POJĘCIE ELASTYCZNOŚCI FUNKCJI

Badaniu wpływu zmiany różnych czynników na popyt i podaż służy

zaproponowany przez A. Marshalla miernik zwany elastycznością funkcji: y = (x, z,…).
Elastyczność funkcji to miara zależności między względną zmianą zmiennej y
a względną zmianą jednej ze zmiennych niezależnych x, z,…
Wyróżnia się elastyczność:

 Łukową: miara elastyczności na danym odcinku krzywej (miara arytmetyczna) – metoda ta nie
wymaga znajomości funkcji, mierzy przeciętną elastyczność między dwoma punktami na danym
odcinku krzywej. Wymaga znajomości współrzędnych dwóch badanych punktów np. początkowej i
końcowej wartości ceny oraz odpowiadających im wielkości popytu.
 Punktową: miara elastyczności w danym punkcie krzywej (miara geometryczna). Metoda ta wymaga
znajomości funkcji popytu, opisuje zmiany zachodzące w pobliżu punktu o współrzędnych (x, y).

Elastyczność punktową można mierzyć korzystając z:

 Pojęcia pochodnej funkcji jednej zmiennej y = f(x)

 Korzystając z prawa podobieństwa trójkątów.
 Elastyczność funkcji mierzymy stosunkiem relatywnej zmiany zmiennej zależnej (y) do
relatywnej zmiany zmiennej niezależnej (x) (pierwsza część wzoru).
 Gdy założymy nieskończenie małe zmiany obu zmiennych elastyczność punktową otrzymujemy
przez przemnożenie pochodnej przez stosunek .
 (dy/dx) - stosunek ten wyraża absolutną zmianę (y) spowodowaną absolutną zmianą zmiennej
(x).W sensie matematycznym oznacza wartość nachylenia funkcji.
 Nachylenie funkcji zależy od zastosowanych jednostek pomiaru obu zmiennych, dlatego też nie
jest dobrą miarą reakcji zmiennej (y) na zmianę zmiennej (x).
 Jeśli jednak stosunek ten przemnożymy przez stosunek wielkości bazowych zmiennych (x/y) to
wynik określi nam elastyczność funkcji która jest niezależna od stosowanych jednostek
pomiaru.
 Elastyczność jest wielkością niemianowaną. W przybliżeniu można powiedzieć, że wyraża ona o ile
zmieni się zmienna zależna (y) gdy zmienna niezależna (x) zmieni się o jeden procent.
 Nachylenie i elastyczność funkcji zależy od jej postaci.
 Nachylenie prostej jest jednakowe dla każdego jej punktu. Nachylenie krzywej zaś zmienne i
zależy od punktu krzywej, w którym jest liczone.
 Elastyczność funkcji liniowych i krzywoliniowych jest zmienna (inna w każdym punkcie).
 Dla funkcji liniowej; y= ax+b
Elastyczność funkcji popytu
Ilość nabywanego dobra QDA zmienia się pod wpływem:
 Ceny danego dobra PA
 Ceny dóbr substytucyjnych lub komplementarnych PB
 Dochodu pieniężnego nabywców I.
Elastyczność cenowa popytu: miara relatywnej zmiany ilości nabywanej danego dobra względem
relatywnej zmiany ceny tego dobra ceteris paribus.
Wyznaczanie elastyczności cenowej popytu:
1. Arytmetycznie z tabeli popytu dotyczącej zmian nieciągłych ilości i ceny danego dobra: elastyczności
łukowa.
2. Geometrycznie: z krzywej popytu wyznaczonej przez funkcje ciągłą popytu – elastyczność punktowa.
Elastyczność łukową obliczamy gdy mamy mało obserwacji o zmianach cen i wielkości popytu (zmiany te
są duże). Gdy zmiany cen i wielkości popytu są duże, a funkcja popytu nie jest znana stosując metodę
współczynnikową (interpretacyjną) otrzymujemy różne wyniki w zależności czy rozważamy spadek czy
wzrost ceny.
Gdy funkcja popytu nie jest znana możliwe jest jedynie ustalenie przeciętnej elastyczności cenowej
popytu na dane dobro w pewnym przedziale (charakterystyka liczbowa towaru).
Dzięki niej można odpowiedzieć na pytanie jaka jest i od czego zależy elastyczność popytu określonych
dóbr.
Aby uzyskać przybliżą miarę elastyczności należy wartości bazowe ceny i ilości zinterpretować jako
średnie arytmetyczne.
Ze względu na wartość współczynnika elastyczności cenowej określa się różne rodzaje popytu:
e>1 popyt elastyczny: zmiana ceny o 1% spowoduje zmianę wielkości popytu (ilości
nabywanej) o więcej niż 1 procent,
e<1 popyt nieelastyczny: zmiana ceny o 1% powoduje zmianę wielkości popytu o mniej niż
1%
e=1 popyt jednostkowy (proporcjonalny): zmiana ceny o 1% powoduje zmianę wielkości
popytu o 1%
e = 0 popyt sztywny: zmiana ceny nie spowoduje zmiany wielkości popytu
e dąży do nieskończoności - popyt doskonale elastyczny: przy danej cenie wielkość popytu
może przybierać dowolne rozmiary
W każdym punkcie linii popytu elastyczność cenowa popytu przyjmuje inną wartość. Im bliżej osi
odciętych (Q) znajdą je się punkt na linii popytu tym popyt jest mniej elastyczny.

Zmiany TR możemy opisać uwzględniając elastyczność cenową popytu oraz kierunek

zmiany ceny:
1. Popyt o elastyczności jednostkowej e =1: przychód ze sprzedaży pozostaje bez zmian ponieważ
ilość nabywana rośnie (spada) w tym samym stopniu w jakim obniża (rośnie) się cena.
2. Popyt elastyczny e>1: przychód ze sprzedaży wzrasta w wyniku obniżki ceny i spada w wyniku jej
wzrostu.
3. Popyt nieelastyczny e <1: przychód ze sprzedaży zmniejsza się w wyniku obniżki ceny i rośnie gdy
cena rośnie.

Na wartość cenowej elastyczności popytu na dane dobro wpływają następujące czynniki:

1. Stopień substytucyjności. Im więcej substytutów danego towaru tym większy współczynnik

elastyczności cenowej. Gdy dwa dobra są doskonałymi substytutami to elastyczność popytu, też jest
doskonała (e=∞). Gdy dobro nie ma bliskich substytutów, popyt jest stosunkowo nieelastyczny (np.
usługi pogrzebowe, mieszkaniowe). Stopień substytucyjności dwóch dóbr zależy od tego jak wąsko lub
szeroko je zdefiniujemy. Elastyczność popytu na mięso jest mała ale elastyczność popytu na
poszczególne gatunki mięsa jest wysoka.
2. Rodzaj dóbr. Popyt na dobra podstawowe (żywność, odzież, obuwie) jest z reguły mniej elastyczny niż
popyt na dobra luksusowe. Dobra podstawowe muszą być zwykle używane w stałej ilości niezależnie od
zmiany ich ceny – są nam niezbędne do życia. Używki: papierosy, alkohol, narkotyki – popyt
nieelastyczny.
3. Stopień substytucyjności i rodzaj dóbr. Dobra konieczne (jedzenie, mieszkanie) mają niewiele
substytutów i są konieczne do życia – popyt na nie jest raczej nieelastyczny. Dobra luksusowe jak
egzotyczne wakacje nie są niezbędne, mają wiele substytutów a popyt na nie jest elastyczny. To do
jakiej kategorii konsument zalicza dane dobro, nie zależy od właściwości tego dobra ale od preferencji
nabywcy.
4. Znaczenie dobra dla konsumenta. Popyt na dobro o dużym znaczeniu dla konsumenta (stosunkowo
duży udział w budżecie konsumenta) jest stosunkowo elastyczny. Rozważmy elastyczność popytu na
podręczniki i chipsy. Jeśli cena podręczników rośnie o 100% nastąpi duży spadek ilości nabywanej.
Wzrośnie ilość podręczników wypożyczonych i nielegalnie skopiowanych. Jeśli cena chipsów wzrośnie
o 100% prawie nie zaobserwujemy zmian w ilości nabywanej. Efekt podwyżki ceny podręczników jest
bardzo odczuwalny w budżecie studenta, efekt takiej samej (procentowej) podwyżki ceny chipsów nie.
5. Opisując wpływ czasu na elastyczność popytu stosujemy podejście krótkookresowe lub
długookresowe. Mówimy też o krótkookresowym popycie i długookresowym popycie.
6. Rozważmy znaczną długookresową zmianę ceny oleju.
7. W krótkim okresie wzrost ceny podniósł koszty ogrzewania oraz dojazdów. Następnie korzystając z
posiadanych dóbr kapitałowych konsumenci wprowadzali oszczędności (obniżenie temperatury na
piecu, obniżenie prędkości jazdy). Wiązały się z tym koszty: dyskomfort, wydłużenie czasu dojazdu.
Popyt pozostawał względnie nieelastyczny.
8. W długim okresie konsumenci nabyli dobra kapitałowe energooszczędne np. ogrzewanie gazowe lub
węglowe; samochody o mniejszej pojemności silnika; silniki stały się mniej energochłonne. W długim
okresie popyt jest elastyczny.
9. Ma to wpływ na sposób ustalania się równowagi rynku
Wartość elastyczności mieszanej zależy od właściwości dóbr: substytucyjne czy komplementarne.
Elastyczność mieszana dóbr substytucyjnych jest większa od zera: ilość nabywana dobra A rośnie pod
wpływem wzrostu ceny dobra B.
Elastyczność mieszana dóbr komplementarnych jest mniejsza od zera: ilość nabywana dobra A maleje
pod wpływem wzrostu ceny dobra B. Gdy elastyczność mieszana jest równa zero: dobra są niezależne.
Elastyczność dochodowa popytu może przyjmować zarówno wartości dodatnie jak i ujemne.
Zmiana dochodów wywołuje różne reakcje w zależności od znaczenia danego dobra w skali potrzeb
nabywców, ich gustów i upodobań.
W zależności od reakcji popytu na dane dobro pod wpływem zmian dochodów nabywców dobra możemy
podzielić na:
 dobra normalne ( normal goods)
 dobra podrzędne (inferior goods).
Determinanty elastyczności cenowej podaży:

 Zachowanie się kosztów produkcji wraz ze zmianą jej skali. Podaż jest elastyczna gdy zwiększeniu
wolumenu produkcji nie towarzyszy wzrost kosztów produkcji tzn. gdy:
 firma posiada duże rezerwy niewykorzystanych mocy produkcyjnych (koniunktura gospodarcza);
 może łatwo zdobyć dodatkowe ilości czynników produkcji (rozmiar przedsiębiorstwa/branży i
jednostkowe koszt produkcji); duże firmy i branże są mniej elastyczne cenowo; im więcej
przedsiębiorstw działających na rynku tym łatwiej zwiększyć podaż
 nie ma problemów z przestawieniem linii produkcyjnych (mobilność czynników produkcji) – producent
rzepaku łatwo przestawi się na pszenicę (czynniki produkcji ziemia); międzynarodowe koncerny –
uniwersalność fabryk, części i operacji (producenci samochodów). Inaczej zachowuje się podaż lekarzy
specjalistów.
W przeciwnym razie podaż jest nieelastyczna.
 Technologia produkcji i możliwość substytucji. Dobra występujące w jednym egzemplarzu,
niepowtarzalne – podaż sztywna (doskonale nieelastyczna); dobra łatwo dostępne, występujące w
ilościach prawie nieograniczonych (np. piasek do produkcji granulatu krzemowego) – podaż doskonale
elastyczna.
Determinanty elastyczności cenowej podaży:
Dobra, które są produkowane z użyciem unikalnych lub bardzo rzadkich zasobów mają niską lub zerową
elastyczność cenową podaży. Są to na przykład dzieła sztuki.
Inne dobra są produkowane z użyciem popularnych zasobów mających wiele alternatywnych
zastosowań. Takie dobra mają wysoką elastyczność cenową podaży . Jeśli dobro produkowane jest w
wielu krajach jak cukier czy wołowina, także elastyczność cenowa podaży jest wysoka.
 Łatwość przechowywania zapasów – branże w których przechowywanie zapasów jest stosunkowo tanie
i proste odznaczają się większą elastycznością cenową podaży.
Determinanty elastyczności cenowej podaży:
 Czas dla producentów na przystosowanie się do zmienionego poziomu cen. Okres infrakrótki
(rynkowy) podaż sztywna – okres długi doskonale elastyczna.
 Podatność danego dobra na magazynowanie. Tym większa elastyczność cenowa podaży im większa
możliwość przechowywania dóbr i mniejsze koszty.
Rynki poszczególnych dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych są ze sobą powiązane.
System rynków to układ rynków połączonych w całość ze względu na związki między dobrami będącymi
przedmiotem transakcji, popytem na nie oraz ich podażą.
Popyt na dobra może być łączny lub konkurencyjny.
Jeśli dobra są substytucyjne popyt jest konkurencyjny.
W przypadku dóbr homogenicznych jak masło i margaryna, spadek popytu na jedno z dóbr, wywołany
czynnikami poza cenowymi (preferencje, gusta) skutkuje wzorstem popytu na drugie dobro.
Masło i margaryna produkowane są z różnych surowców (mleko i oleje). Zmiany w popycie na dobro
powodują zmiany w popycie na surowce. Popyt na surowce i inne czynniki produkcji zależy od popytu
pierwotnego na dobra konsumpcyjne i nazywamy go popytem pochodnym lub wtórnym.
Popyt nazywamy łącznym jeśli dobra są komplementarne.

Podczas okresu grypy i przeziębień popyt na antybiotyki oraz preparaty z witaminą C jest łączny. Popyt na
antybiotyki jest nieelastyczny cenowo (zalecenia lekarskie), zaś popyt na preparaty z witaminą C ma
zróżnicowaną elastyczność cenową (występują substytuty).

Nabywcy sami określają właściwy stopień substytucyjności i komplementarności między tymi dobrami
– suwerenność konsumenta poprzez np. uwzględnienie ograniczeń dochodowych. Konsumenci nie mają
jednak całkowitej swobody wyboru gdyż podaż również może być substytucyjna lub komplementarna.

Podaż jest substytucyjna gdy producent za pomocą tych samych urządzeń może wytwarzać różne
substytuty (różne gatunki pieczywa). Producent ma wówczas możliwość zróżnicowania swojego
produktu i dostosowania swej podaży do zmieniającego się popytu. Nie może tego zrobić właściciel
winnicy. Konsumenci wina TINTO mają w danym roku określoną podaż wina i jego właściwości (pogoda,
położenie winnicy i gleba).

Podaż jest komplementarna gdy producent może w jednym procesie technologicznym produkować kilka
różnych produktów (ropa naftowa – benzyna, olej, smar, nafta). Właściwości technologiczne (rafinowanie)
ograniczają ilość produktów pochodnych przetwórstwa ropy naftowej. Podaż jest komplementarna ze
względu na właściwości surowca. Znajomość popytu = odpowiednia struktura swoich produktów.
Zmiany w podaży mogą wynikać z liczby producentów oferujących dane dobro.
Mierzy to elastyczność mieszana podaży dla produktów jednorodnych lub bardzo bliskich substytutów.
Elastyczność mieszana podaży dla rynku doskonale konkurencyjnego jest zerowa. Decyzje
producentów co do wielkości produkcji są niezależne. Gdyby jeden z oferentów próbował zmienić cenę
swego produktu, nie wywoła to reakcji w podaży pozostałych oferentów (bo jest dużo oferentów).
Mało oferentów – elastyczność mieszana podaży ma wartość dodatnią. Wtedy decyzje producenta ile
produkować są uzależnione od cen innych producentów.