Energy-saving

Warmterecuperatie
Opstelling compressor
Leidingnetten
Tips energiebesparing
Bart Vandervoort

1
 Mogelijke
warmte
recuperatie uit
compressoren

2
Warmte terugwinning
• Algemeen :
• Bij een compressie wordt warmte gevormd
• Voor verdeling van de lucht in het net wordt de lucht gekoeld en de warmte-
energie wordt dan afvalenergie
• Daarom koelen en de warmte onttrekken met buitenlucht of stromend water
wat we hergebruiken
• Voordeel :
• Constanter temperatuurniveau
• Betrouwbaarheid compressor
• Levensduur compressor
• Bedrijfsomstandigheden compressor
• Terugverdientijd investering 1 – 3 jaar
• Meeste middelgrote compressoren standaard uitgerust voor aansluiting van
warmterecuperatie 3
Toepassing van warmterecuperatie

Opwarming
boiler
verwarming

Warm water
voorverwarming
warm water,
proceswater,
luchttoevoer…

4
 • Verwarming van ruimte via
luchtkanalen
• Warmte in
Warmterecuperatie verwarmingssystemen
• Voor proces-, verwarming- en
fabriekswater

Warmterecuperatie film
5
Uitvoeringen
warmterecuperatie
• Warmterecuperatie van warme lucht
• Tot 96 % als warmte bruikbaar
• Rechtstreekse aansluiting op de
compressor

• Toepassingsgebieden
• Droogprocessen
• Verwarmen van hallen, gebouwen
• Industriëlen luchtgordijnen
• Voorverwarmen van branderlucht
6
 Uitvoeringen warmterecuperatie
• Platenwarmtewisselaar
• Ingebouwd of extern
• Buizenwarmtewisselaar

• Toepassingen
• Toevoer centrale verwarmingen
• Wasserijen
• Algemene proceswarmte
• Reinigingswater in de
levensmiddelindustrie
• Verwarming van zwembaden
• Warm water voor douche- en
wasruimtes

7
 Voorbeeld warmterecuperatie

• Compressor ASC 35 (Kaeser)

• Voor stookolie
• Maximaal beschikbare warmtecapaciteit : 20,2 kW
• Calorische waarde per liter stookolie : 10,648 kWh/l
• Rendement stookolieverwarming : 0,9
• Prijs per liter stookolie : € 0,7

20,2 kW x 2000 h
• Kostenbesparing : x € 0,7/l = € 2950 per jaar
0,9 x 10,648 kWh/l
(2000 h : aantal uur dat er gemiddeld behoefte is aan
verwarmingsenergie op jaarbasis)
8
Energy-saving
Warmterecuperatie
Opstelling compressor
Leidingnetten
Tips energiebesparing
Bart Vandervoort

9
Opstelling compressor

• Voordelen centrale opstelling

• Lage installatiekost, gering plaatsverbruik en eenvoudig
bedrijfscontrole door centrale filtering van de aanzuiglucht, centrale
ventilatie, koelwaterbehandeling, persluchtkoeling en –droging
• Lagere energiekost door een hoger rendement van grotere motoren
en compressorelementen. Hetzelfde geldt voor elektrisch
aangedreven toebehoren zoals koeldrogers en ventilatoren
• Lage kosten voor onderhouds- en controlewerkzaamheden
• Geringe reservecapaciteit vereist voor het opvangen van
onregelmatig optredende pieken in het persluchtverbruik
Opstelling compressor

• Voordelen decentrale opstelling

• Optimale aanpassing van de compressor aan de werkelijk benodigde
bedrijfsdruk
• Kleine persluchtnetten leiden tgv verminderde interne lekverliezen
tot kleinere drukverliezen
• Geen noodzaak om leidingen in de open lucht aan te leggen.
Daardoor minder kans op condensvorming en geen
bevriezingsgevaar
• In geval van storing kan de persluchtverzorging via
leidingverbindingen worden gewaarborgd
Opstelling compressor

• Voorkeur : centrale opstelling

• Decentrale opstelling enkel bij :
• Verbruikers ver van elkaar gelokaliseerd
• Als grote luchthoeveelheden met verschillende drukken nodig zijn
1 grote compressor meerdere kleine
compressoren

• Welke kosten ontstaan bij een productiestop door uitval van de

compressorinstallatie?
• Is in de nabije toekomst een toename van het persluchtverbruik te
verwachten?
• Hoe ziet de persluchtafnamecyclus gedurende 24 uur eruit, treden er
grote verbruiksverschillen op?
• Hoeveel plaats is voor de compressorinstallatie beschikbaar?
Waarom verdeling benodigde perslucht over
meerdere compressoren?

• Efficiency
• Zekerheid van continue persluchtstroom

• Verdeling over 2 compressoren :

• Nog steeds 50% ter beschikking als er één uitvalt
• Verdeling over 3 compressoren :
• Ononderbroken productie (capaciteit elke compressor 50%)
• Eén compressor steeds standby
• Onderhoud compressor is toepasbaar zonder productieverlies
 Voorbeeld capaciteitsverdeling verschillende
compressorinstallaties

• Volcontinu bedrijf (8100 uur/jaar) , 3 ploegen

Ploeg 1 Ploeg 2 Ploeg 3
Luchtverbruik per ploeg 140 l/s 280 l/s 200 l/s
Werkuren per ploeg 2700 u/jaar 2700 u/jaar 2700u/jaar

Mogelijkheid 1 Mogelijkheid 2 Mogelijkheid 3 Mogelijkheid 4

Aantal 1 2 2 3
compressoren
Debiet 314 l/s 314 l/s 155 l/s 155 l/s
Motorvermogen 110 kW 2 x 110 kW 2 x 55 kW 3 x 55 kW
investeringskost 100 % 200 % Ca 120 % Ca 180 %
 Ventilatie in de compressorruimte
• Inlaatlucht moet schoon zijn, vrij van vaste en gasvormige verontreinigingen
• Eventueel aanzuigfilter voorzien bij hoge concentratie stofdeeltjes (drukverschil
incalculeren)
• Inlaatlucht moet koud zijn (eventueel aparte leiding naar de buitenkant van het
gebouw, zo laag mogelijk)
• Per 3°C lagere aanzuigtemperatuur een besparing van 1% energiekost
• Corrosiebestendige leiding voorzien
• Grote aanzuigdiameter voorzien (drukval beperken)
• Ventilatorgrootte afhankelijk van :
• Compressor
• Drukval in de leidingen
• Temperatuurstijging in compressorruimte beperken
• Luchtsnelheid ventilatie-opening : 2-4 m/s
Compressorruimte ventilatie :
mogelijke uitvoeringen
• Basisventilatie onafhankelijk van de
buitentemperatuur
• Geen regeling van de
ventilatoren
• Overdimensie als maar 1
compressor van de 2 opgestelde
draait

• Oplossing : toerental- en
thermostaatgeregelde ventilatoren

17
Energy-saving
Warmterecuperatie
Opstelling compressor
Leidingnetten
Tips energiebesparing
Bart Vandervoort

18
Transport
van de
perslucht

19
Leidingmateriaal
Geschikt voor optredende druk en temperatuur

Zo weinig mogelijk weerstand geven

Bestand tegen eventuele schadelijke bestanddelen
in de perslucht (water, olie, stof)
Zelf geen verontreinigingen in de lucht brengen
Leidingsysteem mag niet lekken, weinig drukverlies
veroorzaken en mag niet roesten
Staal – Koper – Systeembuis - Kunststof

20
 Leidingmaterialen
Kunststof versus staal
Voordelen
Geen corrosie
Lager in gewicht (montagegemak)
Lagere luchtweerstand (energiezuinig, minder vuilafzetting)
Langere levensduur
Langs kabelgoten en gebogen dakconstructies te leggen
Nadelen
Grotere uitzettingscoëfficiënt
Meer beugelwerk
Kwetsbaar
Verbindingen vereisen veel vakkennis
Droogtijd bij lijmen vergt meer planning
Beperkingen
Niet geschikt voor temperaturen > 50 °C
Gebruik van bepaalde soorten synthetische compressoroliën niet toegestaan 21
 Overzicht van leidingmaterialen en hun karakteristieken
Materiaal Drukbereik (bar) Temperatuurbereik (°C) Installeren Levensduur Prijs
Metaal
Staal gelast 10 >100 ++ -- +
Staal naadloos 20 >100 ++ -- +
Staal verzinkt 20 >100 ++ 0 +
Roestvast staal 20 >100 0 ++ --
Koper 140 >100 + ++ -
Kant en klare systembuizen
10-14 <130 ++ ++ 0/-
Kunststoffen
PVC 1 30 0 - 0
PE (polyethyleen) 10 30 + ++ 0
PA (polyamide) 150 50 + ++ 0
PB (polybuteen) 10 70 + ++ -
ABS 12 50 + ++ 0
Girair 12 50 + ++ 0
22
 • Doodlopend leidingnet
• Bij kleine installaties
• Problemen met verbruikers
verder op de leiding
• Ringleiding
• Verbruikers krijgen van twee
Leidingnetten richtingen lucht
• Verdeelnet
• Een deel van het net kan
afgesloten of bijgeschakeld
worden

23
 • Toelaatbare drukvallen
• Drukval aftakleiding : 0,03 bar
Aanvaardbare • Drukval distributieleiding : 0,05 bar
• Drukval hoofdleiding : 0,02 bar
drukval in de • Totaal : 0,1 bar
leidingen • Belangrijk :
• Diameter leidingen niet te klein kiezen : vmax = 6 m/s
• Leidingen met lage stromingsweerstand
• Vermijd scherpe kanten
• Persluchtleiding : blauwe kleur

24
 • Drukval van aftakleiding tot gereedschap :
• Maximum 0,6 bar
• 0,4 bar bij intensief gebruikt gereedschap

Andere drukvallen • Drukval in filter :

• Gemiddeld 0,3 bar per vervuilde filter

25
Werkdruk compressor?

• Voorgeschreven werkdruk gereedschap : 6,0 bar

• Drukval in hoofd-, distributie- en aftakleiding : 0,1 bar
• Drukval in persluchtaccessoires en luchtverzorgingseenheid : 0,6 bar
• Licht vervuilde filter : 0,3 bar

• Druk begin van de hoofdleiding : 7 bar

• Druk compressor : 7 bar + drukval droger en filters

• Algemeen : max 1,5% van systeemdruk drukval in leidingen

26
Energy-saving
Warmterecuperatie
Opstelling compressor
Leidingnetten
Tips energiebesparing
Bart Vandervoort

27
Tips voor
besparingen bij
luchtcompressor en
persluchtnet

28
 • Persluchtlekken oplossen
• Koelervervuiling voorkomen
• Regelmatig filteronderhoud
• Oliecontrole
• Minimale druk regelen
Tips voor • Uitschakeling compressor

besparingen bij • Toerenregeling compressor

• Elektrische aandrijvingen
luchtcompressor • HR-persluchtapparatuur

en persluchtnet • Aanzuigen van koude lucht

• Warmteterugwinning
• Persluchtcondensaat aftappen
• Gescheiden hoge- en lagedruknet
• Nieuw persluchtsysteem
• Capaciteitsafhankelijke regeling
29
Persluchtlekken

30
Persluchtlekken
• Tot 30% van de capaciteit komt regelmatig voor
• 5 – 10 % lekverlies is acceptabel
• 20 % is te besparen
• Bv. 20 kW (20% van geïnstaleerd vermogen in een
bedrijf ) x 0,1 €/kWh x 6000 u/jaar = 12.000
euro/jaar
• Spoor grote lekken op
• Lekken vanaf 1 mm zijn duidelijk hoorbaar
• Kostprijs lek 1 mm ca. 200 - 350 €
• Dit zijn ongeveer 75% van de lekken in een bedrijf
• Meest voorkomende plaatsen : koppelingen,
slangen, aansluitingen, gereedschappen, machines
31
Persluchtlekken
• Oplossingen
• Herstel en investeer in nieuwe koppeling, slang, afdichting of afsluiters
• Voorkom beschadigingen aan persluchtgereedschap als het niet gebruikt wordt.
Ontkoppel het en berg het op.
• Machines bij stilstand buiten productietijd met kleppen afsluiten
• Eventueel : einde werkdag compressor uitschakelen

32
 Persluchtlekken

• Kleinere opsporen door lekverlies te meten

• Hoeveel lekt er?
• Meet het drukverlies gedurende 5 minuten als alle apparatuur is
afgeschakeld (bv. Drukdaling op persvat)
Inhoud vat (liter) x drukverlies (bar)
• Lekstroom (liter/minuut) =
5 minuten
• Een vat van 500 l en een drukval van 2 bar gedurende 5 minuten
vertegenwoordigd een kost van :
500 x 2
• l/min x 60 min x 3000 u(10u/dag) = 36.000.000 l/jaar
5
= 36.000 m3/jaar
• 36.000 m3 x 0,02 €/m3 = € 720
• Opsporen met bv ultrasoon detector

ultrasone lekdetectie :
https://www.youtube.com/watch?v=V25dU6lRW0E&t=45s

33
 Koelervervuiling verhoogt de
persluchttemperatuur en
verlaagt de efficiëntie

Koelervervuiling

Oplossing : filter de koellucht

Een filtermat in het aanzuigrooster

(periodisch reinigen en/of vervangen)
34
 • Verstopte filter = meer weerstand en
drukverlies
• Beperk drukval tot 0,3 bar
• Voorzie een drukverschilmeter
• Iedere bar drukverschil is : 7% energieverlies
van het compressorvermogen
Filteronderhoud • Voorbeeld :
• Persluchtsysteem 50 kW
• Drukverschil 0,35 bar
• Kost : 7% x 0,35 bar x 50 kW x €0,1 /kWh
= € 0,123 per uur = € 735/jaar (6000u)
• conclusie : vervang tijdig de filters en gebruik
filters met lage drukval
35
Vul op tijd olie bij • Compressor verbruikt olie
(oliegesmeerde • Olie op tijd bijvullen
• Anders slijtage en energieverlies
compressor)

36
 Verlaag de druk in leidingnet tot de
druk nodig voor de apparatuur met
de hoogste waarde

Werk met Een reductie van 1 bar : 7 %

minimale druk rendementsverbetering

Indien slechts 1 punt met hogere

druk nodig, voorzie dan eventueel
een aparte kleine compressor of
booster (lokale drukversterking in
het leidingnet)
37
 • Indien mogelijk (productie afhankelijk)
• Eventueel lagere instelling van druk ‘s nachts
of weekend
• Eventueel kan de nodige
‘s avonds en in persluchtaandrijving vervangen worden
door een elektrische zodat de compressor
weekend helemaal uit kan
• Voorbeeld :
uitschakeling • Soms ‘s nachts en in weekend enkel
perslucht nodig voor 1 klep.
• Door vervanging van de klep moet
compressor 625 uur/jaar minder draaien
• Besparing van ongeveer 700 euro/jaar

38
 Toerental geregelde compressor

• Compressor Atlas Copco met VSD-technologie

• VSD technologie volgt de persluchtbehoefte en motortoerental past zich automatisch

aan : gemiddelde energiebesparing 35%
39
Waarom Variable Speed Drive-technologie
toepassen?
• Gemiddelde energiebesparing van 35 %
• Regeling van motortoerental
• Geen verspilling door stationaire loop of
afblaasverliezen tijdens normaal bedrijf
• Compressor kan starten/stoppen bij maximale
systeemdruk zonder de noodzaak tot ontlasten
dankzij speciale VSD-motor
• Geen boetes van het energiebedrijf vanwege
stroompieken bij het starten
• Zorgt voor minimale lekkage in het systeem dankzij
een lagere systeemdruk

40
 Persluchtaandrijvingen vervangen door
elektrische aandrijvingen

• Rendement van persluchtenergie is laag

• 95-97 %van de elektrische energie wordt warmte
• Installeer elektrische aandrijvingen waar mogelijk (vb. apparaten die ‘s
nachts moeten blijven draaien)
• ! Elektrische systemen hebben een iets lagere bedrijfszekerheid dan
persluchtsystemen

41
 Nieuwe persluchtapparatuur is
beduidend stiller en zuiniger dan oude

Oude Vervang oud persluchtgereedschap en

let op het energieverbruik bij aanschaf
persluchtapparatuur
vervangen door Let ook op de benodigde werkdruk van
HR-persluchtapparatuur het nieuwe apparaat

Ook speciale nozzels van HR pistolen :

verbruiken de helft van de perslucht

42
 Compressor geeft veel warmte af

De warme lucht moet weer gekoeld worden

Aanzuigen Aanzuiging van koude buitenlucht geeft gemiddeld 5%

besparing
van koude 1 m3 lucht van 10 °C geeft 8% meer capaciteit dan lucht
lucht van 30 °C
Compressor van 45 kW gedurende 2000u : 7200 kWh/jaar

Er moet minder condensaat afgevoerd worden (koude

lucht bevat gemiddeld minder waterdamp dan warme)

43
 Luchtgekoelde compressor

• Warme lucht via ventilatiekanaal voor

ruimteverwarming aan werkplaats

Warmte- Compressor met warmtewisselaar

terugwinning
• Opwarmen van proces- of waswater of
voorverwarmen van verbrandingslucht

Terugverdientijden variëren
afhankelijk van situatie

44
Persluchtcondensaat aftappen en opvangen

• Ontstaat doordat samengeperste lucht minder vocht kan bevatten

• Ongeveer 0,03 liter condensaat/m3 perslucht
• Automatisch afblaassysteem op perslucht  elektronische sturing voor
condensaataflaat
• Persluchtverlies bij persluchtgestuurde, bij elektronisch gestuurde
geen persluchtverlies
• Ombouw circa 1 jaar terugverdiend
• Olieresten worden bij oliegesmeerde compressoren mee afgevoerd =>
olie-waterafscheider voorzien om olie op te vangen en af te voeren 45
 • Hoge druk : vaak voor enkele apparaten
• Voor de overige apparaten :
Gescheiden persluchtdruk wordt gesmoord dmv
reduceerkleppen (=> energieverlies)
hoge- en • Per bar reductie : 7 % rendementsverlies
lagedruknet • Als capaciteit lagedrukgebruikers > 20 % :
apart lagedruknet is te overwegen

46
 • Juist dimensioneren
• Te grote compressor draait te veel op deellast of nullast
met laag rendement (beter : twee kleinere compressoren)
• Leidingdiameter :
• te kleine diameter geeft grote drukvallen (compressor
moet op veel hogere druk draaien)
• Te grote leidingen : energieverlies omdat de lucht in de
Vervangen leiding ook op druk gebracht moet worden
• Iets te grote leidingen geven veel minder verlies dan te
persluchtsysteem kleine leidingen
• Ringleiding met variabele aftappunten : minder drukverlies
• Variabele aftappunten :
• Gereedschap kan aangesloten worden dicht bij de plek
van gebruik
• Minder slanglengte nodig
• Koeldrogers verbruiken minder energie dan
absorptiedrogers
47
Invloed van tank op energieverbruik

• Een buffertank is nooit te groot,

maar vaak te klein
• Algemene vereenvoudigde
8xQ
volumebepaling : V =
∆p
• Hoe kleiner de buffertank,
hoe groter het
energieverbruik.
(compressor slaat vaak aan)

48
Capaciteitsafhankelijke regeling

• Gebruik van meerdere compressoren

• Regeling stuurt meerdere compressoren aan afhankelijk van de
persluchtvraag in het net :
• Druk is daarom niet hoger dan noodzakelijk
• Niet meer compressoren ingeschakeld dan noodzakelijk
• Besparing op piekbelasting bij opstart
• Besparing 10-15% op energieverbruik

49
Samengevat :
Waar
besparen?

50