Աստղիկ ԲԿ

Նյարդաբան – Միրա Օրդույան

Կլման ակտի խանգարման

առանձնահատկությունները
նեյրոդեգենրատիվ
հիվանդությունների
ժամանակ
Նեյրոդեգեներատիվ են կոչվում այն հիվանդությունները որոնց հիմքում
ընկած է նեյրոնների հարաճող կորուստը և/կամ նրանց ֆունկցիաների
կորուստը գլխուղեղում և ողնուղեղում:
Ըստ ԱՀԿ տվյալների
աշխարհի բնակչության
մոտ 15%-ի մոտ առկա է
հաշմանդամություն
նեյրոդեգեներատիվ
հիվանդությունների
պատճառով և այդ թիվը
տարեց տարի աճում է
պայմանավորված
բնակչության ծերացման
հետ:
Պարկինսոնի
հիվանդություն (ՊՀ)

ՊՀ հանդիսանում է
նեյրոդեգեներատիվ
հիվանդություն, որի
ժամանակ ընտրողաբար
վնասվում են միջին ուղեղի
սև նյութի նեյրոնները:
Սև նյութ

Նորմայում սև նյութում արտադրվող դոպամինը

նյարդաթելերով ներթափանցում է զոլավոր մարմին՝
հարուցելով հետսինապտիկ արգելակող պոտենցիալ, որն
ընկճում է զոլավոր մարմնի նեյրոնների ակտիվությունը:
Դրանով իսկ չեզոքացնում են մկանային տոնուսը բարձրացնող
և շարժումներն արգելակող նյարդային գրգիռները:
Կլինիկական դրսևորումները
• Հանգստի դող
• Մկանային ռիգիդություն
• Բրադիկինեզիա – հիպոկինեզիա
• Ֆիքսված դիրքեր
• Պոստուրալ ռեֆլեքսների բացակայություն
• Սառչելու ֆենոմեն
• Միմիկայի աղքատացում
ՊՀ-ի ժամանակ դոֆամինէրգիկ նեյրոնների մահը նախորդում է
շարժողական սիմպտոմների առաջացմանը 4-6 տարով: ՊՀ-ի
կլինիկորեն ի հայտ գալու ժամանակ սև նյութում նկատվում է
նեյրոնների 70%-ի կորուստ և ստրիատումում դոֆամինի
քանակի իջեցում մոտ 80%-ով:
Պարկինսոնի հիվանդություն և
համախտանիշ

Լոգոպեդ

Նյարդաբան

Հոգեբան

Սոցիոլոգ

Կինեզիոլոգ
Կլլման փուլ Հաճախ հանդիպող նշան
Բերանային Լեզվի կրկնվող պոմպային շարժում
փուլ Լեզվի ճոճվող-գլորվող նպատակային շարժում
Բերանում սննդի մնացորդ
Սննդի մասնատված կլում
Սննդային բոլյուսի կազմավորման դժվարացում
Բոլյուսի վաղաժամ անցում դեպի ըմպան
Ըմպանային Լեզվի ետ քաշման և ըմպանի կժկման իջեցում
փուլ Սննդի ետ անցում դեպի քթի խոռոչ և ըմպանի վերին հատված
Շնչուղիների փակումը սկսելու և ավարտելու դժվարություն
Ասպիրացիա
Սննդի մնացորդներ տանձաձև և փորաձև ծոցերում

Ըմպանի և կոկորդի զգացողության իջեցում

Կերակրափողային Կերակրոփողային մկանների պերիստալտիկայի նվազում
փուլ
Պարկինսոնի համախտանիշեր

• Պրոգրեսիվող վերկորիզային ախտահարում (PSP)

• Բազմահամակարգային ատրոֆիա (MSA)
ՊՀ կամ ՊՀ +ժամանակ դիսֆագիան գնահատելու կլինիկական
սանդղակներ
Սանդղակ
Թքարտադրության դժվարության և հաճախության սանդղակ
Սիալորեայի Drooling severity and frequency scale (DSFS)
սանդղակ Թքազատման գնահատման սանդղակ
Drooling rating scale
Սիալորեայի կլինիկական սանդղակ ՊՀ-ի համար
Sialorrhea clinical scale for PD (SCS-PD)
Կուլ տալու խանգարման հարցաթերթիկ
Դիսֆագիայի Swallowing disturbance questionnaire (SDQ)
սանդղակ Կլլման որակի ազդեցությունը կյանքի որաի վրա
Swallowing quality of life (SWAL-QOL)
Ֆունկցիոնալ դիսֆագիայի սանդղակ
Functional dysphagia scale (FDS)
ՊՀ-ինքնավարության արդյունքների սանդղակներ
Ընդհանուր Scales for outcomes in PD-autonomic (SCOPA-AUT)
սանդղակ Ոչ շարժողական ախտանիշների հարցաթերթ ՊՀ-ի համար
Nonmotor symptoms questionnaire for PD (NMSQuest)
Ոչ շարժողական ախտանիշների սանդղակ
Nonmotor symptoms scale (NMSS)
ՊՀ-ի հարցաթերթիկ
Parkinson’s disease questionnaire (PDQ)
Ալցհեյմերի
հիվանդություն
Ալցհեյմերի հիվանդություն և այլ տեսակի
դեմենցիաներ

Նյարդաբան

Լոգոպեդ

Հոգեբան

Կինեզիոլոգ

Սոցիոլոգ
Կլլման կառավարման կեղևային
կենտրոններ

• Ինսուլա
• Ստորին ճակատային գալար
• Օպերկուլյար հատված
• Գոտևորող գալարի առաջային մաս
• Քունքային բլթի առաջամիջայի հատված
Կլլման ակտի խանգարման առանձնահատկությունները

• Ալցհայմերի հիվանդության վաղ փուլում դժվարանում

և/կամ երկարում է կլլման ակտի բերանային փուլը, որի
ժամանակ դանդաղում է լեզվի շարժումները և
հետաձգվում է բուն կլլման ռեֆլեքսը:
• Ալցհայմերի հիվանդության
չափավոր փուլին բորոշ է
բոլուսի պատրաստման,
շնչուղիների մաքրման,
կերակրափողի վերին
սֆինտերի բացման
դժվարություն:
• Ծանր փուլում կուլ տալու
դժվարությունները լուրջ են և զգալիորեն
ազդում են անհատի կյանքի որակի վրա:
Այս փուլում Ալցհայմեր ունեցող
անհատները կարող են զգալ կուլ տալու
ապրաքսիա, սննդային ագնոզիա:
Չկա կլլման ակտի գնահատման մասնագիտացված սանդղակ
Ալցհեյմերի հիվանդության պարագայում:
Օրոֆարինգեալ դիսֆագիայի բնութագիրը դեմենցիաների դեպքում
Դեմենցիայի տեսակը Բնութագիրը
Ինքնասնուցման դժվարացում
Օրալ պրաքսիս
Սննդի ընդունման տևողության երկարում
Բերանում սննդի մնացորդ
Ծամելու դժվարություն
Ալցհեյմերի Երկարատև բերանային փուլ
Շարունակական ծամում կամ դրա բացակայություն
հիվանդություն
Տարրական բերանային ռեֆլեքս (կծելու ռեֆլեքս)
Քմային պատասխան երկարացում, թաց ձայն
Բազմակի կլլման ակտ
Կորճակոկորդային ռեֆլեքսի իջեցում
Ասպիրացիոն թոքաբորոբ հիվանդության հարաճման հետ մեկտեղ
Դիսֆագիա ըմպանային փուլում
Լուի մարմնիկների դեմենցիա
Սննդի ընդունման երկարում
Սննդային վարքի հետ կապված խնդիրներ (արագ սնում, բերանի գերլցում սննդով)
Ճակատ-քունքային դեմենցիա Ուշացած ըմպանային պատասխան
Սննդի թերի անցում՝ կուլ տալուց հետո կոկորդում մնացորդների առկայություն
Սննդային գնդի ձևավորման և ծամելու դժվարացում
Անոթային դեմենցիա Կորճակոկորդային ռեֆլեքսի իջեցում
Ասիմպտոմ ասպիրացիա
Գրականության ցանկ
• https://www.nature.com/articles/s41598-021-84972-6
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554405/#:~:text=These%20muscles%20are%20innervated%20by,the%20esophagus%20through%20the%20UES.
• https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/palatopharyngeus-muscle
• https://doctorlib.info/neurology/neuroanatomy/14.html
• https://fr.slideshare.net/susanthmj/swallowing
• https://sci-hub.se/https://www.magonlinelibrary.com/doi/full/10.12968/npre.2018.16.4.176
• https://sci-hub.se/http://pubs.asha.org/doi/10.1044/persp2.SIG13.13
• https://sci-hub.se/https://link.springer.com/article/10.1007/s00702-015-1427-z#citeas
• https://ejnpn.springeropen.com/articles/10.1186/s41983-023-00674-y
• https://www.mdpi.com/2076-3425/10/9/609
• https://parkinsonsdisease.net/clinical/dysphagia
• https://www.myparkinsonsteam.com/resources/difficulty-swallowing-and-parkinsons
• https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnagi.2022.979826/full
• https://www.researchgate.net/figure/fig2_264463890
• https://www.nature.com/articles/s41531-022-00421-9
• https://www.researchgate.net/figure/Patterns-of-oropharyngeal-dysphagia-in-Parkinsons-disease_tbl3_295831899
• https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=f4EqHhdHEYE
• https://www.nia.nih.gov/health/alzheimers-caregiving/caring-person-late-stage-alzheimers-
disease#:~:text=As%20Alzheimer's%20disease%20progresses%20to,which%20can%20lead%20to%20death.
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9762388/
• https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fneur.2019.01180/full
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10002914/#:~:text=Neurological%20disorders%20are%20the%20leading,over%20the%20past%2030%20yea
rs.
Շնորհակալություն