Grupa I

Zadanie 1 Zapoznaj się z poniższymi tekstami.

Tekst 1. W kulturze średniowiecznej popularny był motyw piety (łac. pietas –
miłość zgodna z powołaniem; wł. miłosierdzie, litość). Jest to motyw obecny w
sztuce chrześcijańskiej (zwłaszcza w malarstwie i rzeźbie) realizowany jako
przedstawienie Matki Boskiej trzymającej na kolanach zdjętego z krzyża
martwego Jezusa Chrystusa. Ilustracja uzupełniająca tekst ukazuje pietę
nieznanego rzeźbiarza działającego we Wrocławiu na pocz. XV w.,
eksponowaną w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Tekst 2.
Posłuchajcie, bracia miła,
Kcęć wam skorżyć krwawą głowę2 ;
Usłyszycie moj zamętek,
Jen mi się stał w Wielki Piątek3 .
Pożałuj mię, stary, młody,
Boć mi przyszły krwawe gody4 :
Jednegociem Syna miała
I tegociem ożalała5 .
Zamęt ciężki dostał się mie, ubogiej żenie6 ,
Widzęć rozkrwawione me miłe narodzenie […].
[…] Synku, bych cię nisko miała,
Niecoć bych ci wspomagała:
Twoja głowka krzywo wisa, tęć bych ja podparła;
Krew po tobie płynie, tęć bych ja utarła;
Picia wołasz, piciać bych ci dała,
Ale nie lza dosiąc7 twego świętego ciała.
Podaj dwie różnice w kreacji postaci Matki Boskiej w tekście 1. i w tekście
2.
Zadanie 2 Zapoznaj się z reprodukcją fresku „Kazanie do ptaków” Giotta.
Wyjaśnij, dlaczego Święty Franciszek jest

dziś patronem ekologów. W odpowiedzi odwołaj się do reprodukcji i znanych ci

fragmentów „Kwiatków św. Franciszka”.
Zadanie 3 Przeczytaj fragmenty X księgi „Pana Tadeusza” Adama
Mickiewicza. Do jakich średniowiecznych motywów nawiązuje opis śmierci
Jacka Soplicy? Podaj i skomentuj dwa.
Tu rozmowę przerwały chorego cierpienia,
I nastąpiła długa godzina milczenia.
Oczekują plebana. Podkowy zagrzmiały,
Zastukał do komnaty arendarz zdyszały:
List ma ważny, samemu Jackowi pokaże.
Jacek bratu oddaje, głośno czytać każe.
List od Fiszera, który był natenczas szefem
Sztabu armii polskiej pod Księciem Józefem.
Donosi, że w cesarskim tajnym gabinecie
Stanęła wojna; cesarz już po całym świecie
Ogłasza ją, sejm walny w Warszawie zwołany,
I skonfederowane mazowieckie stany
Wyrzekną uroczyście przyłączenie Litwy.
Jacek, słuchając, cicho odmówił modlitwy;
Przycisnąwszy do piersi święconą gromnicę,
Podniósł w niebo zatlone nadzieją źrenice,
I zalał się ostatnich łez rozkosznych zdrojem:
«Teraz rzekł, Panie, sługę twego puść z pokojem!»
Wszyscy uklękli; a wtem ozwał się pod progiem
Dzwonek: znak, że przyjechał pleban z Panem Bogiem.
Właśnie już noc schodziła i przez niebo mleczne,
Różowe, biegą pierwsze promyki słoneczne.
Wpadły przez szyby jako strzały brylantowe,
Odbiły się na łożu o chorego głowę
I ubrały mu złotem oblicze i skronie,
Że błyszczał jako święty w ognistej koronie.
Zadanie 4 Przeczytaj fragment wypowiedzi Pawła Stępnia i przypomnij sobie
tekst „Bogurodzicy”
Paweł Stępień „Z literatury religijnego średniowiecza”
Wspólnota wszystkich wiernych nie śmie wznosić modłów z nizin grzesznego
świata wprost do Boga-Człowieka, tronującego na wyżynach niebios. Szuka
najpierw oparcia w pośrednikach − błogosławionej między niewiastami Matce
Chrystusa i największym z mężów, Jego Chrzcicielu. Są oni najświętsi z ludzi i
najwyżsi w hierarchii dworu niebiańskiego, stoją po prawicy i lewicy Pana, ale
− tak jak ci, co proszą ich o orędownictwo − zrodzili się z człowieczych ojców i
człowieczych matek. Zjednają zatem Boskiego Syna Dziewicy, Władcę i
Sędziego, by zechciał wysłuchać modlitwy ich grzesznych sióstr i braci.
4.1. Na podstawie podanego fragmentu tekstu Pawła Stępnia wyjaśnij, na czym
polega średniowieczna idea pośrednictwa, i wykaż, że w „Bogurodzicy”
odzwierciedlono tę ideę.
4.2 Porównaj wizerunki Maryi z „Bogurodzicy” i „Lamentu świętokrzyskiego”.
Wydobądź cztery podobieństwa/różnice.
Zadanie 5. Zapoznaj się z poniższym kadrem z filmu „Siódma pieczęć” w
reżyserii Ingmara Bergmana.

Do jakiego średniowiecznego motywu nawiązuje kadr z filmu Ingmara

Bergmana?
Podaj ten motyw i uzasadnij odpowiedź.
Zadanie 6 Wyjaśnij pojęcia i wymień po jednym utworze, do których się
odnoszą.
chansons de geste, deesis, hagiografia.
Zdecyduj, które informacje dotyczące epoki średniowiecza są prawdziwe, a
które – fałszywe. Wstaw znak X we właściwych rubrykach tabeli

Zdanie 7 Prawd Fałsz

a
a. Określenie „średniowiecze” początkowo było zawsze
nacechowane pozytywnie.

b. Teocentryzm polegał na występowaniu w kulturze

średniowiecza tych samych elementów w całej Europie.

c. Postrzeganie świata przez człowieka doby średniowiecza było

nacechowane humanizmem.
d. Fuga mundi – ucieczka od świata – cechowała
średniowiecznych ascetów

e. Tekst „Bogurodzicy” pochodzi z X wieku, a jego autorem jest

święty Wojciech, pierwszy polski męczennik.
f. Ogrom katedry, jej panowanie nad otoczeniem wielkością i
pięknem, strzelistość i lekkość, sięganie nieba wieżami
symbolizuje Królestwo Niebieskie, Nowe Jeruzalem.

Zadanie 8. Czy współczesny świat potrzebuje rycerzy? Stwórz wypowiedź

argumentacyjną. Odwołaj się do utworu średniowiecznego i do tekstu kultury
współczesnej (może to być książka, film, komiks, gra komputerowa,
piosenka....). Twoja wypowiedź nie może być krótsza niż 200 słów. Będzie
brana pod uwagę poprawność językowa, ortograficzna, interpunkcyjna.
Grupa II

Zadanie 1. Zapoznaj się z poniższym fragmentem tekstu.

Anonim tzw. Gall „Kronika polska”

Za jego bowiem czasów nie tylko komesowie, lecz nawet ogół rycerstwa nosił łańcuchy złote
niezmiernej wagi; tak opływali [wszyscy] w nadmiar pieniędzy. Niewiasty zaś dworskie tak chodziły
obciążone złotymi koronami, koliami, łańcuchami na szyję, naramiennikami, złotymi frędzlami i
klejnotami, że gdyby ich drudzy nie podtrzymywali, nie mogłyby udźwigać tego ciężaru kruszców. A
takiej jeszcze wziętości udzielił Bóg Bolesławowi i tak wszyscy byli jego widoku spragnieni, że jeśli
przypadkiem oddalił kogoś sprzed swego oblicza na krótki czas za niewielkie jakieś przestępstwo, to
choć tenże zażywał wolności i swych dóbr, jednak jak długo nie był przywrócony do łaski i możności
oglądania go, uważał się nie za żyjącego, lecz zmarłego, nie za wolnego, lecz zamkniętego w więzieniu.
Wieśniaków swych również nie napędzał, jak surowy pan, do robocizny, lecz jak łagodny ojciec
pozwalał im żyć w spokoju. Wszędzie bowiem miał swoje miejsca postoju i służby dla siebie ściśle
określone i nie lubił [przebywać] jak Numida1 w namiotach lub na polach, lecz najczęściej
przemieszkiwał w miastach i w grodach. A ilekroć przenosił miejsce pobytu z jednego miasta do
drugiego, to rozpuściwszy na pograniczu jednych włodarzy i rządców, zastępował ich innymi. I żaden
wędrowiec ani pracownik nie ukrywał podczas jego przemarszu wołów ani owiec, lecz
przejeżdżającego witał radośnie biedny i bogaty, i cały kraj spieszył go oglądać. […] Skoro tedy król
Bolesław odszedł z tego świata, złoty wiek zmienił się w ołowiany, Polska, przedtem królowa, strojna
w koronę błyszczącą złotem i drogimi kamieniami, siedzi w popiele odziana we wdowie szaty; dźwięk
cytry – w płacz, radość – w smutek, a głos instrumentów zmienił się w westchnienia. Istotnie przez
cały ów rok nikt w Polsce nie urządził publicznej uczty, nikt ze szlachty, ani mąż, ani niewiasta, nie
ustroił się w uroczyste szaty, ani klaskania, ani dźwięku cytry nie słyszano po gospodach, żadna
dziewczęca piosenka, żaden głos radości nie rozbrzmiewał po drogach. I tego przez rok przestrzegali
wszyscy powszechnie, lecz szlachetni mężowie i niewiasty skończyli żałobę po Bolesławie dopiero
wraz z życiem. Z odejściem tedy króla Bolesława spośród żywych zdało się, że pokój i radość oraz
dostatek odeszły razem z nim z Polski.

1 Numidowie – koczownicze plemię w starożytnej Afryce.

1.1 Jakie elementy tekstu wskazują na to, że „Kronika polska” jest utworem pochwalnym?

1.2 Znajdź w tekście nawiązanie do mitologii greckiej. Skomentuj je.

1.3 Jak nazywa się zastosowany w tekście sposób ukazania Polski? Czemu służy?

1.4 Czy fragment wykazuje cechy literatury parenetycznej? Uzasadnij.

Zadanie 2. Przeczytaj poniższy fragment utworu.

[Posłuchajcie, bracia miła]

Posłuchajcie, bracia miła!

Chcęć wam skorżyć krwawą głowę;

Usłyszycie moj zamętek,

Jen mi się zstał w Wielki Piątek.

Pożałuj mię, stary, młody,

Boć mi przyszły krwawe gody;

Jednegociem Syna miała

I tegociem ożalała.

Która z funkcji języka – wybrana spośród wymienionych poniżej – występuje w utworze „Posłuchajcie
bracia miła”? Uzasadnij swoją odpowiedź.

a)informatywna b)poetycka c)metajęzykowa d)ekspresywna e)impresywna f)fatyczna

Zadanie 3. Porównaj sposób ukazania Maryi w „Bogurodzicy” i „Posłuchajcie bracia miła”. Wskaż
cztery podobieństwa/różnice.

Zadanie 4. Zapoznaj się z poniższym tekstem.

„Pieśń o Rolandzie”

CLXXVI Hrabia Roland leży pod sosną. Ku Hiszpanii obrócił twarz. Wiele rzeczy przychodzi mu na
pamięć: tyle ziem, które zdobył dzielny rycerz, i słodka Francja, i krewniacy, i Karol Wielki, jego pan,
który go wychował. Płacze i wzdycha, nie może się wstrzymać. Ale nie chce przepomnieć siebie
samego; bije się w piersi i prosi Boga o przebaczenie: „Prawdziwy Ojcze, któryś nigdy nie skłamał, ty,
któryś przywołał świętego Łazarza spośród umarłych, ty, któryś ocalił Daniela spomiędzy lwów, ocal
moją duszę od wszystkich niebezpieczeństw za grzechy, którem popełnił w życiu!”. Ofiarował Bogu
swą prawą rękawicę, święty Gabriel wziął ją z jego dłoni. Opuścił głowę na ramię; doszedł, ze
złożonymi rękami, swego końca. Bóg zsyła mu swego anioła Cherubina i świętego Michała opiekuna; z
nimi przyszedł i święty Gabriel. Niosą duszę hrabiego do raju.

4.1 Czy Rolanda można uznać za wzór średniowiecznego rycerza? Uzasadnij.

4.2 Na czym polega we fragmencie średniowieczna sztuka dobrego umierania?

Zadanie 5. Przeczytaj tekst. Która ze średniowiecznych idei obecna jest w wierszu Jana
Twardowskiego? Uzasadnij.
Jan Twardowski „Stwarzał”
Bóg stwarzał wszystko by poznawać siebie
stąd barwa biała zawsze lekka, zielona spokojna
żółta pliszka bo taką i o zmroku widać
jeż na brzegu lasu dowcipne szparagi
ktoś kto umarł przed chwilą wyleciał wesoły
koniec wszystkich spraw naszych wspaniale niejasny
lwica co ogon chwali skoro nie ma grzywy
nietoperz co składa skrzydła i opada szybko
zając co się odbija tylnymi nogami
księżyc jak rencista co wyszedł się martwić
gwiazda polarna co wskazuje biegun
ogromna kula ziemska i świat nieokrągły
jaskinie latem zimne widziane pod wodą
i czas najważniejszy – choć nie wie co będzie
miłość lub inaczej wszystko i daleko
Zadanie 6. Kogo przedstawia poniższa rycina? Scharakteryzuj tego bohatera, styl jego życia oraz
okoliczności śmierci.
Zadanie 7. Udowodnij, że w „Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią”

7.1 występuje groteska

7.2 pojawia się satyra społeczna

7.3 utwór ma charakter dydaktyczny.

7.4 Co łączy „Rozmowę Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” z poniższym obrazem?
Odpowiedz z odwołaniem do obu dzieł.

Zadanie 8 Czy współczesny młody człowiek potrzebuje wzorców osobowych? Stwórz

wypowiedź argumentacyjną. Odwołaj się do utworu średniowiecznego i do tekstu kultury
współczesnej (może to być książka, film, komiks, gra komputerowa, piosenka....). Twoja
wypowiedź nie może być krótsza niż 200 słów. Będzie brana pod uwagę poprawność
językowa, ortograficzna, interpunkcyjna.