Republika ng Pilipinas

Kagawaran ng Edukasyon
Region VII, Central Visayas
Dibisyon ng Lapu-Lapu City
Science and Technology Education Center
Senior High School

Behind the Scene: Pagtuklas sa Pananaw ng mga Oponganon

Tungkol sa Impluwensyang Kultural ng Murals sa Hoopsdome

Ang Mananaliksik
Ashley Tago
Kherstell Jane Magtolis
Althea Lorraine Cinco
Billy Joe Tiro
Sam Hezron M. Sumalinog
Erica Yedda Tumulak

Guro sa Pananaliksik
Gng. Irish R. Dihayco
 ABSTRAK

Sinusuri ng pag-aaral na ito kung paano nagsisilbing bintana ang mga mural ng

Hoopsdome sa mga tradisyon, kultura at kasaysayan sa komunidad ng Opon, habang

tumutulong din sa pagpupursige ng mga tradisyon, kultura at kasaysayan nito. Ang mga

mananaliksik ay nagsagawa ng masusing pagsusuri sa mga mural na matatagpuan sa

Hoopsdome, Lapu-Lapu City, gamit ang tatlong (3) pagsusuri sa teoryang, Mimetic,

Instrumentalismo, at Ekspresitibismo, na naging gabay ng mga mananaliksik sa pagsusuri sa

emosyonal na epekto, simbolismo, at mas malalim na mga kahulugan sa mga mural, pati na rin

ang mga dahilan kung bakit nilikha ang mga mural ng Hoopsdome. Sa partikular, ang mga

mananaliksik ay nakatuon sa pagsusuri ng limang (5) partikular na mural na mas malinaw sa

paglalarawan sa kultura, kasaysayan, at tradisyon ng komunidad, kung saan natuklasan ng

mga mananaliksik na ang bawat mural ay hindi lamang mga likhang sining na makikita sa mga

dingding, ngunit nagsisilbi ring pagsasalaysay ng pang-araw-araw na pangyayari sa buhay ng

mga Oponganon habang sinasalamin ang kanilang mga paghihirap at hamon, habang nagsisilbi

rin bilang isang paraan upang ipakita ang iba't ibang kultural na aspeto ng Lapu-Lapu, na siya

namang nagpapatibay sa pagkakakilanlang pangkultura ng mga Oponganon at sa pag-unlad ng

ekonomiya ng Lapu-Lapu sa kabuuan.

 PASASALAMAT

Naglalaman ang parteng ito ng mga saloobin ng mga mananaliksik ukol sa pananaliksik.

Sa bahaging ito, ang mga pasasalamat at parangal sa lahat ng indibidwal, grupo, at maging sa

mga tanggapan na naging bahagi sa tagumpay ng pag-aaral ay nakalahad at nakasaad.

Taos-pusong pasasalamat ang aming iaabot sa lahat ng indibidwal, grupo, at

maging sa mga tanggapan na naging bahagi sa tagumpay ng pag-aaral na ito. Lubos

kaming nagpapasalamat sa inyong tiyaga na kami ay tulungan, gabayan, sa oras

ninyong ipinagkaloob sa amin, at lalong-lalo na sa inyong kontribusyon, tulong at

suporta na inyong ipinakita sa amin.

Nais ng mga mananaliksik ang magbigay pasasalamat sa mga sumusunod:

Kami ay lubos na nagpapasalamat sa Diyos sa kanyang patuloy na presensya at

suporta sa aming paglalakbay sa pananaliksik. Ang kanyang patnubay at lakas ay

naging instrumento sa aming matagumpay na pag-kumpleto ng pag-aaral na ito, at

kinikilala namin ang kanyang mga pagpapala nang may matinding pagpapahalaga.

Nais ng mga mananaliksik na ipahayag ang aming taos-pusong pasasalamat at

pagpapahalaga sa aming guro, Ginang Irish Dihayco, para sa kanyang suporta at

pakikilahok sa buong proseso ng pananaliksik. Malaki ang naitulong ng kanyang

kaalaman, pananaw, at gabay sa matagumpay na pagkumpleto ng pag-aaral na ito.

Higit pa room, isang taos-puso ring pasasalamat ang nais naming ibigay sa

aming punong-guro, Ginang Lizmarie S. Malubay, para sa pagaproba ng mga

kinakailangang papeles upang maisagawa ang pananaliksik na ito. Ang iyong walang

sawang suporta ay talagang pinapasalamatan ng mga mananaliksik.

Sa aming mga magulang at pamilya, ipinapahayag namin ang aming

taos-pusong pasasalamat at pagmamahal para sa inyong walang kupas na suporta,

tulong, at pag-unawa sa kabuuan ng aming pagsisikap sa pananaliksik. Ang inyong

presensya at paghihikayat ay napakahalaga, at lubos naming pinahahalagahan ang

inyong mga kontribusyon sa aming tagumpay.

At panghuli, sa Science Technology Education Center na nagbigay sa amin ng

pagkakataong maranasan ang naisagawang pananaliksik. Sa pagturo sa amin ng

halaga ng kahusayan sa bawat aksyon habang nagsumikap kami para sa isang

matagumpay na pananaliksik bilang mga mag-aaral sa institusyon.

Muli, taos-puso kaming nagpapasalamat sa pagbibigay sa amin ng ganitong

pagkakataon na talaga namang nakatulong upang mahubog ang aming mga kakayahan.

Ang lahat ng ito ay may malaking bahagi sa pagkabuo at tagumpay ng buong

pananaliksik. Kung hindi dahil sa mga nabanggit ay hindi namin ito magagawa at

matatapos nang matiwasay sa loob lamang ng ibinigay na panahon. Sa gayon, mula sa

aming pangkat, malaking pasasalamat ang aming ihahandog sa inyo.

 TALAAN NG NILALAMAN

Pahina ng Pamagat …………………………………………………………………….. i

Abstrak …………………………………………………………………………………… ii

Pasasalamat ……………………………………………………………………………. iii

Talaan ng Nilalaman …………………………………………………………………… iv

KABANATA I: Ang Suliranin At Saklaw Nito

Rasyonale ng Pag-aaral ……….………………………………………………… 1

Kaligiran ng Pag-aaral …………………………………………………………. 3

Paglalahad ng suliranin ng Pag-aaral……………….………………………… 13

Pagpapalagay ………………………………………………………………….. 13

Saklaw at Limitasyon ……………………….………………………………… 13

Kahalagahan ng Pag-aaral ……………………….……………………………14

Katuturan ng mga Talakay...…………………………………………………….16

KABANATA II: Kaugnay na Pag-aaral at Literatura

Pagsusuri ng mga Kaugnay na Pag-aaral …………………………………… 17

Pagsusuri ng mga Kaugnay na Literatura …………………………………… 21

KABANATA III: Pamamaraan ng Pananaliksik

Disenyo ng Pananaliksik ……………………………………………………….. 26

Populasyon at Lugar ng Pananaliksik .………………………………………… 26

Pamamaraan ng Pagpili ng mga Respondente ………………………….…… 26

Mga Instrumentong Pananaliksik ……………………………………………… 27

Pamamaraan sa Pangangalap ng Datos ……………………………………… 27

Pagsusuri sa Datos ……………………………………………………………… 28

 Etikal na pagsasaalang-alang …………………………………………………….. 28

KABANATA IV: Presentasyon, Interpretasyon, at Pagsusuri ng Datos

Presentasyon ………… …………………………………………………………….. 29

KABANATA V: Mga Natuklasan, Konklusyon, at Rekomendasyon

Natuklasan …………………………………………………………………………… 42

Konklusyon ……………………………………………………………………..…….. 43

Sanggunian ………………………………………………………….……………………… 44

Apendiks

Apendiks A. Pagpapadala ng Liham ……………………………………………… 48

Apendiks B. Pahintulot ng Magulang ……………………………………………… 49

Apendiks C. Plano ng Badyet………………………………………………………. 55

Apendiks D. Talahanayan ng Oras ………………………………………………… 56

Apendiks E. Tagasuri ng Plagiarism ………………………………………………. 58

Apendiks F. Tagasuri ng Gramatika………………………………………………… 59

Curriculum Vitae ……………………………………………………………………. 60

 KABANATA I
ANG SULIRANIN AT SAKLAW NITO
Ang kabanatang ito ay naglalahad ng suliranin at saklaw ng pag-aaral. Kasama dito ang
rasyonal ng pag-aaral, ang background ng pag-aaral, ang pahayag ng suliranin, mga hipotesis,
saklaw at limitasyon, ang kahalagahan ng pag-aaral, at ang kahulugan ng mga termino na
ginamit sa pag-aaral.

Rasyonale

Ang kultura ay bumubuo ng identidad ng isang lipunan at naglalaro ng mahalagang papel

sa Sining. Sa pamamagitan ng mga Sining tulad ng musika, pinta, at dula, ipinapahayag ng

mga tao ang kanilang mga tradisyon, emosyon, at karanasan. Ito ay nagbibigay ng kalaliman at

kahulugan sa mga obra ng Sining, patuloy na nagpapalaganap ng pag-unawa at

pagpapahalaga sa kasaysayan at paniniwala ng isang komunidad. Ang kulturang ito ay

nagdudulot ng koneksyon at pagkakaisa sa mga tao sa kanilang kapwa at nagpapakita ng

yaman ng kanilang kolektibong karanasan.

Ang Sining ay isang barometro na sinusukat ang antas ng kalinangan ng kultura. Sa

buong kasaysayan ng tao, natutunan natin ang mga tagumpay ng kultura mula sa mga kultural

na likhang Sining na iniwan. Marami sa mga likhang Sining na ito ay nag-iwan ng

permanenteng marka sa planeta. Isipin ang pagtatayo ng Stonehenge, ng Greek Parthenon, ng

Roman Colosseum, ng Hagia Sophia, ng Blue Mosque, ng mga katedral ng gothic, ng Basilika

ng San Pedro, ng mga piramide sa Meso-America, ng Taj Mahal at maging ng Statue of Liberty.

Bawat isa sa mga itong iconic na istraktura ay isang piraso ng Sining na nagpapahayag ng

mahahalagang mensahe tungkol sa panahon, lugar at konteksto kung saan nilikha ang

istraktura. (Angel Fernandez). Ang pag-unawa sa impluwensiya ng kultura sa Sining ay

mahalaga dahil ito'y nagbibigay-daan sa mas malalim na pagpapahalaga at interpretasyon ng

mga likhang Sining. Ang kultura ay nagiging likhang lupa kung saan bumabangon ang mga

1
alagad ng Sining, na humuhulma sa kanilang pananaw, tema, at pamamaraan. Sa

pamamagitan ng pagkilala sa iba't ibang pananaw ng kultura, mas nauunawaan natin ang

kayamanan at kumplikasyon ng mga tradisyong Sining sa buong mundo. Sa pamamagitan ng

ganitong pananaw, ipinapakita ng mga likhang Sining ang mga halaga, paniniwala, at tradisyon

ng lipunan.

Ang pinakamatandang mga gusali, mga hulmahan, mga kahoy na pinilakang-tabing, at

mga pintura ay ang nagbigay sa atin ng mahalagang kaalaman tungkol sa ating nakaraan at sa

mga ninuno na mayroon tayo ngayon. Ang mga murals na ito ay may malaking kahalagahan sa

sangkatauhan dahil kanilang iniuulat ang pang-araw-araw na buhay, pang-araw-araw na

tanawin, at kadalasang relihiyosong tradisyon ng panahon kung kailan sila ginawa, nagbibigay

sa atin ng hindi mababayaran na pagtingin sa kakaibang kultura natin sa paglipas ng panahon.

Gayunpaman, ang mga murals ngayon ay isang makapangyarihang kasangkapan ng

pagpapalaya, kalayaan ng pananalita, panlipunang aksyon, at propaganda kapag nananatili

silang tapat sa kanilang tungkulin na magpahayag ng relihiyosong at pampulitikong mga ideyal

sa loob ng mga sibilisasyon.

Ang pag-aaral na ito ay nakatuon sa pag-unawa sa mas malalim na kahulugan ng mga

murals sa Hoopsdome, lungsod ng Lapu-lapu. Layunin nito ang suriin ang bawat mural upang

maunawaan ang kanilang kahalagahan at ang impluwensya ng kultura sa kanilang nilalarawan.

Isinasaalang-alang din ng mga mananaliksik kung paano maaaring makatulong ang mga murals

na ito sa pagpapaunlad at pagpapalakas ng kultura ng mga taga-Oponganon.

2
Kaligiran ng Pag-aaral

Sa gitna ng pag-usbong ng teknolohiya at modernisasyon sa ating mundo, ang

kinalakihang kultura ng isang tao ay hindi kawalang-bahala. Mahalagang papel ang

ginagampanan ng isang kultura sa paghubog ng isang tao at ang kaniyang kasarinlan, kaya isa

na ang Sining sa mga paraang nakakapagpanatili sa kultura ng isang tao, kagaya ng murals na

isa sa mga itinatanyag na pinakamatandang anyo ng biswal na Sining. Ang murals ay isang

Sining na maaaring makita sa loob o labas ng isang estruktura. Isinasagawa ito sa pader,

dingding, o sa sahig na nangangailangan ng pagdisenyo. Ayon sa Book An Artist Blog (2019),

ang kinagisnan ng murals ay nag-uugat mula pa sa sinaunang panahon, sapagkat ang

kasaysayan nito ay naghihigit 12,000 taon, na nagmumula pa sa prehistoric times. Nagmumula

sa salitang Latin na “murus” na nangangahulugang “wall” o pader, ang murals ay itinanyag at

ipinatok ng kinikilalalang pintor na si Leonardo Da Vinci at mula 1900s, naging tanyag na ang

murals.

Ang Sining sa Pilipinas ay sumilang sa taong 900. Nagmula sa mga ninuno nating may

kaalaman na sa Sining sa pamamagitan ng pagpinta at eskultura; mga pintang nakaguhit sa

pader ng mga kuweba na hanggang ngayon, patuloy paring lumalaganap. Ang murals ng

Hoopsdome ay isang project na isinagawa sa lungsod ng Lapu-lapu noong 2023. Gawa ito ng

mga pintor ng Mactan Artists Guild sa ilalim ng pamahalaan ng Lapu-lapu.

Isa ang murals mula sa Hoopsdome, Lapu-lapu sa nagsisilbing paalala sa mga

karanasan noon at ngayon ng mga Oponganons. Ang Sining ay tumutukoy sa anumang gawain

o likha na may halong kalikhaan na kadalasang mula sa pag-iisip sa isang tao. Ayon kay

Bhushan (2024), nahihikayat ang isang tao at napapaisa ng Sining ang isang bagay sa

pamamagitan ng impluwensiya nito. Ang mga murals mula sa Hoopsdome ay sadyang

3
nagbibigay kulay at representasyon sa pang araw-araw na pamumuhay ng mga Oponganon

noon at ngayon. Bagamat sa hatid nitong disenyo at kulay, ang impluwensya ng mga murals sa

mga Oponganon ay may epekto sa pangkalahatang kahulugan nito at silbi. Sa gayon, ang

pag-aaral na ito ay may layuning matuklasan ang impluwensyang kultural ng murals mula sa

Hoopsdome na maaaring magdulot sa pagpapalakas ng identidad at pagkakakilanlan sa

komunidad ng Opongan dahil sa kanilang biswal na medium.

Ang pokus ng pag-aaral na ito ay malaman ang kwento o kasaysayan. Tumutukoy ito

sa kung anong mga kwento o kasaysayan ang nakabatid sa likod ng bawat murals ng

Hoopsdome. Nakatugon dito ang dahilan sa kung bakit sinimulan ang pagsagawa ng mga

murals na ito. Bawat Sining ay may nakatagong dahilan sa paggawa nito. Napapahayag ang

paggawa nito mula sa paggamit ng imahinasyon na maaaring magbunga sa isang malikhaing

likha na tinutukoy natin bilang Sining. Ang pagtuklas sa kasaysayan ng bawat mural ay

mahalaga sa pagbibigay kalinawan sa ano ang kwentong pinapahiwatig nito.

Ang pangalawang pokus ng pag-aaral na ito ay ang temang kultural na ipinapakita ng

mga murals sa Hoopsdome. Ang temang kultural ng isang Sining ay tumutukoy sa nilalamang

aspetong kultural na ipinapakita sa pamamagitan ng Sining. Nakakatulong ang Sining at kultura

sa paghubog ng ating pagtingin at pag-unawa sa mundong ginagalawan natin (NIETOFINEART,

2020). Ang kultura ay natutuhan, ipinasa ng ating mga ninuno, at inihubog ng pangkalahatan na

maaaring mag ugnay sa bawat isa. Bawat murals na naigawa ay nagsasalamin sa kultura ng

pamumuhay ng mga Oponganons. Ang pagtuklas ang ano-anong nilalamang temang kultural

ang pinapakita ng bawat murals sa Hoopsdome ay binibigyang halaga sa pag-aaral na ito.

4
 Ibinahagi ni Selasa (2022) na mahalagang elemento ang ginagampanan ng murals

sa kultura ng isang lipunan. Kabilang niyan, naging paraan na sa pagpapahayag ng iba't ibang

aspeto ang murals na naglalaman ng malalawak na istilo ng pagpinta, ipinagsama sama nito

ang mamamayan upang ipagdiwang ang tradisyon at kasaysayang tinatangi nito. Ang

pagkakaroon ng murals ay nagsisilbing pananda sa mga naging karanasan ng Oponganons,

itinuturing isang tatak ng mga karanasan sa pamamagitan ng Sining, murals kung ititiyak.

Ang kasunod na bibigyang pokus ng pag-aaral na ito ay ang impluwensyang kultural

ng murals sa Hoopsdome. Malawak ang epektong tinatangi ng isang Sining, kabilang na rito

ang impluwensyang kultural nito sa mamamayan. Ang impluwensyang kultural ng murals sa

isang lipunan ay matutukoy sa pamamagitan ng Sining na bunga nito. Ang pagpabagong-anyo

ng mga matitinig na pader patungong isang maSining na gawa ay nagtatatag ng isang

malikhaing kaisipan, naghahatid ng panibagong anyo. Ang pananaw ng isang tao ay maaaring

magbago at maimpluwensiyahan dahil sa naranasang kapaligiran nito kabilang ang Sining.

Ayon kay Tipton (2020), kabiliang ang Sining sa mga kinakailangan upang matawag ang isang

grupo ng mamamayan bilang isang lipunan.

Higit pa roon, ibinanggit ni Feldman (2018), na ang Sining ay may kakayahang

baguhin ang pananaw ng isang tao at panatilihin ang kulturang natatangi sa lipunan nito. Ayon

sa kanya, ang pagbabahagi ng damdamin at mensahe ay isang kakayahan ng Sining na

maaaring makaimpluwensya sa pananaw ng mamamayan.

Sa wakas, ang panghuling aspeto na binibigyang pokus ng pag-aaral na ito ay ang

tulong na maibibigay ng murals mula sa Hoopsdome. Tumutukoy ang aspetong ito sa dalang

tulong ng mga murals sa pagpapalaganap at pagpapalakas ng kultura ng mga Oponganon.

Dahil sa kakayahan ng isang Sining na makunan at ipakita ang isang pangyayari o kultura,

5
napapanatili nito ang kakanyahang taglay nito. Magsisilbing instrumento ang Sining lalo na sa

pagpapahayag ng kulturang taglay ng isang lipunan sa ibang tao, lalo na sa susunod na mga

henerasyon. Ayon kay Feldman (2018), ang Sining ay maituturing na isang “universal

language” na nagbibigay kalayaang tanawin ito sa isang pangkalahatang perspektibo. Base

dito, ipinapahintulot ng Sining ang pagtanaw sa isang kultura bilang pangkalahatan na hindi

limitado sa kung saan ang pinanggalingan nito. Kung gayon, malawak ang madlang naabot ng

isang Sining na maaaring magdala ng pagkakaisa at pag intindi.

Mahalaga ang ginagampanan ng isang Sining, murals kung ititiyak sa pagbibigay

representasyon sa isang lipunan lalo na sa kulturang taglay nito. Ang kalikasan ng isang kultura

ay maibabahagi sa Sining. Ang temang kultural at kwentong taglay ng murals ay mas

nagbibigay lalim at kahulugan sa Sining. Samakatuwid, ang impluwensyang kultural nito ay isa

sa mga layuning nais ibahagi ng isang Sining. Panghuli, hindi maitatanggi ang tulong na

maibibigay ng murals sa pagpapalaganap at pagpapalakas ng kultura lalo na ang kultura ng

mga Oponganon. Ang pag-aaral ay naglalayong magbigay linaw at impormasyon sa mga

kwento o kasaysayan sa bawat mural at upang malaman kung ano ang kultural na impluwensya

nito sa mga Oponganon.

6
Teoryang Konseptwal - Teoretikal

Pigura 1: Teoretikal-konseptuwal na Balangkas ng Pag-aaral

7
 Ang dayagram na ito ay naglalarawan sa biswal na proseso na magsisilbing gabay ng

mga mananaliksik. Sa loob ng dayagram, makikita ang mga aspetong tumutulong sa

pagsuporta ng pag-aaral na ito, na kung saan nakalagay ang mga teorya, literatura, at

pag–aaral na gagamitin.

Malaki ang ginagampanan ng mga teorya nga pagsusuri sa iba't ibang pananaliksik sa

iba't ibang disiplina, kung saan nagsisilbi itong gabay na mga prinsipyo na nagbibigay ng

maaasahang mga balangkas upang matulungan ang mga mananaliksik sa

pagbibigay-kahulugan, pag-unawa, at pagbubuo ng mga makabuluhang konklusyon mula sa

iba't ibang nakolektang datos. Sa paggamit ng iba't ibang teorya ng pagsusuri na angkop para

sa pag-aaral, ang mga mananaliksik ay nagagawang sistematikong ayusin at suriin ang mga

kinakailangang datos na kailangan upang makabuo ng isang kongkreto at maaasahang

konklusyon. Sa partikular, ang mga mananaliksik ay gagamit ng tatlong (3) teorya ng pagsusuri

sa Sining, kung saan ang mga teoryang ito ay:

Pagsusuri sa teoryang Mimetic. Ito ay isang pagsusuri na nakatuon sa representasyon

ng artist ng realidad sa loob ng konteksto ng isang likhang Sining. Sinusuri nito kung paano

sinasalamin ng mga likhang Sining ang realidad ng totoong mundo at ang mga nabuhay na

karanasan at pagdurusa na kinakaharap ng isang indibidwal, komunidad, o lipunan. Sinusuri ng

paraang analitikal na ito kung paanong ang mga elementong nakikita sa likhang Sining, kung

ang mga ito ay may kulay, naka-texture, nakabalangkas, hugis, o kahit na nilikha, ay malapit na

kahawig sa katotohanan na nais iparating ng pintor. Sinasaliksik ng pagsusuring ito ang

interpretasyon ng tunay na mundo na ipinakita ng artista sa likhang Sining, na nag-aalok ng

mga pagkatuto tungkol sa kalikasan ng tao at ang indibidwal na pagdurusa, tunggalian, at mga

problemang kinakaharap, pati na rin ang dinamika ng lipunan, mga problema, at mga

pamantayan sa kultura sa pamamagitan ng lente ng representasyon.

8
 Gagamitin ng pananaliksik na ito ang teorya ng mimetic analysis dahil sa kakayahang

tumuklas ng mas malalim na layer ng mga kahulugan na nakatago sa likhang Sining ng mga

artista. Sa pagsusuri kung paano sinasalamin ng Murals ng Hoopsdome ang realidad na ang

mga karanasan ng mga artista, mas nauunawaan ng mga mananaliksik ang panlipunan,

kultural, at sikolohikal na pakikibaka at sukat na hinarap ng mga Oponganon noong panahon ng

mga artista. Higit pa rito, ang teorya ng pagsusuri na ito ay nagpapahintulot sa mga

mananaliksik na harapin ang mas maraming nuanced na mga salaysay sa likod ng iba't ibang

mga mural na matatagpuan sa Hoopsdome, na hahantong sa kanila na higit pang tuklasin ang

pangangatwiran sa likod kung bakit nilikha ang mga likhang Sining ng mga artist. Sa wakas,

ang teorya ng mimetic analysis na ito ay nagbibigay sa mga mananaliksik ng kinakailangang

balangkas para sa pagbibigay-kahulugan sa iba't ibang mga mural sa Hoopsdome sa loob ng

mas malawak na sosyo-kultural na konteksto ng panahon ng mga artist, pinaghihinalaang mga

karanasan, at mga pakikibaka.

Pagsusuri sa teoryang Instrumentalismo. Ito ay isang teorya na tumutuon sa pagiging

praktikal ng likhang Sining sa halip na sa likas na halaga nito, na tumitingin sa likhang Sining

bilang isang kasangkapan para sa pagtugon sa mga partikular na agenda, o layunin, maging ito

ay panlipunan, pampulitika, o moral, sa halip na pagpapahayag ng isang artist ng kanilang mga

pakikibaka, karanasan, o pananaw sa kagandahan. Sa pagsusuri na ito, ang mga likhang

Sining ay pinahahalagahan batay sa kung gaano kaepektibo ang mga ito sa paglilingkod o

pagkamit ng isang partikular na layunin na nagsusulong ng isang partikular na agenda na

sinusuportahan ng artist sa halip na tumuon sa mga intensyon ng likhang Sining ng artist.

Pangunahing binibigyang-diin at sinusuri ang likhang Sining sa mga tuntunin ng konteksto nito,

nilalayong madla, at pangkalahatang epekto nito sa lipunan.

9
 Gagamitin rin ng pananaliksik na ito ang Pagsusuri sa teoryang Instrumentalismo, dahil

nagbibigay ito ng praktikal na balangkas para sa pag-unawa sa panlipunan, pampulitika, at

kultural na mga tungkulin ng mga mural sa Hoopsdome, na nagpapahintulot sa mga

mananaliksik na maunawaan ang mga dahilan at motibasyon ng mga artista kapag lumilikha ng

mga mural sa Hoopsdome. Bukod pa rito, dahil sa flexibility ng analysis theory para sa

pagsusuri ng iba't ibang genre ng Sining, binibigyang-daan nito ang mga mananaliksik na higit

na maunawaan ang mga praktikal na epekto ng Murals ng Hoopsdome sa mga Oponganon at

sa lipunan sa pangkalahatan. Sa wakas, ang pagsusuri sa teoryang Instrumentalismo ay

nakakatulong rin sa layuning matukoy ang iba't ibang makabuluhang indibidwal, kolektibong

pagpapahalaga, at panlipunang paggalaw na naroroon sa panahon ng paglikha na humantong

sa paglikha ng mga mural ng artist.

Pagsusuri sa teoryang Eksprestibismo. Ang teorya ng pagsusuri na ito ay nakatuon

sa emosyonal at pansariling aspeto ng mga likhang Sining ng mga artista, na tumutuon sa mga

emosyon na humahantong sa artist upang lumikha ng isang likhang Sining. Nakatuon din ito sa

pagtuklas ng mga pinagbabatayan na ekspresyon sa mga likhang Sining na tinukoy bilang mga

daluyan para sa mga artista upang maipahayag ang mga damdamin sa likod ng mga likhang

Sining. Sa teoryang ito ng pagsusuri, natuklasan ang panloob na pag-iisip, imahinasyon, at

emosyon ng mga artista upang higit na maunawaan ang mga pangangatwiran ng paglikha ng

likhang Sining at ang nilalayong emosyon na nais ipahiwatig ng artist, maging ito sa

pamamagitan ng pagsusuri kung paano ginagamit ang mga kulay sa likhang Sining, ang iba't

ibang linya at hugis na naroroon, o ang texture ng likhang Sining. Isinasaalang-alang rin ng

pagsusuri sa teorya na ito ang konteksto ng kultura at kasaysayan ng mga artista, kabilang ang

mga nabuhay na karanasan at pakikibaka na nakaapekto sa paglikha ng likhang Sining, na

naglalayong tuklasin ang malalim na personal na kalikasan ng Sining at ang kapangyarihang

10
taglay nito sa pagpukaw ng mga damdamin hindi lamang ng manonood. kundi pati na rin ang

artista.

Gagamitin rin ng pananaliksik na ito ang Teoryang Pagsusuri sa Eksprestibismo,

dahil sa maaasahang balangkas nito sa pagbibigay-diin sa mga emosyonal at pansariling

dimensyong nakikita sa mga likhang Sining. Nagbibigay-daan ito sa mga mananaliksik na

malalim na galugarin ang mga personal na emosyon, at mga motibasyon na naramdaman ng

artist sa paggawa ng mga Murals sa Hoopsdome, at ang mga intensyon ng mga artist sa

panahon ng paglikha nito. Higit pa rito, sa pamamagitan ng paglalapat ng teoryang ito ng

pagsusuri, masusuri at masusuri ng mga mananaliksik ang iba't ibang elemento na

matatagpuan sa isang likhang Sining at ang mensaheng inihahatid nito nang may higit na

kakayahang umangkop. Sa wakas, sa pamamagitan ng paglalapat ng teoryang ito ng

pagsusuri, nagagawa ng mga mananaliksik na isaalang-alang ang mas malawak na hanay ng

mga posisyon na maaaring nakaimpluwensya sa mga motibasyon ng mga artista.

Nagbibigay-daan ito para sa isang mas inklusibo at nakikiramay na interpretasyon ng mga

ipinahiwatig na emosyon na nilayon ng mga artist para sa kanilang mga mural sa Hoopsdome.

Sa panghuli, ang paggamit ng mga teoryang ito ay magbibigay ng komprehensibong

balangkas para sa mga mananaliksik sa pag-unawa sa Murals ng Hoopsdome sa lungsod ng

Lapu-Lapu. Kung saan nakakatulong ang pagsusuri sa teoryang Mimetic sa pagtuklas ng mga

mas malalim na kahulugan ng mga likhang Sining sa pamamagitan ng pagsusuri sa mga

nasasalamin na katotohanan ng likhang Sining at ng totoong mundo, habang ang Pagsusuri sa

toeryang Instrumentalismo ay nakakatulong sa pag-unawa sa pagiging praktikal ng likhang

Sining sa mga tungkulin nito sa loob ng lipunan nito at ang epektong ginawa nito. Katulad sa

pagsusuri sa teoryang Mimetic, ang pagsusuri sa teoryang Eksprestibismo ay sumasalamin sa

pagmamaneho ng mas personal at emosyonal na mga aspeto ng mga likhang Sining ng mga

11
artist, na nakatuon sa paggalugad ng mga personal na motibasyon ng mga artist. Sa kabuuan,

ang mga teorya sa pagsusuri na ito ay nag-aalok ng mas malalim na pananaw sa mga Murals

ng Hoopsdome sa lungsod ng Lapu-Lapu, ito man ay Historical, Sosyal, o kultural, na higit na

nagbibigay-diin sa kahalagahan ng mga Mural sa pagpupursige sa mga pakikibaka, at mga

tagumpay ng Komunidad ng mga Oponganon.

Ang mga teoryang ito ay inaasahang mag-aalok ng maraming kabatiran sa mga mural

ng Hoopsdome gamit ang mga pagsusuri ng mga teoryang Mimetic, Instrumentalismo, at

Eksprestibismo. Sa pamamagitan ng paglalapat ng mimetic na pagsusuri, ang mga mural ay

ihahayag bilang repleksyon ng tunay na buhay na mga karanasan at pakikibaka ng komunidad,

samantalang ang pagsusuri sa teoryang Instrumentalismo na pagsusuri ay magpapakita kung

paano ang mga mural ay nagsisilbi sa mga partikular na layuning panlipunan sa loob ng

komunidad o bansa, at sa wakas, ang teoryang Eksprestibismo na pagsusuri ay mahuhukay

ang emosyonal o personal na motibasyon sa paggawa ng mga mural ng Hoopsdome. Sa

pamamagitan ng pagsasama-sama ng mga teoryang ito sa pagsusuri, magagawa ng mga

mananaliksik na malutas ang mas malalim na kultura, panlipunan, at sikolohikal na implikasyon

na naninirahan sa mga mural ng Hoopsdome na maaaring magbigay ng liwanag sa mga

dahilan ng kanilang paglikha pati na rin ang kanilang impluwensya sa loob ng Komunidad ng

mga Oponganon.

12
Paglalahad ng Suliranin ng Pag-aaral

Ang pag-aaral na ito ay naglalayon na maunawaan ang kahulugan ng mga Sining sa

Hoopsdome at ang kultural na impluwensya nito sa mga Oponganon. Tinitiyak na sagutin ang

mga sumusunod:

1. Ano ang mga kwento o kasaysayan sa likod ng bawat mural na makikita sa

Hoopsdome?

2. Ano ang mga temang kultural na ipinapakita ng mga murals sa Hoopsdome?

3. Ano ang impluwensyang kultural ng murals sa mga Oponganon?

4. Paano makakatulong ang mga murals sa pagpapalaganap at pagpapalakas ng kultura

ng mga Oponganon?

Pagpapalagay ng mga Mananaliksik

Ang pag-aaral na ito ay nagpapalagay na mayroong positibong epekto ang mga murals

sa aspetong kultural ng buhay ng mga Oponganon, na makakatulong sa pagpapalaganap at

pagpapalakas ng kulturang Oponganon. Sa pag-aaral na ito, makikita at masusuri ang mga

kuwento, kahulugan, at mensahe gustong iparating ng bawat murals sa Hoopsdome, na mula

sa pangunahing at inaasahang layunin na matuklasan kung ano ang impluwensyang kultural

nito sa buhay ng mga Oponganon.

Saklaw at Limitasyon

Ang pag-aaral na ito ay nakatuon sa pagtatalakay ng mga kasaysayan at epekto ng

mural sa kultura ng mga Oponganon. Tatalakayin nito ang mga kasaysayan, tema, at epekto ng

13
mga mural sa kultura ng mga Oponganon, ngunit dapat na matukoy ang mga limitasyon upang

mapanatili ang kaayusan ng pag-aaral at pananaliksik tungkol dito.

Ang pag-aaral na ito ay limitado lamang sa mga mural na matatagpuan sa Hoopsdome,

lungsod ng Lapu-Lapu. Ang impormasyong makukuha mula sa pananaliksik na ito ay hindi

naaangkop sa lahat ng mural sa buong mundo. Maaaring hindi tumpak ang ang datos na

nakalap dahil ito ay limitado lamang sa mural sa Hoopsdome, lungsod ng Lapu-Lapu. Lahat ng

mural na matatagpuan sa pader ng Hoopsdome ay kabilang sa susuriin at kukuhanan ng datos.

Ang magiging batayan ng pangangalap ng datos ay mga teorya upang masuri at masuportahan

ang pagpapalagay at maimbestigahan ang suliranin sa pananaliksik.

Kahalagahan ng Pag-aaral

Ang pananaliksik na ito ay magbibigay pag-unawa sa kultural na impluwensya at

pangangatwiran ng mga likhang Sining ng Hoopsdome. Ang mga likhang Sining ay nakikita

bilang isang salamin ng kultura ng isang komunidad, ito ay itinuturing na isang representasyon

ng pang-araw-araw na buhay ng mga tao. Ang mga sumusunod ay maaaring makinabang sa

pag-aaral na ito:

Ang pananaliksik na ito ay maaaring makatulong sa komunidad ng lungsod ng

Lapu-Lapu na magbigay ng paalala sa mga mamamayan tungkol sa mga pakikibaka at hamon

na kanilang hinarap at nalampasan sa pamamagitan ng kanilang pakikipagkapwa, at

pagtutulungan sa kabuuan. Ito ay posibleng maging mapagkukunan ng inspirasyon para sa

mga mamamayan na suportahan ang iba at ipaalala sa kanilang sarili ang mga pagsisikap at

layunin na nakamit at itinakda ng kanilang mga ninuno para sa kanila.

14
 Ito rin ay maaaring makatulong Sa mga mag-aaral at kabataan sa higit na pag-unawa

at pag-aaral ng mga pangangatwiran, impluwensya at kasaysayan sa likod ng iba't ibang mga

likhang Sining na makikita sa mga mural ng Hoopsdome at kung paano ang mga likhang Sining

ay sumasalamin sa mga nabuhay at naipasa na mga karanasan ng mga Oponganon at kung

paano ito ipinasa. Ang mga karanasan ay naging isang kultura na may malalim na impluwensya

sa isang komunidad at sa kanilang paraan ng pamumuhay.

Maaari din itong makakatulong Sa mga Oponganon na bigyang-pansin ang kanilang

kasaysayan at kung paano ang mga likhang Sining na naroroon sa mga mural ng Hoopsdome

ay nagbibigay ng mga kabatiran tungkol sa pagtagumpayan ng mga pakikibaka, hamon at mga

pagsubok na hinarap ng mga Oponganon. Ito ay maaaring ipagmamalaki nila, at makaapekto

sa pag-unawa ng mga Oponganon sa kultura, pagpapalalim at pagpapaunlad ng

pagkakakilanlang pangkultura na makikita sa mga mural ng Hoopsdome, na humahantong sa

pangangalaga ng kultura sa pamamagitan ng iba't ibang anyo ng mga medium.

Ito din ay maaaring makatulong Sa mga sumusunod na mananaliksik sa paggabay sa

pagbuo ng mga ideya na higit na nagpapaliwanag sa mga pangangatwiran, impluwensya at

kasaysayan sa likod ng iba't ibang likhang Sining na makikita sa mga mural ng Hoopsdome at

kung paano ito makatutulong sa pagpapalakas ng pagkakakilanlang pangkultura ng mga

Oponganon.

15
Katuturan ng mga talakay

Upang magbigay kaliwanagan, ang mga sumusunod ay mga salitang ginamit at pinakinabangan

ng mga mananaliksik sa pag-aaral na ito na binigyang kahulugan ayon sa gamit nito.

Ang mural ay isang malakihang likhang Sining o pagpipinta na direktang nilikha sa mga

dingding ng Hoopsdome, lungsod ng Lapu-Lapu.

Ang temang kultural ay isang umuulit o nangingibabaw na ideya, motif, paniniwala,

halaga, o aspeto sa loob ng isang partikular na kultura o lipunan. Ang pagtukoy nito ay

nakakatulong sa higit na pag-unawa sa kultura ng Oponganon at paano ito naipapakita sa mga

mural.

Ang impluwensyangkultural ay ang epekto ng ibinahaging paniniwala, kaugalian,

tradisyon, pagpapahalaga, at gawi ng isang lipunan sa paghubog ng mga pag-uugali, saloobin,

pananaw, at pagpapahayag ng mga indibidwal sa loob ng lipunan. Ang pagtukoy nito ay

makakatulong ng pag-unawa sa kung paano maimpluwensyahan ng mga mural ang kultura ng

mga Oponganon.

Pagsusuri sa teoryang Mimetic ay isang pagsusuri na ginagamit upang masuri kung

paano sinasalamin ng mga likhang Sining ang realidad ng totoong mundo.

Pagsusuri sa teoryan Instrumentalismo ay isang teorya na tumutuon sa pagtingin sa

likhang Sining bilang kasangkapan para sa pagtugon ng mga partikular na layunin.

Pagsusuri sa teoryang Ekspresitibismo ay teoryang pagsusuri na tumutuon sa

emosyonal at pansariling aspeto ng mga likhang Sining ng mga pintor.

16
 KABANATA II

KAUGNAY NA PAG-AARAL AT LITERATURA

Sa kabanatang ito ay nagbibigay ng mga kaugnay na pag-aaral at literatura na may lokal

at internasyonal na pinagmulan na tumulong para mas maunawaan ang konteksto ng

pinag-aralan na murals. Ito ay ang nagsusuporta at nagbibigay katuwiran sa pagsusuri sa mga

iba’t ibang murals sa Hoopsdome at anong epekto nito sa mga Oponganons. Ang mga literatura

at pag-aaral ay makikita sa susunod na talata.

Mga Kaugnay na Pag-aaral

Sa Hoopsdome, makikita mo ang mga magagandang murals na ginagawa ng mga

Oponganons. Doon, inilarawan ang mga iba’t ibang bagay na kumakatawan sa Pilipinas. Ang

murals ay isang paraan para makita ng mga tao ang buhay, kultura, pananaw at kasaysayan ng

mga taong nakatira sa paligid nito. Hindi lamang ito magandang tingnan pero mayroong din

itong epekto sa buhay ng mga tao.

Ayon kay Adams (2020).”Understanding Murals Influence on the Community,” ang mga

mural ay isa sa pinakamahalang kontemporaryong Sining na lumaganap sa lahat ng bansa sa

mundo. Nagmula ito sa pamana ng mga tao at kanilang mga ideya, na puno ng matibay na

mensahe at karakter na nagpapasigla sa mga tao ay isang napakahalagang mensahe sa

kultura para sa mga tao ay maaaring isang dokumentasyon ng kasaysayan, kasalukuyan at

hinaharap. Ang Sining na mural ay itinuturing na unang Sining na nagpapahayag ng

pangangailangan ng tao kung saan ang kultura ay makikita sa kamalayan ng mga indibidwal at

mga kategorya sa anyo ng isang pinagsamang sistema ng mga espirituwal, nagbibigay-malay,

at etikal na mga halaga. Kaya karamihan sa mga murals na makita mo sa Hoopsdome ay may

malaking impluwensya sa kanilang kultura. Kapag gusto mo maunawaan mo isang komunidad,

17
unawain mo ang kanilang mural para mas mayroong kayong kabatiran sa kanilang buhay at

kasaysayan.

Ayon kay Fitzgerald (2019), mayroong tatlong pangunahing tema na lumilitaw

kapag nasuri ang mga case study na ito. Ang una ay ang mga lokal na komunidad ay hindi

pantay na nakakaimpluwensya sa bawat site. Ang mas malaki at mas maraming suporta ng

pamahalaan na natatanggap ng isang site, mas mababa ang kanilang pag-asa sa impluwensya

ng komunidad. Ang pangalawa ay mayroong maraming nagpapagaan na bahagi na

nakakatulong na maimpluwensyahan ang interpretasyon sa mga site na ito. Ang ikatlo ay ang

mga pagbabago sa mga interpretasyon ay kasabay ng pag-unlad ng kasaysayan ng kultura at

mga pagbabago sa dinamikong panlipunan. Bagama't ang mga pangunahing tema na ito ay

apektado sa iba't ibang paraan, ang mga lokal na komunidad ay nakakaimpluwensya sa

interpretasyon sa bawat site.

Ayon kay Wexler (2007),”Museum Culture and the Inequities of Display and

Representation” ang pulitika ng representasyon ng gawaing Sining sa mga museo ay isang

nakakahimok na paksa para sa mga tagapagturo ng Sining mula elementarya hanggang mas

mataas na edukasyon. Sinusuri ng papel na ito kung paano pinupuna ng mga art educator,

kritiko, at artista ang kultura ng museo at mga gawaing curatorial. Nagsisimula ako sa

pamamagitan ng paglalahad ng mga halimbawa ng aktibismo sa Sining sa pamamagitan ng

gawain ng mga indibidwal na artist at collaborative. Ang nilalaman ng mga gawang ito ay mga

komentaryo sa kung paanong ang mga kultural na larawan na kinakatawan sa mga museo ay

nagmumungkahi ng mga lihim na mensahe tungkol sa kapangyarihan, kasaysayan, kaalaman,

at pagkakakilanlan. Nagtatapos ako sa pamamagitan ng pagmumungkahi kung paano maaaring

gamitin ng mga tagapagturo ng Sining ang personal na karanasan at memorya ng mga

mag-aaral upang mahikayat ang maraming interpretasyon ng kahulugan sa paggawa at

18
pagtingin sa likhang Sining. Ang mga mag-aaral na ginagawa at tinitingnan ang Sining bilang

may katuturan at hindi mapaghihiwalay mula sa lokal na komunidad, ay posibleng tumagos sa

mga hangganan sa pagitan ng pagtingin at pagsali sa Sining.

Ayon kay Algers (2019), upang mas maunawaan ang tungkulin at kahalagahan ng mga

pagpapakita ng museo para sa publiko, susuriin ng tesis na ito ang mga pananaw ng bisita sa

mga eksibit na may partikular na pagtuon sa kanilang pakiramdam ng pagkamamamayan sa

kultura, isang konsepto na nakatali sa isang pakiramdam ng komunidad at pagiging kabilang.

Ang mga pananaw ng pamamahala at kawani ng museo ay susuriin din at ihahambing sa mga

pananaw ng bisita, dahil maaari itong magbigay ng ilang pananaw sa intensyon sa likod ng mga

eksibit.

Ayon nina Jin, Xiao & Shen (2020),”Experiential authenticity in heritage museums”, ang

mga museo ay mahalagang pamana na atraksyon na nag-aalok ng mga tunay na karanasang

pangkultura. Gayunpaman, kakaunti ang nalalaman tungkol sa kung paano lumikha ang mga

museo ng karanasang pagiging tunay para sa kanilang mga bisita. Ang pag-aaral na ito ay

naglalayong tugunan ang agwat na ito sa pamamagitan ng pagsusuri kung paano nakakamit

ang mga tunay na karanasan sa pamamagitan ng pagbisita sa museo. Ang mga obserbasyon

ng kalahok at semi-structured na panayam ay pinagsama upang makabuo ng mga insight sa

pagiging tunay ng karanasan ng mga bisita sa museo. Batay sa mga qualitative na

pagsisiyasat, isang survey na nakabatay sa questionnaire ang inilapat upang kumpirmahin ang

istraktura ng karanasan sa pagbisita sa museo. Ipinakikita ng mga resulta na ang pagiging

tunay sa pagbisita sa museo ng pamana ay katangian ng emosyonal, orihinal, at interactive na

mga konstruksyon o genre, na positibong nauugnay sa pagbuo ng hybridity. Ang pagiging tunay

ng karanasan ng mga bisita sa museo ay napukaw sa pamamagitan ng mga materyal na bagay,

pagpapakita ng craftsmanship, modernong teknolohiya, at iba pang anyo ng muling

19
pagsasaayos ng museo. Itinatampok din ng papel ang teoretikal at praktikal na implikasyon ng

pananaliksik na ito, kasama ang mga limitasyon para sa mga pag-aaral sa hinaharap.

Ayon nina Annechini et. al. (2020),”Art therapy practices in museum education”, Ang

proyekto ng pananaliksik ay isang maliit na pag-aaral ng piloto ng mga aspeto ng

pagpapanumbalik ng karanasan sa museo sa mga bata; kabilang dito ang pakiramdam ng

pagkahumaling sa panahon ng pagbisita. Ang kamalayan sa kapaligiran ng museo ay isang huli

sa pag-aaral ng museo at bisita ngunit ngayon ay lubos na pinahahalagahan. Hindi na lamang

ang "mga bagay" na nakapaloob sa museo ang nakakabighani kundi pati na rin ang kapaligiran

mismo ay nagiging object of fascination. Ang ilang mga may-akda ay nagbibigay ng malinaw na

pagkakategorya sa mga damdaming naranasan ng bisita sa panahon ng isang karanasan sa

museo at nagmumungkahi ng isang balangkas na may apat na kategorya ng kasiya-siyang

karanasan: layunin, nagbibigay-malay, introspective, at panlipunan. Sa pagdidisenyo ng aming

pag-aaral, nagsimula kami sa kahulugan ng karanasan sa museo at nagdagdag ng ikalimang

kategorya ng "karanasan sa kapaligiran." Sa terminong ito, tinutukoy namin ang lawak kung

saan ang pisikal na kapaligiran sa loob at paligid ng isang museo ay nakakaapekto sa mga

bisita.

Base sa sinabi ni Mia noong (2016) sa “How to encourage people to visit museums more

often?” ang mga bisita sa museo at hindi bisita ay na-explore sa maraming paraan sa paglipas

ng mga taon. Ang punto ng pananaw ay naiiba, ngunit isang bagay ang palaging malinaw: ang

mga motibasyon ng mga tao na bumisita o hindi bumisita ay iba-iba at kung minsan ay

nagsasapawan. Ang pagsubok ng iba't ibang diskarte ay maaaring ang pinakamahusay na

paraan upang malaman kung ano ang gumagana sa isang partikular na komunidad. Tulad ng

nakasanayan, ang feedback mula sa mga bisita ay mahalaga upang makinig sa. Sa kanilang

artikulong “Who Visits The Museums?” Nakatutok sina Lampi at Orth sa entrance fee. Sinuri nila

20
ang mga bisita ng Sweden's Museum of World Culture bago at pagkatapos ng pagpapakilala ng

entrance fee. Nang libre pa ang pasukan ay hiniling nila ang pagpayag ng bisita na magbayad.

Pagkatapos ay tiningnan nila ang demograpiko ng bisita pagkatapos masingil ang bayad sa

pagpasok.

Ang mga mural ay nagbibigay ng kulay at simbolo sa mga kalye ng komunidad, nagdadala

ng mensahe ng kamalayan sa mga isyung panlipunan, at nagpapalakas sa kultura at

kasaysayan ng isang lugar. May mga pag-aaral na nagpapakita ng kahalagahan ng mga museo

bilang atraksyon na nagbibigay ng tunay na karanasang pangkultura sa mga bisita. Ang mga ito

ay nagpapakita ng pagkakaugnay ng mga gawi ng pagkonsumo ng kultura at mga proseso ng

pagbuo ng identidad sa lipunan.

Mga Kaugnay na Literatura

Ang mural ay isang Sining. Hindi lamang ito simpleng hugis o bagay pero mayroong

itong lalim na mensahe na gusto iparating ng pintor sa ibang tao. Sa pamamagitan ng mga

mensaheng ito, magkaroon ng oportunidad ang mga Oponganon na ipahatid ang kanilang ideya

sa kanilang kapwang tao. Maari rin na gusto lamang nila ipakita ang pagmamahal nila sa

kanilang kultura.

Base sa sinabi ni DMHP Prabhath (2023),”The Power of Public Murals: Transforming

Communities through Large-Scale Artworks”. ang murals ay pampublikong Sining na makita mo

sa mga publikong lugar. Hindi sila katulad sa mga Sining sa museo na makita mo lamang sa

silid. Karamihan ng murals ay makita sa labas ng mga gusalI. Doon, mas maraming itong

maabot. Maraming tema ang mga murals, mula sa isyung panlipunan hanggang sa ating

karanasan sa buhay. Iyan ang isa sa mga dahilan kung bakit maraming tao ang sumang-ayon

21
nito. Dahil diyan, tumulong sila sa pagsama-sama ng mga tao sa kanilang komunidad at

hikayatin ang mga tao na lumaban sa iba't ibang isyu dito sa panlipunan. Tumulong din sila sa

pagbigay inspirasyon sa mga tao at pagbubunyi sa lahat ng ating pagkakaiba-iba ng bawat tao.

Ayon sa New Jersey Maritime Museum (2016), “NJMM Museum Proogram” mayroong

dalawang uri ng tao ang bibisita sa mga museo para maghanap ng impormasyon sa ibang mga

kultura: Mga taong may ganoong pamana, at mga taong interesadong malaman ang tungkol sa

pamana na iyon na nagmula sa ibang background. Pinagsasama-sama ng mga museong

nakatuon sa pamana at kultura ang mga tao, na lumilikha ng network ng suporta para sa iba't

ibang minorya at grupo. Ang mga network ng suporta na tulad nito ang pumipigil sa pagkawala

ng mga kultura at pagkamatay ng mga wika. Ang mga museo at ang kanilang mga patron ay

mga kritikal na bahagi sa pagsisikap na maiwasan ang pagkawala ng kultura at wika. Ang mga

pagkalugi na ito ay nangyayari kapag ang kultura ng minorya ay nakakaramdam na mababa o

hindi mahalaga at nagsusumikap na gawin ang mga anak nito na katulad ng mga nasa

dominanteng kultura. Sa pamamagitan ng paggamit ng museo upang linangin ang paggalang at

interes sa mga kulturang minorya na ito, nagsusumikap na kami upang maiwasan ang

pagkalugi sa kultura.

Ayon sa NMDC (2010), ang literatura sa paglilipat ng kaalaman ay nakatuon sa

propesyonal na pananaliksik, mga proseso ng malikhaing at pagbabago sa partikular. Ang mga

benepisyo nito ay bihirang isinasaalang-alang kaugnay ng mga paglilipat na kinasasangkutan

ng publiko ngunit para sa mga gumagamit ng museo ay malamang na lumabas ang bagong

kaalaman mula sa mga personal na pakikipag-ugnayan na nag-aambag sa iba't ibang paraan

ng pag-iisip at paggawa ng mga bagay. Sa katunayan, ito ay mahalaga sa mga paraan kung

saan ang karanasang pangkultura ay itinuturing na mahalaga: 'pagtaguyod ng mga indibidwal,

22
pamilya at komunidad na reflexive, maalalahanin, may kamalayan sa pagkakaiba-iba at

kumplikado, mulat sa kanilang sarili at sa iba.

Base sa sinabi sa GGI Insights (2024),”Cultural Preservation: Ensuring Our Legacy

Endures”. Ang mga museo at institusyong pangkultura ay may mahalagang papel sa

pagpapanatili, pagbibigay-kahulugan, at pagtatanghal ng ating ibinahaging pamana. Sila ay

mga tagapag-ingat ng mga artifact at mga imbakan ng kaalaman, na ginagawa silang

mahalagang mga kasosyo sa mga pagsisikap sa pangangalaga ng kultura. Sa pamamagitan ng

pagsuporta sa mga artisan, paglikha ng mga programa sa apprenticeship, at pagpapalakas ng

pangangailangan sa merkado para sa mga tradisyunal na crafts, masisiguro natin ang

pagpapatuloy ng mahalagang kultural na kasanayang ito habang binibigyang kapangyarihan

ang mga lokal na ekonomiya. Ang mga artisano ay ang mga tagapag-ingat ng tradisyonal na

kaalaman, at sa pamamagitan ng pamumuhunan sa kanilang mga kasanayan at pagbibigay ng

mga pagkakataon para sa kanila na umunlad, nag-aambag kami sa pangangalaga ng pamana

ng kultura. Ang pagpapanatili at pagdiriwang ng mga kultural na pagpapahayag na ito sa

pamamagitan ng mga pampublikong kaganapan, pagtatanghal, at pakikilahok ng komunidad ay

nakakatulong na palakasin ang pagkakakilanlan ng kultura at pagyamanin ang pakiramdam ng

pagiging kabilang. Ang makulay na mga kulay, musika, sayaw, at simbolismo na nauugnay sa

mga tradisyonal na ritwal at kasiyahan ay lumikha ng isang nakaka-engganyong karanasan na

nag-uugnay sa mga indibidwal sa kanilang pinagmulan. Mahalagang kilalanin ang kahalagahan

ng mga tradisyonal na gawi sa mabilis na pagbabago ng mundo ngayon. Nagbibigay ang mga

ito ng pakiramdam ng katatagan at pagpapatuloy, na nagpapaalala sa atin ng ating ibinahaging

kasaysayan at pamana ng kultura. Sa pamamagitan ng pagtanggap at pagtataguyod ng mga

tradisyunal na kasanayan, maaari tayong lumikha ng isang mas inklusibo at magkakaibang

lipunan na nagpapahalaga at gumagalang sa karunungan ng ating mga ninuno.

23
 Ayon sa SCISPACE (2022), “The Benefits of Museums” ”ang mga museo na

nagtataguyod ng kultura ay nag-aalok ng ilang mga benepisyo. Nag-aambag ang mga ito sa

kalidad ng buhay sa mga komunidad at nagpapatibay ng pagkamalikhain, tinutulay ang mga

paghahati ng klase at nagpapanatili ng mga nagtapos sa kolehiyo . Ang mga museo ay

nagtutulak din sa mga lokal at pang-estado na ekonomiya, bumubuo ng pang-ekonomiyang

aktibidad, kita ng sambahayan, kita sa buwis, at mga pansuportang trabaho . Bukod pa rito, ang

mga museo ay maaaring magsilbi bilang mga pampublikong institusyon na nagtataguyod ng

mga demokratikong prinsipyo at relasyon, na lumilikha ng mga inklusibong espasyo para sa

aktibidad ng mga mamamayan at sumusuporta sa panlipunang integrasyon . Nagbibigay sila ng

mga tool para sa pag-uusap sa pagitan ng mga kultura, na nagtataguyod ng paggalang at

pag-unawa sa isa't isa. Ang mga museo ay maaari ding gumanap ng papel sa paglaban sa

pagbubukod, na tinitiyak na ang mga komunidad ay may access sa mga mapagkukunang

pangkultura, pang-ekonomiya, panlipunan, at pampulitika. .Higit pa rito, ang mga museo ay

nagsisilbing mga puwang para sa pagpapatuloy ng kultura, pagpapanatili at pagbabahagi ng

mga kritikal na elemento ng kultura sa iba't ibang antas, mula sa mga indibidwal hanggang sa

mga bansa.

Ayon kay Sheryl Losser (2022), “Mexico’s muralism movement first changed Mexico, then

the world”. ang kilusang muralismo na nangyari sa Mehico noong 1920 ay ginawa upang

palakasin ang pambansang pagkakaisa pagkatapos sa kanilang digmaang sibil. Nagpinta sila

ng mga murals na nagpakita at nagmamalaki sa kanilang kasaysayan at kultura. Dahil nito mas

natatag ang pagkakilanlan ng mga Mexicano. Dahil diyan, mas napabuti ang mga pananaw ng

mga tao sa ibang bansa patukoy sa Sining. Mabuti ang epekto ng murals sa mga Mexicano,

maaaring ang epekto ng murals sa mga tao dito sa Hoopsdome ay magkamukha rin.

Ayon kay Happy Decay (2016), ”Benefits of Murals,” Ang pagpipinta ng mga mural ay

24
hindi lamang nagbibigay ng kulay at ganda sa mga espasyo sa lungsod, kundi nagdudulot din

ng positibong epekto sa mga komunidad. Ito ay nagpapalaganap ng pakiramdam ng

pagmamay-ari at pagkakaisa, nagbibigay-diin sa lokal na kasaysayan at kultura, at nagtataas

ng kamalayan sa mga isyung panlipunan. Ang mga mural ay hindi lamang mga likha ng Sining,

kundi mga kapangyarihang tool upang gawing mas makulay at nakakaengganyong mga lugar

ang mga lungsod.

Ang mga museo at mga murals ay naglalarawan ng mahahalagang bahagi ng ating

kultura at kasaysayan. Ang mga ito ay hindi lamang nagbibigay impormasyon at kaalaman,

kundi pati na rin nagpapalaganap ng pagpapahalaga sa iba't ibang kultura at pamana. Sa

pamamagitan ng pagtangkilik at pagpapahalaga sa mga tradisyonal na Sining at kasanayan,

nagiging mas malalim ang ating pag-unawa at paggalang sa ating mga ninuno. Ang mga

murals, partikular sa mga pampublikong espasyo, ay nagbibigay ng makabuluhang

pagpapahayag ng kultura at identidad ng isang komunidad. Ipinapakita nila ang kasaysayan,

tradisyon, at kahalagahan ng mga kultural na gawi, na nagbubunga ng pagkakakilanlan at

pagkakaisa sa komunidad. Sa pamamagitan ng pagsuporta at pagtangkilik sa mga museo at

mga murals, nagiging mas buhay at masigla ang ating kultura, nagbibigay inspirasyon sa mga

indibidwal, at nagpapalakas ng mga komunidad.

25
 KABANATA III

PAMARAAN NG PANANALIKSIK

Ang kabanata na ito ay naglalarawan sa disenyo ng pananaliksik, kapaligiran ng

pananaliksik, pamatayan sa pagpili at mga kalahok, mga instrumentong gamit sa pananaliksik,

pamamaraan ng pangangalap ng datos, pagsusuri sa datos at ang etikal na pagsaalang-alang

Disenyo ng Pananaliksik

Ang pag-aaral na ito ay gumamit ng pagsusuri upang tuklasin ang kahulugan ng mga

mural sa Hoopsdome, lungsod ng Lapu-Lapu. Ginamit ng mga mananaliksik ang mimetic

analysis bilang metodolohiya ng pananaliksik. Ang mga kwalitatibong datos ay gagamitin upang

makabuo ng isang deskriptibong pagsusuri tungkol sa kahulugan ng mga mural at ang

impluwensya nito sa kultura ng Lapu-Lapu.

Populasyon at lugar ng Pananaliksik

Ang kapaligiran ng pananaliksik ng pag-aaral ay matatagpuan sa Hoopsdome, lungsod ng

Lapu-Lapu kung saan naroroon ang mga mural. Ang Hoopsdome ay isang panloob na arena sa

lungsod ng Lapu-Lapu na may kakayahang mag-accommodate ng hanggang 4,000 na tao. Sa

kalye kung saan matatagpuan ang Hoopsdome doon din makikita ang mga nasabing mural.

Pamamaraan ng Pagpili ng mga Respondente

Ang mga respondente sa pag-aaral na ito ay kinikilala bilang mga mural sa Hoopsdome,

Lungsod ng Lapu-Lapu. Ang mga mural na ito ay susuriin upang malaman ang malalim na

kahulugan nito at ang impluwensyang pangkultura nito sa lungsod ng Lapu-Lapu.

26
Mga Instrumentong Pananaliksik

Sa pag-aaral na ito, gagamitin ang mga teoryang tulad ng Ekspresibismo, Mimetic Theory,

at Instrumentalism Art Theory upang suriin ang mga mural sa Hoopsdome. Layunin nito na

maunawaan ang emosyonal na ekspresyon ng mga artist, kung paano kinakatawan ng mga

mural ang realidad at kultura ng Lapu-Lapu, at kung paano ito nagiging kasangkapan para sa

pagbabago at edukasyon. Ang pagsasanib ng mga teorya ay maglalayong mas maunawaan

ang kahalagahan at impluwensya ng mga mural sa kultural na tanawin ng lungsod ng

Lapu-Lapu.

Pamamaraan ng Pangangalap ng Datos

Para sa pagkolekta ng kinakailangang impormasyon sa pag-aaral na ito, ang mga

mananaliksik ay magtutungo sa Hoopsdome, isang tanyag na lokasyon sa lungsod ng

Lapu-Lapu, kung saan matatagpuan ang mga mural na paksa ng pagsusuri. Plano nilang

masusing dokumentuhin ang bawat mural, kabilang ang mga detalye ng disenyo, mga kulay, at

mga elemento na ginamit, upang mas maunawaan ang konteksto at nilalaman ng bawat isa.

Sa proseso ng pagsusuri, gagamit ang mga mananaliksik ng iba't ibang pamamaraan ng

analitikal na pag-aaral upang mahukay ang mas malalim na kahulugan ng mga mural. Ginamit

ng mga mananaliksik ang mga teoryang nabanggit at ang mga konteksto ng sining bilang

basehan. Ito ay maaaring kasangkutan ng pag-aaral sa mga simbolong ginamit, ang estilo ng

pagpipinta, at ang mga temang ipinapahayag ng mga likhang-sining. Layunin nilang matukoy

kung paano inilalarawan o ipinapahiwatig ng mga mural ang mga aspeto ng kultura ng

Lapu-Lapu, kasama na ang mga lokal na tradisyon, kasaysayan, at mga makabuluhang

pangyayari sa komunidad.

27
 Matapos ang masusing pagsusuri, ang susunod na hakbang ng mga mananaliksik ay ang

pagtukoy kung mayroong direktang impluwensya ang kultura ng lungsod ng Lapu-Lapu sa mga

likhang-Sining. Ito ay kasama ang pagsusuri kung paano nagpapakita ang mga mural ng mga

katangiang kultural ng Lapu-Lapu, kung paano nila sinasalamin o binibigyang-diin ang mga

partikular na paniniwala, halaga, at gawi ng lokal na populasyon.

Sa pamamagitan ng ganitong masusing pagsusuri, inaasahang magbibigay ang mga

mananaliksik ng malinaw at malawak na pag-unawa sa kahalagahan ng mga mural sa

Hoopsdome, pati na rin ang kanilang kontribusyon at impluwensya sa pagpapanatili at

pagpapalaganap ng kulturang Lapu-Lapu.

Pagsusuri sa Datos

Ang mga mananaliksik ay mag-aanalisa ng datos sa tulong ng mga teoryang nabanggit at

mga konteksto ng sining. Sa pamamagitan ng mga pamamaraang ito, kanilang bibigyang-diin

ang mga elementong nagpapakita ng kultural na impluwensya sa bawat likhang-sining. Layunin

ng pagsusuring ito na magbigay-linaw at malalim na pag-unawa sa kahalagahan ng kultura sa

paglikha at pagpapahayag ng mga mural sa Hoopsdome, lungsod ng Lapu-Lapu.

Etikal na Pagsaalang-alang

Ang pananaliksik na ito ay ginawa bilang kontribusyon para sa katawan ng kaalaman.

Hindi ito nilayon na magdulot ng kaguluhan sa lipunan. Kaya naman, mahalaga na dapat sundin

at igalang ang mga etikal na pagsasaalang-alang na isinulat upang maiwasang magkaroon ng

bahala, suliranin, at problema sa kapwa.

Ang lahat ng mga datos na nakalap ay ginamit lamang para sa pananaliksik na ito.

Sinisigurado na lahat na nakalap na datos ay pawang galing sa mga mananaliksik at

28
sinuportahan lamang ng mga kaugnay na pag-aaral at literatura. Isa rin, lahat ng mga

pinagkukunan ng impormasyon na ginamit ay pawang pang-edukasyon lamang at pinatili ng

mga mananaliksik ang pagiging kompidensiyal ng mga ito. Bukod pa rito, ang mga murals na

pinag-aralan ng mga mananaliksik ay tinuring nang lubos na paggalang at pangangalaga.

Panghuli, sa pagkuha ng mga litrato at dokumentasyon sa murals, ay sinigurado ng mga

mananaliksik na may pahintulot at aprubado ng mga magulang at guro ang pagkamit sa mga

ito.

Lahat ng ito ay mahalaga upang ang daloy ng pananaliksik ay walang kinakaharap na

suliranin. Hangad ng mga mananaliksik na mapagkakatiwalaan ang pananaliksik. Gayundin,

iminungkahi ng mga mananaliksik na lahat na mga pagsasaalang-alang ay isinunod at laging

itinatak sa isip mula simula hanggang sa pagtapos nito.

29
 KABANATA IV

PAGLALAHAD AT PAGSUSURI NG DATOS

Ang kabanatang ito ay naglalaman ng presentasyon, interpretasyon, at analysis na

nakuha ng mga mananaliksik sa tulong ng Ekspresibismo, Mimetic Theory, at Instrumentalism

Art Theory upang masuri ang mga murals sa Hoopsdome. Ang pagsusuri na nakalahad sa

ibaba ay nagpapakita ng mga tema na lumitaw batay sa nabalangkas mula sa pananaw ng mga

mananaliksik. Sa pag-aaral na ito, naging batayan ang mga salik: Ang kwento, temang kultural,

impluwensyang kultural, at ang kanilang tulong sa pagpapalaganap ng kultura.

Pagsusuri sa Murals ng Hoopsdome

Hindi natin maipagkakaila ang impluwensyang dala ng Sining, lalo na ang murals ng

Hoopsdome Lapu-lapu sa kultural na aspeto ng mga Oponganon. Mula sa biswal na katangian

nito at sa paglalarawan, naghahatid ito ng isang makabuluhang kontribusyon lalo na sa

pagtangkilik sa sariling atin sa pamamagitan ng Sining. Sa pag-aaral na ito, layunin ng mga

mananaliksik ang maunawaan ang kahulugan ng mga Sining sa Hoopsdome at ang kultural na

impluwensya nito sa mga Oponganon. Sa gayon, pokus ng mga mananaliksik ang matukoy ang

kwento, temang naaangkop, ang impluwensyang kultural ng mga ito, at ang panghuli na kung

paano nakakatulong ang murals sa pagpapalaganap at pagpapalakas ng kultura ng mga

Oponganon; sa pamamagitan ng pagtingin at pagkilala sa kani-kanilang konteksto.

Ang murals ng Hoopsdome Lapu-lapu ay nagpapakita ng malawak at iba't ibang

konteksto ng Sining. May mga tema at kontekstong nagsasalamin sa totoong buhay na kung

saan kabilang dito ang pang araw-araw na pamumuhay, ang kalikasan, lipunan at kasaysayan,

at ang pulitika at ekonomiya. Nagsisimula, nangunguna ang pagsasalamin sa pang araw-araw

na pamumuhay ng mga Oponganon. Taglay at dala nito ang kilos at nakasanayang kagawian

30
ng mga Oponganons sa pang araw-araw. Kasali na rito ang simpleng pagbili sa palengke, ang

paglilibang, at ang simpleng sayang taglay ng araw-araw na pamumuhay. Sa pamamagitan ng

mga murals, maaari nating ipagtanto kung paano nakakaimpluwensya ang pamumuhay sa

pagkakalikha ng murals.

Kasaysayan

Matatagpuan sa barangay Poblacion sa lungsod ng Lapu-lapu, ang pampublikong

palengke ng Lapu-lapu ay talagang nagtataglay ng mahalagang papel sa kabuhayan at

kalakalan ng mga Oponganon. Ayon sa Golden Fiesta (2024), upang maibigay at matugunan

ang pangangailangan ng lumalaking populasyon ng Lapu-lapu, ang pampublikong palengke ng

Lapu-lapu ay itinayo. Sa ibang palengkeng matatagpuan sa lungsod ng Lapu-lapu, ang

palengkeng matatagpuan sa barangay Poblacion ay maaaring maituturing bilang pangunahing

sentro ng kalakalan. Iba’t ibang baryasyon ng estruktura ang matatagpuan dito na sadyang paki

pakinanabang lalo na sa kabuhayan. Ang mga estrukturang matatagpuan sa kasalukuyang

umiiral na palengke ay naitayo sa magkaibang panahon, dahilan ng hindi pagkasunod-sunod at

walang tiyak na pinagmulan. Sa kabila ng agwat ng bawat estruktura, hindi ito nagkukulang sa

lokasyon at lugar na talagang dinudurog ng masa.

31
Tema

Sa nakalahad na larawan, makikita rito na tila may mga taong namamalengke. Ang mga

nasabing tao rito ay walang iba kung ‘di ang Oponganons na namamalengke at nagtitinda sa

pampublikong palengke sa lungsod ng Lapu-lapu. Hindi kawalang-bahala na tiyak, ito ay isang

gawi na pang araw-araw ng mga Pilipino, kasali na rito ang mga Oponganons. Sa pamamagitan

ng murals, makikita natin sa isang perspektibo ang pang araw-araw na kagawian ng mga

Oponganons na hindi likas sa ating pansariling pananaw lamang. Higit pa roon, malaking

impluwensiya ang dala ng pang araw-araw na pamumuhay bilang tema sa isang Sining. Sa

mata ng isang pintor, maaaring ilahad ng isang pintor ang pamumuhay ng mga Oponganon sa

pamamagitan ng isang Sining na kung saan makikita natin mula sa pananaw ng isang pintor na

ang pamumuhay ng mga Oponganon ay puno ng kulay, sigla, at saya. Sa nakalahad na

larawan, makikita natin ang pakikibaka ng mga mamamayan sa isa't isa sa pamamaraan ng

pagbili at pakikipagkalakalan.

impluwensyang Kultural

Ang pakikipagkalakalan ay may malaking dulot lalo na sa kultural na aspeto ng mga

Oponganon. Bilang isang lugar na naaangkop sa kalakalan, mayaman sa oportunidad ang

naihahatid ng palengke lalo na sa usapang negosyo. Sa loob ng palengke, iba’t ibang klase ng

pakikibaka ang matutuklasan sa pang araw-araw na pamumuhay na likas sa buhay ng mga

Oponganon. Ayon sa Golden Fiesta (2024), ang pampublikong palengke ng Lapu-lapu ay

nagsisilbing isang lugar upang ang mga tao ay maaaring magsalo-salo at dumalo, na

nagpapakita ng pagkakaisa sa larangan ng negosyo na may impluwensyangkultural din.

Gayundin, naglalaman ang nasabing palengke ng mga likas at lokal na yaman na nagbibigay

kabuhayan sa mga mamamayan. Sa kabuuan, hindi natin maitatanggi ang impluwensya at

ambag ng palengke sa usapang kultura at negosyo. Sa kabila ng mga kawalan nito, nagbibigay

ito ng lugar at plataporma upang makipagkalakalan at makibaka.

32
Kasaysayan

Ang lungsod ng Lapu-Lapu ay tinatawag na makasaysayang resort city. Hindi maikakaila

na napapalibutan ito ng anyong tubig. Ito ay isa sa pinakamahalagang mapagkukunan ng mga

Oponganons sa kanilang pangkabuhayan at pang araw-araw na pamumuhay. Sa mural na ito

ipinapakita ang mayaman na representasyon ng ating kalikasan bilang pagpapalarawan ng

kasaysayan sa Hoopsdome, Lapu-Lapu City

Ang karagatan na nakapalibot sa lungsod ng Lapu-Lapu ay nagtataglay ng

maraming kasaysayan. Ito ay tanging panghanap-buhay ng mga Oponganon lamang noon. Ang

dapat sa paligid ng lungsod ay kilala sa kanilang mayamang marine biodiversity, na ginagawa

itong isang pangunahing lugar para sa pangingisda at paggawa ng pagkaing-dagat. Nakibahagi

ang mga sinaunang Oponganon sa pangingisda, paggawa ng Bangka, at pangangalakal sa

mga karatig na isla. Kumpara sa dati, ang karagatan ay hindi lamang panghanap-buhay ng

mga Oponganon kung di ito ay ginagamit na bilang pang-akit ng turista na nakakaunlad ng ating

ekonomiya.

Sa panahon ngayon, ang lungsod ng Lapu-Lapu ay lumago sa isang mataong urban na

lugar, ngunit napanatili nito ang pamana sa dagat. Ang lungsod ay sentro ng pangingisda,

33
kasama ang mga local na nakibahagi padin sa tradisyonal na pamamaraan ng pangingisda.

Ang turismo ay naging makabuluhang bahagi ng kultura ng lungsod ng Lapu-Lapu dahil sa

magagandang baybayin, resort, at dagat nito na nakakaakit ng mga turista.

Tema

Ang lungsod ng Lapu-Lapu ay malalim na nakaugat sa tradisyon sa karagatan. Habang

lumilipas ang panahon, ang mga tradisyong nakaugat ay pinapanatili at pinapaunlad ng mga

Oponganon. Ang tradisyong ito ay laging pinapahalagahan at hindi kinakalimutan. Ang mga

tradisyong ito ay ginagawa para parangalan ang mga ninuno na unang nakagawa nito gayundin

para ipagpatuloy ang kultura upang mas maipakita at mapangalagaan ang kalikasan ng

lungsod. Ang lungsod ay nagpapakita ng iba’t ibang mga temang kultural na sumasalamin sa

kasaysayan at kaugnayan nito sa dagat.

Noong pagdagsa ng mga Espanyol sa isla, ginamit ng mga Espanyol ang lungsod para

sa paggawa ng barko at pangangalakal. Ang kolonisasyong ito ay humantong sa labanan sa

Mactan kung saan ang labanang ito ay may malaking kahalagahan at kontribusyon sa

kasaysayan ng kulturang dagat ng lungsod. Ang labanang ito ay nangyari sa baybayin ng

Mactan Island kung saan nagtagumpay si Lapu-Lapu laban kay Magellan. Ang labanang ito ay

ipinagdiwang ng mga Oponganon taon-taon bilang parangal kay Lapu-Lapu.

Ang paggawa ng mga sining ay nananatiling mahalagang bahagi ng kultura ng lungsod.

Ang mga sining kagaya ng paggawa ng mga bangka ay pinapanatili upang matiyak na ang mga

pamamaraan sa paggawa ay ipinapasa sa iba pang mga henerasyon. Sa mga teknolohikal na

pagsulong ngayon, ang paggawa ng bangka ay pinagbubuti at sinisigurong mas ligtas at

maaasahan nang hindi nakompromiso ang kalidad at ang pinapanatiling kultura.

34
 Ang mga temang kultural ay labis na ipinapakita ng mural na ito kung saan ay

sinasalamin nito ang kasaysayan ng lungsod kaugnay sa karagatang nakapalibot sa isla. Ang

kolonisasyon ng mga Espanyol ay may naging malaking kontribusyon kaugnay sa kasaysayan

ng lungsod. Ang pagkapanalo ni Lapu-Lapu laban kay Magellan ay taon-taon na ipinagdiwang

ng mga Oponganon bilang parangal kay Lapu-Lapu. Ang mga nakaraang pangyayaring ito ay

lumikha ng malaking epekto sa buhay ng mga Oponganon kung saan ito ay ipinapanatili na at

laging ipinagdidiwang upang ibunyi ang paghihirap ng ating mga ninuno.

Imluwensyang Kultural

Ang mural na ito ay nagkaroon ng impluwensiya sa mga Oponganon sa pamamagitan

ng pagpapakita ng kasaysayan at tradisyon kaugnay sa karagatan ng lungsod ng Lapu-Lapu.

Ang mural ay nagbabahagi ng iba’t ibang elemento na laging makikita sa dagat ng lungsod

kagaya lamang ng mga bangka o yatch. Makikita din sa mural ang magagandang tanawin na

makikita sa baybayin ng lungsod. Hindi din maikakaila na ang lungsod ay mayaman sa

pagpapangalaga sa kalikasan dahil dito ay dito nakakahanap ng hanapbuhay at panglibangan

ang mga Oponganon. Bukod doon, nakakaakit ito ng mga turista, lokal o internasyonal, na

nagpapalakas sa ekonomiya at turismo ng lungsod.

Makikita sa mural na ito na may modernisasyon sa paggawa ng mga bangka. Dahil sa pag

unlad ng mundo, naipapakita dito na ang mga manggagawa ay gumagamit ng makabagong

teknolohiya upang mas maging epektibo at ligtas ang kanilang paglalakbay sa karagatan. Ang

kalikasan ng Pilipinas ay humimok sa mga lokal na umasa sa mga para sa paglalayag sa dagat,

pakikipagkalakalan sa ibang mga isla, at paglalakbay mula sa isang komunidad patungo sa isa

pa dahilan kung bakit ito ay naging parte na ng kanilang kultura. Ang mga bangka ay malawak

pa ring ginagamit sa bansa, kadalasan para sa pangingisda at island hopping tour.

35
 Malaki ang naging impluwensiya ng mural sa mga Oponganon dahil dito maaari

nalang tignan at balikan ang kasaysayan ng lungsod. Maaari din nilang pagnilayan ang

kahalagahan ng dagat sa ekonomiya at kultura ng lungsod. Makikita natin sa mural kung gaano

napapakinabangan ang kalikasan bilang kabuhayan at panglibangan ng mga Oponganon.

Kasaysayan

Ang mural na makikita sa itaas ay nagpapamalas ng dalawang bagay. Ang unang

inilalarawan ay ang simbahan ng Birhen de Regla at ang imahe ni Inang Maria at Santo Nino.

Ang Birhen de Regla shrine ay unang ipinakilala sa mga Oponganon noong 1735 ni Fr. Si

Francisco Avalle, ang kauna-unahang Kura ng Opon. Nang siya ay naging kura ng Opon

ipinakita niya sa mga Oponganon ang isang larawan ng milagrosong Birhen de Regla, at

ikinuwento sa kanila ang buhay ng birhen. Napagpasyahan na bawat taon sa ika-21 ng

Nobyembre ay ang kapistahan para sa imahe. Ngayon, ang imahe ng Birhen sa Regla ay

inilalagay sa loob ng isang glass casing sa isang maliit na kapilya sa likod ng simbahan, kung

saan maaaring bumisita ang mga tao upang magdasal, CDN life. Makikita rin dito ang imahe ni

Inang Maria kasama si Santo Nino, ang kanyang anak.

36
Tema

Kilala ang Pilipinas bilang isang relihiyosong bansa. Ayon sa Stanford Medicine (2019),

Ang Pilipinas ay ang tanging bansa sa Asya na kung saan ang Kristiyanismo ang nangunguna

at naging pambansang relihiyon. Marahil, ito ang naging bunga ng paghahari ng mga Kastila sa

Pilipinas sa loob ng mahigit 300 taon. Sa gayon, malaking impluwensiya ang naidala ng

relihiyon sa kultural na aspeto sa ating lipunan at kasaysayan, lalo na bilang isang konteksto sa

murals ng Hoopsdome.

impluwensyang Kultural

Sa mural na ito, nagnanais na makita at mahikayat ang mga Oponganon na magsimba.

Pinapalakas din nito ang pananampalataya at debosyon ng mga Oponganon sa kanilang

relihiyon na katoliko na nagsisilbing gabay sa kanilang buhay. Isa rin sa ginagampanan ng

murals na may relihiyosong tema ay nagsisilbi itong palatandaan sa mga Oponganons sa

kanilang paniniwala at presensya ng diyos sa kanilang buhay. Ang lahat ng ito ay nagpapatibay

sa pananampalataya at paniniwala ng mga Oponganon sa kanilang relihiyon at nakakatulong ito

sa kanila na maging mas maka-diyos sa kilos, gawa, at pag-iisip.

37
Kasaysayan

Inilalarawan ng mural ang munisipyo sa lungsod ng Lapu-Lapu kung saan maraming

iba't ibang tao ang bumisita dito. Ang munisipyo ng Lapu-Lapu ay Itinatag noong 1730 at

nanatili hanggang ngayon sa kasalukuyan bagamat may maliit na pagbabago, kalahatan ay

nanatiling buo ("Lapu-Lapu City", 2024). Ang munisipyo ay kung saan makikita mo ang alkalde

ng Lapu-Lapu kasama ang iba pang opisyales ng gobyerno. Ito ay nagsisilbing tulay sa pagitan

ng mga Oponganons at mga Opisyales ng Lapu-Lapu tungkol sa mga problema sa lungsod.

Tema

Ang gusaling ito ay kung saan karamihan na politikal na bagay sa Lapu-Lapu ay

mangyari. Mga opisyales sa Oponganon ay nagtatrabaho at nagplano dito sa direksyon sa

kalagayan ng lungsod. Dito rin bumoto ang mga Oponganons para sa mga iba’t ibang

pagbabago ng batas o pagbabago sa mga Opisyales ng Pilipinas.

impluwensyang Kultural

Dahil sa kasaysayan sa mural, maramdaman ng mga mamamayan ng Oponganon ang

kahalagahan ng kanilang mga opisyales sa pagpapanatili sa kapayapaan at kaayusan sa

kanilang lipunan. Maaalala rin nila na ang mga opisyales ay nagsisikap na protektahan at

38
paunlarin ang karaniwang buhay ng kanilang kapwang tao para sa kabutihan ng lahat. Ang

mural na ito ay nagbigay ng ganyan na damdamin base sa kasaysayan at pangunahing

tungkulin sa gusali na inilalarawan ng mural.

Kasaysayan

Ang larawan ay nagpapakita ng mural na naglalarawan ng mga eroplano sa isang

paliparan. Ang ganitong uri ng Sining ay kadalasang nagmula sa isang layunin na ipakita ang

kasaysayan ng transportasyon sa isang komunidad, lalo na sa mga lugar na may mahalagang

papel ang aviation. Ang mural ay maaaring magbigay-pugay sa mga unang hakbang ng aviation

sa lugar at magpapaalala ng progreso mula sa tradisyunal na mga sasakyan hanggang sa

makabagong mga eroplano. Ayon kay Ocampo (2019), ang mga mural ay madalas ginagamit

upang ikwento ang kasaysayan ng isang komunidad at magbigay kaalaman sa mga

mamamayan tungkol sa kanilang kasaysayan.

Tema

39
 Ang tema ng mural ay malinaw na nakatuon sa aviation at transportasyon. Ang

paggamit ng makukulay na eroplano at paliparan bilang pangunahing elemento ay

nagpapahiwatig ng isang mensahe ng pag-unlad at koneksyon. Ang tema ng mural ay maaaring

magpakita ng kahalagahan ng paliparan sa lokal na ekonomiya at turismo, na nagbibigay-diin

sa modernisasyon at globalisasyon ng komunidad. Tulad ng sinabi ni Garcia (2020), ang tema

ng Sining sa pampublikong lugar ay karaniwang pumipili ng mga paksa na may malaking

epekto sa komunidad at may kakayahang magbigay inspirasyon.

Impluwensyang Kultural

Ang mural ay nagpapakita ng malakas na impluwensyangkultural sa pamamagitan

ng pagsasama ng mga elemento na pamilyar sa lokal na komunidad. Ang mga pangalan at

disenyo sa mga eroplano ay maaaring kumatawan sa lokal na mga negosyo o personalidad, na

nagbibigay-daan sa komunidad na makita ang kanilang sarili sa Sining. Ang ganitong uri ng

mural ay nagiging isang punto ng pagkakakilanlan para sa mga residente at bisita, nagpapakita

ng pagmamalaki sa lokal na kultura at kasaysayan. Ayon kay Santos (2018), ang pampublikong

Sining tulad ng mga mural ay isang mahalagang paraan ng pagpapahayag ng kultural na

identidad at pag-promote ng lokal na kultura.

Sa pagmamasid at pag-aaral ng mural na ito, napapatunayan natin kung gaano kalakas

ang impluwensya ng sining sa pagpapanatili ng kultural na identidad ng isang lugar. Ang sining

tulad ng sa mural ay nagbibigay-buhay sa mga kuwento at tradisyon na maaaring hindi

naipapasa sa ibang paraan. Ito ay nagsisilbing tulay na nag-uugnay sa nakaraan at

kasalukuyan, at nagbibigay inspirasyon sa mga susunod na henerasyon na pahalagahan at

ipagpatuloy ang mga natatanging tradisyon ng kanilang komunidad.

40
Sa ganitong paraan, ang mural ay hindi lamang isang piraso ng sining kundi isang mahalagang

bahagi ng pang-araw-araw na buhay sa Lungsod ng Lapu-Lapu, isang patuloy na paalala sa

mga mamamayan ng kanilang mga ugat at kultura na dapat ipagmalaki at ipagdiwang.

41
 KABANATA V

NATUKLASAN AT KONKLUSYON

Ang kabanatang ito ay sumasaklaw sa mga natuklasan at konklusyon mula sa pag-aaral

na ito ay naglalayon na maunawaan ang kahulugan ng mga Sining sa Hoopsdome at ang

kultural na impluwensya nito sa mga Oponganon.

NATUKLASAN

Batay sa pagkolekta at pagsusuri ng datos, ang mga sumusunod na natuklasan ay

nagbibigay-diin sa mga pagkakakilanlan sa kahulugan ng mga Sining sa Hoopsdome at ang

kultural na impluwensya nito sa mga Oponganon.

1. Kwento at Kasaysayan: Ang bawat mural ay naglalaman ng mga kwento at kasaysayan ng

pang-araw-araw na buhay ng mga Oponganon, pati na rin ang kanilang kultura, tradisyon, at

kasaysayan bilang isang komunidad sa Lapu-Lapu City.

2. Temang Kultural: Napapakita ng mga murals ang iba't ibang aspeto ng kultura ng Lapu-Lapu,

kabilang ang pang araw-araw na pamumuhay, relihiyosong pagdiriwang, mga natural na yaman

ng lugar, at ang ambag din nito sa pulitika at ekonomiya.

3. Impluwensyang Kultural: Ang mga murals ay may malaking impluwensya sa pagpapalaganap

at pagpapalakas ng kultura ng mga Oponganon sa pamamagitan ng pagpapakita ng kanilang

mga kwento at pagpapahalaga sa kanilang kultura at identidad.

4. Pang-Arte at Ekonomiya: Ang mga murals ay hindi lamang nagbibigay-buhay sa Sining at

kultura ng Lapu-Lapu, kundi nagdaragdag din ng halaga sa ekonomiya ng lugar sa

pamamagitan ng pagpapalakas ng turismo at pagpapaunlad ng lokal na industriya.

42
KONKLUSYON

Sa kabuuan, ang mga murals sa Hoopsdome Lapu-lapu ay hindi lamang mga likas na obra

ng Sining, kundi ito ay mga salamin ng buhay at kultura ng mga Oponganon. Mula sa pang

araw-araw na pamumuhay, kalikasan, lipunan, pulitika, hanggang sa ekonomiya; sadyang

nagbibigay representasyon ang mga mural sa mga aspetong ito, na sa kabuuan ay naghahatid

ng impluwensyang kultural. Sa pamamagitan ng mga kwento at imahe na kanilang ipinapakita,

naging instrumento ang mga murals sa pagpapalaganap at pagpapalakas sa kultura ng

komunidad. Ang kanilang presensya ay nagdudulot ng pagpapahalaga sa lokal na identidad at

nakatutulong sa pagtataguyod ng ekonomiya at turismo ng Lapu-Lapu. Sa ganitong paraan, ang

mga murals ay hindi lamang nagbibigay-buhay sa mga pader ng Hoopsdome, kundi pati na rin

sa buhay at pagkakakilanlan ng mga taong naninirahan dito.

43
Mga Sanggunian

Adams. (2020). Understanding Murals Influence on the Community.

https://static1.squarespace.com/static/5e7677ecf80a4423cc73b8f6/t/5e7e046c554fd6780a618b
b2/1585316974099/InquiryProjectProposal_21819.pdf

Alice S. (2022). Cultural heritage through youth’s eyes. Cultural Heritage In Action.
https://culturalheritageinaction.eu/cultural-heritage-through-youths-eyes/

Alice W. (2007). Museum Culture and the Inequities of Display and Representation. JSTOR.
https://www.jstor.org/stable/20715431

Annechini et. al. The relationship between art and culture. (n.d.).
https://www.nietofineart.com/blog/blog_posts/the-relationship-between-art-and-culture

Ang Sining at kultura ay likas na pagpapahayag ng ating mga komunidad at malawak na

tinutukoy. | Tending Our Roots. (n.d.). Tending Our Roots.
https://tendingourroots.org/tl/vision-values/ang-Sining-at-kultura-ay-likas-na-pagpapahay
ag-ng-ating-mga-komunidad-at-malawak-na-tinutukoy/

Ceren G. & Ayşem Y. Diversity as a matter of reality or a perception at the museum: samples of
approaches and practices through research and analysis. Taylor & Francis Online.
https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09647775.2023.2269130?src=

Claudia et. al. (2020). Aesthetic Attributes of Museum Environmental Experience: A Pilot Study
With Children as Visitors. Frontiers.
https://www.frontiersin.org/journals/psychology/articles/10.3389/fpsyg.2020.508300/full

DECAY, H. (2023, February 16). The Benefits of Murals. HAPPY DECAY.

https://happydecay.com.au/benefits-of-murals/

Elaine R. (2022). How would you explain the role of museums in understanding the biological,
cultural, and social evolution of modern man? Numerade.
https://www.numerade.com/ask/question/how-would-you-explain-the-role-of-museums-in
-understanding-the-biological-cultural-and-social-evolution-of-modern-man-65088/#:~:tex
t=In%20summary%2C%20museums%20play%20a,curiosity%20and%20critical%20think
ing**.

Explore Lapu-Lapu City Public Market, Cebu. (2024, January 17). Pinay Wise.
https://pinaywise.com/philippines-travel/cebu-island/cebu-tourist-spot/explore-lapu-lapu-city-publ
ic-market-cebu/

GGI Insights. (2022). Cultural Preservation: Ensuring Our Legacy Endures. Gray Group
International.

https://www.graygroupintl.com/blog/cultural-preservation#:~:text=Museums%20and%20c
ultural%20institutions%20play,partners%20in%20cultural%20preservation%20efforts.

44
Greenheart Club. (2016). Cultural Appreciation vs. Cultural Appropriation: Why it Matters.
Greenheart.
https://greenheart.org/blog/greenheart-international/cultural-appreciation-vs-cultural-appr
opriation-why-it-matters/

Happy decay. (2016). Benefits of Murals. Happy Decay.

https://happydecay.com.au/benefits-of-murals/#:~:text=Murals%20can%20be%20used%
20to%20raise%20awareness%20about%20social%20issues,issues%20that%20they%2
0care%20about.

Intellect Books. (n.d.). Art InSight. https://www.intellectbooks.com/art-insight

‌
Jin, Xiao & Shen (2020),”Experiential authenticity in heritage museums”,
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2212571X20301153

Losser, S. (n.d.). Mexico’s muralism movement first changed Mexico, then the world.
MexicoNewsDaily.
https://mexiconewsdaily.com/mexico-living/mexicos-muralism-movement-changed-mexic
o-then-the-world/

Liuhe J. et. al. (2020). Experiential authenticity in heritage museums. Elsevier.

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2212571X20301153

Mia. (2016). How to encourage people to visit museums more often? Medium.
https://medium.com/@miaeveliina/how-can-we-encourage-those-who-rarely-visit-museu
ms-to-do-so-more-often-441c27cf4770

Mike K. (2019), How to encourage people to visit museums more often? Medium.
https://murawski27.medium.com/towards-a-more-community-centered-museum-71704e
1db062

Mitchelle P. (2023). DOLE-7 pays for mural paintings in Lapu-Lapu. The Freeman.
https://www.google.com/amp/s/www.philstar.com/the-freeman/cebu-news/2023/07/25/22
83907/dole-7-pays-mural-paintings-lapu-lapu/amp/

Museum culture and the inequities of display and representation on JSTOR. (n.d.).
www.jstor.org. https://www.jstor.org/stable/20715431

Nielsen R. (2018). Exploring the Visitors’ Perceptions and Experiences of Museums. Academia.
https://www.academia.edu/80013943/Exploring_the_Visitors_Perceptions_and_Experien
ces_of_Museums

Prabhath, D. (n.d.). Mexico’s muralism movement first changed Mexico, then the world.
Artdesignhq. https://artdesignhq.com/the-power-of-public-murals-transforming/

Regan B. (2016). The Importance of Museums: Preserving Local Culture. Njmaritimemuseum.

https://njmaritimemuseum.org/the-importance-of-museums-preserving-local-culture/#:~:t
ext=Museums%20play%20a%20crucial%20role,those%20from%20different%20cultural
%20backgrounds.

45
Soedarjo, S. (1970, January 1). Murals: The Power of Creative Activism through Street Arts.
Interest.
https://www.cxomedia.id/art-and-culture/20220118141352-24-173270/murals-the-power-
of-creative-activism-through-street-arts

Stephan S. (2020). How do Visitors Perceive the Role of Authentic Objects in Museums? Online
Library Wiley.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/cura.12365#:~:text=Visitors%20emphasize
d%20cognitive%20effects%20of,replicas%20to%20be%20legitimate%20substitutes

The Great Gatsby Study Guide: Themes | Key Ideas and analysis. (2023, August 2).
GradesFixer. https://gradesfixer.com/lit/the-great-gatsby/themes/

The Studio Director. (2023, November 10). The importance of art in society and how it helps us
flourish. https://www.thestudiodirector.com/blog/importance-of-art-in-society/

Theopsti S. (2009). Perceiving the art museum. Research Gate.

https://www.researchgate.net/publication/37851862_Perceiving_the_art_museum

Tipton, K. (2020, May 7). How does art affect us? – Arts on the Brain.
https://scholarblogs.emory.edu/artsbrain/2020/05/07/how-does-art-affect-us/Feldman, M.
(2019, May 10). 4 Ways Art Affects Culture and Society - Segmation. Segmation.
https://www.segmation.com/blog/4-ways-art-affects-culture-society#:~:text=It%20affects
%20culture%20and%20society,beliefs%20and%20traditions%20of%20others.

Urapree P. et. al. (2018). Cultural Tourism Behaviors: Enhancing the Influence of Tourists’
Perceptions on Local Thai Food and Culture. The Open Psychology journal.
https://openpsychologyjournal.com/VOLUME/11/PAGE/184/FULLTEXT/

Wahisa A.W. & Mohd J.M.I. (2022) Museum as a Laboratory of Knowledge towards Local
Culture Empowerment. Research Gate.
https://www.researchgate.net/publication/364160037_Museum_as_a_Laboratory_of_Kn
owledge_towards_Local_Culture_Empowerment

Weihua Z. (2022). The Application and Development of Mural Art in Urban Public Environment
Landscape Design. SCISPACE.
https://typeset.io/papers/the-application-and-development-of-mural-art-in-urban-public-n
7ielq3h

Wei, Z., Zhong, C., & Gao, Y. (2023). Art therapy practices in museum education: A mini review.
Frontiers in Psychology, 13. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.1075427

Yuanding B. et. al. (2023). From digital museuming to on-site visiting: The mediation of cultural
identity and perceived value. Fronteirs.
https://www.frontiersin.org/journals/psychology/articles/10.3389/fpsyg.2023.1111917/full

(2024, April 19). Our Lady of the Rule Church (Birhen sa Regla) in Lapu-Lapu City, Cebu. Cebu
Paradise. https://cebuparadise.com/our-lady-of-the-rule-church-birhen-sa-regla/

46
Cebu Daily News (n.d.). Visita Iglesia: Nuestra Señora de Regla-Parish National Shrine in

Lapu-Lapu.

https://cebudailynews.inquirer.net/497186/visita-iglesia-nuestra-senora-de-regla-parish-national-

shrine-in-lapu-lapu

Wikipedia (n.d.). Sinulog. https://en.wikipedia.org/wiki/Sinulog

(2014, January 11). A brief history of Sinulog. Philstar.

https://www.philstar.com/lifestyle/travel-and-tourism/2014/01/11/1277688/brief-history-sinulog

(2023, June 8). The Significance of Santo Niño in Filipino Catholicism. Secret PH.

https://secret-ph.com/the-significance-of-santo-nino-in-filipino-catholicism/

47
APENDIKS A PAGPAPADALA NG LIHAM

48
APENDIKS B. PAHINTULOT NG MAGULANG

49
50
51
52
53
54
 APENDIKS C. PLANO NG BADYET

Titulo ng Pananaliksik: Tinatanyang Gastos

Behind the Scene: Pagtuklas sa Pananaw ng mga
Oponganon Tungkol sa impluwensyangKultural ng Murals
sa Hoopsdome

Mga Mananaliksik:
Tago, Ashley, G.
Magtolis, Kherstell Jane, I.
Tiro, Billy Joe T.
Cinco, Althea Lorraine, A.
Tumulak, Erica Yedda, A.
Sumalinog, Sam Hezron, M.

Mga Aktibidad Resources at Materyales

Pag-print sa inisyal na Bond paper at Ink x 1 kopya 84.00 php

pananaliksik

Pag-print sa mga Bondpaper at Ink x 3 kopya 15.00 php

kinakailangang sulat

Transportasyon 50.00 php x 6 miyembro 250.00 php

Pag-print sa pangwakas na (Bondpaper at Ink x 70 pahina) 210.00 php

pananaliksik x 3.00 php

KABUUANG GASTOS 559.00 php

GASTOS BAWAT MIYEMBRO (6 MIYEMBRO) 93.00 php

55
 APENDIKS D. TALAHANAYAN NG ORAS

TALAHANAYAN NG ORAS

GAWAIN PETSA

Paganunsyo sa naganap na Disyembre 2023

pananaliksik

Paggawa at pagbalangkas ng paksa Enero 2024

para sa pananaliksik

Pagsuri sa mga nagawa at naisip na Enero 2024

mga paksa

Pagtapos at pagpasya sa paksang Pebrero 2024

gagamitin para sa pananaliksik

Paggawa ng statement of the Pebrero-Marso 2024

problem

Pagsimula sa Kabanata I ng Marso 2024

pananaliksik

Pagsuri at pag-ayos sa mga nakalahad Marso 2024

na rebisyons ng Kabanata 1

Pagbalangkas ng Kabanata II Marso 4

Pagpasa sa inisyal na pananaliksik Marso-Abril 2024

(Kabanata I hanggang Kabanata II)

56
Pagsauli sa inisyal na pananaliksik, at Abril 2024
pagayos sa mga rebisyons

Pagpasa sa mga kinakailangang Abril 2024

dokumento at liham

Pagbalangkas at pagtapos sa mga Abril-Mayo 2024

natitirang kabanata

Pagwakas sa pananaliksik at Mayo 2024

pagsaayos sa pormat nito

Pagpasa sa natapos na pananaliksik Mayo 13, 2024

57
APENDIKS E. PAGSURI SA PAMAMLAHIYA

58
APENDIKS F. PAGSURI SA GRAMATIKA

59
 Curriculum Vitae

ASHLEY G. TAGO
Purok San Lorenzo, Buagsong, Cordova, Cebu
09606151465 | tagoashleyy@gmail.com

PERSONAL PROFILE

Date of birth: August 29, 2007

Place of Birth: Lapu-Lapu City
Citizenship: Filipino
Sex: Female
Age: 16
Civil Status: Single
Religion: Roman Catholic
Mother's Name: Adeline G. Tago
Father's Name: Jose Waldin I. Tago

EDUCATIONAL ATTAINMENT

Senior High School: Science and Technology Education Center

Basak Lapu-Lapu City, Cebu
2024 - Present

Junior High School: Saint Alphonsus Catholic School

Dela Serna St, Poblacion, Lapu-Lapu City, Cebu,
2019 - 2023

Elementary School: San Roque College De Cebu

60
KHERSTELL JANE I.MAGTOLIS
Pajac, Lapu-Lapu City
09053222612 | kherstellm@gmail.com

PERSONAL PROFILE
Date of birth: January 23, 2007
Place of Birth: Lapu-Lapu City, Cebu
Citizenship: Filipino
Sex: Female
Age: 16
Civil Status: Single
Religion: Roman Catholic
Mother's Name: Brendalyn I. Magtolis

EDUCATIONAL ATTAINMENT

Senior High School: Science and Technology Education Center (Present)

Junior High school: Marigondon National high school (2019-2023)

Elementary: Science and Technology Education Center (2013-2019)

61
ALTHEA LORRAINE A. CINCO
Sudtunggan, Basak, Lapu-Lapu City
09158240800 | althealorrainecinco@gmail.com

PERSONAL PROFILE
Date of birth: July 30, 2007
Place of Birth: Lapu-Lapu City, Cebu
Citizenship: Filipino
Sex: Female
Age: 16
Civil Status: Single
Religion: Roman Catholic
Mother's Name: Marlou A. Cinco
Father’s Name: Wilbur Fritz A. Cinco

EDUCATIONAL ATTAINMENT

Senior High School: Science and Technology Education Center - SHS (Present)

Junior High school: Science and Technology Education Center - JHS (2019-2023)

Elementary: Science and Technology Education Center - Elementary (2012-2019)

PAST RESEARCHES

62
SAM HEZRON M. SUMALINOG
Bukid bukid, Pajac, Lapu-Lapu City
09282909940| sumalinogsamhezronm@gmail.com

PERSONAL PROFILE
Date of birth: November 16, 2007
Place of birth: Lapu-Lapu City, Cebu
Citizenship: Filipino
Sex: Male
Age: 16
Civil Status: Single
Religion: Salvation Army
Mother's Name: Mary Jean M. Sumalinog
Father’s Name: Ruben A. Sumalinog

EDUCATIONAL ATTAINMENT

Senior High School: Science and Technology Education Center (Present)

Junior High school: Abuno High School (2019-2023)

Elementary: Abuno Elementary School (2012-2019)

63
BILLY JOE T. TIRO
Alegria, Cordova Cebu
09928111557 | billyjoetiro@gmail.com

PERSONAL PROFILE
Date of birth: February 19, 2007
Place of Birth: Lapu-Lapu City, Cebu
Citizenship: Filipino
Sex: Male
Age: 16
Civil Status: Single
Religion: Roman Catholic
Mother's Name: Marjorie T. Tiro
Father’s Name: Isabelo M. Tiro Jr.

EDUCATIONAL ATTAINMENT

Senior High School: Science and Technology Education Center (Present)

Junior High school: Marigondon National high school (2019-2023)

Elementary: San Roque College de Cebu (2013-2019)

64
Erica Yedda A. Tumulak
Pusok, Lapu-Lapu City
09639765010641 | prettyedda@gmail.com

PERSONAL PROFILE
Date of birth: October 6, 2006
Place of birth: Lapu-Lapu City, Cebu
Citizenship: Filipino
Sex: Female
Age: 17
Civil Status: Single
Religion: Roman Catholic
Mother's Name: Lorna A. Tumulak
Father’s Name: Erwin T. Tumulak

EDUCATIONAL ATTAINMENT

Senior High School: Science and Technology Education Center (Present)

Junior High school: St. Alphonsus Catholic School (2019-2023)

Elementary: San Lorenzo Ruiz Schooll (2012-2019)

65