bir şey olduğunu tasdik etmek,
ondan nefret etmek ise onun iyi bir şey olduğunu inkâr etmekle aynı
şeydir. Akıl bize bir şeyin iyi veya kötü olduğunu söyler, ruh buna uygun
olarak bizi o şeyin peşinden koşturur veya ondan uzak tutar. Bu
düşünce onun ahlak felsefesinde de önemli bir yer edinecektir.