Założenia dotyczące rynku dóbr konsumpcyjnych:

 Jest to rynek doskonałej konkurencji,

 Sprzedawany towar jest jednorodny (określony gatunek herbaty w identycznych opakowaniach),
 Ogólna ilość danego towaru, który może być sprzedawany w danym czasie i w danym miejscu jest
ograniczona,
 Konsumenci znają korzyści, które mogą osiągnąć dzięki nabyciu i konsumpcji danego towaru,
 Konsumenci dokonują zakupów niezależnie od siebie, kierują się zasadą maksymalizacji korzyści.

Model rynku dóbr konsumpcyjny jest zatem statyczny i doskonały.

Wpływ różnych czynników na wybory konsumentów o rozmiarach zakupów danego dobra przy
założeniu, że każde gospodarstwo domowe podejmuje decyzje niezależnie od innych dążąc do
ograniczonej maksymalizacji swojej funkcji korzyści przedstawia funkcja popytu.
Czynniki, które wpływają na nabywane ilości danego dobra zależą od:

1. Ceny danego dobra – czynnik cenowy

2. Ceny innych dóbr konsumpcyjnych
3. Dochodu konsumentów
4. Gustów konsumentów
5. Innych czynników (charakterystyka populacji, reklama, oczekiwania konsumentów)

Cena danego dobra to czynnik cenowy. Pozostałe czynniki łącznie nazywamy czynnikami niecenowymi.
Popyt to ilości towaru jakie nabywcy gotowi są zakupić przy różnych poziomach ceny, w określonym
czasie i na określonym rynku przy założeniu że inne czynniki (inne niż cena) pozostają bez zmian.
Popyt określany jest często jako:

 Zapotrzebowanie na dane produkty

 Forma ujawniania się potrzeb konsumpcyjnych
 Zamiar nabycia danego produktu
 Strumień pieniądza przeznaczonego na zakupy
 Ilość, towaru którą kupujący są skłonni nabyć przy danej cenie.

Popyt potencjalny - oznacza pragnienie nabycia dobra lub usługi nie poparte możliwościami
dochodowymi.
Popyt efektywny – oznacza ilość dóbr i usług, którą konsumenci decydują się nabyć przy danych cenach
rozporządzalnych dochodach ; chęć nabycia poparta jest posiadaniem ekwiwalentu.
Popyt potencjalny to potrzeby konsumpcyjne.
Popyt efektywny to właściwy popyt.
Kategorię popytu można rozpatrywać w ujęciu mikro- i makroekonomicznym. W pierwszym przypadku
mówimy o popycie indywidualnym i rynkowym w drugim o globalnym.
Popyt indywidualny wyraża wielkość popytu ze strony pojedynczego konsumenta na określone dobro przy
różnych możliwych jego cenach.
Popyt rynkowy jest sumą popytów indywidualnych konsumentów i obrazuje wielkość popytu wszystkich
podmiotów funkcjonujących na danym rynku na określone dobro przy różnych jego cenach.
Popyt indywidualny i rynkowy mierzony jest w jednostkach fizycznych (kilogramach, sztukach,
hektolitrach).
Popyt globalny (całkowity, zagregowany) to popyt zgłaszany na wszystkie dobra bądź ich określone grupy
ze strony wszystkich nabywców. Wielkość popytu globalnego mierzy się wartościowo przy określonym
ogólnym poziomie cen.
Popyt to stosunek pomiędzy dwiema zmiennymi ceną i żądaną ilością (wielkością popytu/ilością
nabywaną).
Popyt jest funkcją ceny. Nie można przedstawić popytu jako sumy.
Popyt jest zawsze szeregiem cen i ilości (dla sum), które ludzie chcieliby nabyć dla każdej z tych cen.
Popyt jest zatem tabelą.
Ruch z jednego rządka tabeli do drugiego jest zmianą wielkości popytu/ ilości nabywanej lub żądanej nie
zaś zmianą popytu.
Dane z tabeli popytu zestawione w formie wykresu tworzą krzywą popytu (demand curve).
Krzywa popytu ilustruje graficznie c.p. zależność pomiędzy ilością danego dobra nabytą w danym czasie
(wielkością popytu) na danym rynku a ceną tego dobra.
Krzywa popyt ma nachylenie ujemne, które wynika z odwrotnej zależności między ceną a ilością
nabywanego dobra. Wzrost ceny powoduje zmieszenie wielkości popytu zaś jej spadek wzrost wielkości
popytu.
Położenie krzywej popytu zależy od czynników niecenowych. a rynku często występują zmiany wielkości
popytu. Powodem tej labilności są zmiany cen dóbr oferowanych na rynku. Wywołują one wzrost lub
spadek ilości nabywanych.
Zmiana cen dóbr powoduje ruch wzdłuż krzywej popytu i określamy to mianem zmiany wielkości
popytu.
Typowe reakcje nabywców na zmiany cen na rynku opisuje prawo popytu.
Prawo popytu : w miarę wzrostu ceny (spadku) ilość danego dobra nabyta w danym czasie zmniejsza się
(zwiększyła się) ceteris paribus (odwrotna zależność nabytej ilości -„wielkości popytu” danego dobra od
jego ceny).
Wielkość popytu - jest to ilość dobra jaką konsumenci chcą i mogą kupić po danej cenie i w danym
okresie. W przeciwieństwie do popytu jest to jakaś jedna określona ilość przypisana do danej ceny inaczej
ilość nabywana.
Wyróżniamy dwa efekty zmian cen (przyczyny działania prawa popytu i „ujemnego” nachylenia
krzywej popytu):
1. Efekt substytucyjny: w wyniku zmiany cen nabywcy zakupują więcej dóbr
substytucyjnych relatywnie tańszych a mniej dóbr substytucyjnych relatywnie droższych
(zmiana struktury konsumpcji).
2. Efekt dochodowy: w wyniku zmiany cen następuje zmiana dochodu realnego
nabywcy, co oznacza zmianę możliwości nabywczych (zmiana wielkości konsumpcji).

Wielkość efektu dochodowego zależy od tego, jaka część dochodu jest przeznaczana na zakup danego
dobra. Im większa (mniejsza) cześć dochodów jest wydawana na dane dobro, tym silniejszy (słabszy)
będzie wpływ wzrostu (spadku) cen na dochód realny ludzi i tym większe (mniejsze) ograniczenie
zapotrzebowania.
Wielkość efektu substytucyjnego jest uzależniona od ilości i bliskości dostępnych dóbr alternatywnych.
Jeśli zatem masło i margaryna są bliskimi substytutami to wzrost ceny masła spowoduje zmniejszenie jego
konsumpcji, przy jednoczesnym wzroście spożycia margaryny.
Marshallowska krzywa popytu jest wykreślana w układzie współrzędnych, w którym na osi zmiennej
niezależnej (x) występuje nabyta w danym czasie ilość danego dobra, a na osi zmiennej zależnej (y)
cena danego dobra. Nie oznacza to jednak, że cena zależy od ilości. +

Za pomocą krzywej popytu Marshalla ilustrujemy działanie prawa popytu – przesuniecie wzdłuż krzywej
popytu. Oznacza ono zmianę ilości nabywanej (wielkości popytu) pod wpływem zmiany cen, ponieważ
każdej cenie odpowiada inna ilość nabywanego dobra, ceteris paribus.

Wzrost ilości nabytej danego dobra, który nastąpił pod wpływem spadku ceny z P1 do P2.
Niższa cena P2 umożliwia zwiększenie konsumpcji z Q1 do Q2.
Wieloczynnikowa funkcja popytu

Na decyzję nabywców o ilości nabywanego dobra wpływają nie tylko ceny danego dobra ale także
różne czynniki niecenowe.
Funkcja popytu (demand function- D) w rzeczywistości jest funkcją wielu zmiennych:
 - ilość nabywanego dobra A
PA – cena danego dobra
PB ,…, PZ – ceny innych dóbr konsumpcyjnych komplementarnych i substytucyjnych
I – dochody konsumentów
T – gusta konsumentów na które wpływają czynniki niewymierne takie jak tradycja, moda, religia, reklama
Y – pozostałe czynniki (np. liczba nabywców/wielkość rynku, przewidywana zmiana cen i dochodów,
czynniki klimatyczne i zdarzenia losowe).
Pod wpływem czynników niecenowych następuje zmiana popytu czyli ukształtowanie się nowych ilości
nabywanych danego dobra przy (każdej) różnych cenach.
Ilustracją oddziaływania czynników niecenowych na zmianę popytu jest przesuniecie się krzywej popytu:

 W prawo w górę, gdy popyt przy danej cenie rośnie,

 W lewo w dół, gdy popyt przy danej cenie maleje.

Zmiana popytu oznacza (change in demand): zmianę ilości nabywanej przy każdej cenie, spowodowaną
działaniem innych czynników niż cena danego dobra.
Stosując zasadę ceteris paribus można w izolacji badać wpływ poszczególnych czynników niecenowych.
Zakładamy, że:
1.Zmieniła się tylko cena innych dóbr konsumpcyjnych.
 Gdy dwa dobra są substytutami wzrost ceny jednego z nich względem ceny drugiego przesuwa
popyt od dobra relatywnie droższego do dobra relatywnie tańszego.
 Dobra są komplementarne gdy spadek (wzrost) ceny jednego z nich spowoduje wzrost (spadek)
wielkości popytu na nie i w konsekwencji zwiększenie (zmniejszenie) popytu na drugie dobro.
Wzrost ceny na samochody spowoduje spadek wielkości popytu na nie przy jednoczesnym spadku
popytu na benzynę.
 przewidywania zmian cen relatywnych - kształtują popyt w okresie inflacji. Jeśli ludzie
spodziewają się w najbliższej przyszłości podwyżek, wówczas zwiększają bieżące zakupy zanim
wzrosną ceny
 Przewidywana zmiana dochodów – przewidywany znaczący spadek dochodów z niedalekiej
przyszłości prowadzi do zmniejszenia popytu na dobra wyższego rzędu (luksusowe) w celu
zgromadzenia oszczędności i utrzymania konsumpcji dóbr podstawowych na podobnym poziomie co
dotychczas,
 Zmiany klimatu – popyt na usługi turystyczne zależy od klimatu
 Czynniki losowe np. powódź – prowadzi do wzrostu popytu na dobra podstawowe a w dalszej
kolejności na artykuły budowlane.
 Sprzedaż ratalna – korzystne warunki finansowe ( np. nieoprocentowane raty, wydłużony okres
spłaty) to zwiększa się wielkość dokonywanych zakupów.
 Zmiana zamiaru zakupu pewnej ilości danego dobra pod wpływem zmiany jego ceny oznacza że
popyt na to dobro (zapotrzebowanie) określony przez konsumentów ze względu na swoje potrzeby
gusty, dochody i inne czynniki niecenowe nie uległ zmianie. Zmianie uległa jedynie ilość
nabywana (change in quajntity demanded). Tę zmianę wyraża prawo popytu.
 Jeśli zapotrzebowanie na dany produkt nie zmieniło się pod wpływem ceny, lecz pod wpływem
czynników niecenowych- to zmienia się popyt (change in demand).

Popyt (i krzywa popytu) nie pokazują liczby rzeczywiście zawieranych transakcji na rynku, ponieważ
ostatecznie na rynku ustali się jedna cena, która jest wypadkową ścierania się popytu i podaży.
Efekt owczego pędu (naśladownictwa) – pewne gospodarstwa domowe tym wyżej sobie cenią pewne
dobra i tym więcej ich nabywają im bardziej je cenią i więcej nabywają inne gospodarstwa domowe.
Oddziaływanie mody na zmiany popytu.
Krzywe popytu uwzględniające te efekty mają nietypowy przebieg wynikający z wzajemnego uzależnienia
decyzji konsumentów.
PRAWO PODAŻY
Założenia dotyczące rynku:

 Rynek konkurencji doskonałej

 Towar jest jednorodny
 W danym czasie oferta sprzedaży jest ograniczona
 Producenci podejmują decyzje o sprzedaży swojego produktu w celu maksymalizacji nadwyżki
przychodów ze sprzedaży nad kosztami produkcji i sprzedaży – czyli zysku
 Producenci podejmują decyzje o sprzedaży niezależnie od siebie
 Producenci są sprzedawcami.
 Jeśli dane z tabeli podaży przedstawimy w formie wykresu otrzymamy krzywą podaży. Nie
przedstawia ona transakcji które doszły do skutku ale jedynie potencjalne możliwości.
 Krzywa podaży (supply curve) – graficzna ilustracja wpływu ceny na ilość danego dobra
oferowanego na sprzedaż w danym czasie (ceteris paribus). Krzywa ta obrazuje funkcję podaży w
przestrzeni dwuwymiarowej. Może mieć różne położenie i nachylenie.

Prawo podaży (law of supply) – wraz ze wzrostem ceny danego dobra ceteris paribus rośnie ilość
oferowana na sprzedaż (wielkość podaży) tego dobra. (ilość oferowana na sprzedaż jest wprost
proporcjonalna do ceny dobra)
Wielkość podaży (ilość oferowana na sprzedaż) – jest to ilość dobra jaką sprzedawcy są gotowi
zaoferować za dana cenę w danym okresie.
Kształt krzywej podaży (funkcja nieliniowa i rosnąca) wynika z założenia, że przedsiębiorstwa dążą do
osiągania maksymalnych zysków. Przy cenie wynoszącej zero nie będzie dóbr oferowanych na sprzedaż.
Sprzedawcy oferujący dane dobro zaczną się pojawiać dopiero, gdy cena ustali się przynajmniej na
poziomie progu rentowności.
Im wyższa cena tym większa ilość oferowana na sprzedaż bo:
 Sprzedaż staje się bardziej opłacalna (przychody – koszty produkcji i sprzedaży) i na rynek wchodzą
z ofertami nowi producenci dóbr (o wyższych kosztach).
 Jeśli producent pod wpływem wzrostu ceny podejmuje decyzję o zwiększeniu produkcji, działa
prawo marginalnego produktu i przyrosty ilości oferowanej na sprzedaż są coraz mniejsze.

Ilustracją prawa podaży jest przesunięcie wzdłuż krzywej podaży Marshalla. Oznacza ono zmianę ilości
oferowanej na sprzedaż pod wpływem zmiany ceny ponieważ ceteris paribus, każdej cenie odpowiada
inna oferta sprzedaży.
a) Wzrost ilości dobra oferowanej na sprzedaż z Q1 do Q2 pod wpływem wzrostu ceny z P1 do P2.
b) Spadek ilości dobra oferowanej na sprzedaż z Q1 do Q2 pod wpływem spadku ceny z P1 do P2.
Nie zmieniła się podaż, czyli zamiar sprzedaży danego dobra.
Większość czynników niecenowych to wewnętrzne uwarunkowania decyzji producentów o sprzedaży.
1. Ceny czynników produkcji (koszty wytwarzania).
2. Jeśli cena czynnika produkcji wzrośnie (wysokość wynagrodzenia, opłata za energię, czynsz, ceny
materiałów i urządzeń, oprocentowanie kredytu) to ceteris pribus wzrośnie koszt produkcji i
sprzedaż staje się mniej opłacalna.
3. Zmiany kosztów pod wpływem zmian cen czynników produkcji mogą w różnym stopniu wpłynąć
na
4. zmiany zysku producenta – w zależności od potrzebnej ilości drożejącego czynnika
produkcji ,który
5. stosowali tj. w zależności od technicznego poziomu produkcji. W konkurencji doskonałej
producenci chcą wytwarzać przy możliwie niskich kosztach – stosują technologie oszczędzające
6. czynniki produkcji.
7. Technologia produkcji – lepsza technologia umożliwia zmniejszenie kosztów produkcji, co przy
danej cenie dobra powoduje wzrost zysku przedsiębiorstwa i prowadzi do wzrostu
konkurencyjności.
 8. Liczba producentów - wzrost liczby przedsiębiorstw w gałęzi zwiększy produkcję i podaż.
9. Przewidywane zmiany ceny – spodziewany wzrost cen może czasowo ograniczyć podaż, w celu
maksymalizacji zysku w przyszłości.
10. Warunki finansowe (podatki i subsydia) – wzrost obowiązkowych opłat ponoszonych przez
producenta np.. podatku VAT powoduje wzrost cen czynników produkcji a zatem i kosztów
produkcji oraz spadek jej opłacalności co prowadzi do jej ograniczenia (spadek podaży).
Zależność między podatkami a podażą c. p. jest odwrotnie proporcjonalna. Subsydia to dotacje
płacone producentom przez rząd. Zależność między subsydiami (dopłata na jednostkę produkcji) a
podażą jest c.p. wprost proporcjonalna. Subsydia wywołują ten sam efekt co zmniejszenie kosztów
produkcji.
11. Warunki klimatyczne - rolnictwo (susze, upały,powodzie, zarazy).

Pod wpływem czynników niecenowych następuje zmiana podaży (change in supply).

Zmiana podaży – zmiana ilości oferowanej przy każdej cenie, spowodowana działaniem innych niż cena
danego dobra czynników. Graficzną ilustrację zmiany podaży stanowi przesunięcie krzywej podaży.
Przesunięcie się krzywej podaży:
1. W prawo w dół, jeśli przy danej cenie nastąpi wzrost podaży
2. W lewo w górę, jeśli przy danej cenie następuje spadek podaży.

Decyzje producentów o ilości oferowanej na sprzedaż bywają wzajemnie uzależnione w warunkach

konkurencji niedoskonałej.
Równowaga rynkowa
Na rynku doskonale konkurencyjnym działa mechanizm równoważący nabywane ilości danego towaru
ilością oferowaną na sprzedaż. Z analizy tabel i krzywych popytu i podaży wynika, że na danym rynku
(danego dobra) w danym czasie istnieje tylko jedna cena, przy której ilości nabywane są równe ilościom
oferowanym na sprzedaż (oczyszczanie rynku). Jest to tzw. cena równowagi (equilibrum price – PE).
Wyznacza ją punkt przecięcia krzywej popytu i podaży w którym Qs = QD.
Jest to równowaga rynku ujętego statycznie.
Stan równowagi rynkowej nie jest zjawiskiem trwałym, gdyż ceny rynkowe odchylają się w górę i w dół od
ceny równowagi w zależności od konkretnej sytuacji rynkowej. Postacie niezrównoważenia rynku to
nadwyżka i niedobór.
Gdy cena na rynku jest wyższa od ceny równowagi, wielkość podaży przewyższa wielkość popytu dla
danej ceny c.p. Zjawisko to nazywamy nadwyżką rynkową.
Gdy cena na rynku jest niższa od ceny równowagi, wielkość popytu przewyższa wielkość podaży przy
danej cenie c.p. Zjawisko takie nazywamy niedoborem rynkowym.
Zjawiska nierównowagi występują okresowo i podlegają regulacjom przez mechanizm rynkowy.
Są dwa uzasadnienia kształtowania się równowagi rynkowej:
1. Uzasadnienie Walrasa: zmiany cen dokonują się pod wpływem nadwyżki lub niedoboru na rynku (przy
danej cenie są różnice w ilościach),
2. Uzasadnienie Marshalla: wyrównywanie się korzyści nabywców i sprzedawców pod wpływem różnicy
między ceną popytu a ceną podaży (przy danej ilości są różnice w cenach).
W statycznym modelu rynku Walrasa:
 nie uwzględnia się wpływu czasu: zmienne są niezależne od upływu czasu a nabywcy i sprzedawcy nie
pamiętają przeszłości i nie przewidują przyszłości,
 Każdy podmiot gospodarczy reaguje na cenę zgodnie z kryterium maksymalizacji korzyści,
 Nabywców uporządkowano w zależności od najwyższej ceny jaką są skłonni zapłacić za nabycie
określonej ilości danego dobra, sprzedawcy w zależności od tego za jaką najniższą cenę są skłonni
sprzedać określone ilości towaru.

RÓWNOWAŻENIA RYNKU WEDŁUG WALRASA

  P2 –wyjściowa cena rynkowa
 QD2 – QS2 to niedobór podaży (shortage): nadwyżka popytu u nabywców nie mogących zrealizować
swoich zamiarów zakupów. Sprzedawcy mogą podnieść ceny. Cześć nabywców zrezygnuje. Pojawią
się nowi sprzedawcy- rentowość.
 W warunkach rynkowej alokacji, grupa ta zostanie zredukowana jeśli cena będzie rosła aż do poziomu
PE.
 Jednocześnie sprzedawcy będą zwiększać swoją ofertę rynkową.

Cena równowagi PE oczyszcza rynek z nadwyżek zarówno podaży jak i popytu (niedobór podaży:
shortage).
Przy cenie PE na rynku nie ma tendencji ani do wzrostu ani do spadku ceny ponieważ QS = QD = QE
Dany towar kupią tylko ci nabywcy którzy są skłonni zapłacić cenę PE.
Podobnie w przypadku sprzedawców towar sprzedadzą tylko ci, którzy mogą zaakceptować cenę nie
wyższą od PE ( z punktu widzenia ich funkcji celu i ograniczeń).
Na rynku zrównoważonym powstawać może:
1. Nadpodaż (oversupply) niesprzedana ilość ponad ilość równowagi (QE): inaczej
nadwyżka podaży względem oferty odpowiadającej cenie równowagi,
2. Nadwyżka popytu względem ilości równowagi: QE. Jest to niezrealizowany popyt
z powodu różnic w cenach, które sprzedawcy wyznaczyli dla swojej oferty a nabywcy
dla swoich zamiarów zakupu.
 Wzrost D = wzrost PE = wzrost QE
 Spadek D = spadek PE = spadek QE