Professional Documents
Culture Documents
Algılayıcılar ve Ölçme Teknikleri Ders Notu 09
Algılayıcılar ve Ölçme Teknikleri Ders Notu 09
Mühendislik Fakültesi
Şamandıra
Optik uçuş süresi sensörü
Optik mesafe sensörü
Radar mesafe sensörü
Aksutik uçuş süresi sensörü
Sıvı seviyesi aşağı yukarı hareket ettikçe, şamandıra sıvı yüzeyinde yüksekliği izler. Tank tepesine monte edilir. Sürekli olarak yüksek frekansta ses dalgası darbeleri
gönderir, sıvı yüzeyinden dönen ses darbelerini yakalar.
Tank tepesine monte edilir. Sürekli olarak kısa süreli darbe şeklinde elektromanyetik dalga gönderir,
sıvı yüzeyinden dönen ses darbelerini yakalar.
Diferansiyel basınç sensörü, kapalı bir tank Kapasitif seviye sensörü, tipik olarak bir tankın
içindeki sıvının iki nokta arasında fark basıncını içine daldırılmış bir elektrot görevi gören tek bir
Dalgıç basınç sensörleri sondadan (prob) oluşur. Bu prob, genellikle
ölçerek sıvı seviyesini hesaplar.
tankın duvarı olan zıt bir elektrotla etkileşime
Dalgıç basınç sensörü, sıvı seviyesini belirlemek için tank girer ve ikisi bir kapasitör oluşturmak için
tabanında yerleştirildiği ölçüm noktasından sürekli basınç ölçümü birbirine bağlanır. Tankın sıvı içeriği, iki elektrot
yapar. Tank içinde belirli bir derinlikteki basınç, üzerindeki sıvı arasında oluşturulan kapasitansı etkileyecek
sütunuyla doğru orantılıdır. olan dielektrik ortam görevi görür. Sıvı seviyesi
yükselir ve düşerse, bu, prob tarafından ölçülen
kapasitansı öngörülebilir bir şekilde
değiştirecektir ve bu nedenle, sıvı seviyesinin
ölçümü için kullanılabilir.
• Yük hücresi (load cell), ağırlığı ölçülebilir elektriksel çıkış sinyaline çeviren
dönüştürücüdür. Gerinim, tork, sıkıştırma veya basınç şeklinde kuvvete maruz kalan
bir yük hücresi, bu kuvvete karşı ölçülebilir bir çıkış üretir.
• Pek çok kuvvet sensörü çeşidi olmasına rağmen, yük hücreleri kuvvet ölçümünde
sıklıkla kullanılır. Evlerde kullanılan tartılarından manavlardaki terazilere,
hatta yüzlerce kilo ölçebilen kantarlara kadar pek çok uygulamada yük hücrelerinden
faydalanılmaktadır.
• Yük hücresi, yay elemanı olarak adlandırılan özel olarak seçilmiş ve şekil verilmiş
metal şase ile gerinim ölçerlerden oluşan bir Wheatstone köprüsünden oluşur. Yay
elemanı üzerine bir fiziksel kuvvet uygulandığında bu bir deformasyona sebep olur.
Sonuçta yay elemanında meydana gelen bu deformasyona karşılık, Wheatstone köprüsü
üzerinden bir elektrik sinyali üretilir. Elde edilen bu sinyal mikroişlemci tabanlı
bir göstergede işlenerek, kuvvet ya da ağırlık bilgisi olarak gösterilir.
• Yük algılama yönüne göre yük hücreleri gerilim (tension), sıkıştırma (compression),
dönüşümlü (alternating) ve bükülme (bending) olmak üzere sınıflandırılabilir.
• Hidrolik (Hydraulic).
• Pnömatik (Pneumatic).
• Kapasitif (Capacitive).
• Piezoelektrik (Piezoelectric).
• Gerinim ölçer yük hücreleri, üzerlerine etki eden yükü elektrik sinyallerine
dönüştürmek için bir gerinim ölçer düzeneğinin yük hücresi muhafazasının içine
yerleştirildiği yük hücresidir. Yük hücresi üzerindeki ağırlık, deformasyona
uğradığında gerinim ölçerde meydana gelen voltaj dalgalanması ile ölçülür.
• Göstergelerin kendileri, ağırlık uygulandığında deforme olan bir kiriş veya yapısal
eleman üzerine yapıştırılmıştır. Modern yük hücreleri, ölçüm doğruluğunu artırmak
için içlerine yerleştirilmiş 4 gerinim ölçere sahiptir. Göstergelerden ikisi
genellikle gerilimde ve ikisi sıkıştırmadadır.
• Yük hücresi üzerinde yük olmadığında her gerinim ölçerin dirençleri aynı olacaktır.
Yük altındayken gerinim ölçerin direnci değişir ve bu durum çıkış geriliminde
bir
değişikliğe neden olur. Çıkış geriliminde değişim ölçülür ve dijital bir sayaç
kullanılarak okunabilir değerlere dönüştürülür.
• Dış şekline göre yük hücreleri can tipi, S profil (beam) tipi, yıkayıcı (washer)
tipi ve profil tipi olmak üzere sınıflandırılabilir.
• Profil (platform) tipi yük hücresi, tartım endüstrisinde yaygın olarak kullanılır.
Bir kuvvete veya ağırlığa maruz kaldığında hafifçe esneyen basit konsollar olarak
çalışır. Tipik olarak bir uçta sabitlenir ve diğer uçta serbesttir, daha çok bir
dalış tahtası gibi davranır, ancak her iki uca monte edilen ve merkeze yüklenen,
daha çok bir hamak gibi çift uçlu tasarımlar da vardır.
• Düğme (baskı), genellikle alan sınırlı olduğunda kullanılan minyatür bir yük
hücresidir. Tartım uygulamalarında sıklıkla kullanılan, küresel bir yarıçapa sahip,
gerinim ölçer tabanlı kompakt bir sensördür.
Bir yük hücresinden üretilen sinyalin filtreleme, yükseltme ve analogdan dijitale dönüşümü için HX711 entegresi kullanılır.
HX711 iletişim için iki kablolu bir arayüz (Saat ve Veri) kullanır. HX711'den veri okumayı kolaylaştıran çok sayıda kütüphane
mevcuttur.
• Atalet Ölçüm Birimi (Inertial Measurement Unit, IMU), bağlı olduğu bir nesnenin
özgül ağırlığı ile açısal hızını ölçebilen ve rapor edebilen bir cihazdır. Tipik
bir IMU kendi içinde dik eksenlerde (x, y, z) ölçüm yapabilen jiroskop (gyroscope),
ivmeölçer (accelerometer) ve manyetometre (magnetometer) gibi farklı sensörlere
sahiptir.
• Jiroskop (gyroscope) yön belirleme amacı ile kullanılan açısal hızı algılayabilen
bir sensördür. Dönen bir cisim açısal momentuma sahiptir ve bu momentum
korunmalıdır. Oryantasyondaki bir değişiklik açısal momentumda bir değişikliğe
neden olacağından, nesne dönme eksenindeki herhangi bir değişikliğe direnecektir.
Jiroskop bir nesnenin üç dikey eksende açısal oranlarını karşılaştırılarak dönüş
yönünü ve radyan/saniye cinsinden ölçülen açısal hızını (ω) belirler.
• İvmeölçer (accelerometer) bir nesnenin hızındaki değişim oranı olan ivmeyi ölçen
sensördür. Titreşim veya hareket değişikliğinden (hızlanma) kaynaklanan kuvvet,
kütlenin, üzerine uygulanan kuvvetle orantılı bir elektrik yükü üreten
piezoelektrik malzemeyi "sıkmasına" neden olur. Dünya üzerinde G-kuvveti 9,8
m/s2'ye eşdeğerdir, ancak bu yükseklikle biraz değişir. Yerçekimindeki farklılıklar
nedeniyle farklı gezegenlerde farklı bir G değeri vardır. İvmeölçer, nesneyi üç
eksende (x, y ve z) etkileyen sabit (yerçekimi), zamanla değişen (titreşimler) ve
yarı statik (eğim) ivme kuvvetlerini metre/saniye kare (m/s2) cinsinden ölçer.
İvmeölçer, hareketli bir sistemdeki titreşimleri algılamak veya mobil araçların
yönlendirme uygulamaları için de kullanılabilir.