Antyk - powtórzenie do sprawdzianu

Treści mitów
Mit o powstaniu świata
Grecy wierzyli, że u zarania dziejów najpierw był Chaos. Z Chaosu wyłoniły się dwa potężne bóstwa Uranos – Niebo i Gaja – Ziemia. Oni dali początek wszystkim bogom. Na
początku spłodzili ród tytanów z najstarszym Okeanosem. Później byli Kiklopowie (Cyklopi) i Hekatonchejrowie (Sturęcy). Uranos nie był zadowolony z brzydkiego potomstwa i
strącił wszystkich do Tartaru. Tartar to bezdenna czeluść. Gaja namówiła najmłodszego z tytanów, wciąż nie pozbawionego wolności – Kronosa, do zamachu na władzę Uranosa.
Kronos ugodził Uranosa żelaznym sierpem i zrzucił go z tronu. Z krwi Uranosa narodziły się trzy straszliwe boginie zemsty – Erynie. Razem z bogami rodził się świat. Kronos rządził
razem z żoną Reją. Większość tytanów pozostawił w Tartarze. Obawiając się klątwy Uranosa, który powiedział mu, że władze odbierze mu jego dziecko, wszystkie swoje narodzone
dzieci od razu połykał. Taki los spotkał 5 jego dzieci. Za szóstym razem Reja podała Kronosowi kamień zawinięty w pieluszki. Reja ukryła niemowlę na ziemi, nadając mu imię
Dzeus. Dzeus dorastał na Krecie razem z kozą Amalteją, którą Dzeus bardzo kochał. Ze złamanego rogu Amaltei Dzeus uczynił róg obfitości, który napełniał się wszystkim, co tylko
zapragnął jego właściciel. Dzeus dorósł i stanął do walki przeciwko Kronosowi. Najpierw namówił Reję, by podała Kronosowi środek wymiotny. Kronos zwrócił piątkę dzieci:
Hadesa, Posejdona, Herę, Demeter i Hestię. Walka rozgrywała się na polach Tesalii. Kronos walczył wspólnie z tytanami. Dzeus miał po swej stronie Cyklopów i Sturękich. Wojna
była długa i straszliwa. W końcu Dzeus zwyciężył Kronosa. Za siedzibę objął górę Olimp. Niedługo rządził w spokoju, przeciw bogom powstał ród gigantów, synów Ziemi.
Rozgorzała kolejna straszliwa bitwa, w której przewagę zaczęli brać giganci. Dzeus poprosił o pomoc człowieka śmiertelnego Heraklesa, dowiedział się z Księgi przeznaczenia, że
gigantów pokonać może tylko człowiek śmiertelny. Bogowie wspólnie z Heraklesem pokonali gigantów. Giganci byli dziećmi Gai. Kiedy wyginęli ta w rozpaczy wydała na świat
potwora o imieniu Tyfon. Tyfona przestraszyli się wszyscy bogowie, oprócz Dzeusa, i uciekli do Egiptu przyjmując postać zwierząt. Dzeus stanął do walki z Tyfonem i pokonał go,
ciało przykrywając Sycylią.

Mit o Prometeuszu

Głównym bohaterem mitu jest tytułowy Prometeusz. Jak głosi mit – to właśnie Prometeusz stworzył człowieka – z gliny pomieszanej ze łzami. Prometeusz wyposażył człowieka, w
nieśmiertelną duszę i w przymioty charakteryzujące bogów a jednocześnie stworzył go słabym, bezbronnym i bezradnym. Aby zmienić ten stan rzeczy Prometeusz naraża się
bogom i wykrada z Olimpu ogień, który z kolei przekazuje człowiekowi. Ponadto Prometeusz uczy człowieka jak obchodzić się z ogniem, do czego może go wykorzystać, dzięki
czemu istota jaką stworzył stała się bardziej samodzielna i zaradna. Jednakże czyn Prometeusza nie uszedł uwadze bogów. Ci z zemsty stworzyli istotę piękniejszą niż człowiek
Prometeusza i zesłali ją na ziemię. Istotą tą była kobieta o imieniu Pandora. Prometeusz jednak nie uległ jej wdziękom i nie dał się zwieść podstępnym bogom. Pandorę poślubił
jednakże wkrótce jeden z braci Prometeusza – Epimeteusz. Pandora namawia swojego męża podstępem do otwarcia skrzynki, którą przekazali jej bogowie. Ze skrzynki tej
wydobyły się wszystkie smutki, nieszczęścia i choroby i zamieszkały one na dobre wśród ludzi. Na tym jednakże nie koniec porachunków Prometeusza z bogami. Bohater składa w
ofierze Zeusowi – bogowi bogów - dwie części woła. Proponuje by Zeus dokonał wyboru jednej z części – część wybrana przez boga będzie odtąd stanowiła ofiarę ludzi dla bogów.
Zeus pewny siebie – wybrał większą część, w której znajdowały się, ku jego zdziwieniu – same kości i tłuszcz. Takiej obrazy Zeus nie pozostawił bez odpowiedzi. Ukarał on
Prometeusza – przykuwając go do szczytu skały, gdzie jak głosi mit, po dziś dzień i do końca świata, przylatuje orzeł, który wyjada wątrobę Prometeusza. Wątroba ta co noc
odrasta i każdego kolejnego dnia cierpienie Prometeusza rozpoczyna się na nowo. Ludzie pozbawieni swego obrońcy i bohatera, postanowili nie słuchać bogów. Stali się źli,
występni i zbuntowani. Zeus nie tolerując takiego zachowania, ukarał ludzi zsyłając na nich potop. Jednakże wielu z ludzi przeżyło kataklizm, dzięki czemu ziemia na nowo rozkwitła
życiem. Zeus zaprzestał nękania ludzi, mimo, iż ci nadal byli tacy sami.

Mit o Syzyfie

Tytułowa postać Syzyf to symbol bezowocnej pracy. Jego historia rozpoczyna się w Koryncie – jednym z najbogatszych miast ówczesnej Grecji. Syzyf był człowiekiem dość
lubianym, popularnym a przede wszystkim cieszącym się przyjaźnią i szacunkiem bogów. Bardzo często bywał zapraszany na boskie uczty, w których chętnie brał udział. Dzięki
pokarmom tam spożywanym zyskał on wieczny młody wygląd, pomimo upływu czasu i lat. Syzyf posiadał jednak pewną przypadłość, złą skłonność, która go w rezultacie zgubiła, a
mianowicie był on doskonałym plotkarzem. Bogowie nie zwracali na to większej uwagi, aż do czasu gdy Syzyf zdradził pewną tajemnicę Zeusa. Bóg bogów postanowił ukarać
boskiego ulubieńca – zesłał na niego Tanatosa – bożka śmierci, by ten ukrócił żywot plotkarza. Syzyf jednak nie uległ presji ani karze – uwięził on Tanatosa, dzięki czemu ludzie
zyskali nieśmiertelność. Władca podziemi i pan śmierci i życia – brat Zeusa Hades - doniósł o tym Zeusowi. Na jego rozkaz Ares – uwolnił Tanatosa. Po uwolnieniu Tanatos
rozpoczął swoje ponowne panowanie a jego pierwszą ofiarą stał się Syzyf. W swojej krnąbrności nakazał swojej żonie, by po jego śmierci, nie urządzała mu pogrzebu, dzięki czemu
po swojej śmierci mógł on powrócić na ziemię i sam zająć się swoim pogrzebem. Po wykonaniu swego zadania, miał on wrócić do Hadesu, jednakże po raz kolejny chciał wykazać
się swoim sprytem, krnąbrnością i przebiegłością – nie powrócił więc do Hadesu. Bogowie na długi czas zapomnieli o Syzyfie, jednakże występek ten nie mógł pozostać zupełnie
niezauważony. Tanatos zjawił się na ziemi i zabrał Syzyfa do podziemi Hadesu. Tam też – jak głosi mit – po dzień dzisiejszy – odbywa swoją karę – wtacza pod górę ogromny głaz,
gdy już jest blisko szczytu, głaz wymyka się z rąk Syzyfa a ten jest zmuszony po raz kolejny wtoczyć go na szczyt.

Mit o Dedalu i Ikarze

Dedal, artysta i wynalazca, mieszkał z synem Ikarem w Atenach, jednak zmuszony został do ucieczki z ojczyzny. Oboje dotarli na Kretę, gdzie rządził król Minos. Dedal został
nadwornym architektem i zbudował labirynt, w którym uwięziono Minotaura, który był synem króla. Architekt dopuścił się zdrady pomagając Tezeuszowi wydostać się z labiryntu,
w związku z czym Minos ukarał go zakazem opuszczania Krety. Dedal postanowił wraz z synem uciec z wyspy, w czym pomóc miały im skrzydła wykonane z ptasich piór sklejonych
woskiem. Ojciec przestrzegł syna, by ten nie wzlatywał zbyt wysoko, ponieważ żar słoneczny może roztopić wosk; nie może też lecieć zbyt nisko, bo pióra nasiąkną parą unoszącą
się nad morzem i staną się zbyt ciężkie. Swą ucieczkę zaplanowali na noc. Kiedy zaczęło świtać frunący Ikar nie mógł się powstrzymać i wzbił się wyżej ku słońcu. Przewidywania
Dedala sprawdziły się – wosk stopił się a Ikar wpadł do morza.

Mit o Demeter i Persefonie

Demeter – bogini odpowiedzialna za rozwijanie się pąków kwiatów, kwitnienie i owocowanie drzew oraz za wszystko, co wyrasta z ziemi – zostawiła na chwilę swoją córkę
Persefonę (inaczej: Kora – gr. kore = córka), która bawiła się z nimfami na łące. Zanim się oddaliła prosiła córkę, by ta nie zrywała narcyzów – kwiatów zwiastujących nieszczęście,
poświęconych bóstwom podziemnym. Persefona była posłuszna matce. Biegała po łące z nimfami i zbierała inne kwiaty. Nagle z ziemi wyrósł narcyz, którego piękno było tak
oszałamiające, że Persefona, oczarowana jego wdziękiem, przekroczyła zakaz Demeter i zerwała kwiat. W tym momencie ziemia się rozstąpiła i przed Persefoną zjawił się rydwan
powożony przez Hadesa, władcę świata podziemnego. Bóg porwał Persefonę i zniknął. Gdy Demeter wróciła, nikt nie potrafił powiedzieć, gdzie jest jej dziecko. Zrozpaczona bogini
ukryła się w górach arkadyjskich. Cała ziemia wyschła i nic na nie rosło z powodu rozpaczy osamotnionej matki. Od Słońca, które widziało całe zdarzenie, dowiedziała się w końcu,
co stało się z jej córką. Na próżno przybywali do niej różni posłańcy z Olimpu – Demeter nie dawała się przebłagać, nikt nie był w stanie uśmierzyć jej bólu, a ziemia cały czas
pozostawała sucha, spękana i martwa. W końcu Zeus zdecydował, że jego brat Hades musi oddać Persefonę matce. Bóg podziemi usłuchał rozkazu, ale kiedy Persefona opuszczała
królestwo umarłych, podał jej jabłko granatu, a bogini ugryzła. Nie wiedziała, że granat zwiąże ją na zawsze z bogiem podziemi. Z powodu zjedzenia kilku ziarenek owocu, co roku
musiała wracać do Hadesa na trzy miesiące. Gdy spotykała się z matką, cały świat rozkwitał i rozpoczynał się wiosna. Przed zbliżającym się rozstaniem Demeter coraz bardziej
pogrążała się w smutku – wtedy przychodziła jesień. Trzy miesiące, które dzieliły matkę i córkę, były okresem, w którym nic nie rosło, a ziemia wydawała się martwa. Wówczas
panowała zima.

1
Mit o rodzie Labdakidów

Władca Teb, król Lajos, dowiaduje się od wyroczni delfickiej, że zostanie zamordowany przez własnego syna, który później ożeni się z jego żoną – Jokastą. Kiedy królewskiej parze
rodzi się syn przekłuwają mu pięty i porzucają w górach. Chłopca znajdują pasterze i oddają bezdzietnej królowej Koryntu. Dziecko otrzymuje imię Edyp.Szukając swojego
pochodzenia dowiaduje się od wyroczni, że jeśli wróci do ojczyzny zamorduje ojca i ożeni się z matką. Nie wraca więc do Koryntu, który uważa za miasto urodzenia. Szukając
nowego miejsca zabija człowieka na drodze, nie wiedząc, że to jego ojciec. W okolicy Teb pojawia się potwór – Sfinks, który porywa ludzi i grozi, że nie odejdzie, dopóki ktoś nie
rozwiąże jego zagadki: „Co to za zwierzę, obdarzone głosem, które z rana chodzi na czworaka, w południe na dwóch nogach, a wieczorem na trzech?”. Kreon, pełniący obowiązki
po śmierci króla ogłasza, że ten, kto odgadnie odpowiedź, otrzyma królestwo i Jokastę za żonę. Przybywa wtedy do Teb Edyp i odgaduje zagadkę – jej rozwiązaniem jest
„człowiek”. Obejmuje rządy i ma ze swoją matką dwóch synów i dwie córki. Kraj nawiedzają klęski – nic nie rośnie, dzieci rodzą się martwe. Wieszcz Terezjasz objawia przed
królem prawdę o jego pochodzeniu. Na wieść o tym Jokasta popełnia samobójstwo przez powieszenie, Edyp wykuwa sobie oczy i jako żebrak opuszcza miasto, po czym umiera w
Kolonos.W Tebach zostają jego synowie. Umawiają się, że będą co rok zmieniać się na tronie. Po pierwszym roku Etokles nie chce oddać rządów i wypędza Polinejkesa, który
znajduje schronienie w Argos. Namawia tamtejszego króla, by zaatakowali Teby. Choć miastu udaje się obronić, obaj bracia umierają. Kreon, który znów przejmuje rządy, zakazuje
grzebać Polinejkesa, lecz jego siostra, Antygona, sprzeciwia się królowi. Za karę zostaje zamurowana żywcem. Kiedy 10 lat później Teby znów zostają zaatakowane Terezjasz
proponuje, by zaproponowano pokój, aby mieszkańcy zdążyli uciec. Tak się dzieje – wszyscy opuszczają Teby, a miasto zostaje zburzone przez wrogów.

Mit o wojnie trojańskiej

Bogini morska Tetyda była wyjątkowo piękną kobietą. Wielu bogów walczyło o jej względy. Nawet sam Zeus chciał, żeby została jego żoną. Niestety zapał zalotników ostygł
w momencie, gdy przypomniano przepowiednię głoszącą, że piękna bogini pocznie syna, który przewyższy swojego ojca. Żaden z bogów nie chciał mieć tak silnego potomstwa.
Wszyscy dobrze pamiętali historię Kronosa pokonanego przez własne dziecko. Tetydę postanowiono wydać za śmiertelnika. Kandydatem na jej męża został książę Peleus. Zakochał
się on w bogince i nie zrażał się jej początkową niechęcią. Wreszcie doszło do ich ślubu. Wesele było wspaniałe. Bawili się na nim prawie wszyscy bogowie i boginki. Nie zaproszono
jednak bogini niezgody. Urażona Eris postanowiła się zemścić. Miedzy bawiących się na weselnym przyjęciu gości rzuciła jabłko z napisem ,,dla najpiękniejszej". Od razu obecne
na przyjęciu kobiety zaczęły o nie walczyć. Każda właśnie siebie uważała za największą piękność. Najgłośniej krzyczały trzy boginie: Afrodyta, Hera i Atena. Kłótnia między nimi stał
się nie do zniesienia, dlatego Zeus zarządził sąd. Młody pasterz Parys miał rozstrzygnąć spór. Każda z boginek próbowała przekupić chłopca. Atena, w zamian za jabłko, obiecała
mu wielka mądrość; Hera - olbrzymie bogactwo a Afrodyta - najpiękniejszą spośród śmiertelniczek. Ani bogactwo, ani mądrość nie skusiły młodego mężczyzny. Tylko obiecana
kobieta stała się łakomym kąskiem. Dlatego t6eż Parys podarował jabłko Afrodycie. Sam sędzia nie był tez zwykłym pasterzem. Pochodził z królewskiego rodu, ale jego rodzice
obawiali się klątwy, która nad nim ciążyła. Miał on zgubić własne miasto. Dlatego, zaraz po urodzeniu, dziecko oddano pasterzom, aby ci pozbyli się malca zostawiając go w górach.
Posłuszni woli króla słudzy tak tez zrobili. Jednak Parys cudownie ocalał. Wykarmiła go niedźwiedzica, a pasterz, który to zobaczył, wziął niemowlę ze sobą i wychował, nie mówiąc
nikomu nic o jego pochodzeniu. Po latach Parys przybył do Troi na igrzyska. Jako zwycięzca dostąpił zaszczyt wizyty na królewskim dworze. Wtedy to odkryto prawdę i król Troi
Priam z powrotem przyjął syna pod swój dach. Jako królewski syn Parys ruszył do Sparty na dwór Menelaosa. Tam właśnie mieszkała obiecana mu przez Afrodytę najpiękniejsza
kobieta - Helena. Parys szybko zaskarbił sobie sympatie gospodarza i podstępem uprowadził piękną kobietę. Złość Menelaosa była ogromna. Zażądał on wydania Heleny, ale gdy
prośby nie poskutkowały, postanowił odebrać żonę siłą. Wojska Menelaosa szykowały się już do wojny, ale nie można było na nią wyruszyć bez syna Tetydy Achillesa.
Przepowiednia głosiła, że bez niego Spartanie nie zwyciężą. Tymczasem bogini bała się o swojego jedynaka. Co prawda kąpała go w świętej rzece i w ten sposób uczyniła jego ciało
odpornym na ciosy, ale podczas obmywania trzymała dziecko za pietę i właśnie ta część ciała stanowiła słaby punkt młodego wojownika. Ukryła więc syna między królewskimi
córkami. Wierzyła, ze nikt go tam nie odszuka. Niestety podstęp wykryto i Achilles dołączył wreszcie do przygotowanych do wojny wojsk. Oblężenie troi trwało dziesięć lat.
Podczas nich szala zwycięstwa przechylała się to na jedną, to na drugą stronę. W wojnę włączyli się też bogowie. To ich interwencja nie pozwalała na ostateczne rozstrzygnięcie
sporu. Jednak w pewnym momencie wydawało się, że zwycięstwo Trojan jest bardzo blisko. Obrażony na Agamemnona Achilles odmówił udziału w walce. Bez niego Trojanie
łatwo pokonywali wrogów. Dopiero śmierć Patroklesa, przyjaciela obrażonego wojownika, spowodowała, że Achilles wrócił na pole walki i zabił Hektora. Któregoś dnia Trojanie
z przerażeniem odkryli, że wrogowie ukradli święty posąg z świątyni Ateny. Wiedzieli, że bez niego miasto skazane jest na zagładę. Ale ku ich wielkiemu zaskoczeniu zauważyli,
że Spartanie odpłynęli. W miejscu, gdzie były ich namioty stał tylko olbrzymi, drewniany koń. Uznali go za dar od pokonanych wrogów i ,mimo ostrzeżeń wieszczki Kasandry,
wciągnęli do miasta. Następnie Trojanie zorganizowali wielka ucztę. W ten sposób chcieli uczcić zwycięstwo i koniec długiej wojny. Wszyscy wojownicy trojańscy opili się i usnęli.
Wtedy ze znajdującego się w środku miasta konia wyszedł Odyseusz i kilku jego towarzyszy. Bez trudu pokonali oni nieczujną straż i otworzyli bramy miasta dla pozostałych
żołnierzy, którzy nie odpłynęli, a tylko schowali się za cyplem. Spartanie szybko rozprawili się z pijanymi mieszkańcami Troi i zniszczyli miasto. Sam Menelaos chciał zemścić się na
niewiernej żonie, ale jak tylko zobaczył Helenę na nowo zapragnął dzielić z nią życie. Helena również chętnie wróciła do męża.

Pojęcia związane z mitami

 Typy mitów - O bogach (teogoniczne); o pochodzeniu świata (kosmogeniczne); poświęcone człowiekowi (antropogeniczne); poświęcone słynnym rodom
(genealogiczne)
 Sacrum - sfera świętości, wokół której koncentrują się wierzenia i obrzędy, praktyki religijne. Właściwość (stała bądź ulotna), która przysługuje niektórym przedmiotom
(narzędzia kultu religijnego – naczynia, święte księgi, szaty), istotom (król, kapłan), przestrzeniom (świątynia, wzniesienie), okresom (niedziela, czas postu, Wielkanoc
itp.). Siedzibą sacrum może stać się wszystko, nawet zwykłe przedmioty; miejsca czy osoby mogą otrzymać tę właściwość lub ją utracić. Przeciwieństwem sacrum jest
profanum – przestrzeń przeznaczona dla niewtajemniczonych (profanów)
 Profanum- to, co ludzkie, sfera świeckości, przeciwieństwo sacrum – sfery świętej. W sferze tej odbywają się wszystkie codzienne wydarzenia z życia człowieka.
Profanum jest łacińskim słowem dla świeckości.
 Politeizm- wiara w wielu bogów
 Monoteizm - wiara w jednego boga
 Prometeizm- postawa etyczna, dla której ideałem moralnym jest dobrowolne podporządkowanie działań jednostki dobru większych grup społecznych lub nawet całej
ludzkości. Nawiązuje do mitycznej postaci Prometeusza. Oznacza bunt przeciwko boskim wyrokom oraz cierpienie własne w imię szczęścia ogółu.
 Antropomorfizm - przedstawianie świata przyrody w sposób typowy dla człowieka

Inne pojęcia
 Tragizm - postawa bohatera w sytuacji wyboru między dwoma równorzędnymi racjami. Niezależnie od tego, którą rację bohater wybierze i tak ponosi klęskę.
 Hamartia - wina tragiczna bohatera, błędne zrozumienie swojej sytuacji.
 Hybris - pycha bohatera wobec sił wyższych
 Katarzis - cel tworzenia tragedii (gr. oczyszczenie), chodzi o oczyszczenie z emocji. Widz doznaje różnych emocji, więc oczyszcza się z tych negatywnych.
 Decorum - zasada jedności temtu, stylu i formy wypowiedzi (tragedia- wzniosły język, poważne tematy; komedia - błahostki i potoczny język, komizm)
 Mimetyzm - naśladowanie rzeczywistości w sztuce
 Stassimon - wypowiedź chóru
 Epejzodion - dialogi bohaterów
 Tyrteizm - nurt w literaturze o tematyce patriotycznej, który wzywa do walki za ojczyznę
 Retardacja - opóźnienie akcji, rozwoju wydarzeń
 Arche - źródło wszystkiego i to, z czego wszystko jest złożone

2
Związki frazeologiczne z mitologii
 Syzyfowa praca - praca bez celu, nieprzynosząca efektów
 Pięta Achillesa - czuły punkt, słaby punkt
 Jabłko niezgody - źródło wojen i konfliktów
 Stajnia Augiasza - ogromny nieporządek
 Puszka Pandory - źródło nieszczęść, klęsk, chorób
 Koń trojański - niebezpieczny prezent, podstęp
 Ikarowy lot - pogoń za marzeniami, co kończy się katastrofą
 Koszula Dejaniry - coś, co z pozoru ma pomóc, ale przynosi cierpienie
 Silny jak Herakles - bardzo silny
 Wierna jak Penelopa - ktoś bardzo wierny
 Wpaść w objęcia Morfeusza - zasnąć
 Poruszać się z gracją - poruszać się z lekkością, wdziękiem
 Męki Tantala - ogromne cierpienia spowodowane brakiem możliwości
zaspokojenia podstawowych potrzeb, mimo że wydaje się to możliwe do
osiągnięcia
 Między Scyllą a Harybdą - bycie w sytuacji bez wyjścia
 Przeciąć węzeł gordyjski - rozwiązać problem w nieoczywisty sposób
 Nić Ariadny - pomoc w trudnej sytuacji
 Czapka niewidka - coś co pozwala znikać
 Chimeryczny charakter - być kapryśnym
 Paniczny strach - wielki strach
 Tytaniczna praca - olbrzymi wysiłek
 Ośle uszy - głupota
 Po nitce do kłębka - rozwiązać problem idąc od wskazówek aż do
rozwiązania
 Róg obfitości - źródło bogactwa
 Olimpijski spokój - panować nad emocjami
Budowa tragedii
1. Prolog - wprowadzenie w problematykę
2. Pierwsza pieśń chóru - parodos
3. Naprzemiennie stassimony i epejzodiony
4. Ostatnia pieśń chóru - exodos
5. Czasami występuje epilog - podsumowanie i wnioski
Zasady Arystotelesa
 Wszystkie wydarzenia muszą być spójne, istnieć ciąg przyczynowo -
skutkowy.
 Naśladowanie rzeczywistości (mimezis).
 Zasada trzech jedności - akcja powinna rozgrywać się tylko w jednym
miejscu, nie może przekroczyć 24h i powinna odnosić się do jednego,
głównego problemu; (miejsca, czasu i akcji).
 Zasada decorum - zasada jedności tematu, stylu i formy wypowiedzi
(tragedia- wzniosły język, poważne tematy; komedia - błahostki i
potoczny język, komizm).
 Bohaterowie tragedii powinni być wysoko urodzeni.
 Na scenie nie mogły pojawiać się kobiety (grali je mężczyźni).
 Chór powinien komentować akcję.
 Nie można pokazywać bezpośrednio drastycznych scen.
 Nie istniały sceny zbiorowe - max 3 bohaterów na raz.
 Tytuł musiał zawierać imię głównego bohatera.
 Źródłem tragedii powinny być mity, legendy bądź historia.
"Król Edyp" - streszczenie
Teby pustoszone są przez zarazę i choroby. Wzburzony i zaniepokojony lud
gromadzi się przed świątynią. Wznosi modły o ratunek i prosi bogów, by nie
gniewali się już na ich kraj i mieszkańców. Obserwuje to zaniepokojony władca,
Edyp. W rozmowie z Kapłanem król obiecuje poznać przyczynę tych klęsk i nie
spocznie, aż się wszystko wyjaśni. Nadmienia, że właśnie posłał już Kreona do
wyroczni delfickiej z pytaniem o przyczynę gniewu bogów. W tym samym
momencie nadchodzi Kreon. Wyrocznia głosi, że kraj cierpi z powodu
niepomszczonej śmierci poprzedniego króla – Lajosa, którego potajemnie zabito, a
morderca nadal jest w Tebach, bezkarny i nieosądzony. Bogowie sprowadzili więc
na miasto plagi. Aby odpędzić wszelkie nieszczęścia, trzeba pomścić tę śmierć i
wygnać zabójcę z ziemi tebańskiej. Edyp obiecuje odnaleźć mordercę. Podczas
zebrania starszyzny monarcha rzuca na niego klątwę. Wzywa wróżbitę, by w
szczegółach opowiedział przebieg dawnej zbrodni i wyjawił nazwisko zabójcy.
Tyrezjasz początkowo nie chce mówić, ociąga się z udzieleniem odpowiedzi.
Dochodzi do sprzeczki. Król zarzuca starcowi oszustwo i spisek, ten nie daje za
"Antygona" - streszczenie
Antygona chce sprzeciwić się rozkazowi Kreona o zakazie grzebania zwłok jej brata, Polinejkesa,
uznanego za zdrajcę kraju. Twierdzi, że według prawa bogów dusza niepogrzebanego zmarłego
nigdy nie zazna spokoju, a zwłoki na pewno zostaną zhańbione. By temu zapobiec, planuje wraz
z siostrą pogrzebać ciało. Nie kryje żalu i bólu. Rozmawia z Ismeną na ten temat, ale ona, bojąc
się gniewu Kreona, a jednocześnie chcąc być w zgodzie z prawem, odmawia pomocy. Antygona
postanawia działać sama. Pojawia się Kreon. Przypomina o swoim prawie do tronu po śmierci
Edypa. Mówi, że dobro państwa jest dla niego najważniejsze. Ogłasza decyzję o zakazie
pochówku. W tym momencie dowiaduje się od strażnika, że ktoś przed chwilą wbrew jego
zakazowi pochował ciało. Kreon wpada w gniew, rozkazuje pojmać winnego, odgrzebać zwłoki i
postawić straż. Antygona podejmuje kolejną próbę pogrzebania zwłok. Tym razem zostaje
przyłapana i odprowadzona do króla. Przyznaje się do czynu. Oświadcza, że woli śmierć niż
pozostawienie ciała brata bez pochówku. Ma świadomość, że łamie prawo króla, ale mówi też o
prawie boskim, którego musi przestrzegać. Dla niej jest ono ważniejsze od królewskiego.
Antygona chce ponieść konsekwencje swego czynu. I kiedy zjawia się Ismena z zamiarem
wzięcia na siebie połowy winy, nie zgadza się. Pojawia się Hajmon – narzeczony Antygony, a syn
Kreona. Prosi o wolność dla skazanej. Król tłumaczy potrzebę konsekwencji, ukarania kogoś, kto
łamie prawo. Musi dotrzymywać wobec poddanych danego słowa. Lud jest oburzony wyrokiem.
Twierdzi się, że władca nie powinien wydawać takiego zakazu, zaś śmierć Antygony uznaje się za
sprzeczną z prawem bogów. Kreon złości się coraz bardziej, ale nie ustępuje. Kłócą się. Hajmon
wybiega. Kreon wydaje polecenie zamknięcia Antygony w skalnej grocie. Pojawia się Tyrezjasz,
który namawia Kreona do zmiany decyzji. Radzi odwołać wyrok. Starzec przepowiada śmierć
syna, żałobę w domu i konflikt w Tebach. Władca zgadza się pogrzebać Polinejkesa i uwolnić
Antygonę. Niestety, jest już za późno. Dziewczyna wiesza się w grocie na chuście. Nie
wytrzymuje tego Hajmon i „w gniewie na ojca mordy” popełnia samobójstwo. Na wieść o
śmierci syna zabija się Eurydyka – żona Kreona. Władca rozpacza po stracie
najbliższych.Porządek boski zatriumfował nad porządkiem ustanowionym przez człowieka.
Prawa natury i wola bogów okazały się silniejsze niż rozporządzenia władcy.
wygraną – najpierw grozi, a potem rzuca klątwę na Edypa i mówi coś, co powoduje,
że król zamyka się, nie może wypowiedzieć już żadnego słowa. Starzec, pod
wyraźną presją króla, oznajmia mu, że to on jest winny śmierci poprzedniego
władcy. Napięcie narasta. Edyp węszy w tym wszystkim spisek Kreona, chętnego na
objęcie po nim tronu. Jest przecież bratem jego żony, Jokasty, a więc i poważnym
oraz niepodważalnym pretendentem do korony. Królowa Jokasta prosi o
wyjaśnienia. Sama jest zaniepokojona i zniecierpliwiona. Edyp mówi jej zatem nie
tylko o oskarżeniach, jakie na niego rzucono, ale i o tym, że prawdopodobnie doszło
do straszliwej tragedii. Aby go uspokoić, Jokasta opowiada mu o okolicznościach
śmierci pierwszego męża. Edyp truchleje, słysząc tę opowieść. Rozumie coraz
bardziej, że to on chyba jest mordercą Lajosa. Tymczasem przybywa posłaniec z
wiadomością o śmierci władcy Koryntu, Polybosa. Edyp wzdycha z ulgą – póki co,
nie spełni się wróżba ojcobójstwa. Boi się jednak nadal, bo wyrocznia mówiła też o
jego ślubie z własną matką. Posłaniec uspokaja. Twierdzi, że ani zmarły Polybos, ani
jego żona nie są rodzicami biologicznymi Edypa. Jako małe dziecko został
podrzucony na dwór koryncki. Edyp, wbrew prośbom Jokasty, decyduje się w takim
razie wezwać starego sługę Lajosa. Chce poznać prawdę. Ten mu wyznaje, że kiedyś
miał zabić niemowlę, które otrzymał od Jokasty. Ulitował się jednak i oddał
pasterzowi z Koryntu. Teraz wszystko stało się jasne i tragiczne w tym samym
momencie. Edyp okazał się zarówno ojcobójcą, jak i kazirodcą. Spełnia się tragiczna
wyrocznia: wychowany w Koryncie, u przyrodnich rodziców, zabija nieznanego
mężczyznę (ojca-króla), odgaduje zagadkę Sfinksa, będącego zagrożeniem dla Teb,
więc zostaje w nagrodę mężem królowej Teb – wdowy. Z pałacu wychodzi posłaniec
domowy. Przynosi wieści o samobójczej śmierci Jokasty, która wśród przeraźliwych
okrzyków rozpaczy powiesiła się na własnej chuście. Niedługo potem, gdy Edyp
widzi nieżyjącą żonę, wyrywa z jej sukni spinki i wyłupia sobie nimi oczy. W ostatniej
ze scen ma do Kreona – następcy tronu w Tebach – dwie prośby: po pierwsze, błaga
o wygnanie go z kraju (warunek odpędzenia zarazy i chorób z ziemi tebańskiej),
gdzieś daleko w góry, by nikt go nie oglądał; po drugie: Edyp prosi go o opiekę nad
córkami: Ismeną i Antygoną. Gdy obie córki pojawiają się, ślepy ojciec obejmuje je
serdecznie i żegna się.