1

บทที่ 2
การแยกตัวประกอบของพหุนาม
⚫ พหุนาม

พหุนาม คือ คือ นิพจน์ที่อยู่ในรูปการบวกกันของเอกนามตั้งแต่สองเอกนามขึ้นไปได้

เช่น 𝑥3 + 8
𝑥 2 − 2𝑥 − 1
⚫ ดีกรีของพหุนาม

ดีกรีของพหุนาม คือ ดีกรีสูงสุดของพจน์ของพหุนามในรูปผลสำเร็จ

เช่น 2𝑥 − 1 เป็นพหุนามที่มีดีกรีเท่ากับ 1
4𝑥 3 − 𝑥 2 + 1 เป็นพหุนามที่มีดีกรีเท่ากับ 3
⚫ การแยกตัวประกอบพหุนาม

การแยกตัวประกอบพหุนาม คือ การเขียนพหุนามที่กำหนดให้อยู่ในรูปของการคูณกันของ

พหุนามตั้งแต่สองพหุนามขึ้นไป

เช่น 10𝑥 3 + 5𝑥 แยกตัวประกอบได้เป็น (5𝑥)(2𝑥 2 + 1)

𝑥 4 − 3𝑥 2 + 𝑥 แยกตัวประกอบได้เป็น (𝑥)(𝑥 3 − 3𝑥 + 1)

⚫ การแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสองที่เป็นผลต่างของกำลังสอง
พหุนามดีกรีสอง คือ พหุนามที่เขียนได้ในรูป 𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 เมื่อ 𝑎, 𝑏, 𝑐 เป็นค่าคงตัว
ที่ 𝑎 ≠ 0 และ 𝑥 เป็นตัวแปร
จากสูตรการแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสองที่เป็นผลต่างของกำลังสอง
𝐴2 − 𝐵2 = (𝐴 + 𝐵)(𝐴 − 𝐵) เมื่อ 𝐴 และ 𝐵 เป็นพหุนาม
2
และตามที่เราศึกษาเรื่องกรณฑ์ที่สองทำให้เราทราบว่า (√𝑎) = 𝑎 ดังนั้นการแยกตัวประกอบ
ของพหุนามดีกรีสองที่เป็นผลต่างของกำลังสองสามารถแยกตัวประกอบของพหุนามได้

เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม

โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)
 2

ตัวอย่างที่ 1 จงแยกตัวประกอบของ 𝑥 2 − 5
2
𝑥2 − 5 = 𝑥 2 − (√5)
= (𝑥 + √5)(𝑥 − √5)
ดังนั้น 𝑥 2 − 5 = (𝑥 + √5)(𝑥 − √5)

ตัวอย่างที่ 2 จงแยกตัวประกอบของ (𝑥 − 1)2 − 6

2
(𝑥 − 1)2 − 6 = (𝑥 − 1)2 − (√6)
= [(𝑥 − 1) + √6][(𝑥 − 1) − √6]
= (𝑥 − 1 + √6)(𝑥 − 1 − √6)
ดังนั้น (𝑥 − 1)2 − 6 = (𝑥 − 1 + √6)(𝑥 − 1 − √6)

ตัวอย่างที่ 3 จงแยกตัวประกอบของ 32 − (𝑥 − 5)2

32 − (𝑥 − 5)2
ดังนั้น 32 − (𝑥 − 5)2
2
= (√32) − (𝑥 − 5)2
2
= (4√2) − (𝑥 − 5)2
= [4√2 + (𝑥 + 5)][4√2 − (𝑥 − 5)]
= (4√2 + 𝑥 − 5)(4√2 − 𝑥 + 5)
= (4√2 + 𝑥 − 5)(4√2 − 𝑥 + 5)

แบบฝึกหัดที่ 1
1. จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้
1. 9𝑥 2 − 16 = ……………………………………… 5. 36 − 3𝑥 2 = ………………………………………
= ……………………………………… = ………………………………………
2. 1 − 81𝑥 2 = ……………………………………… 6. 18𝑥 2 − 27 = ………………………………………
= ……………………………………… = ………………………………………
3. 𝑥 2 − 9 = ……………………………………… 7. 8𝑥 2 − 121 = ………………………………………
= ……………………………………… = ………………………………………
4. 50 − 4𝑥 2 = ……………………………………… 8. 1 − 16𝑥 2 = ………………………………………
= ……………………………………… = ………………………………………

เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม

โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)
 3

2. จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้
1. 𝑥 2 − 7 = ………………………………………………………………………………………………………………………….
= ………………………………………………………………………………………………………………………….
2. 14 − 𝑥 2 = ………………………………………………………………………………………………………………………….
= ………………………………………………………………………………………………………………………….
3. 50 − 𝑎2 = ………………………………………………………………………………………………………………………….
= ………………………………………………………………………………………………………………………….
14
4. 𝑥 2 − 25 = ………………………………………………………………………………………………………………………….
= ………………………………………………………………………………………………………………………….
16
5. 49
𝑎2 − 15 = …………………………………………………………………………………………………………………………
= ………………………………………………………………………………………………………………………….
6. 7𝑥 2 − 21 = ………………………………………………………………………………………………………………………….
= ………………………………………………………………………………………………………………………….
7. (𝑎 − 3)2 − 10 = ………………………………………………………………………………………………………………………….
= ………………………………………………………………………………………………………………………….
8. (3𝑥 − 2)2 − 5 = ………………………………………………………………………………………………………………………….
= ………………………………………………………………………………………………………………………….
9. 18 − (𝑥 − 1)2 = ………………………………………………………………………………………………………………………….
= ………………………………………………………………………………………………………………………….
10. 50 − (𝑥 + 4) = ………………………………………………………………………………………………………………………….
2

= ………………………………………………………………………………………………………………………….

เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม

โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)
 4

⚫ การแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสองโดยวิธีทำเป็นกำลังสองสมบูรณ์
สูตรการแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีกำลังสองสมบูรณ์

𝐴2 + 2𝐴𝐵 + 𝐵2 = (𝐴 + 𝐵)2
𝐴2 − 2𝐴𝐵 + 𝐵2 = (𝐴 − 𝐵)2

นอกจากจะใช้สูตรนี้ในการแยกตัวประกอบของพหุนามแล้ว ยังมีการใช้ความรู้เรื่อง
กำลังสองสมบูรณ์ มาจัดรูปพหุนามใหม่แล้วแยกตัวประกอบ ซึ่งการแยกตัวประกอบโดยวิธีทำ
เป็นกำลังสองสมบูรณ์ จะช่วยให้สามารถแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสองที่ไม่สามารถ
แยกตัวประกอบได้ เช่น 𝑥 2 + 4𝑥 + 1 สามารถแยกตัวประกอบได้ดังนี้
𝑥 2 + 4𝑥 + 1 = (𝑥 2 + 4𝑥 + 4) − 4 + 1
= (𝑥 + 2)2 − 3
2
= (𝑥 + 2)2 − (√3)
= (𝑥 + 2 + √3)(𝑥 + 2 − √3)

ตัวอย่างที่ 1 จงแยกตัวประกอบของ 𝑥 2 + 14𝑥 + 49

𝑥 2 + 14𝑥 + 49 = 𝑥 2 + 2(7)𝑥 + 72
= (𝑥 + 7)2

ตัวอย่างที่ 2 จงแยกตัวประกอบของ 𝑥 2 + 4√3𝑥 + 12

2
𝑥 2 + 4√3𝑥 + 12 = 𝑥 2 + 2(2√3)𝑥 + (√12)
2
= 𝑥 2 + 2(2√3)𝑥 + (2√3)
2
= (𝑥 + 2√3)

เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม

โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)
 5

แบบฝึกหัดที่ 2
1. จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปกำลังสองสมบูรณ์
1. 𝑥 2 + 6𝑥 + 9 = ……………………………………………………………………………………………………………..
= ……………………………………………………………………………………………………………..
2. 𝑦 2 − 14𝑦 + 49 = ……………………………………………………………………………………………………………..
= ……………………………………………………………………………………………………………..
3. 𝑎2 − 4𝑎𝑏 + 4𝑏2= ……………………………………………………………………………………………………………..
= ……………………………………………………………………………………………………………..
4. 4𝑚2 − 4𝑚 + 1 = ……………………………………………………………………………………………………………..
= ……………………………………………………………………………………………………………..
5. 100𝑥 2 + 20𝑥 + 1 = ……………………………………………………………………………………………………………..
= ……………………………………………………………………………………………………………..
9
6. 𝑥 2 − 3𝑥 + 4 = ……………………………………………………………………………………………………………..
= ……………………………………………………………………………………………………………..
2. จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้ให้อยู่ในรูปกำลังสองสมบูรณ์
1. 𝑥 2 + 6𝑥 + 5 2. 𝑥 2 − 4𝑥 − 12
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
………………………………………………………………. ……………………………………………………………….

เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม

โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)
 6

3. 𝑥 2 + 4𝑥 + 1 7. 6𝑥 2 − 18𝑥 + 5
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
………………………………………………………………. ……………………………………………………………….
4. 3𝑥 2 + 13𝑥 − 30 8. −𝑥 2 − 6𝑥 + 4
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
………………………………………………………………. ……………………………………………………………….
5. 𝑥 2 − 3𝑥 − 5 9. 𝑥 2 − 6𝑥 − 4
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
………………………………………………………………. ……………………………………………………………….
6. 𝑥 2 − 7𝑥 + 4 10. 𝑥 2 − 12𝑥 + 12
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………

เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม

โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)
 7

⚫ การแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสูงกว่าสองที่มีสัมประสิทธิ์เป็นจำนวนเต็ม
การแยกตัวประกอบของพหุนามที่อยู่ในรูปผลบวกกำลังสาม

𝐴3 + 𝐵3 = (𝐴 + 𝐵)(𝐴2 − 𝐴𝐵 + 𝐵 2 )

ทดสอบความเข้าใจ
(𝑥 + 2)(𝑥 2 − 2𝑥 + 4) = ………………………………………………………………………………………………

= ………………………………………………………………………………………………

(𝑥 + 4)(𝑥 2 − 4𝑥 + 16) = ………………………………………………………………………………………………

= ………………………………………………………………………………………………

ตัวอย่างที่ 1 จงแยกตัวประกอบของ 𝑦 3 + 64

𝑦 3 + 64 = 𝑦 3 + 43

= (𝑦 + 4)[𝑦 2 − (4)(𝑦) + 42 ]

= (𝑦 + 4)(𝑦 2 − 4𝑦 + 16)

ตัวอย่างที่ 2 จงแยกตัวประกอบของ 64𝑎3 + 125

64𝑎3 + 125 = (4𝑎)3 + 53

= (4𝑎 + 5)[(4𝑎)2 − (4𝑎)(5) + 52 ]
= (4𝑎 + 5)(16𝑎2 − 20𝑎 + 25)

เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม

โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)

จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้
1. 𝑎3 + 8𝑏3 = ……………………………………………………………………………………………………….
2. 𝑥 3 + 216
3. 𝑚3 + (𝑛 + 1)3
4. 8𝑥 3 + (2𝑥 + 1)3 =
5. 729 + (𝑥 − 4)3
6. (3𝑥 + 1)3 + 125 =
7. (𝑚 + 𝑛)3 + 1000 =
8. (𝑥 + 𝑦)3 + (𝑥 − 𝑦)3
9. (2𝑥 + 3)3 + (3𝑥 − 1)3
10. (3𝑥 − 1)3 + (𝑥 − 4)3 =
เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม
8
แบบฝึกหัดที่ 3
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)
 9

การแยกตัวประกอบของพหุนามที่อยู่ในรูปผลบวกกำลังสาม

𝐴3 − 𝐵3 = (𝐴 − 𝐵)(𝐴2 + 𝐴𝐵 + 𝐵 2 )

ทดสอบความเข้าใจ
(𝑥 − 2)(𝑥 2 + 2𝑥 + 4) = ………………………………………………………………………………………………

= ………………………………………………………………………………………………

(𝑥 − 4)(𝑥 2 + 4𝑥 + 16) = ………………………………………………………………………………………………

= ………………………………………………………………………………………………

ตัวอย่างที่ 1 จงแยกตัวประกอบของ 𝑦 3 − 1

𝑦3 − 1 = 𝑦 3 − 13

= (𝑦 − 1)[𝑦 2 + (1)(𝑦) + 12 ]

= (𝑦 − 1)(𝑦 2 + 𝑦 + 1)

ตัวอย่างที่ 2 จงแยกตัวประกอบของ 27 − 𝑏3

27 − 𝑏 3 = 33 − 𝑏 3
= (3 − 𝑏)[32 + (3)(𝑏) + 𝑏2 ]
= (3 − 𝑏)(9 + 3𝑏 + 𝑏2 )

เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม

โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)

จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้
1. 216 − 𝑎3 𝑏3 = ……………………………………………………………………………………………………….
2. 64𝑥 3 − 125𝑦 3
3. 1,3313 − 𝑥 3 𝑦 3 𝑧 3 =
4. 𝑥 3 𝑦 3 − 512𝑧 3
5. 1 − (𝑎 + 𝑏)3
6. 𝑥 3 𝑦 3 𝑧 3 − 1 =
7. 8𝑥 3 − (2𝑥 + 𝑦)3 =
8. (3𝑥 − 1)3 − 8
9. (2𝑥 + 5)3 − (2𝑥 − 1)3
10. (7𝑥 − 2)3 − (2𝑥 + 3)3 =
เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม
10
แบบฝึกหัดที่ 4
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
= ……………………………………………………………………………………………………….
โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)
 11

⚫ การแยกตัวประกอบของพหุนามที่มีสัมประสิทธิ์เป็นจำนวนเต็มโดยใช้ทฤษฎีบทเศษเหลือ

ทฤษฎีบทเศษเหลือ
ถ้า หารพหุนาม 𝑃(𝑥) ด้วยพหุนาม 𝑥 − 𝑎 โดยที่ 𝑎 เป็นค่าคงตัว แล้วจะได้เศษเหลือเป็น 𝑃(𝑎)

ตัวอย่างที่ 1 จงหาเศษจากการหาร 2𝑥 2 − 5𝑥 + 6 ด้วย 𝑥 − 3

วิธีทำ ให้ 𝑃(𝑥) = 2𝑥 2 − 5𝑥 + 6
จากทฤษฎีบทเศษเหลือ จะได้ 𝑃(3) เป็นเศษเหลือที่ได้จากการหาร 𝑃(𝑥) ด้วย 𝑥 − 3
𝑃(3) = 2(3)2 − 5(3) + 6
= 18 − 15 + 6
= 9
ดังนั้น เศษเหลือ เท่ากับ 9

ตัวอย่างที่ 2 จงหาเศษจากการหาร 8𝑥 2 − 4𝑥 + 11 ด้วย 𝑥 + 5

วิธีทำ ให้ 𝑃(𝑥) = 8𝑥 2 − 4𝑥 + 11
เนื่องจาก 𝑥 + 5 = 𝑥 − (−5)
จากทฤษฎีบทเศษเหลือ จะได้ 𝑃(−5) เป็นเศษเหลือที่ได้จากการหาร 𝑃(𝑥) ด้วย 𝑥 − (−5)
𝑃(−5) = 8(−5)2 − 4(−5) + 11
= 200 + 20 + 11
= 231
ดังนั้น เศษเหลือ เท่ากับ 231

ตัวอย่างที่ 2 จงหาเศษจากการหาร 𝑥 3 + 4𝑥 2 − 11𝑥 − 30 ด้วย 𝑥 − 3

วิธีทำ ให้ 𝑃(𝑥) = 𝑥 3 + 4𝑥 2 − 11𝑥 − 30
จากทฤษฎีบทเศษเหลือ จะได้ 𝑃(3) เป็นเศษเหลือที่ได้จากการหาร 𝑃(𝑥) ด้วย 𝑥 − 3
𝑃(3) = 33 + (4)(3)2 − (11)(3) − 30
= 27 + 36 − 33 − 30
= 0
ดังนั้น เศษเหลือ เท่ากับ 0

เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม

โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)
 12

ในการแยกตัวประกอบของพหุนาม 𝑃(𝑥 ) โดยใช้ทฤษฎีเศษเหลือ เราจะต้องหาจำนวน 𝑎 ที่

ทำให้ 𝑃(𝑎) = 0 ก่อน
ในกรณีทั่วไป เมื่อ 𝑃(𝑥 ) เป็นพหุนามที่มีสัมประสิทธิ์เป็นจำนวนเต็มและสัมประสิทธิ์ของตัว
แปรที่มีกำลังสูงสุดเป็น 1 และ 𝑎 เป็นจำนวนเต็มที่ทำให้ 𝑃(𝑎) = 0 จะได้ว่า 𝑎 หารพจน์ที่เป็น
ค่าคงที่ของพหุนาม 𝑃(𝑥 ) ได้ลงตัว ดังนั้นการหาจำนวนเต็ม 𝑎 ที่ทำให้ 𝑃(𝑎) = 0 เราจะพิจารณา
จากจำนวนเต็มที่หารพจน์ที่เป็นค่าคงตัวของพหุนาม 𝑃(𝑥 ) ได้ลงตัว
ดังนั้นการแยกตัวประกอบของ 𝑃(𝑥 ) ซึ่งเป็นพหุนามที่มีสัมประสิทธิ์เป็นจำนวนเต็มและ
สัมประสิทธิ์ของตัวแปรที่มีกำลังสูงสุดเป็น 1 ได้ โดยใช้ทฤษฎีบทเศษเหลือ ซึ่งสรุปเป็นขั้นตอนได้ดังนี้
1. หาจำนวนเต็ม 𝑎 ที่ทำให้ 𝑃(𝑎) = 0 จะได้ว่า 𝑥 − 𝑎 เป็นตัวประกอบของ 𝑃(𝑥 )
2. นำ (𝑥 − 𝑎) ที ่ ไ ด้ จ ากข้ อ 1 ไปหารพหุ น าม 𝑃(𝑥 ) ได้ ผ ลหารเป็ น พหุ น ามใหม่
(𝑄(𝑥 )) ที ่ ไม่ ซ ้ ำกั บพหุ น าม 𝑃(𝑥 ) และมี ดี ก รี น้ อ ยกว่ า 𝑃(𝑥 ) อยู ่ 1 และได้ ว่า
𝑃 (𝑥 ) = (𝑥 − 𝑎 )𝑄 (𝑥 )
3. ถ้า 𝑄(𝑥 ) ที่ได้ในข้อ 2 เป็นพหุนามที่มีดีกรีสูงกว่า 2 และสามารถแยกตัวประกอบ
ต่อไปได้ ก็แยกตัวประกอบของ 𝑄 (𝑥 ) โดยใช้วิธีตามข้อ 1 และข้อ 2 แต่ถ้า 𝑄(𝑥 )
เป็นพหุนามดีกรีสองและสามารถแยกตัวประกอบได้ตามวิธีการที่เรียนมาแล้วก็ให้
แยกตัวประกอบ

ตัวอย่างที่ 1 จงแยกตัวประกอบของ 𝑥 3 − 2𝑥 2 − 2𝑥 + 12 โดยใช้ทฤษฎีบทเศษเหลือ

วิธีทำ จากโจทย์ 𝑃(𝑥) = 𝑥 3 − 2𝑥 2 − 2𝑥 + 12
พจน์ที่เป็นค่าคงตัว คือ 12
จำนวนที่หาร 12 ได้ลงตัว คือ ±1, ±2, ±3, ±4, ±6
พิจารณา 𝑃(1), 𝑃(−1) จะได้ 𝑃(1) ≠ 0, 𝑃(−1) ≠ 0
พิจารณา 𝑃(−2) ≠ 0
𝑃(−2) = (−2)3 − 2(−2)2 − 2(−2) + 12
= (−8) − 8 + 4 + 12
= 0
ดังนั้น 𝑥 − (−2) หรือ 𝑥 + 2 เป็นตัวประกอบของ 𝑃(𝑥)
นำ 𝑥 + 2 ไปหาร 𝑃(𝑥) จะได้ผลหาร คือ 𝑥 2 − 4𝑥 + 6
จะได้ 𝑃(𝑥) = (𝑥 + 2)(𝑥 2 − 4𝑥 + 6)

เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม

โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)
 13

ตัวอย่างที่ 2 จงหาค่า 𝑘 ที่ทำให้ 𝑥 − 5 หาร 𝑥 3 − 3𝑥 2 + 𝑘𝑥 − 20 ลงตัว

วิธีทำ ให้ 𝑃(𝑥) = 𝑥 3 − 3𝑥 2 + 𝑘𝑥 − 20
ถ้า 𝑥 − 5 หาร 𝑃(𝑥) ลงตัว
แสดงว่า 𝑃(5) = 0
หา 𝑃(5) = 53 − 3(5)2 + 𝑘(5) − 20
= 125 − 75 + 5𝑘 − 20
= 30 + 5𝑘
ดังนั้น 30 + 5𝑘 = 0
5𝑘 = −30
𝑘 = −6

ตัวอย่างที่ 3 จงหาค่า 𝑘 ที่ทำให้ 𝑥 − 6 หาร 𝑥 3 − 8𝑥 2 + 19𝑥 + 𝑘 แล้วเหลือเศษ 15

วิธีทำ ให้ 𝑃(𝑥) = 𝑥 3 − 8𝑥 2 + 19𝑥 + 𝑘
ถ้า 𝑥 − 6 หาร 𝑃(𝑥) แล้วเหลือเศษ 15
แสดงว่า 𝑃(6) = 15
หา 𝑃(6) = 63 − 8(6)2 + 19(6) + 𝑘
= 216 − 288 + 114 + 𝑘
= 42 + 𝑘
ดังนั้น 42 + 𝑘 = 15
𝑘 = 15 − 42
𝑘 = −27

เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม

โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)
 14

แบบฝึกหัดที่ 5
1. จงหาค่า 𝑃(𝑎) จาก 𝑃(𝑥) และ 𝑎 ที่กำหนดให้ในแต่ละข้อต่อไปนี้
1) 𝑃(𝑥) = 𝑥 4 − 4𝑥 3 + 3𝑥 2 − 2𝑥 + 5 , 𝑎 = 2
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2) 𝑃(𝑥) = 3𝑥 3 − 𝑥 2 − 2𝑥 + 8 , 𝑎 = −3
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
3) 𝑃(𝑥) = −𝑥 3 + 3𝑥 2 − 2𝑥 − 4 , 𝑎 = −1
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4) 𝑃(𝑥) = −2𝑥 5 + 4𝑥 4 − 3𝑥 3 − 8𝑥 + 7 , 𝑎 = 4
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5) 𝑃(𝑥) = 𝑥 3 − 2𝑥 2 − 2𝑥 + 12 , 𝑎 = −2
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2. จงหาค่า 𝑘 ที่ทำให้ 𝑥 − 2 หาร 𝑘 𝑥3 − 3𝑥2 + 4𝑥 − 4 ลงตัว
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………..

เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม

โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)
 15

3. จงหาค่า 𝑘 ที่ทำให้ 𝑥 − 3 หาร 𝑥 4 − 2𝑥 3 + 3𝑥 2 − 𝑘𝑥 − 7 เหลือเศษ -2

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4. จงหาค่า 𝑡 ที่ทำให้ 𝑥 + 𝑡 หาร 𝑥 2 + 5𝑥 − 2 เหลือเศษ -8
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5. จงหาเศษจากการหารต่อไปนี้
1) 𝑥 3 − 𝑥 2 + 10𝑥 − 8 ด้วย 𝑥 − 3
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2) 2𝑥 3 − 4𝑥 2 − 7𝑥 + 1 ด้วย 𝑥 − 1
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
3) −2𝑥 5 + 9𝑥 4 + 19𝑥 3 + 51𝑥 2 − 89𝑥 + 30 ด้วย 𝑥 + 3
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4) 𝑥 3 − 2𝑥 2 − 𝑥 + 2 ด้วย 𝑥 + 1
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………..

เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม

โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)
 16

6. จงแยกตัวประกอบของพหุนามในแต่ละข้อโดยใช้ทฤษฎีบทเศษเหลือ
1) 3𝑥 3 + 5𝑥 2 − 3𝑥 − 5
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2) 𝑥 3 + 4𝑥 2 − 11𝑥 + 6
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………

เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม

โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)
 17

3) 𝑥 3 + 7𝑥 2 − 𝑥 − 7
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4) 𝑥 4 +2𝑥 3 − 11𝑥 2 − 12𝑥 + 36

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………

เอกสารประกอบการสอน คณิตศาสตร์ เพิ่มเติม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เรื่อง การแยกตัวประกอบของพนุนาม

โดย ครูชัยรัตน์ มีมา (ครูต้อม)