Professional Documents
Culture Documents
ბახტრიონი-ვაჟა-ფშაველა
ბახტრიონი-ვაჟა-ფშაველა
ბახტრიონი-ვაჟა-ფშაველა
ჩარეცხეს, ჩაალამაზეს
გადაიკრიფნენ ღრუბელნი,
დაუშრომელად რძიანი.
მოგესალმებით, ქედებო,
ღალიან-ბარაქიანი.
ვსუქდები ცოდვილიანი.
თუ უხვად დაიხარჯენით!
II
მუხა-იფნებით ფარული.
შავფერი, ციხის-კარული,
ლიბო-დათხრილი კოშკები,
უმზეოდ ჩამოგვალული.
სამთხვევლად დავეღირები.
ეს ფშაველთ სალოცავია,
მომასწავებელს ავისა.
არ თუ ეშინის დავისა?
და ხატიც უდიდებია;
თვითონვე უტყავებია;
მარტოდ-მარტოკას დიაცსა
ხატ-ღმერთი უხსენებია!
და ჩაუძვრება უბედა, -
III
ჩამოგლეჯ-ჩამოწეწილი,
დატანჯულისა ფერითა,
მხარზე თოფ-გადაგდებული,
გაბუდებულის წვერითა,
დანჯღრეულ ქარქაშიანი
ტიროდა, ემდურებოდა
ხოშარელთ ბედისწერასა.
მგზავრი
სანათა (ბებერი)
ხანხალით, ძალის-ძალითა. -
შენიმცა მწყალობელია,
იმ მეორ-მოსვლის წამისა.
სანათა
სამარეებით ხშირითა.
დახოცილებსა ვსტირითა.
ბალღებიც ატირდებიან;
დედებს რო გვაკვირდებიან;
არ მიიღებენ პასუხსა,
უფრორე აყვირდებიან;
რძისთვინ რო აბირდებიან!
სისხლისა ნიავ-ღვარია!
პირსისხლიანის მსინჯველი
აფხუშოური ქალია,
იმათ თავშესაფარია. -
რა ეს სთქვა, ამოქვითინდა,
გამოეჯარა კარია.
რო გვნახავს გასაჭირშია.
მგზავრი
დედაო, დედა-შვილობამ,
სამშობლო გამიწირია,
ჩემფერა უკეთურები
ტანჯვისა მეტის-მეტისა.
ჩემი ამბავი შორს წავა,
ობლობის, ბეჩაობისა
ორ-კვირაობით მშიერი, -
საბაროდ გადმამავალთა
რა წერილობას გაგვიწევს,
ცა მახურია საბნადა;
სანათა
მიკვირს, ან ახლა რო მოხვალ,
მგზავრი
ურჯულო თათრებისგანა:
დათარეშობენ... კახეთი
აწიოკებენ ქალ-რძალსა,
ჰკრეფავენ ურჯულოები
სილამაზესა ლაღადა.
ჩიქილა-მოხდილ ქალადა.
ქვეყანა ნაოხარია.
ზეზვაი საოცარია.
აბჯარი საომარია.
მე გამომგზავნეს საჩქაროდ
და დამაბარეს ხვეწნითა
გაუტეხელნო გულითა.
გვიშველეთ, ფშაველ-ხევსურნო,
ბევრია დაღონებული,
აქ გექნებოდათ ხატობა;
ვიცოდი, ეწყინებოდათ
იქნება ამ ორ კვირაზე
სიცოცხლეს აუგიანსა
მე თვითონ გავიგმირები.
დედა-შვილობას, ნუ სჩივი,
სანათა
გაგმარჯვებიყოსთ მტერზედა;
თუ ამას გავიგონებდი,
არ ვიტირებდი მკვდრებზედა:
არ ვიგლოვებდი იმიერ
შაიხდომლებენ შანასა;
უთვალავს, გასაოცებსა?!
გაჟლეტას გავიგონებდი.
მაშინის მოვიფონებდი.
ფშაველნი აიშლებიან,
ხატებო ფშავეთისაო,
ველები კახეთისაო.
დავლათო ახმეტისაო!
ძვალები გადაგვიყრია.
დაუშრომელი ვაება;
არ თუ ვებრალვით საყმონი,
თუშ-ფშაველ-ხევსურთ ზავია;
ჩაუძვეღ, ლაშარელაო,
გვიჭირს და გამოგვაყენე
შეუმუსრავი ძალია.
თავ-დაკიდებით მდგომარე:
მგზავრი
ღვთისგანმც ნუ გაიწირები!
სანათა
მგზავრი
ვიარო კარი-კარაო.
სანათა
ნამგზავრ-ნატანჯი ხარაო...
აიღო ქადა-პურები,
მთლიანად ჩააბარაო.
პირ-თავქვე ჩაეფარაო.
IV
მთანი, თავ-ჩაჩქნიანები,
ფიქრს მისცემიან მწარესა.
ფშაველ-ხევსურნი რბოლითა...
გადარჩომიან რბევასა,
თათრების უბრალებლობას,
ფიქრობენ ხოშარელების
ქორ-შავარდნების ფარითა;
სუმელჯაურნი ცხრანია,
ამღითა - ბათაკის ძენი,
ჭინჭარაულნი ძმანია;
გუდანელთ ჩამასძღოლია
ხოშარეული ხარია;
ღულელებიცა სტანია.
შააზრიალა მთანია;
რა საამური წამია!
მოიდენ აფხუშელები,
თვალმოელვარე ჯერანი.
მახინცაური ვერანი.
ცაბაურ-გაბიდოურთა
ბრჭყვინავენ ალმასივითა
სულთქმაც-კი გაიგონება,
რა გამოუათ ბრძანება?
მუზარადები დახარეს.
მუხლმოდრეკილნი ჩამოსხდენ,
ციურის კრძალვა-შიშითა
პირები შაიჩმახიან.
განაცრებულის სახითა;
შემოუძახა ლაშქარსა
მალევ რო ავიყარენით.
ფრანგული ამეეწურა.
გვიქადის გამარჯვებასა,
ჰნახავთ, - ნუ გაგიკვირდებათ,
მიჰხვდებით კილა-კავადა.
ცეცხლ-დანთებულმა პირზედა.
- უყვარან ფშაველ-ხევსურნი,
VI
საჩქაროდ ნადუღარია.
თამარის ნაჩუქარია;
ის ღმერთთან წილნაყარია, -
მოიხსენიეს მხედარნი,
ხმა-ტკბილად მოუბარია.
VII
ჩასჩერებოდა მიწასა
ყელ-გადაგდებით, მჭმუნვარედ.
ფიქრები ამამდინარი.
ერთურთის საპატიჟოდა,
კვირიას მუდარებითა.
ოხვრით და მწუხარებითა:
სასმელს არ დავეკარები.
აროდის დავეზარები.
გვითხარ და ნუ დაგვიმალავ,
კვირია
რა გაიგება სიზმრისა, -
ლუხუმი
თუ არ გვიამბობ, კვირიავ,
გიამბობთ, თუ გიამებათ,
ცა მოღრუბლვილი, მჭეხარი...
თავ-მამწონარი მხედარი.
გამომესახა ფარზედა.
დაფენილიყო გზაზედა...
ვუნდოდი დასაკვნეტადა.
ჩასაყლაპავად მიტია,
მოკლულმა შემომანთხია
მეოცა სახილებელი:
ტკბილადა საძინებელი,
ცრემლითა სატირებელი;
სიცხეში საჩრდილებელი;
დამღუღუნებდა თავზედა.
და მიმეძინა მკლავზედა.
რა დაასრულა კვირიამ,
ჩაიკასკასა ტკბილადა.
გულ-აყუჩებით რბილადა.
VIII
გამოერკვივნენ მალედვე,
თამამად, ვაჟკაცურადა
თავს წამოადგათ ქალია.
მამისთვის მონაპარია.
უცხო ქალი
საამურია საცქერლად
ნარწყავსა უკვდავებითა;
აუწყველს უწყავებითა.
ლუხუმი (ლელას)
ხოშარეული
ეს სწორედ მოჩვენებაა,
ლელა
და ჩაეყაროს უსურმაგს
იკლებენ საქართველოსა,
მუმბარეზობით დადიან.
ფარ-შუბის დაგელებითა,
ვეცდები გამგელებითა.
ნუ გავიწყდებათ, ბახტრიონს
სანგალ-საყუჩებ-საფარი;
თათრებისაა საპყარი!
მე თავი გადამიდვია.
ლუხუმი (ლელას)
ხოშარეული (თავისთვინ)
ლუხუმი (ლელას)
ჩამეეშველოს ლაშქარსა?
ლელა
რაკი არ უნდა ბეჩავსა,
ცა გაუწითდა სნეულსა,
აბჯარნი მიმატანინა,
შამაკმაზვინა ცხენია;
დაბლავე გადმეერია.
წამოუვიდა ხშირადა:
გამიხდეს დასატირადა!”
სუმელჯი (ლელას)
შენ, ჩემო დაო, გირჩევნავ,
შაუხვევ ნაკუწებითა.
ლაშქარი
არ გვიბედენებს ძალაო.
ეს საუბარიც კმარაო,
ლუხუმი (ლელას)
სადავლოდა და ზიანად.
ლუხუმმა დამაბარაო,
ლელა
ცრემლებიც ჩამეედინა.
მივალის ძალი-ძალადა.
ჩამომდინარნი გვერდზედა;
დაბერებულა პირიმზე,
IX
ყვავილიანი საბანი.
ჩამორბის, ჩამოუძრახნებს
რა გაქვითინებს, ბეჩავო,
იყავი უწყინარადა!
ჩამოჯდა დაღონებული,
კვირია
ნუ ჩამამართმევ ავადა.
გოგოლაურთა დისწული,
მე ვეღარ ჩამოვერიე.
აჩქარდენ, იუკადრისეს
დიაცის წამოყვანაო.
იქ იძახიან: არაო!
მივესალმები ყარაულს,
ლელა
მზადა ვარ, შენი ჭირიმე,
ამ პირობაზე დამდგარნი,
გადაეფინა სამყაროს
ლოცვა-კურთხევა უფლისა.
სამკლავიანის ხელითა:
პირველი მხედარი
მეორე მხედარი
სიამოვნება ციური.
მესამე მხედარი
მე ტრედის-ფერად მეჩვენა,
მეოთხე მხედარი
გაზაფხულისა ყოილი.
ლაშქარი (ერთხმად)
ლურჯაის დანაბიჯებო!
ნატერფალია ელვარე;
აღტაცებულსა ლაშქარსა
გული გაჰხდია მღელვარე.
XI
იჟიჟრიბანდა, ცისკარი
ცოცხალი წამოდგებოდა;
ისივაც ამოჰგზნებია!
უსაზარლესი მკვდარზედა,
არ ებრალება მოყვასი,
დაშორებული მაზედა.
საზარელია დადგომა
უგრძნობელობის გზაზედა!
XII
გასაშტერონი დგებოდენ:
ნამძინარევი დევები
შეჭირვებულან ძალიან.
წარბ-შეუხრელად მდგარნია,
წვანან ხმა-ამოუღებლად,
არწივნი დაფარფაშობენ,
მაღლიდამ ჩამოჰხარიან
ერთმანეთს ეძრახებიან;
ტიალნი ემსგავსებიან.
უყვარსთ, რო ჰხედვენ ერთურთსა,
იმიტომ ეხასებიან!
სიამოვნებით სრულითა,
ათრთოლებულის გულითა.
XIII
ენთება ხოშარეული,
ხოშარეული
იფიქრეთ, ფშაველ-ხევსურნო,
არ იყოს ღალატიანი,
დუშმანი არ გაგვიფრთხილოს,
საქმე ქნას ნახლართიანი.
ლაშქარი
რა გაიგება, იქნება
ლუხუმი
ფარ-ხმალით მოკაზმულები
აჰკიდებიხართ ჯორებსა!
მითხარით, ნუ დამიმალავთ,
შინაით გამოტყუება?!
არ რადმე მეჭაშნიკება
სუმელჯი
ეს ნურვის გაუკვირდება;
ლაშქარი (ერთხმად)
ნუ ვათამაშებთ ისრადა.
თვალ-ცრემლიანსა, ობოლსა,
ერთბაშად გადათხეულსა,
სწორჩიით გამორჩეულსა?!
ლუხუმი
გული-გონება ლაშქრისა.
სპეროზიაის კლდიდამა
მიდიან ფეხ-შეუშლელად,
მოსახვევები გზებისა.
გაღმა-გამოღმა მწყრომარე
XIV
ნაქერალაში დამდგარან
თუშები თექიანები,
გულ-შაუდრეკნი ომშია,
ლაშქრობას ბედიანები.
ხევები ბექიანები.
ელიან ფშაველ-ხევსურთა,
დროშები დაუჭერიათ.
წავიდა თამაშობითა;
შამაუძახა თუშებსა
შუბლ-შეკვრით, კამათობითა.
ლუხუმი
მკერდ-შეღობილი ფარითა. -
ლეკიაა, თუ ურია?
გაეკინკლავენ ერთმანეთს
ხმალ-შუბებით და ფარითა;
მემრე აკოცეს მხურვალედ,
ერთმანეთისა სურვილი
ლუხუმი
გაგხშირებია ჭაღარი;
ზეზვა
ლაშქრობამ ჩამამაბერა,
ძაღლ-უმადურად გდებამა,
გარეთ არ გამოუტიოთ.
ლუხუმი
საცა რა გადაგვხედია;
ზეზვა
ლუხუმი
იტყოდი, სარეკელასა
მოგიწყლიანდა თვალები;
მოგაფურთხებდენ ქალები.
მე არ მებრალვის, ლუხუმო,
მოუნათლავი აროდის,
გაუჩენია მტრისადა!
მაღლიდამ მაკურთხებელი
შაიღებება სისხლითა
ქართველთა მთა და ბარია.
XV
სისხლისა ნიავ-ღვარია,
გადმოდგა ბორბალაზედა
თავისუფლების მთვარეა.
ალაზნისაკე წავიდა
ნალესის ფრანგულებისა
მეომართ დანაკვალია.
კარავ-საჩეხი მტრებისა
მინგრეულ-დანაგალია.
შეუპოვარი, მალია;
გულ-რკინას ხოშარეულსა
არ აუფეთქდა ფალია;
ამაიწვადა ხმალია.
შამაუძახა ლაშქარსა
იმ ბახტრიონის არეა.
ციხე-გალავნად ეგება,
XVI
ღრეობით, მხიარულადა,
ჩაჩქნების კრიალითაო?
საამო წკრიალითაო?!
ბახტრიონს ჩავიყარენით;
პანკისში შავიყარენით.
ეხლა კი გავიყარენით.
რა გქონდათ საომარია?
- არ თუ გაგიგავ, კახეთი
თათრების ნაოხარია?
ცხენები ნაოფლარია;
გავწირეთ გულსისხლიანი
ყეინი ნათოფარია;
სალაშარიჯვროდ მოგვაქვის
ზინათი ნაშოვარია
და გადმოვლახეთ საფშაოდ
ტბათანა ნათოვარია;
სავსეა თათრების ძვლითა
ფშავლების ნაომარია.
ძვირფასი საპოვარია.
ნაბდებში შახვეულები?
- კვირიაი და ლელაი,
ჩვენთვის სისხლ-დანთხეულები.
რო შავიჭრენით შიგითა,
ქალი ხელ-ფარტენიანი;
კურთხეულ გამდელიანი;
მეოთხე - ხოშარეული,
არწივი მხარ-კვერიანი;
მოგვყავის ნაჭრევიანი.
დაზარნიშული ფარია.
მაგრამ დაგვიჭრეს რჯულ-ძაღთა,
გაწირეს ცოცხალ-მკვდარია.
აი მისთანა ხარია!
ან შეცვლილიყოს სახითა.
გაგვექცა სირბილიანი!
სიცოცხლით სიკვდილიანი?
დიაცი ჩიქილიანი?
უჯიშო, სიცილიანი!
და თათრებისა მონება?
ჩააქვავებენ დედანი.
ე მაგისთანა მხედარი!
ომშიით გამოქცეულსა
დამრიგებელი ფშავისა?
საგონად გარდაგვქცევია.
XVII
ბუნება დასვენებულა,
მანათობელი ქვეყნისა
მკერდ-სუფთა, ვარსკვლავიანი.
მუხაზე ჩამოკიდული
თუ იყო გულჯავრიანი?
არ ედარდება, დაობლდენ,
მამა აღარ ჰყავ ბალღებსა.
თემისგან უარყოფილსა
გადაუგდებენ ძაღლებსა.
XVIII
მთა-ღელე ბარიანადა!
თუ ამას შავესწრებოდი,
პირნათლი, სახელიანი?!
საწყევარ-სარბევიანი!”
- მარტოდ რად სტირის დიაცი,
გულს ლახვარ-დამასობელი?
წიწოლას დანაშაული
აწეულია ცამდინა,
XIX
გამოქვაბული შავადა,
მონადირე და მხეცები.
თვალებით დანაცეცები.
გადამთხვალიყვნენ იქიდამ
გაწოლილიყო ხეზედა,
წიოდა გულჯავრიანი,
ჯაგარ-აშლილსა გვერდზედა.
სასომიხდილი, სნეული;
მკერდზე ატყვია მიმხმარი
გადაუბრუნდა გუნება:
რა სიბრალულით იმსჭვალვის
ცრემლების ჩამოდენითა.
ოხვრითა რამოდენითა!
კეთილი დაუჭერია!
ამბობენ: შააძლებინა
ეღირსებაო ლუხუმსა
1892 წ.
თემია.
ქუმელი.