Xia Aira Kateh

S. Inovejas
Mga Anyong
Lupa at
Anyong
Tubig
 Kapatagan

Ang kapatagan ay isang malawak at patag na anyong lupa na

karaniwang matatagpuan sa iba't ibang bahagi ng mundo. Ito
ay mahalaga sa agrikultura dahil ang mga lupa nito ay
madalas na mataba at angkop sa pagtatanim ng mga
pananim. Bukod dito, ang kapatagan ay madalas ding
pinagtatayuan ng mga tirahan at lungsod dahil sa kanyang
madaling access at transportasyon. Sa kapatagan din
matatagpuan ang mga hayop at halamang gubat na nag-
aambag sa biodiversity ng lugar. Sa kabuuan, ang kapatagan
ay isang mahalagang bahagi ng ating ekosistema na
nagbibigay ng sustansya at tahanan sa maraming nilalang.
 Bundok

Ang mga bundok ay isa sa pinakamagandang likas na yaman

ng ating planeta. Bukod sa kanilang kagandahan, nagsisilbi rin
silang tahanan ng maraming uri ng hayop at halaman na hindi
matatagpuan sa ibang lugar. Ang mga bundok ay may
mahalagang papel sa klima at ekosistema dahil nakakatulong
sila sa pagregula ng temperatura at nagiging imbakan ng
tubig-ulan na ginagamit ng mga kapatagan. Maraming
bundok din ang nagiging paboritong destinasyon ng mga
taong naghahanap ng pakikipagsapalaran, gaya ng pag-
akyat at hiking. Sa kabila ng kanilang kagandahan at
kahalagahan, kinakailangan din nating pangalagaan ang mga
bundok upang mapanatili ang kanilang likas na kagandahan
at maipasa ito sa susunod na henerasyon.
 Bulkan

Ang mga bulkan ay mga anyong lupa na karaniwang may

hugis na bundok at naglalabas ng lava, abo, at gas mula sa
ilalim ng lupa tuwing ito ay pumuputok. Ang mga pagsabog ng
bulkan ay maaaring magdulot ng malaking pinsala sa
kapaligiran at sa mga pamayanan na malapit dito, tulad ng
pagkawasak ng mga ari-arian, pagkawala ng buhay, at
pagbago ng klima. Gayunpaman, ang mga bulkan ay
nagbibigay din ng mga benepisyo, tulad ng paglikha ng
matabang lupa na angkop para sa agrikultura at pagkakaroon
ng geothermal energy na maaaring magamit bilang
alternatibong mapagkukunan ng kuryente.
 Burol

Ang burol ay isang natural na anyong lupa na karaniwang

mataas kaysa sa paligid nitong kapatagan. Madalas itong
natatakpan ng luntiang damo at iba't ibang uri ng halaman na
nagbibigay ng sariwang hangin at magagandang tanawin. Sa
maraming kultura, ang burol ay may mahalagang papel bilang
lugar para sa mga seremonyang panrelihiyon at mga ritwal.
Karaniwang ginagamit din itong pasyalan o destinasyon ng
mga mahilig sa hiking at iba pang outdoor activities dahil sa
mapayapang kapaligiran nito. Ang pagkakaroon ng burol sa
isang lugar ay nagdaragdag ng kagandahan at karakter sa
tanawin, na nagbibigay ng kasiyahan sa mga residente at
turista.
 Talampas

Ang talampas ay isang anyong lupa na patag ang ibabaw at

karaniwang matatagpuan sa mataas na lugar. Ito ay nabubuo
sa pamamagitan ng iba't ibang proseso gaya ng pagkakaroon
ng lava flow o pagtanggal ng lupa dahil sa erosion. Ang
talampas ay madalas na ginagamit bilang lugar ng agrikultura
dahil sa matabang lupa nito. Sa Pilipinas, isang kilalang
halimbawa ng talampas ay ang Lungsod ng Baguio, na
matatagpuan sa Cordillera Central. Bukod sa pagiging
mahalagang bahagi ng ekosistema, nagsisilbi rin itong tirahan
para sa iba't ibang uri ng halaman at hayop.
 Dalampasigan

Ang dalampasigan ay isang kamangha-manghang lugar na

pinupuntahan ng mga tao upang magpahinga at maglibang.
Ang malambot na buhangin at banayad na hampas ng mga
alon ay nagbibigay ng kakaibang aliw at kapayapaan sa mga
bisita. Dito, maaaring makakita ng iba't ibang anyo ng buhay-
dagat tulad ng mga kabibe, alimango, at maliliit na isda na
naglalakbay sa tubig. Ang simoy ng sariwang hangin ay
nagdadala ng amoy ng asin at dagat, na nagbibigay ng
panibagong sigla sa sinumang humihinga nito. Sa hapon, ang
paglubog ng araw ay nagiging isang kamangha-manghang
tanawin na puno ng kulay at nagbibigay-daan sa pagninilay-
nilay sa kagandahan ng kalikasan.
 Pulo o Isla

Ang Pilipinas ay kilala sa pagkakaroon ng maraming pulo, na

tinatayang umaabot sa 7,641 lahat-lahat. Ang bawat pulo ay
may kani-kaniyang natatanging kagandahan at kasaysayan,
mula sa mga puting buhangin ng Boracay hanggang sa
makulay na kasaysayan ng Corregidor. Ang mga pulo ay
tahanan din ng iba't ibang uri ng flora at fauna na hindi
makikita sa ibang parte ng mundo, na siyang nagiging
atraksyon para sa mga turista. Bukod dito, ang mga pulo ng
Pilipinas ay mahalaga rin sa ekonomiya dahil sa kanilang
kontribusyon sa agrikultura, pangingisda, at turismo. Sa kabila
ng kagandahan at yaman ng mga pulo, patuloy na hamon ang
pangangalaga sa mga ito laban sa polusyon at iba pang uri ng
pagkasira ng kalikasan.
 Yungib o Kweba

Ang mga kweba ay kamangha-manghang likas na anyo ng

kalikasan na nagtatago ng maraming hiwaga sa ilalim ng lupa.
Ang mga ito ay nabubuo sa loob ng libu-libong taon sa
pamamagitan ng iba't ibang proseso tulad ng erosyon at
paglusaw ng mga bato. Sa loob ng mga kweba, matatagpuan
ang mga stalactite at stalagmite na bunga ng patak-patak na
tubig na naglalaman ng mineral. Bukod sa pagiging tirahan ng
iba't ibang uri ng hayop, ang mga kweba ay nagsisilbing lugar
para sa arkeolohikal na pag-aaral at pagtuklas ng sinaunang
sibilisasyon. Ang kanilang malamig at madilim na kapaligiran
ay nagbibigay ng kakaibang karanasan sa sinumang
mangahas na pumasok at tuklasin ang kanilang mga lihim.
 Kapuluan

Ang kapuluan ay isang grupo ng mga pulo na magkakadikit o

magkakalapit na bumubuo ng isang heograpikal at kultural na
yunit. Ang Pilipinas, isang kapuluan sa Timog-Silangang Asya,
ay binubuo ng mahigit 7,000 na pulo na nahahati sa tatlong
pangunahing grupo: Luzon, Visayas, at Mindanao. Ang
pagkakaroon ng maraming pulo ay nagdudulot ng iba’t ibang
uri ng ekosistema at likas na yaman na mahalaga sa
ekonomiya at kabuhayan ng mga mamamayan. Bukod dito,
ang bawat pulo ay may natatanging kultura, wika, at tradisyon
na nagbibigay ng mayamang kasaysayan at pagkakakilanlan
sa bansa. Sa kabila ng mga hamon ng pagkakahiwa-hiwalay
ng mga pulo, nananatiling matatag ang pagkakaisa ng mga
Pilipino sa pamamagitan ng malalim na ugnayan sa kanilang
kasaysayan at kultura.
 Ilog

Ang ilog ay isa sa mga likas na yaman ng kalikasan na may

malaking papel sa ekosistema ng mundo. Ito ay patuloy na
nagbibigay ng buhay sa mga halaman at hayop sa paligid nito.
Ito ay isang mahalagang daan ng transportasyon sa maraming
lugar, kung saan nagiging daan ito ng mga sasakyang
pandagat at pangkalupaan. Ang ilog ay nagbibigay rin ng
maraming oportunidad para sa mga tao, lalo na sa mga
mangingisda na umaasa sa mga likas na yaman ng tubig. Ang
ilog ay may mahalagang papel sa ekonomiya ng isang bansa
dahil sa paggamit nito bilang pinagmumulan ng enerhiya sa
pamamagitan ng hydroelectric dams at iba pang mga
industriya. Sa kabuuan, ang ilog ay hindi lamang isang likas na
anyong tubig, kundi isang mahalagang bahagi ng buhay at
kabuhayan ng mga tao at ng buong ekosistema.
 Karagatan

Ang karagatan ay isang malawak at misteryosong yugto ng

kalikasan na puno ng kahanga-hangang nilalang at likas na
yaman. Sa kanyang malalim na kabundukan, matatagpuan
ang diwa ng kaharian ng tubig, kung saan naninirahan ang iba't
ibang uri ng mga isda at iba pang marine life. Ang karagatan ay
patuloy na nagbibigay ng kabuhayan sa maraming mga
komunidad sa pamamagitan ng pag-aalaga sa mga isdang
sinasakupan nito. Gayundin, ito ay may mahalagang papel sa
pagbabalanse ng klima sa buong mundo, sa pamamagitan ng
pag-absorb ng init mula sa araw at pagpapalitan ng hangin sa
pamamagitan ng mga proseso tulad ng pag-ulan at
pagbubuga ng singaw.
 Dagat

Ang dagat ay isang napakalawak at misteryosong bahagi ng

kalikasan. Sa bawat pagdaloy ng alon, may mga kwento at
misteryo na naghihintay na maibahagi sa sinumang handang
makinig. Sa ilalim ng malalim na asul na tubig, nagtatago ang
isang buhay na puno ng kagandahan at kababalaghan. Ang
dagat ay tahanan ng iba't ibang uri ng mga hayop, mula sa
maliliit na isda hanggang sa malalaking balyena. Ito rin ay
nagbibigay sa atin ng mga mapagmahalagang yaman tulad
ng pagkain at enerhiya.
 Look

Ang look o harbor ay isang mahalagang bahagi ng maraming

lungsod sa buong mundo. Sa harbor, maraming aktibidad ang
nagaganap tulad ng pagdating at pag-alis ng mga barko, ang
paglalakbay ng mga produkto mula sa iba't ibang lugar, at ang
pagkakaroon ng mga terminal para sa pasahero at
kargamento. Isang katangian ng harbor ay ang kanyang
kahalagahan sa ekonomiya, dahil dito dumadaan ang kalakal
na nagpapalakas sa komersyo ng isang lugar.
 Lawa

Ang lawa ay isang anyong tubig na napapaligiran ng lupa,

karaniwang mas malaki kaysa sa isang lambak at mas maliit
kaysa sa isang dagat. Ito ay likas na nabubuo sa mga lugar na
may malalakas na ulan, mga ilog na bumabagsak, o sa
pagtunton ng mga glaciers. Ang lawa ay nagbibigay-buhay sa
maraming mga uri ng halaman at hayop, at nagbibigay ng
pangunahing suplay ng tubig para sa mga komunidad sa
paligid nito. Maaari ring maging sambahayan ng iba't ibang uri
ng isda at iba pang mga nilalang na tubig.
 Bukal

Ang bukal ay isang uri ng likas na anyong tubig na nagmumula

sa ilalim ng lupa. Karaniwang natatagpuan ito sa mga lugar na
may mataas na elevation, tulad ng bundok o burol, at nagiging
pinagmulan ng malinis at malamig na tubig na umaagos
patungo sa iba't ibang bahagi ng kalupaan. Ang bukal ay
nagbibigay ng mahalagang suplay ng tubig para sa mga tao at
hayop, at maaari rin itong maging pangunahing pinagkukunan
ng inumin at pangangailangan sa pagsasaka. Bukod dito, ang
mga bukal ay kadalasang pinagkukunan ng inspirasyon sa
panitikan at kultura, na itinuturing na sagradong lugar ng mga
katutubong tribo at komunidad.
 Talon

Ang talon ay isang anyong tubig na karaniwang tinatawag na

waterfall sa Ingles. Ito ay isang lugar kung saan ang tubig ay
bumubuhos mula sa isang mataas na pook sa lupa pababa sa
ilalim, bumubuo ng magandang tanawin at malakas na
kagubatan sa paligid. Madalas na dinadayo ng mga turista ang
mga talon upang makita ang kani-kanilang kagandahan at
maranasan ang lakas at ganda ng kalikasan. Ang mga talon ay
hindi lamang mga atraksyon sa turismo kundi mga
importanteng ekosistema rin na nagbibigay-buhay sa mga
halaman at hayop na nakatira sa paligid nito.
 Batis

Ang batis ay isang uri ng likas na anyong tubig na nagmumula

mula sa ilalim ng lupa. Karaniwang makikita ito sa mga lugar na
may mataas na antas ng groundwater o tubig sa ilalim ng lupa.
Ang batis ay maaaring maging pinagmumulan ng malinis at
sariwang tubig na maaaring gamitin para sa inumin, pag-
irrigate ng mga taniman, o iba pang gawain. Ito rin ay madalas
na tahanan ng iba't ibang uri ng halaman at hayop, kaya't
itinuturing itong mahalagang bahagi ng ekosistema. Sa
maraming kultura, ang mga batis ay binibigyan ng espesyal na
kahalagahan at binabantayan upang mapanatili ang kanilang
kalusugan at kalinisan.
 Sapa

Ang sapa ay isang uri ng likas na anyong tubig na nagdadala

ng tubig mula sa mataas na lugar patungo sa mas mababang
lugar, kadalasang nagmumula ito sa mga bundok o
kabundukan at dumadaloy patungo sa ilog, dagat, o iba pang
lawa. Karaniwang mas malalim kaysa sa batis at may mas
malaking lawak ng tubig, ngunit hindi gaanong malaki kumpara
sa ilog. Sa mga sapa, madalas makikita ang maraming uri ng
halaman at hayop na umaasa sa tubig na dala nito para sa
kanilang pag-unlad at kaligtasan. Ang mga sapa ay mahalaga
rin sa mga komunidad dahil sa kanilang potensyal na paggamit
para sa pagsasaka, pangingisda, at iba pang pangangailangan
sa tubig ng mga tao at hayop sa paligid nito.